İlk yardım: yanıqları necə müalicə etmək lazımdır

İXLAS SURƏSİ: Qul hü vəllâhü əhad. Allahüssaməd. Ləm yəlid və ləm yü̂ləd. Və ləm yəkün ləhü̂ küfüvən əhad.

İki Çeşme Yan Yana

Yunanistan’da Σαλα σαλα olarak bilinir. Yunanistan’da Αχ Ελλάδα adlı eser bu türkünün müziğinden yapılmıştır. Canımsın Öğretmenim adlı türkü şarkının müziğinden düzenlenmiştir. Bir Dalda İki Kiraz olarak İstanbul’da söylenmektedir. Irak Türkmenleri tarafından Ceyran Ceyran olarak söylenmektedir.

23605 İki Çeşme Yan Yana Anonim

Eki çeşme yan-yana, Suv içtim qana-qana. Seni doğuran ana Olsun maña qaynana. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı. Bir dalda eki kiraz, Biri al, biri beyaz. Yalvarırım men saña, Maña bir mektüpçik yaz. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı. Bir dalda eki alma, Birin al, birin alma. Yalvarırım men saña, Tez ol, peşimden qalma. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı. Sallasana, sallasana yavluğıñı, Bir mektüple bildirsene savluğıñı.

Kaynak: Anonim
Telif durumu:

Bu maddede yer alan eser anonimdir

Anonim eser, sahibinin kim olduğu bilinmeyen/tespit edilemeyen eserdir. Telif hakkı koruması, genellikle eserin sahibinin bilindiği durumlarda geçerli olur. Bu nedenle sahibi bilinmeyen, anonim eserler telif hakkıyla korunmaz, yani kamu malıdır. Yine de, aksi durumun öngörüldüğü hâllerde bu durumun sayfada belirtilmesi ve ilgili telif şablonunun konulması gereklidir. Aksi takdirde Vikikaynak telif hakkı politikasının ihlali söz konusu olabilir ve sayfa silinebilir.

“https://tr.wikisource.org/w/index.php?title=İki_Çeşme_Yan_Yana&oldid=142535” sayfasından alınmıştır

• Anonim metinler
• Kırım türküleri

İlk yardım: yanıqları necə müalicə etmək lazımdır

Yanma ən çox rast gəlinən ev xəsarətlərindən biridir. Təəssüf ki, yanma dərəcəsi nə olursa olsun həmişə kiçik də olsa xəsarət olur. Qızartma bişirəm zamanı dəriyə düşən bir damla yağ və ya kimyəvi yanma olsun, hər halda kiçik bir çapıq qala gözləniləndir. Ancaq nəticələr daha ciddi ola bilər, əgər ilk tibbi yardım vaxtında və düzgün göstərilərsə, çox şeyin qarşısını almaq olar.

Bu gün "İlk yardım lazım olarsa nə etməli" layihəsində sizə müxtəlif növ yanıqlarla necə davranacağınızı izah edəcəyik. Layihə Respublika Diaqnostika Mərkəzinin (RDM) mütəxəssisləri ilə ortaq şəkildə hazırlanmışdır

Fərqli yanıq növləri üçün ilk yardım

Yanmaların səbəbləri tamamilə fərqli ola bilər: yanğın, buxar, aqressiv kimyəvi birləşmələr ciddi yaralanmalara səbəb olur. İlk yardım həmişə yanma növündən asılı olacaq. Hər biri haqqında ətraflı danışaq:

Termal yanıqlar

Termal yanıqlar, od və ya yüksək temperaturlu maddələrlə təmas nəticəsində yaranan ən çox yayılmış yanma növüdür. Oddan yanma zamanı kəskin bir ağrı, yanma hissi, təsirlənmiş dəri sahəsinin qızartması görünür. Qaynar su ilə yanma halında, ağrı və qızartı ilə yanaşı dərinin təsirlənmiş hissəsində yüngül, şəffaf bir maye ilə ödem və qabarcıqlar əmələ gəlir. Qabarcıqlar qopan yerində yara açılır, beləliklə bu cür yanma zamanı zədələnmiş toxumalara yoluxma riski var. Buxar yanığı ilkin simptomlarda qaynar su yanmasına bənzəyir. Bu cür yanma ən çox təmizlik və ya pişirmə zamanı baş verir. Müəssisələrdə qəzalar zamanı baş verdikdə və ya təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl edilmədikdə ən təhlükəli yanmalardan biridir.

