Azeringilisce Blog

14. Merve : ________ ?

Azərbaycan dili

Azərbaycan dili (Azərbaycanca, Azərbaycan Türkcəsi, tarixi adı: Türk dili və ya Türkcə)— Azərbaycan Respublikasının və Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasının rəsmi dövlət dilidir.Altay dilləri ailəsinin türk dilləri şöbəsinin Oğuz sinfinin Qərb qrupuna daxildir.

Azərbaycan dilindən Azərbaycan, İran, İraq, Gürcüstan, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna, Suriya ərazisində istifadə olunur.

Azərbaycan Respublikası ərazisində bu dilin cüzi fərqlənən 4 dialekti vardır:

1. Şərq dialekti — Quba, Şamaxı, Bakı, Muğan və Lənkəran dialektləri
2. Qərb dialekti-Qarabağ və Qarabağətrafı rayonların dialektləri
3. Şimal dialekti — Şəki və Zaqatala-Qax dialektləri
4. Cənub dialekti — Naxçıvan, Ordubad, İrəvan dialektləri

Azərbaycan dili geneoloji bölgüyə əsasən türk dillərinə mənsubdur. Başqa dil qruplarında olduğu kimi, bu qrupa daxil edilən dillər də bir-birinə leksik, morfoloji və sintaktik cəhətdən çox yaxındır. Dialektlər bir-birindən fonetik xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər.

Qısa tarixi

Eyni zamanda yazı dili də olan Azərbaycan dili yazı dili ənənəsinə sahib olma baxımından Türk dili ilə paraleldir. Türkmən dili və qaqauz dilinin nisbətən daha gec yazı dili kimi formalaşmasına baxmayaraq Azərbaycan dili köklü bir yazı dili ənənəsinə malikdir.

Azərbaycan dilinin yaranması

Azərbaycan dilinin və xalqının təşəkkülü III–VII əsrlərdə baş vermiş, VII-VIII əsrlərdə başa çatmışdır. Bu zaman Azərbaycanda gedən dini mübarizə artıq sona yetmişdir. XI əsrdə Azərbaycan dili Qafqazda və qonşu ölkələrdə geniş inkişaf tapır. Azərbaycan dili türk dillərinin oğuz qrupuna daxildir. Yerli əhalinin əsas dili olan Azərbaycan dili XI əsrin ortalarında oğuz tayfaları dilinin güclü təsiri altında tam şəkildə formalaşmışdır. XII əsrdə ədəbi Azərbaycan dili təşəkkül tapdı. Şairlər fars və ərəb dilləri ilə yanaşı bu dildə də əsərlər yazırdılar. N.Cəfərov “Azərbaycan türkcəsinin milliləşməsi tarixi” əsərində “XI-XII əsrlərdən başlayaraq Azərbaycanda meydana çıxan möhtəşəm türk dövlətlərində rəsmi dil kimi ərəb, fars dilləri ilə yanaşı türkdən də istifadə olunduğunu” göstərir.

Səfəvilər dövlətində Azərbaycan türkcəsi sarayda və orduda hakim dil olmaqla imperiyanın ilk rəsmi dövlət dili idi. Rus alimi V.V.Bartold 1912-ci ildə yazırdı: “. xanədanın təşəkkül etdiyi yerdə Azərbaycan əhalisi türkcə danışırdı və nəticədə türkcə Səfəvilər dövlətində saray və ordu dili olaraq qaldı.”

Azərbaycan dilinin iki dövrü haqqında

Azərbaycan ədəbi dili öz 800 ilə yaxın inkişafı müddətində iki böyük dövrü əhatə edir. Əski dövr adlandırılan birinci dövr XIII (13-cü) əsrdən XVIII (18-ci) əsrə qədər olan dövrü, yeni adlandırıla bilən ikinci dövr isə XVIII (18-ci) əsrdən yaşadığımız günlərə qədər olan bir dövrü əhatə edir.

Əski Azərbaycan dilində söz birləşmələrinin quruluşu daha çox ərəb və fars dillərinin sintaktik modelində olmuşdur: fəsli-gül (gül fəsli), tərki-təriqi-eşq (eşq təriqinin (yolunun) tərki), daxili-əhli-kamal (kamal əhlinə daxil)… Yəni təyin edən söz təyin olunan sözdən sonra işlənmişdir. İkinci dövr Azərbaycan dilində tamamilə əksinədir: təyin edən söz təyin olunan sözdən mütləq və həmişə əvvəl işlənir.

Digər sintaktik fərq kimi, birinci dövrdə budaq cümlənin baş cümlənin içərisində yerləşdiyi tabeli mürəkkəb cümlələr daha çox işləndiyi halda (kimi kim, bivəfa dünyada gördüm, bivəfa gördüm), yeni dövrdə bu tipdən olanların əvəzinə daha çox feli sifət tərkiblərinin işləndiyini görürük.

Hər iki dövrün ədəbi dili öz növbəsində müxtəlif mərhələləri əhatə edir. Birinci dövr Azərbaycan dili öz inkişafında iki mərhələdən keçmişdir:

1. ədəbi dilin təşəkkül mərhələsi XIII-XIV (13-14-cü) əsrlər
2. klassik şeir dili mərhələsi XV-XVII (15-17-ci) əsrlər

İkinci dövr Azərbaycan dili isə üç mərhələni əhatə edir:

1. ədəbi dilin xəlqiləşməsi mərhələsi XVIII (18-ci) əsr,
2. milli dilin yaranması və inkişafı mərhələsi XIX-XX (19-20-ci) əsrin əvvəli,
3. müasir mərhələ XX (20-ci) əsrin 1-ci rübündən sonra).

Azərbaycan türkcəsinin rəsmi adı

Əsrlər boyu işğallar nəticəsində Azərbaycan dilinin adı dəyişdirilmişdir. Azərbaycan dili uzun müddət “türki”, “türk dili”, “Azərbaycan türkcəsi”, bəzən isə “tatar dili”, “Qafqaz tatarlarının dili” (xüsusən rus dilində yazılmış əsərlərdə) adlandırılmışdır

XX əsrin əvvəllərində ilk olaraq, Türk dillərini təsnifatlaşdıran tarixçi alimlərdən biri Armin Vamberi olmuşdur. Belə ki , onun 1908-ci ildə müəllifi olduğu “Dünya tarixçilərinin Dünya tarixi” adlı Londonda nəşr olunmuş çoxcildlik ensiklopediyanın 24-cü cildində Azərbaycan dili Türk dillərinin 3 qrupundan qərb qrupuna aid edilir və dialekt deyil , müstəqil dil kimi göstərilir.

1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti yaranandan az sonra Azərbaycanda kargüzarlığın türk dilində aparılması ilə bağlı qərar qəbul edilir. 1921-ci ildə Nəriman Nərimanov Dadaş Bünyadzadə ilə birgə Azərbaycan SSR-də dövlət dilinin türk dili olması ilə bağlı dekret imzalayırlar. 1921-ci ildə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ilk Konstitusiyası qəbul olunur və oraya dövlət dili haqqında maddə salınmır. 1924-cü ildə Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Azərbaycanda dövlət dilinin türk dili olması ilə bağlı qərarı qəbul olunur.

1936-cı ildə Azərbaycanın yeni Konstitusiya layihəsi hazırlanarkən orada Azərbaycanın dövlət dili türk dili kimi qeyd edilir. Ancaq 1937-ci ilin aprel ayında qəbul olunun əsas qanunda dövlət dili haqqında heç bir qayda öz əksini tapmır. Ancaq Konstitusiyada xüsusi maddə olmasa da, 1936-cı ildən sonra bütün normativ sənədlərdə dövlət dili Azərbaycan dili qeyd edilir.

1956-cı ildə Azərbaycanın 1937-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasına aşağıdakı məzmunda maddə əlavə edilir: “Azərbaycanın dövlət dili Azərbaycan dilidir…”

Dövlət dilinə həsr edilmiş bütün iclaslarda demokratik şərait yaradıldığından müxtəlif fikirlər özünü göstərir:

• Azərbaycan dilidir;
• Türk dilidir;
• Azərbaycan türk dilidir;
• Azərbaycan türkcəsidir;
• Türk dilləri ailəsinə daxil olan Azərbaycan dilidir.