Necə kömək etmək olar

1. Əvvəlcə yanmış yeri su ilə soyudun. Bu istinin getdikcə daha dərin yayılmasının qarşısını alacaq və ağrını da azaldacaqdır. Zədələnmiş yeri ən azı 10 dəqiqə soyudun.
2. Qurban nəfəs almırsa və nəbzi itibsə, dərhal ürək-ağciyər reanimasiyasına davam edin. Yalnız yanıq ciddidirsə, əvvəlcə dərinin zədələnmiş hissəsi soyudulmalı və sonra nəbzini və nəfəsini bərpa etməyə çalışmalısınız.
3. Qurbandan sıx geyim və aksesuarları çıxarın. Bədən şişə bilər və lazımsız şeylərdən qurtulmaq çətin olacaq.
4. Zədələnmiş yerə sarğı tətbiq edin. Əlinizdə bir şey yoxdursa, təmiz bir plastik torbadan istifadə edə bilərsiniz.

1. Üzdə yanma olması halında təmiz hava ilə təmin edin, nəfəs almağa nəzarət edin və lazım olduqda ürək-ağciyər reanimasiyasına davam edin. Yanmış yerlərə yaş dəsmal çəkin və soyuduqdan sonra bir neçə təbəqə ilə örtün. Qurbanı dərhal xəstəxanaya yerləşdirin.
2. Ağız boşluğu və tənəffüs yolları təsirlənirsə, hava yollarının açıqlığını təmin edin. Qurban şüurludursa, ona bir neçə qurtum su verin. Həm də dərhal xəstəxanaya yerləşdirin.
3. Gözlərdə istilik zədələnməsi olduqda onları su və ya soyuq çay dəmləməsi ilə soyudun. Gözlərini bağlayın və xəstəxanaya yerləşdirin.

Kimyəvi yanıqlar

Kimyəvi yanıqlar da tez-tez rast gəlinən yanıq hesab edilir. Bu tip yanmağa səbəb ola biləcək bir çox maddə var: uçucu yağlar, turşular, qələvilər, ağır metal duzları və s. Bu maddələr adətən ümumi təmizləyici və yuyucu maddələrdə olur. Yanıq əlamətləri fərqlidir: turşu toxumaların dehidrasiyasına, qaranlıq qaysaqlara səbəb olur və qələvi yanığı ilə yaşıl-boz rəngli bir qabıq görünür.

Necə kömək etmək olar

1. Kimyəvi yanma zamanı ediləcək ilk şey, təsirə məruz qalan səthdən maddəni ən qısa müddətdə çıxarmaqdır. Dəridə yaranan kimyəvi qalıqlardan qurtulmaq və soyudaraq ağrıları azaltmaq üçün yaranı 15-30 dəqiqə su ilə bolca yuyun.
2. Kimyəvi maddəni neytrallaşdırın, zədələnmiş dəri bölgəsi ilə təmasda olan paltar və aksesuarları diqqətlə çıxarın.
3. Qurbana ağrını azaltmaq üçün güclü bir analqetik verilməlidir.

1. Təsirə məruz qalan dəridən kimyəvi maddəni çıxardıqdan sonra steril bir cuna sarğı tətbiq edin.
2. Xüsusilə gözlər, qollar, ayaqlar, üz, qasıq nahiyəsi, həmçinin ağız və yemək borusu təsirlənsə xəstənin xəstəxanaya yerləşdirilməsini təmin edin.
3. Yanmağa səbəb olan kimyəvi maddə olan qabı həkimə göstərdiyinizə və ya ətraflı təsvir etdiyinizə əmin olun.

Bilməlisiniz ki:

• turşu yanıqları halında, zərərsizləşdirmək üçün 2-3% nisbətində soda istifadə olunur
• qələvi ilə yanıqlar üçün — 1–2% limon, borik və ya sirkə turşusu məhlulu
• əhənglə yanma halında əvvəlcə əhəng qalıqlarını quru şəkildə təmizləyin və yalnız sonra təsirlənmiş ərazini uzun müddət və güclü şəkildə yuyun.
• Fosfor yanması halında yanan paltarları atın və ya suya batırılmış hər hansı bir parçanı yanan səthin üstünə qoyun. Fosfor alovu krantdan su axını ilə və ya 1-2% mis sulfat məhlulu ilə söndürülür. Pinsetlə, görünən bütün fosfor hissəciklərini çıxarın, bundan sonra yanmış səthə bir sarğı tətbiq edin, mis sulfat 2%-i, bikarbonat soda 5% və ya kalium permanganat 3-5% məhlulu ilə bolca nəmləndirin.