Prezident Heydər Əliyevin çıxışından: “Gəlin türkdilli xalqlara baxaq. Bəli, biz türkdilli xalqlardan biriyik və türk mənşəli xalqıq. Kökümüz birdir. Özbək dili var, qazax dili var, qırğız dili var, tatar dili var, başqırd dili var, türkmən dili var, kumık dili var. Demək, bu türkdilli xalqların da hər birinin dilinin öz adı var. Türkdilli xalqlarda tatar dili də var, o biri qrup dillər var, onların da hər biri bu qrupa daxildir, amma hər birinin öz adı var. Axı nə təhər Azərbaycan türkcəsi? Millətimiz nədir? Azərbaycan türkü. Nə təhər bu millətin iki adı olsun? Bəs niyə özbək özünə demir ki, Özbəkistan türkü, tatar niyə demir ki, Tatarıstan türküyəm”

Yenə həmin iclasda dövlət başçısı qeyd edir: “… taleyimiz belə gətirib ki, məsələn bizə tatar deyiblər. Amma biz tatar deyilik axı. Neçə illər bizə tatar deyiblər. Elə Həsən bəy Zərdabi də özünə tatar deyibdir, o birisilər də özlərinə tatar deyiblәr Bu Bakıda, Azərbaycanda bir belə azərbaycanlı ziyalı olduğu halda məktəblər açılmışdı – “russko-tatarskaya şkola”… Mən bununla sa­dəcə demək istəyirəm ki, bizim taleyimiz belə olubdur. Rusiyada bizə tatar deyiblər. Rusiyanın burada qubernatorları bizə tatar deyiblər. Ondan sonra 1918-ci ildən 1936-cı ilə qədər türk deyilib. 60 ildir biz “Azərbaycan dili”, “azərbaycanlı” deyirik. İndi bəs nə edək? Bunlara cavab olmalıdır ki, bir qərar qəbul edək”.

Məsələnin ciddiliyini nəzərə alan dövlət rəhbəri mütəxəssislərin iştirakı ilə geniş müzakirələr keçirdi və həmin müzakirələr mövcud problemlərin həlli üçün kifayət qədər məhsuldar oldu. Həmin müzakirələr göstərdi ki, yalnız milli ictimai təfəkkür deyil, bilavasitə mütəxəssislər də ana dilinin qeyd-şərtsiz “türk dili” adlandırılmasının əleyhinədirlər. Buna səbəb isə:

• iki müstəqil türk mənşəli dilin hər ikisinin eyni bir adla adlandırılması özünü doğrultmur və təcrübədə onları ayrı-ayrı adlarla (Azərbaycan türkcəsi – Türkiyə türkcəsi) adlandırmaq lazım gəlir;
• Azərbaycan ərazisində yaşayan qeyri-türk mənşəli müxtəlif xalqlar, etnoslar (talışlar, tatlar, kürdlər, ləzgilər və s.) “Azərbaycan dili”nin “türk dili” adlandırılmasından hər hansı halda narahat olurlar, bir sıra qüvvələr isə bundan istifadə edərək “xırda millətçilik” hisslərini qızışdırırlar;
• “Azərbaycan dili” adı artıq neçə on illərdir ki, uğurla işlənir, kifayət qədər böyük işlənmə təcrübəsinə malikdir.

Fonetik xüsusiyyətləri

Fonetik xüsusiyyətinə görə “ə” foneminin bütün pozisiyalarda işlənmə tezliyi ilə fərqlənir.

Türk dillərindən biri kimi müasir Azərbaycan dili özümlü xüsusiyyətləri ilə fərqlənən fonetik və qrammatik quruluşu olan bir dildir. Öz fonetik qanunauyğunluqlarına görə, bu dildə əmələgəlmə yerinə görə fərqlənən saitlər, yəni ön sıra (i, ü, e, ə, ö) və arxa sıra (ı, u, a, o) saitlər eyni bir söz və ya sözforma daxilində işlənə bilməz (“işıq”, “ildırım” kimi “i” saiti ilə başlayan bir neçə söz istisnadır): eyni zamanda bu dildə dilortası samitlərin (g, k) arxasıra, dilarxası saitlərin (k, q, ğ, x) ön sıra saitlərlə bir hecada işlənməsi də mümkünsüzdür.

Azərbaycan dilinin fonem tərkibində 15 sait və 25 samit vardır. Bu 40 fonem Azərbaycan əlifbasında 32 hərflə işarə edilir.

Azərbaycan dilinin fonem tərkibində 9 qısa (i, ü, e, ö, ə, a, o, u, ı), 6 uzun (i:, e:, ö:, ə:, a:, u:) sait var. Uzun saitlər bu dil üçün səciyyəvi deyil, onlar demək olar ki, yalnız alınma sözlərdə çox az hallarda işlənir.

Fonetik vurğu, bir qayda olaraq, sonuncu hecaya düşür. Fonematik vurğunun yeri sözün mənasından asılı olaraq dəyişmir: alma /ɑlˈmɑ/ (meyvə)– alma /ˈɑlmɑ/ (almaq).

Azərbaycan dilində söz əvvəlində işlənməyən 2 fonem var: ı saiti və ğ samiti.

Danışıq dili

Danışıq dili yazılış dilindən bəzi hallarda fərqlənə bilər, məsələn:

• dəqiqə-dəyqə
• səhifə-səyfə
• sillə-şillə
• şer-şeir
• inək-inəy
• və s.

Sintaktik xüsusiyyətləri

Azərbaycan dilinin morfoloji quruluşuna əsas (isim, sifət, say, əvəzlik, zərf, fel) və köməkçi (qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər, nida) nitq hissələri daxildir.

İsimlərin kəmiyyət, mənsubiyyət, hal, xəbərlik kateqoriyaları var. Bu kateqoriyalar isimləşən (substantivləşən) digər nitq hissələrinə də aiddir.

Azərbaycan dilində ismin 6 halı (adlıq, yiyəlik, yönlük, təsirlik, yerlik, çıxışlıq), felin 5 (şühudi keçmiş, nəqli keçmiş, indiki, qəti gələcək, qeyri-qəti gələcək) zamanı var. Felin şəkil kateqoriyası 6 formanı (əmr, arzu, şərt, vacib, lazım, xəbər) əhatə edir.

Fellər subyekt, obyekt, hərəkətin münasibətinə görə müxtəlif 5 qrammatik növdə (məlum, məchul, qayıdış, qarşılıqlı-müştərək, icbar) işlənə bilir.

Azərbaycan dilinin sintaktik qanununa görə, bir qayda olaraq, mübtəda cümlənin əvvəlində, xəbər cümlə üzvü sonda, təyin təyin etdiyi sözdən qabaqda gəlir.

Azərbaycan dilində sözyaradıcılığında əsasən morfoloji (dəmirçi, üzümçü, təbliğatçı; dəmirçilik, üzümçülük, təbliğatçılıq; dolça, qazança, otluq, meşəlik; qaldırıcı, endirici; sevinc, gülünc; yavaşca, indicə və s.) və sintaktik (otbiçən, vaxtamuzd, boyunbağı, gündoğan, sarıköynək, əlidolu, adlı-sanlı, qırxayaq, beşaçılan və s.) üsullardan istifadə edilir.

Əlifbası

Türk yazı tarixi uyğurların əlifbasıyla başlasa da, Azərbaycan türkçəsinin yazılmasına ərəb əlifbasının bir variantı ilə başlanıb. Səlcuq və osmanlı türkləri X (10-cu) əsrdən başlayaraq ərəb qrafikalı əlifbanı əsas tutmuş və bu əlifba ilə çoxlu dəyərli əsərlər yaratmışlar. Ərəb əlifbası türk dilləri üçün mükəmməl əlifba olmasa da, təxminən XX (20) əsrin əvvəllərinə qədər bu əlifbadan Azərbaycanda geniş istifadə olunub və bu əlifbayla Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının qiymətli əsərləri qələmə alınıb.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan olunduqdan sonra 1919-cu ildə Xudadad bəy Məlikaslanovun rəhbərliyi ilə latın əlifbasına keçmək üçün komissiya yaradılır. Komissiyanın hazırladığı tədbirlər planını parlament təsdiq edir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süqut etdiyindən bu məsələni həyata keçirmək mümkün olmur.

1929-cu ilə kimi ərəb qrafikalı əlifbadan istifadə olunsa da Azərbaycan Respublikası ərazisində 1929-1939-cu illərdə latın qrafikalı əlifbadan, 1939-1991-ci illərdə isə kiril əlifbasından istifadə olunub. 1991-ci ildən başlayaraq tədricən yenidən latın əlifbasına keçilib. Cənubi Azərbaycandayaşayan Azərbaycan türkləri isə ərəb əlifbasından istifadə edirlər.

Azərbaycan Respublikasının dövlət dili olan Azərbaycan dilinin əlifbası latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasıdır.

Ərəb Cənubi Azərbaycanda (1929-cu ilə qədər həm də Şimali Azərbaycanda)	Latın (1929–1939) Şimali Azərbaycanda	Kiril (1939–1991) Şimali Azərbaycanda	Latın (1992-h.h.) Şimali Azərbaycanda
ا,آ	A a	А а	A a
ﺏ	B b	Б б	B b
ﺝ	C c	Ҹ ҹ	C c
چ	Ç ç	Ч ч	Ç ç
ﺩ	D d	Д д	D d
ائ،ئ	E e	Е е	E e
ﻉ ,(کسره)	Ə ə	Ә ә	Ə ə
ﻑ	F f	Ф ф	F f
گ	G g	Ҝ ҝ	G g
ﻍ	Ƣ ƣ	Ғ ғ	Ğ ğ
ﺡ,ﻩ	H h	Һ һ	H h
ﺥ	X x	Х х	X x
ی	Ь ь	Ы ы	I ı
ی	I i	И и	İ i
ژ	Ƶ ƶ	Ж ж	J j
ﻙ	K k	К к	K k
ﻕ	Q q	Г г	Q q
ﻝ	L l	Л л	L l
ﻡ	M m	М м	M m
ﻥ	N n	Н н	N n
ﻭ	O o	О о	O o
ﻭ	Ɵ ɵ	Ө ө	Ö ö
پ	P p	П п	P p
ﺭ	R r	Р р	R r
ﺙ,ﺱ,ﺹ	S s	С с	S s
ﺵ	Ş ş	Ш ш	Ş ş
ﺕ,ﻁ	T t	Т т	T t
ﻭ	U u	У у	U u
ﻭ	Y y	Ү ү	Ü ü
ﻭ	V v	В в	V v
ی	J j	Ј ј	Y y
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ	Z z	З з	Z z

Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası

Cənubi Azərbaycanda işlənən ərəb alifbası fars dilindən və Osmanlı türkcəsindən təsirlənib. Bu əlifba ərəb dilinə uyğun olsa da, Türk dil ailəsinə mənsub olan Azərbaycan dilinə səslərin çoxluğuna görə asas formada əlverişli deyil. Bu əlifbanın bərpası uğrunda müasir əsrimizdə bir neçə addım atılsada bu çalışmalar xalq içində yayılmayıbdır. Cənubi Azərbaycanda əhali fars dilində təhsil almağa məcbur olduqları üçün ərəb və fars sözlərilə orijinal diktə ilə tanışdırlar.

Hazırda İranda Azərbaycan türkəsi üçün işlədilən ərəb əlifbası ilə bağlı vəziyyət çox qarışıqdır. Cənubi Azərbaycan ziyalılarının latın əlifbasının daha münasib olduğunu qəbul etmələrinə baxmayaraq bu əlifbanın tətbiqinə dövlət tərəfindən qadağa və məhdudiyyətlər qoyulub. İranda Azərbaycan türkcəsində kitab və qəzetlər yalnız ərəb əlifbası ilə işıq üzü görür.

Ərəb əlifbasını bərpa etmə təşəbüslərinin biri Türk Dil Ortoqrafiya Seminarı tərəfindən həyata keçirilib. Bu seminar Doktor Cavad Heyətin başçılığıyla 2001-ci ilin oktyabrında Tehranda keçirilmişdir. Ərəb əlifbasında yazılan Azərbaycan türkcəsinin imlasında (yazılmasında) birlik yaratmaq Seminarın baş hədəfi seçilmişdir. Türk Dili Yazı Quralları ترک دیلی یازی قورالاری adlı qərarlar seminarın sonunda qəbul olunmuşdur.

Ərəb əlifbasında bəzi hərflərin forması kəlmə arasında harada gəlməsindən asılıdır. Bu hərflər kəlmə başında, sonunda və ortasındə dəyişir.

Aşağıdakı cədvəl, Ərəb əlifbası tərtibi ilə düzülüb və Latın əlifbasında yaxın olan qarşılıqları göstərir.

Azərbaycan dilində Ərəb və Latın əlifba qarşılıqları

Təkdə	Əvvəldə	Ortada	Sonda	Adı	Latın	Misal (latın)	Misal (ərəb)	Misal (farsca)
ﺍ	آ / ا	ﺎ	ﺎ	əlif	a / ə / o / ’	aç	آچ
ﺏ	ﺑ	ﺒـ	ﺐ	be	b	baba	بابا
پ	ﭙ	ﭙـ	پ	pe	p	papaq	پاپاق
ﺕ	ﺗ	ﺘـ	ﺖ	te	t	Tat	تات
ﺙ	ﺛ	ﺜـ	ﺚ	se	s	saniyə	ثانیه
ﺝ	ﺟ	ﺠـ	ﺞ	jim	j	cib	جیب
چ	چـ	ـچـ	ـچ	che	ch	çap	چاپ
ﺡ	ﺣ	ﺤـ	ﺢ	he	h	hal	حال
ﺥ	ﺧ	ﺨـ	ﺦ	xe	x	xal	خال
ﺩ	—		ﺪـ	dal	d	dil	دیل
ﺫ	—		ﺬـ	zal	z	Azərbaycan	آذربایجان / آزربایجان
ﺭ	—		ﺮـ	re	r	rəng	رنگ
ﺯ	—		ﺰـ	ze	z	zor	زور
ژ	—		ـژ	zhe	zh	Jalə	ژاله
ﺱ	ﺳ	ﺴـ	ـﺲ	sin	s	sal	سال
ﺵ	ﺷ	ﺸـ	ـﺶ	şin	ş	şirin	شیرین
ﺹ	ﺻ	ﺼـ	ـﺺ	sād	s	Səməd	صمد
ﺽ	ﺿ	ﻀـ	ـﺾ	zād	z	zərər	ضرر
ﻁ	ﻃ	ﻄـ	ـﻂ	tā	t	təbil	طبیل
ﻅ	ﻇ	ﻈـ	ـﻆ	zā	z	zahir	ظاهیر/ ظاهر
ﻉ	ﻋ	ﻌـ	ـﻊ	əyn	ə / ‘	əməl	عمل
ﻍ	ﻏ	ﻐـ	ـﻎ	ğeyn	ğ	bağ	باغ
ﻑ	ﻓ	ﻔـ	ـﻒ	fe	f	fil	فیل
ﻕ	ﻗ	ﻘـ	ـﻖ	qaf	q	qələm	قلم
ک	ﮐ	ﮑـ	ـﮏ	kaf	k	kitab	کیتاب / کتاب
گ	ﮔ	ﮕـ	ـﮓ	gaf	g	gül	گل/گول
ﻝ	ﻟ	ﻠـ	ـﻞ	lam	l	lalə	لاله
ﻡ	ﻣ	ﻤـ	ـم	mim	m	mən	من
ﻥ	ﻧ	ﻨـ	ـﻦ	nun	n	naz	ناز
و	—		ﻮـ	vav	v / o	vilayət	ولایت / ویلایت
ﻩ	ﻫ	ﻬ	ﻪ	ha	h , ə	hava , dədə	هاوا , دده
ﻯ	ﻳ	ﻴـ	ﯽ	ye	y , i	yaz	یاز
–	ئـ	ـئـ	–	həmzə	ı , e	beş	بئش

Bu hərflər özlərindən sonra heç bir hərfə vəsl olmazlar: آ،ا،د،ذ،ر،ز،ژ

Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası

Azərbaycan dilində Latın və Ərəb əlifba qarşılıqları

Latın	Ərəb Təkcə	Ərəb Başda	Ərəb Ortada	Ərəb Sonda	Misal (latın)	Misal (ərəb)	Misal (farsca)
Aa	آ / ا	آ / ا	ﺎ	ﺎ	al	آل	آزاد
Bb	ﺏ	ﺑ	ﺒـ	ﺐ	baş	باش	بنده
Cc	ﺝ	ﺟ	ﺠـ	ﺞ	can	جان
Çç	چ	چـ	ـچـ	ـچ	çal	چال	چونکه
Dd	د	د	د	د	diş	دیش	دوست
Ee	ائ	ائـ	ئـ	ئ	sel el ev	سئل ائل ائو
Əə	ع / ا	عـ/ ـَ	ـه / ه	əl sələ əmi	اَل سَله عمی
Ff	ف	فـ	ـفـ	ف	fil	فیل
Gg	گ	گـ	گـ	گ	göz	گوز	گل
Ğğ	غ	غـ	غـ	غ	Ağır	آغئر	زغال، غوک
Hh	ه / ح	هـ / حـ	هـ / حـ	ـه / ح/ ه	hərbə	حربه	هزار
Xx	خ	خـ	خـ	خ	xahiş	خاهیش
Iı	ای /اێ	ای /اێ	ئـ/ێ	ی/ێ	mıx	میخ / مێخ
İi	ای	ایـ	یـ	ی	diz	دیز
Jj	ژ	ژ	ژ	ژ	Jalə	ژاله
Kk	ک	کـ	کـ	ک	Kitab	کیتاب
Qq	خ	خـ	خـ	خ	xahiş	خاهیش
Ll	ل	لـ	لـ	لـ	lülə	لوله
Mm	م	مـ	مـ	م	muqam	موقام
Nn	ن	نـ	نـ	نـ	Nina	نینا
Oo	اوْ/او	اوْ/او	وْ/ و	و/وْ	Dolu	دولو / دوْلو
Öö	او / اؤ	او / اؤ	و/ؤ	و/ؤ	söz , özüm	سوز / سؤز , اوزوم / اؤزوم
Pp	پ	پـ	پـ	پ	pul	پول
Rr	ر	ر	ر	ر	radar	رادار
Ss	ث/س/ص	ثـ/سـ/صـ	ثـ/سـ/صـ	ث/س/ص	səhifə