Elektrik yanması

Elektrik yanması yalnız müəssisədə deyil, həm də gündəlik həyatda baş verə bilər – zədəli ev əşyaları, elektrik yuvaları və ya tellər səbəbindən yarana biləcək adi bir şeydir. Belə bir yanma ilə huşunu itirməyə, başgicəllənməyə, tənəffüs və ürək-damar sistemlərinin funksiyalarının pozulmasına qədər ürək zəifliyi mümkündür.

Necə kömək etmək olar

1. Elektrik cərəyanı vurması halında ilk növbədə qurban elektrik mənbəyindən təcrid olunmalıdır.
2. Nəfəs alma və nəbz yoxdursa, reanimasiya tədbirlərinə başlamaq lazımdır – qapalı ürək masajı, süni tənəffüs edilməlidir.

1. Zədələnmiş dəri nahiyəsini termik yanıqla eyni şəkildə müalicə edin.
2. Qurbanı təcili xəstəxanaya yerləşdirin.

Radiasiya yanıqlar

Ciddiyə alınmalı başqa bir yanma növü də radiasiyadır. Dəri, günəş və ya ionlaşdırıcı radiasiya ilə zədələndiyi zaman meydana gəlir, buna görə də günəşdə və ya solaryumda çox günəşlənmək təhlükəlidir. Belə bir yanma radiasiya terapiyası ilə də baş verə bilər. Dərinin qızartı, köpüklənmə, yanma və qızdırması müşaiyət olunur.

Necə kömək etmək olar

1. Radiasiya mənbəyindən gizlənin.
2. Nüvə elektrik stansiyasında bir qəza halında radio qoruyucu və sabit yod için.
3. Yanıq su axını və dezinfeksiya edici vasitə ilə yaxalanmalıdır. Radionuklidləri aradan qaldırmaq üçün yaranı hidrogen peroksid məhlulu ilə müalicə edin.

1. Zədələnmiş yerə aseptik sarğı tətbiq edin.
2. Qurbanı təcili xəstəxanaya yerləşdirin.

Yanıq zamanı nə etmək olmaz

Adətən qurbanın vəziyyəti yanıqlar üçün ilk yardım qaydalarını bilməməsi səbəbindən pisləşir. Təsirə məruz qalan əraziləri müalicə edərkən əsas olmazları xatırlayın:

• Yanıqlardan yaranan səpgiləri açmayın, dərini aşındırmayın. Bunu etmək yaranı yoluxdura bilər və dəridə iz buraxa bilər.
• Yanma yerinə yapışqan maye qoymayın, onu qoparanda, dərini soymaq olar.
• Yandırma halında yaraya pambıq yun tətbiq etməyin.

• Heç bir yağ, məlhəm və ya losyon istifadə etməyin. Yaranın qurumasının qarşısını alır və istiliyi saxlayırlar.
• Eynisi geyim üçün də tətbiq olunur. Geyim yanıq yerinə yapışırsa, yapışan sahənin kənarındakı parçanı diqqətlə kəsərək qurbanı azad edin, əks təqdirdə daha da böyük yaralanmalara səbəb olacaqsınız.

Uşaqları yanıqdan necə qorumaq olar

Yanmaların ən ümumi səbəbi diqqətsizlik və təhlükəsizlik qaydalarına məhəl qoymamaqdır. Özünüzü və yaxınlarınızın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün diqqətli olun.

1. Mətbəxdə işləyərkən uşaqlara nəzarət edin. Beş yaşınadək uşaqların sobaya belə toxunmasına icazə verməyin.
2. Qazanların və tavaların tutacaqlarını divara çevirin ki, uşaq əlləri ilə tutub yıxa bilməsin.
3. Uşağınızı elektrikli qızdırıcılarla və ya ütü ilə tək qoymayın.