Yuxarıdakı cədvəldə səsli hərflərin həqiqi qarşılıqları Ərəb əlifbasında olmamağı aydınlıqla göstərilir

Azərbaycan dilinin söz ehtiyatı

2004-cü ildə çap edilmiş Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində təqribən 70, yeni çap edilən son orfoqrafiya lüğətində isə 105 min söz vardır.

Erdem Konur’un etdiyi bir araşdırma nəticəsində; Türkiyə Türkcəsi ilə Azərbaycan Türkçesi’ndeki heyvan adları,% 37-si iki lehçede də yazılış və məna baxımından eynidir.% 25-i kiçik fərqlər içsə də, bu fərqlilik; sözləri anlaya bilməyəcək şəkildə deyil. % 33-ü, yazılış baxımından böyük fərqliliklər ehtiva etməkdədir.

Azərbaycan dilinin öyrənilməsi

• Argentinanın La Plata Milli Universitetinin nəzdindəki Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun Avraziya fakültəsində azərbaycanşünaslıq fakültəsi fəaliyyət göstərir.
• Mərakeşdə Rabatdakı V Məhəmməd Universitetinin nəzdində Azərbaycan dili kursları fəaliyyət göstərəcək. Bu ərəb ölkələrində açılmış ilk belə bölmədir .
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondu Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət müşaviriliyinin təşəbbüsü ilə Rus pravoslav kilsələrində “Azərbaycan dilini öyrənirik” layihəsinə başlayıb. Bakı şəhərinin bir neçə kilsəsində həftədə iki dəfə Azərbaycan dili dərsi keçiləcək. Kilsə əməkdaşlarının da qatıldığı bir neçə bölmədə fəaliyyət göstərəcək ödənişsiz kurslara ilkin mərhələdə 60-dan çox dinləyici yazılıb. Xüsusi müsabiqə yolu ilə ali və orta məktəblərin rus bölmələrindən seçilən müəllimlərin əmək haqları Bilik Fondu tərəfindən ödəniləcək.

6-cı Sinif İngiliscə Testlər və Çalışmalar (Cavabları ilə)

Xarici dil imtahanlarına və digər imtahanlara hazırlaşarkən, testləri daim həll etmək imtahanda daha çox müvəffəqiyyət təmin edir. Öyrənilən sözlərin təkrarlanmasını və yeni sözlərin əzbərlənməsini təmin etməklə imtahanlara ən yaxşı və ən təsirli hazırlığı təmin edir. İngilis dilində öyrəndiyiniz hər bir mövzuya bağlı müxtəlif testləri həll etməyin sizə qatacağı faydaları aşağıdaki kimi siyahıya almaq mümkündür:

• Daha əvvəl öyrəndiklərini və unutduqlarını xatırlayırsınız.
• İmtahanda görünə biləcək suallarla tanış olacaqsınız.
• İmtahanın formatını çox yaxşı öyrənəcəksiniz.
• Hazırlıq prosesində etdiyiniz bütün səhvlərdən qurtulursunuz.
• Qrammatikanı təkmilləşdirərək ingilis dilini ətraflı öyrənirsiniz.
• İmtahan zamanı bütün suallara cavab vermək bacarığı qazanacaqsınız.

İngilis dilinizi inkişaf etdirməkdə test suallarını həll etməyin faydaları sonsuzdur. Nümunə imtahan suallarını cavablandırdıqdan sonra, bir-bir doğru və yanlışınızı yoxlasanız, etdiyiniz doğru işlərin təsadüf olub olmadığını görərsiniz.

Səhv etdiyiniz sualların doğru cavablarını öyrənərək, gələcəkdə həll edəcəyiniz testlərdə eyni səhvləri təkrarlamaqdan qaçınacaqsınız. Etdiyiniz həqiqətləri nəzərdən keçirərək, ingilis dili biliklərinizi bir daha xatırlayacaqsınız. Test suallarını həll edərək, diqqətin olmaması səbəbindən ortaya çıxan səhvləri, sualların həllində istifadə edilməməsindən yarana biləcək səhvləri minimuma endirirsiniz.

Bütün bu araşdırmalardan sonra test suallarına düzgün cavab vermə sürətiniz artacaq. Etdiyiniz səhvlərdən xilas olaraq ingilis dilini daha yaxşı danışa biləcəksiniz.

İngilis Dili Test Suallarının Həllinin Üstünlükləri

• İngilis dili biliyinizlə mütənasib olan ters çevrilmiş cümlələrdən istifadə etməkdən qurtulacaqsınız.
• İngilis dilində qırıq cümlələrin istifadəsini minimuma endirirsiniz.
• İngilis məqalələrinin dilini bildiyiniz səviyyədə istifadə etməyi bacarırsınız.
• İmtahan verərək ingilis dilinizi bir pillə yuxarı qaldıra bilərsiniz.
• Sualları ucadan həll etsəniz, özünüzü tətbiq etmiş sayılacaqsınız.
• İngilis dilini oxumaq və anlamaq qabiliyyətinizi artırırsınız.
• Xarici dil imtahanında yüksək bal toplaya bilərsiniz.
• Təhsil almaq üçün xaricə gedə bilərsiniz.
• İngilis dilində unutduğunuz nümunələri, quruluşları, sözləri və qrammatik qaydaları yenidən öyrənəcəksiniz.
• İngilis dilində danışarkən, bilmədən etdiyiniz səhvlərdən qurtulursunuz.
• Yeni sözlər, ifadələr, deyimlər və deyimlər öyrənərək söz ehtiyatınızı genişləndirirsiniz.

Xarici dil tədris kitablarının çoxunda hər fənndən sonra test sualları var. Bu testlərin cavablandırılması nəticəsində oxuduqlarınızın nə qədərinin başa düşülə biləcəyini müəyyən edəcəksiniz. İngilis dili səviyyənizdən asılı olmayaraq, test suallarını həll edərək xarici dilinizi inkişaf etdirə bilərsiniz. Bu günə qədər bilmədən etdiyiniz səhvləri düzəltmək imkanınız olacaq.

İngilis dilində müxtəllif test növləri ilə tanış olmaq üçün 6-cı sinif test nümunələri və başlıqları ilə başlamaq faydalı bir başlanğıcdır. 6-cı sinfə aid nümunələrlə tədris edilən mövzular və mövzulara aid test nümunələrini aşağıda görə bilərsiniz.

6-cı Sinif İngilis Dili Mövzuları

6-cı sinif ingilis dilində testlər və çalışmalara keçməzdən əvvəl 6-cı sinif ingilis dili mündəricatına nəzər yetirməkdə fayda var. Unitlər və mövzular aşağıdaki kimi sıralanmışdır:

1. Bölmə – Life (Həyat)

Azəringiliscə proqramı ilə ingilis dilinizi inkişaf etdirin.

# Describing what people do regularly (Making simple inquiries)
# Telling the time and dates

2. Bölmə – Yummy Breakfast (Ləzzətli Səhər Yeməyi)

# Accepting and refusing (Can I have some cheese? Do you want some tea? Sure. No, it’s all gone.)
# Describing what people do regularly (I eat honey and butter in the mornings.)
# Expressing likes and dislikes (Yummy! I love/like muffins!, I don‘t like junk food. It‘s my favorite!)
# Making simple inquiries

3. Bölmə – Downtown (Şəhər Mərkəzi)

# Describing places (Making comparisons) (Downtown is busier on Mondays.)
# Describing what people are doing now (What is s/he doing now/at the moment?)
# Making comparisons
# Making simple inquiries

4. Bölmə – Weather and Emotions (Hava Proqnozu və Emosiyalar)

# Describing places (What‘s the weather like? — It‘s foggy.)
# Describing the weather
# Expressing feelings (— I don‘t get it. Can you repeat
that, please?)
# Making simple inquiries (— I don‘t get it. Can you repeat
that, please?)

5. Bölmə – At the Fair (Fuarda)

# Describing places (There are many fun things at the fair.)
# Expressing feelings (I think they are frightening.)
# Expressing likes and dislikes (I agree. like/hate)
# Making comparisions
# Stating personal opinions (What do you think about fairs? I thinks … I disagree …)

6. Bölmə – Occupations (İxtisaslar / Peşələr)

# Describing what people do regularly
# Expressing ability and inability
# Making simple inquiries
# Naming the days
# Telling the time, days and dates (—S/he was in Istanbul in May.)

7. Bölmə – Holidays (Tətillər / Bayramlar)

# Making simple inquiries
# Stating personal opinions
# Talking about past events

8. Bölmə – Bookworms (Kitabqurdları)

# Talking about locations of things and
people
# Talking about past events

9. Bölmə – Saving the Planet (Planeti Qorumaq)

# Describing what people are doing now
# Giving and responding to simple suggestions (What should we do to save our world? — We should save energy.)
# Making simple inquiries
# Making simple suggestions
# Telling someone what to do

10. Bölmə – Democracy (Demokratiya)

# Giving and responding to simple instructions talk about your plans/opinions.)
# Making simple inquiries (Are you a candidate? Who is your candidate?)
# Talking about past events (— We had an election in our school. — We elected our classroom president.)
# Talking about what people do regularly

İngilis Dili 6-cı Sinif 1-ci Unit: Life (Həyat) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif ingilis dili 1-ci bölmə Life (Həyat) sözləri və azərbaycanca mənaları aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 2021-2022 6-cı sinif ingilis dili 1-ci Unit əlifba sırası ilə a-dan z-ə qədər siyahıya alınmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
date	tarix
leave	buraxmaq
lesson	dərs
start	başlamaq
finish	bitirmək
attend a course	bir kursda iştirak etmək
get up	Qalx
busy	məşğul
arrive	gəlmək
get dressed	geyinmək
wake up	oyanmaq
take care of the flowers	çiçəklərə qulluq edin
take a nap	gözünün acısını almaq
run errands	tapşırıqları yerinə yetirmək
study	öyrənmək
have breakfast	səhər yeməyi yemək
weekday	iş günü
weekend	həftə sonu
have lunch	Nahar etmək
have dinner	nahar et
visit relatives	qohumlara baş çəkmək
visit grandparents	nənə və babanı ziyarət edin
visit	ziyarət
play games	oyunlar oynamaq
go to school	məktəbə getmək
do homework	ev tapşırığı etmək
parent	valideyn
do sports	idman edin
invitation card	dəvət kartı
wedding ceremony	Toy mərasimi
ticket	bilet
traditional	ənənəvi
rest	istirahət
have a rest	dincəl
ride a bike/bicycle	velosiped/velosiped sürmək
do the ironing	ütüləmə
walk	gəzmək
wash the clothes	paltarları yu
take care of the plants	bitkilərə qulluq edin
take care of the pet	ev heyvanına qulluq edin
meet friends	dostlarla tanış ol
do cleaning	təmizlik edin
watch TV	televizora baxmaq
take the dog for a walk	İti gəzintiyə çıxarmaq
go to bed	yatağa get
write diary	gündəlik yazmaq
Children’s Day	Usaqlar gunu
New Year’s Day	Yeni il günü
The Republic Day	Respublika Günü
Victory Day	Qələbə Günü
Democracy and National Unity Day	Demokratiya və Milli Birlik Günü

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. Esra: __________Anıl : I often do my homework after sleeping.

Aşağıdakılardan hansı boşluq üçün uyğun cümlə ola bilər?

What did you do before school?
What do you do after school?
Where are you today?
How is your sister?

2. Hale : What time do you come home from work?Canny : ________

Aşağıdakılardan hansı boşluq üçün uyğun ola bilər?

At five oclock
Every monday

3. I’m tired of working. Let’s stop and ______.

Aşağıdakılardan hansı boşluq üçün uyğun ola bilər?

4. A : What does your best friend do at break time ?

Aşağıdakılardan hansı boşluq üçün uyğun ola bilər?

Yes, she does.
On the weekends.
She plays chess.
No, she doesn’t.

5.

Hansı cümlələrdə qrammatik səhvlər var?

6. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

7. A : What time do you go to school in the morning ?

B : I go to school ______.

Aşağıdakılardan hansı boş yerə gətirilə bilər?

on Thursday
at 8 oclock
every morning

8. Aşağıdakı ifadələrdən hansı düzgündür?

9. A : What time does your school finish ?

Aşağıdakılardan hansı boş yerə gətirilə bilər?

I visit my grandmother.
It finishes at 4.30.
It rests at 8,00 o’clock.
I take care of the pet.

10. A: Where do you hang out at school?

Aşağıdakılardan hansı boş yerə gətirilə bilər?

At laboratory
At 4 oclock

11. Aslı : What do you do on Friday ?

Serkan : We ______ my grandfather.

Aşağıdakılardan hansı boş yerə gəlməlidir?

12. I _______ on Sundays.

Aşağıdakılardan hansı şəklə uyğun olaraq boş yerə gətirilməlidir?

play soccer
take a nap
read a book

13. A : Does Arda like fish?

B : __________ fish.

Hansı variant boş yerə gəlir?

No, they don’t like.
Yes, she likes.
No, he doesn’t like.
Yes, we like.

14. A : What does your best friend do at break time ?

Hansı variant boş yerə gəlir?

Yes, she does.
On the weekends.
She plays chess.
No, she doesn’t.

15. She _________ early at the weekends.

Aşağıdakılardan hansı boş yerə gətirilməlidir?

never gets up
get up never
never get up
gets never up

Cavablar: 1.B, 2.C, 3.C, 4.C, 5.B, 6.A, 7.B, 8.A, 9.B, 10.B, 11.C, 12.A, 13.C, 14.C, 15.A

İngilis Dili 6-cı Sinif 2-ci Unit: Yummy Breakfast (Ləzzətli Səhər Yeməyi) Kəlimələr və Testlər

6-cı sinif İngilis Unit 2 sözləri və azərbaycanca mənaları aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 2021-2022 6-cı sinif İngilis dili 2-ci Unit söz siyahısı əlifba sırası ilə a-dan z-ə qədər siyahıya alınmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
a bar of	bir bar
apple juice	alma şirəsi
bagel	simit
bean	lobya
boiled egg	qaynadılmış yumurta
bread	çörək
breakfast	səhər yeməyi
butter	kərə yağı
cacao	kakao
cereal	taxıl
cheese	Pendir
chef	aşbaz
chips	çiplər
coconut	hindistan cevizi
coffee	qəhvə
croissant	kruvasan
cucumber	xiyar
drink	içmək
eat	yemək
egg	yumurta
favourite	Sevimli
food	qida
fruit	meyvə
fruit juice	Meyvə şirəsi
guest	Qonaq
habit	vərdiş
healthy	sağlam
honey	bal
jam	mürəbbə
join	qoşulmaq
junk food	pis yemək
lemonade	limonad
milk	süd
muffin	muffin
mushroom	göbələk
nutrition facts	qidalanma faktları
nutritious	qidalı
olive	zeytun
omelette	omlet
orange juice	portağal şirəsi
pancake	pancake
pastrami	pasta
salami	salam
sausage	kolbasa
sugar	şəkər
tea	çay
toast	qızartmaq
tomato	pomidor
traditional	ənənəvi
unhealthy	qeyri -sağlam
yummy	ləzzətli

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. A: Want some milk?

B: _______. I don’t like milk.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Yes, thanks.
Yes, please.
Okey, please.

2. My brother likes eating_______ for breakfast.

Hansı variant boş yerə gəlir?

3. I drink a glass of _____ every day.

Hansı variant boş yerə gəlir?

4. Aşağıdakı ifadələrdən hansı düzgündür?

5. There is ______ cheese in the fridge, but there isn’t ______butter.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

6. There is _____ for breakfast.

Hansı variant boş yerə gəlir?