1. Digər əliniz qaynar su ilə bir fincan və ya digər qablarla məşğul olarkən bir əlinizlə başqa şey etməyə çalışmayın.
2. Uşağınıza yemək və ya içki verməzdən əvvəl onu çox isti olmadığından əmin olun.
3. Uşağınız çimərkən kranlarla oynamasına icazə verməyin, çünki qaynar suyu təsadüfən aça bilər.

Namaz qılmağı öyrənirəm (Şəkilli izah)

Dəstəmaz alınıb, ayaq üstə qibləyə tərəf dönülür. Ayaqların arası dörd barmaq açıqlıqda olur. Qadınlar bədənin şəkli bəlli olmayacaq şəkildə təpədən dırnağa qədər örtünür. Yalnız əllər və üz açıq qalır. Namazda qadınlar üçün ən yaxşı örtülü olmağın ən asan şəkli əllərini də örtəcək geniş bir baş örtüsü və ayaqlarını da örtəcək geniş və uzun bir ətəkdir. Niyyət edilir. Məsələn, “Allah rizası üçün bu günkü sübh namazının fərzini qılmağa niyyət etdim” deyilir.

2 — “ Allahu əkbər ” deyərək iftitah təkbiri alınır. Kişilər təkbir alarkən, əllərin içi qibləyə qarşı və barmaq araları normal açıqlıqda olur. Baş barmaqlar qulaq yumşağına dəydirilərək əllər yuxarıya qaldırılır. Qadınlar təkbir alarkən, əllərin içi qibləyə qarşı, barmaq araları normal açıqlıqda və barmaq ucları çiyinlərin səviyyəsinə gələcək şəkildə əllərini yuxarıya qaldırarlar.

3- QİYAM Kişilər “Sağ əlin ovucu sol əlin üzərində və sağ əlin baş və kiçik barmaqları sol əlin biləyini tutaraq əllərini göbək altında bağlayarlar.” Qadınlar “Sağ əl sol əlin üzərində olacaq şəkildə əllərini sinə üstünə qoyarlar. Kişilərdə olduğu kimi sağ əlin barmaqları ilə sol əlin biləyini tutmazlar. – OXUNACAQLAR: Gözləri, səcdə ediləcək yerdən ayırmadan: a) “Sübhanəkə” oxunur. b) Əuzu Bəsmələ- dən sonra “Fatihə” oxunur. c) Fatihədən sonra bəsmələ oxunmadan

bir zammı surə (məsələn; Kəvsər surəsi ) oxunur.

4- RÜKU. “ Allahu Əkbər ” deyərək rükuya əyilir. Kişilər rükuda barmaqları acıq olaraq əlləri ilə dizlərini tutub belini dümdüz tutarlar. Dizlərini və dirsəklərini tam açıq tutarlar. Qadınlar rükuda tam düz durmazlar, barmaqlarını açmayaraq dizləri üzərinə qoyarlar və dizlərini bir az bükülü tutarlar. OXUNACAQLAR:“ Subhanə Rabbiəl-Azım ” 3 dəfə

Sonra “ Səmi-Allahu limən hamidəh ” deyərək qalxarkən, şalvar çəkilməz və gözlər səcdə yerindən ayrılmaz. Tam dik durunca “ Rabbəna ləkəl hamd ” deyilir. Daha sonra “ Allahu Əkbər ” deyərək əvvəlcə dizlərimizi, sonra əllərimizi və ondan sonra burnumuzu və alnımızı yerə qoyaraq səcdəyə gedirik,

5- SƏCDƏ . Əl və ayaq barmaqlarımızı qibləyə tərəf çeviririk, Başımızı əllərimizin arasına qoyuruq, Dirsəklərimiz yerə toxunmur, qarnımız dizlərimizlə birləşmir. (Qadınlar səcdədə dirsəklərini yerə qoyur və qarınları ilə dizlərini sıx saxlayırlar. OXUNACAQLAR: “ Subhanə Rabbiyəl-Əalə ” – 3 dəfə.