7. A: Do we have any ______?

Hansı variant boş yerə gəlir?

8. A: Are there _______ oranges on the fridge?

B: Yes, there are a few oranges.

Hansı variant boş yerə gəlir?

9. There is ______ honey in the jar.

Hansı variant boş yerə gəlir?

10. ________bottles of milk do you need?

Hansı variant boş yerə gəlir?

11. My father always drinks in the mornings.

Yuxarıda verilən cümlədəki obrazı hansı əvəz edir?

a can of coke
a glass of milk
a bottle of water
a cup coffee

12. A: Do you want some sausages ?

B: Yes, I do ______.

Hansı variant boş yerə gəlir?

I don’ t enjoy it.
I like sausage.
I like pancakes.
I never dessert

13. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Strawberry
Cheesecake

14. Merve : ________ ?

Selin : No, thanks. I’ m not thirsty.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Can I have some orange juice, please
Would you like to drink some water
Do you want to eat pizza
Do we have any milk in the fridge

15. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Cavablar: 1.B, 2.C, 3.B, 4.D, 5.B, 6.B, 7.A, 8.C, 9.A, 10.B, 11.D, 12.B, 13.A, 14.B, 15.D 

İngilis Dili 6-cı Sinif 3-cü Unit: Downtown (Şəhər Mərkəzi) Kəlimələr və Testlər

6-cı sinif İngilis dili 3-cü Unit Downtown sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 3-cü Unit İngilis sözləri əlifba sırası ilə a-dan z-ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
barbeque	barbekü
beautiful	gözəl
big	böyük
boring	cansıxıcı
building	bina
busy	məşğul
cheap	ucuz
city	şəhər
clean	təmiz
cold	soyuq
comfortable	rahat
country	ölkə
crowded	izdihamlı
downtown	şəhərin mərkəzi
enjoyable	xoş
exciting	həyəcanlı
expensive	bahalı
farm	ferma
fast	sürətli
fat	yağ
feed	yemləmək
flat	düz
happy	xoşbəxt
healthy	sağlam
heavy	ağır
high	yüksək
hot	isti
interesting	maraqlı
kiosk	köşk
knit	örgü
large	böyük
life	həyat
long	uzun
make a cake	tort hazırla
need	ehtiyac
noisy	səs -küylü
nutritious	qidalı
old	köhnə
peaceful	dinc
prepare	hazırlamaq
quiet	sakit
relaxing	rahatlaşdırıcı
rent	icarə
rest	istirahət
rollerblade	rollerblade
sad	kədərli
sell	satmaq
set the table	masanı düzəlt
shopping center	Alış-veriş mərkəzi
short	qısa
skyscraper	göydələn
slim	incə
slow	yavaş
small	kiçik
street	küçə
strong	güclü
study	öyrənmək
take a nap	gözünün acısını almaq
take care of	qayğı göstərin
talk	danışmaq
tall	hündür
town	şəhər
traffic jam	tıxac
uptown	şəhərin
village	kənd
wait	gözləmək
walk	gəzmək
water the flowers	çiçəkləri sulayın
young	gənc

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. ”Bufet” sözünün ingiliscə tərcüməsi nədir?

2. “Göl” sözünün ingiliscə qarşılığı nədir?

3. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Skyscraper

4. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

5.

Seçimlərdən hansı cümlə düzgündür?

2 – 5 – 3 – 4 – 1
5 – 2 – 3 – 1 – 4
2 – 3 – 5 – 4 – 1
4 – 3 – 2 – 1 – 5

6. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Ski resort

7. _____ city is more beatiful ? London or Istanbul?

Hansı variant boş yerə gəlir?

8. I prefer eating fresh fruit and vegetables, because they are _______ than junk food.

Aşağıdakılardan hansı yuxarıdakı boş yerə gəlməlidir?

more expensive
more dangerous

9. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Skyscraper

10. Pelin : I’m going downtown now. Would you like to come ?

Gül : I’m sorry , Pelin _______.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Yes I would
I’m very busy today
We can have fun together
That sounds like a good idea

11. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Ski resort

12. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Traffic law
Traffic tow
Traffic jam
Traffic light

13. Ahmet : I don’t like the city life. It’s noisier than the country.

Can : Well, that quite normal because_________.

Aşağıdakı variantlardan hansı yuxarıdakı boş yerə gəlməlidir?

There are a lot of cars in the city.
There are a lot of animals in the city.
The country is noisier than the city.
The city is quiter than the country.

14. Teacher : Which lake is ……………….. ? Tuz Lake or Van Lake?

Student : Van Lake.

Boş yerə hansı seçimi qoymaq olar?

15.

• Tekin is 10 years old.
• Fatma is 8 years old.

Yuxarıdakı məlumatlara görə seçimlərdən hansı doğrudur?

Fatma is older than Tekin.
Fatma is old than Tekin.
Tekin is younger than Fatma.
Tekin is older than Fatma.

Cavablar: 1.D, 2.B, 3.D, 4.C, 5.A, 6.D, 7.D, 8.B, 9.C, 10.B, 11.C, 12.D, 13.A, 14.C, 15.D 

İngilis Dili 6-cı Sinif 4-cü Unit: Weather and Emotions (Hava Proqnozu və Emosiyalar) Kəlimələr və Testlər

6-cı sinif İngilis Unit 4 Hava və Duyğular sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6-cı sinif 4-cü Unit İngilis sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
above	yuxarıda
angry	qəzəbli
anxious	narahat
cloudy	buludlu
cold	soyuq
crowded	izdihamlı
degree	dərəcə
depressed	məzlum
desert	səhra
dry	quru
east	şərq
emoticon	ifadə
emotion	emosiya
energetic	enerjili
excited	həyəcanlı
fabulous	inanılmaz
fall/autumn	payız/payız
feel	hiss etmək
foggy	dumanlı
freezing	donma
hailing	salamlayıram
happy	xoşbəxt
hometown	doğma şəhər
hot	isti
lightning	ildırım
minus	eksi
moody	əhval -ruhiyyəli
mountain	dağ
need	ehtiyac
north	şimal
partly cloudy	qismən buludlu
penfriend	qələm dostu
rainy	yağışlı
repeat	təkrarlamaq
sad	kədərli
scared	qorxdu
sleepy	yuxulu
small	kiçik
sound	səs
south	cənub
spring	bahar
stormy	tufanlı
summer	yay
sunglasses	gün eynəyi
sunny	günəşli
surprised	təəccübləndi
temperature	temperatur
thunder	Şimşək
umbrella	çətir
upset	əsəbiləşmək
warm	isti
weather	hava
weather condition	hava şəraiti
weather forecast	hava proqnozu
weekend	həftə sonu
west	qərb
windy	küləkli
winter	qış

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. What is the weather like?

It is sunny and hot.
It is windy and cool.
It is lightening and dull.
It is partly cloudy and mild.

2. What is the weather like?

It’s snowy and cold.
It’s windy and cold.
It’s sunny and hot.
It’s cloudy and warm.

3. Ayşe: It is dark and stormy outside. It is raining heavily and lightening. I’m alone at home.

How does Ayşe feel in stormy weather?

4. Jane : Shall we go on a picnic on Sunday?

Robert : _______The weather forecast says it’s rainy and cold on Sunday.

Aşağıdakı variantlardan hansı yuxarıdakı boşluqda olmalıdır?

Great idea!
Yes, we can.
I am afraid, we can’t

5. Bertha : Dad, it’s snowy outside ______

Father : OK, honey. Let’s wear our coats and mittens then go out.

Aşağıdakı variantlardan hansı yuxarıdakı boşluğu doldurmalıdır?

Can we go to the seaside and swim?
I want to fly a kite.
Can we make sandcastles?
I want to make a snowman.

6. You should drive very carefully. The roads are slippery, because ________.

Aşağıdakı variantlardan hansı yuxarıdakı boş yerə uyğundur?

it is rainy and wet
it is sunny and dry
it is nice outside
it is cloudy but warm

7. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

8. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

9. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

10. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

11. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Sunglasses

12. Erdal : It is my favorite season. It is usually sunny and hot. I can go swimming, and I feel very happy in this season.

What is Erdal’s favorite season?

13. Emily : How is the weather there today?
Alvin : It’s snowy and cold.
Emily : ______________Can you repeat, please?
Alvin : Sure. It’s snowy and cold.

Hansı ifadə dialoqa uyğundur?

What is the weather like?
I don’t understand.
We can’t go out.
I don’t know.

14. Selin : ________do you feel today?

Ece : I feel fine.

Aşağıdakılardan hansı yuxarıdakı boşluq üçün ən uyğun seçimdir?