Sonra “Allahu Əkbər” deyərək dikəlirik. “ Allahü-əkbər ” deyərək sol ayaq yerə yayılır, sağ ayağın barmaqları qiblə istiqamətində bükülür və budlarının üzərində oturulur. Ovuclar dizin üzərinə qoyulur və barmaqlar sərbəst buraxılır. Qadınlar təşəhhüddə budunun üzərinə oturur. Yəni sağ və sol ayaqlar sağ tərəfdə olub, sol budunun üzərinə oturur. Budları üzərində artıq durmadan “ Allahü-əkbər ” deyərək, təkrar səcdəyə gedilir. Səcdədə yenə ən az üç dəfə “ Sübhanə Rabbiyəl-əalə ” dedikdən sonra “Allahü-əkbər” deyərək ayağa qalxılır. Ayağa qalxarkən əllərlə yerdən qüvvət alınmaz və ayaqlar oynadılmaz. Səcdədən qalxarkən öncə alın, sonra burun, sonra da sol əl və sağ əl, sonra sol diz və sağ diz yerdən qaldırılmalıdır. Beləliklə birinci rəkatı başa vurmuş oluruq.

İKİNCİ RƏKAT

Ayaq üstə ikən bəsmələdən sonra “ Fatihə ” və bundan sonra bir zammı-surə (məsələn; ixlas surəsi ) oxunub, “ Allahü-əkbər ” deyərək rüküyə əyilir. İkinci rükət də birinci rükətdə tərif edildiyi şəkildə tamamlanır. Yalnız ikinci səcdədən sonra “ Allahü-əkbər ” deyincə ayağa qalxmayıb ombalar üzərinə oturulur və: a) “ Əttəhıyyatü ”, “ Allahümmə salli ”, “ Allahümmə bərik ” və “Rabbəna ətinə” dualarını oxuduqdan sonra,

Öncə sağa “Əssəlamü aləyküm və rahmətullah”, sonra sola “Əssəlamü aləyküm və rahmətullah” deyə salam verilir . b)Salam verdikdən sonra “ Allahümmə əntəssəlam və minkəssəlam təbəraktə yə

zəl-cələli vəl-ikram” deyilir

[ ə̂ â î ü̂ û – uzatma hərfləri ]

SUBHANƏKƏ DUASI: “Sübhânə kəllâhümmə və bi hamdik. Və təbə̂ra kəsmük. Və təâlə̂ cəddük və lə̂ ilə̂hə ğayruk”

ƏUZÜ BƏSMƏLƏ Əûzü billə̂hi minəş-şeytânir-racîm. Bismillə̂hir-Rahmə̂nir-Rahîm.

FATİHƏ SURƏSİ: “Əl-Hamdu lillə̂hi Rabbil-âləmîn. Ər-Rahmə̂nir-Rahîm. Mə̂liki yəvmid-dîn. İyyə̂kə nəabüdu və iyyə̂kə nəstəîn. İhdinəs-sırâtal-müstəqîm. Sirâtalləzînə ən amtə aleyhim ğayril-məğdûbi aleyhim vələd-dâ̂llîn.

KƏVSƏR SURƏSİ: İnnə̂ əataynə̂ kəl-kəvsər. Fəsalli lirabbikə vənhar. İnnə şə̂niəkə hüvəl-əbtər”

İXLAS SURƏSİ: Qul hü vəllâhü əhad. Allahüssaməd. Ləm yəlid və ləm yü̂ləd. Və ləm yəkün ləhü̂ küfüvən əhad.

ƏTTƏHIYYATÜ DUASI: Əttəhıyyə̂tü lillə̂hi vəssaləvə̂tü vəttayyibə̂t. Əs-sələ̂mü aleykə əyyühən-Nəbiyyü və rahmətullâhi və bərakə̂tüh. Əs-sələ̂mü aleynə̂ və alə̂ ibə̂dillə̂his-Salihîn. Əşhədü ən lə̂ ilə̂hə illəllâh və əşhədü ənnə Muhammədən abduhü̂ və Rasûlüh.

ALLAHÜMMƏ SALLİ Allahummə salli alə̂ Muhammədin və alə̂ ə̂li Muhamməd. Kəmə̂ salleytə alə̂ İbrahîmə və alə̂ ə̂li İbrahîm. İnnəkə hamîdun məcîd.

ALLAHÜMMƏ BARİK Allahummə bərik alə̂ Muhammədin və alə̂ ə̂li Muhamməd. Kəmə̂ bəraktə̂ alə̂ İbrahîmə və alə̂ ə̂li İbrahîm. İnnəkə hamîdun məcîd.

RABBƏNA ƏTİNƏ DUASI: Rabbənə̂ ə̂tinə̂ fid-dünyə̂ hasənətən və fil-ə̂xirati hasənətən və qınə̂ azəbən-nə̂r.