15. What _______the weather like in the evening?

Aşağıdakı variantlardan hansı yuxarıdakı boş yerə gəlir?

Cavablar: 1.A, 2.A, 3.C, 4.C, 5.D, 6.A, 7.B, 8.B, 9.C, 10.D, 11.C, 12.D, 13.B, 14.C, 15.A 

İngilis Dili 6-cı Sinif 5-ci Unit: At The Fair (Fuarda) Kəlimələr və Testlər

6-cı sinif ingilis Unit 5 sözlər və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 5 -ci Unit İngilis sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
agree	razılaşmaq
amazing	heyrətamiz
bored	cansıxıcı
boring	cansıxıcı
bumper car	tampon maşın
carnival	karnaval
carrousel	karusel
clown	təlxək
dangerous	təhlükəli
date	Tarix
decide	qərar vermək
disagree	fikir ayrılığı
dull	darıxdırıcı
excited	həyəcanlı
exciting	həyəcanlı
fair	ədalətli
fantastic	fantastik
feel	hiss etmək
ferris wheel	Şeytan çarxı
frightened	qorxdu
frightening	qorxulu
fun	əyləncəli
fun fair	əyləncə yarmarkası
funny	gülməli
get on	min, daxil ol
ghost train	xəyal qatarı
happy	xoşbəxt
horrible	dəhşətli
interesting	maraqlı
laugh	gülmək
mirror	güzgü
roller coaster	roller sahil gəmisi
scared	qorxdu
terrifying	qorxunc
thrilling	həyəcanlı
ticket	bilet
toffee apple	qəhvəyi alma
unhappy	bədbəxt

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

2. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Ghost train
Roller coaster
Wave swinger

3. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

4. Cem : I am in a dark tunnel; I can hear horrible screams around me. There are ghosts, skeletons and vampires.

On a ghost train.
In a playground.
At the cinema.

5. Sena : I think ghost trains are frightening.

Alex : _____. They are fun

Hansı variant boş yerə gəlir?

That’s right
I don’t agree with you
I agree with you
I didn’t understand

6. Bill : I feel nervous. I don’t like wave swinger.

Jason : ______ I think it is too high and it looks too dangerous.

Hansı variant boş yerə gəlir?

I am sorry
You are wrong
I agree with you.
What do you mean?

7. Larry : My sister’ s favorite fun ride is carrousel every time when we are at the funfair, she wants to ride on it, but I hate it. I think it is too _______.Aşağıdakılardan hansı yuxarıdakı boşluqda olmalıdır?

8.

Yuxarıda göstərilənlərdən hansı digərlərindən fərqlənir?

9. Aylin : _______ do you think about ghosts trains ?

Burak : They are so frightening.

Hansı variant boş yerə gəlir?

10. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Bumper cars
Ferris wheel
Ghost train

11. ”Təhlükəsizlik kəməri” ingiliscəsi aşağıdakılardan hansıdır?

12. “I feel frightened!” cümləsinin qarşılığı hansıdır?

Ben derslerimle ilgiliyimdir.
Canım çok sıkılıyor.
Korktuğumu hissediyorum.
Hayalet trenler korkutuyor.

13. Mark : _________ ?

Berk : I think they are exciting places.

Hansı variant boş yerə gəlir?

What time does the fair open
What do you think about fairs
Is there a carnival in your town
How many rides are there at the fai

14. Serdar : ______ there a fun fair here?

Kemal : Yes it is in the city centre.

Hansı variant boş yerə gəlir?

15. Davut : Carousel is very fun.

Gizem : I_____. I like it very much.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Cavablar: 1.D, 2.C, 3.A, 4.A, 5.B, 6.C, 7.D, 8.D, 9.C, 10.C, 11.B, 12.C, 13.B, 14.B, 15.C 

İngilis Dili 6-cı Sinif 6-cı Unit: Occupations (İxtisaslar / Peşələr) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif İngilis dili Unit 6 Peşə sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif Unit 6 İngilis sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
actor	aktyor
architect	memar
artist	rəssam
bridge	körpü
build	qurmaq
building	bina
cook	aşpaz
court	məhkəmə
cut	kəsmək
defend	müdafiə etmək
dentist	Diş həkimi
design	dizayn
disease	xəstəlik
draw	çəkmək
driver	sürücü
dye	boya
engineer	mühəndis
examine	araşdırmaq
fabric	parça
farmer	fermer
grow vegetables	tərəvəz yetişdirmək
hairdresser	bərbər
ill	xəstə
job	iş
lawyer	hüquqşünas
look after	bax
lorry	Yük maşını
make	etmək
manager	menecer
meal	yemək
mechanic	mexanik
nurse	tibb bacısı
occupation	məşğuliyyət
patient	xəstə
prepare	hazırlamaq
president	prezident
pull out	çıxarmaq
repair	təmir
retired	təqaüdçü
road	Yol
salesman	satıcı
saleswoman	satıcı qadın
scientist	alim
sell	satmaq
serve	xidmət etmək
sew	tikmək
singer	müğənni
suit	kostyum
tailor	dərzi
take order	sifariş edin
teach	öyrətmək
treat	müalicə etmək
waiter	garson
waitress	ofisiant
worker	işçi

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. Hazel : Can your father take us to the museum?
Jessica : – – – – . He is ill now.

Hansı variant boş yerə gəlir?

I’m sorry, he can’t
See you later, then
Of course, he can
Sorry, I don’t understand

2. Sam: What does your father do?

Joe: He’s a pilot.
Sam: – – – – ?
Joe: No, he can only fly planes.

Hansı variant boş yerə gəlir?

When did he become a pilot
Can he drive a spaceship
Is he a teacher
Where does he work

Tony: Of course. He’s an architect.

What does an architect do
Is your uncle a lawyer
Where does an engineer work
Can your dad draw plans for homes

4. Hansı variant boş yerə gəlir?

She prefers eating at a restaurant
She can cook delicious meals
She can make dresses and skirts
She thinks cooking is horrible

Bob : Maths. I’m good at numbers.

Hansı variant boş yerə gəlir?

What time does the school start
Do you like drawing and painting
What’s your favorite school subject
Are you good at science

6. “Kevin drives people to different places.” cümləni təmsil edən təsviri variantı işarələyin.

7.

I. I’m a computer programmer.
II. Last year.
III. What do you do?
IV. When did you start working here?

Qarışıq cümlələrin mənalı bir bütöv təşkil etməsi üçün seçimini işarələyin.

IV – I – II – III
III – I – IV – II
III – IV – II – I
IV – II – I – III

8. Verilən görüntünü əks etdirən seçimi işarələyin.

She can dye and design hair.
She draws and paints pictures.
She can examine people.
She works at the school.

9. I work at cafes and restaurants. I can serve food and drinks. I can also show you the empty tables. What do I do?

Yuxarıdaki cümlə hansı peşəni anladır?

A waitress.
An architect.

Verilən mətnə ​​uyğun olaraq 10 – 12-ci sualların düzgün cavabını qeyd edin.

I’m Bob. I’m a doctor at the City Hospital. I became a doctor in 2012. I’m happy to be a doctor because I can examine and help people when they are ill. I work from 8 a.m. to 5 p.m. on Monday and Tuesday. I work at night on Wednesday, Thursday and Friday. I sometimes work at the weekend. It is a tiring job but it’s my dream job.

10. When did he become a doctor?

On Fridays
At the weekend

11. He likes his job because – – – – .

he works at night
he sometimes goes to work
it’s a tiring job
it’s his dream job

12. Which is true?

He likes helping people when they are ill.
He wants to work only at the weekends.
He works during the day all week.
He always starts work at 8 a.m.

13. I’m a tailor. I can – – – – and make new clothes.

Hansı variant boş yerə gəlir?

cook delicious meals
design new buildings
drive a yellow cab
sew fabrics

14. My uncle is an artist. He – – – -.

Hansı variant boş yerə gəlir?

looks after the patients
mends electrical devices
draws wonderful pictures
drives people to different places

15. Susan : Look ! This is my aunt in this photo.

Jane : She is beautiful. – – – – ?
Susan : She is a nurse in New York.

Hansı variant boş yerə gəlir?

What does she do
Where was she born
Who does she live with
When did she become a nurse

Cavablar: 1.A, 2.B, 3.D, 4.B, 5.C, 6.A, 7.B, 8.C, 9.B, 10.A, 11.D, 12.A, 13.D, 14.C, 15.A 

İngilis Dili 6-cı Sinif 7-ci Unit: Holidays (Bayramlar / Tətillər) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif ingilis dili 7 -ci Unit Tətil / Bayram sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 7 -ci Unit ingilis sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
beach	çimərlik
castle	qala
different experience	fərqli təcrübə
diving	dalğıc
fishing	balıqçılıq
forest	meşə
here	burada
hiking	gəzinti
holiday	tətil
ice-skating	buz konkisi
lake	göl
mountain	dağ
movie	film
paragliding	yamac paraşütü
river	çay
sailing	üzmək
sand	qum
scuba diving	dalış
seaside	dəniz kənarında
sightseeing tour	gəzinti turu
skiing	xizək sürmək
tent	çadır
there	orada
vacation	tətil
Climb	Dırmaş:
Enjoy	Zövq alın
Join	Qoşulun
Learn	Öyrən
Live	Yaşayın
Make snowman	Qar adamı düzəlt
Pick fruit	Meyvə seçin
Pick	Seçin
Rain	Yağış
Stay in a tent	Çadırda qalın
Study	Təhsil
Try	Çalışın
Visit	Ziyarət edin
Walk in the forest	Meşədə gəzmək
Want	İstəmək
again	yenidən
different	fərqli
everybody	hamı
everywhere	hər yerdə
fun	əyləncəli
great	əla
incredible	inanılmaz
me too	Mən də həmçinin
nobody	heç kim
really	həqiqətən
somebody	kimsə
somewhere	haradasa
tiring	yorucu

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. You can learn about kings and queens in – – – -.

Hansı variant boş yerə gəlir?

city center
toy museum

2. I love history, so I – – – -.

Hansı variant boş yerə gəlir?

spend time at the cafe
would rather go to the sea
always prefer visiting museum
have lunch with my old friends

3. Tracy : What type of holidays do you prefer?

Hansı variant boş yerə gəlir?

enjoy ancient theatres
really love camping holidays
like trying traditional dishes

Jeremy : I like summers.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Is England sunny
Do you like doing sport
Do you prefer historic places
What is your favorite season

5. Nick : What type of – – – – do you prefer?

Gina : I prefer staying at a five star hotel.

Hansı variant boş yerə gəlir?

accomodation
information

6. Clayton : – – – -?

Carol : Because I find it fascinating.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Who visited İstanbul
When did you visit Big Ben
What time did you leave New York
Why did you prefer visiting Cappadocia

Jane : It was fantastic. I had a wonderful time.

Hansı variant boş yerə gəlir?

How was your summer holiday
How much money did you pay for it
Why did you leave that fantastic hotel
Where did you take these wonderful photos

Jack : Sounds perfect.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Would you rather see the city or the village
What did you buy for your mother as a gift
Do you fancy visiting the famous palace
Where do you prefer travelling

Amy : At a five-star hotel.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Who saw you at the hotel
When did you go there
How was your holiday
Where did you stay

10-12-ci suallardakı qarışıq cümlələrin mənalı bir bütövlük təşkil etməsi üçün seçim edin.

10.

I. To London.
II. Where did you go for a holiday?
III. It was rainy.
IV. What was the weather like?

I – III – II – IV
II – I – IV – III
III – II – I – IV
IV – III – I – II

11.

I. Of course. I am looking for a true adventure.
II. I really want to see Jamaica. Do you know this country?
III. So I want to visit there. Do you want to join me?
IV. Yes, I heard about its green mountains and clear blue waters.

II – IV – III – I
III – II – I – IV
IV – III – I – II
II – I – IV – III

12.

I. What did you do on your last holiday?
II. How was your holiday?
III. I went to England.
IV. It was incredible. I want to go there again.

III – II – I – IV
I – III – IV – II
I – III – II – IV
II – I – IV – III

13. Martin: – – – -?

Joe: I was in Bodrum, Turkey.

Hansı variant boş yerə gəlir?

When were you in Bodrum
When did you go to Bodrum
Where were you on holiday
How was your vacation

14. Jack: I was on holiday in London.

Jack: It was interesting and fun.

Hansı variant boş yerə gəlir?

What was the weather like
Where were you
Who did you go there with
How was it

Linda: Yes. It was great.

Hansı variant boş yerə gəlir?

Did you have a good time in Spain
What was the weather like
Where did you go last summer
Do you want to go to Antalya

Cavablar: 1.A, 2.C, 3.B, 4.D, 5.A, 6.D, 7.A, 8.C, 9.D, 10.B, 11.A, 12.C, 13.C, 14.D, 15.A 

İngilis Dili 6-cı Sinif 8-ci Unit: Bookworms (Kitabqurdları) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif ingilis dili 8-ci Unit Kitapqurdu ilə bağlı sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 8-ci Unit ingilis sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
Book	Kitab
E-book	Elektron kitab
Bookworm	Kitab qurdu
Poetry	Şeir
Story	Hekayə
Novel	Roman
Novelist	Yazıçı
Author	Müəllif
Literature	Ədəbiyyat
Geography	Coğrafiya
History	Tarix
Science	Elm
Newspaper	Qəzet
Magazine	Jurnal
Dictionary	Lüğət
Cat	Pişik
Kitten	Kitten
Dog	İt
Puppy	Puppy
Object	Obyekt
Box	Qutu
Keyboard	Klaviatura
Door	Qapı
Table	Cədvəl
Coffee table	Qəhvə masası
Sofa	Divan
Bookcase	Kitab şkafı
Bookshelf	Kitab rəfi
Houseplant	Ev bitkisi
Painting	Rəsm
Fireplace	Şömine
Clock	Saat
Lamp	Lampa
Drawers	Çekmece
Carpet	Xalça
Room	Otaq
Home/House	Ev
Nursing home	Qocalar evi
Library	Kitabxana
School	Məktəb
Locate	Tapın
Location	Yer
Borrow	Borc almaq
Assignment	Tapşırıq
Information	Məlumat
Look up	Yuxarı bax
Look for	Axtarmaq
Look at	Bax

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. “Bookworm” kəliməsinin azərbaycanca qarşılığı aşağıdakilerden hansıdır?
Kitab rəfi
Kitabqurdu
Kitab kartı

2. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

Library card

3. “Kitabxana” sözünün ingiliscə qarşılığı nədir?

İnformation

4. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

5. “Journal” sözünün ingiliscə qarşılığı nədir?

6. Aşağıdakı ifadələrdən hansı görüntüyə uyğundur?

7. I like this ______. His books are very interesting.

Görüntüyə görə boşluqda hansı olmalıdır?

8. My father reads his ______ every morning.

Hansı biri görüntüyə görə boş yerə gəlir?

9. The flower is ___ the table.

Hansı biri görüntüyə görə boş yerə gəlir?

10. The sun is ____ the clouds.

Hansı biri görüntüyə görə boş yerə gəlir?

in front of

11. The dog is ____ the chair.

Hansı biri görüntüyə görə boş yerə gəlir?

12. Where ____ he yesterday ?

Hansı variant boşluğa gəlməlidir?

13. author / is / your / favourite / Who / ?

Yuxarıdakı qarışıq sözlərlə cümlə qurmağa çalışarkən aşağıdakılardan hansı doğrudur?

Who author is your favourite ?
Who your is favourite author ?
Who is your author favourite ?
Who is your favourite author ?

14. Jane : ________ ?

Mike : J. K. Rowling. I love her books.

Hansı variant boşluğa gəlməlidir?

What is the name of the book
Who is the author of this book.
Do you read books in the library
Which magazine do you like reading

15. I went to library to get some ______.

Hansı variant boşluğa gəlməlidir?

information

Cavablar: 1.B, 2.C, 3.A, 4.D, 5.D, 6.B, 7.C, 8.D, 9.A, 10.C, 11.D, 12.A, 13.D, 14.B, 15.B 

İngilis Dili 6-cı Sinif 9-cu Unit: Saving The Planet (Planeti Qorumaq) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif ingiliscə 9 -cu Unit Planet sözlərini və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 9 -cu Unit ingiliscə sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
air pollution	havanın çirklənməsi
amount	məbləğ
atmosphere	atmosfer
attend	iştirak etmək
battery	batareya
carrier bag	Daşıma çantası
classify	təsnifləşdirmək
crowded	izdihamlı
cut down	kəsmək
cycle	dövrü
damage	zərər
destroy	məhv etmək
device	qurğu
distance	məsafə
Earth	Yer
eco-friendly	eko-dostluq
enviromental pollution	ətraf mühitin çirklənməsi
environment	mühit
environmentally friendly product	ekoloji cəhətdən təmiz məhsul
everywhere	hər yerdə
exhaust gas	işlənmiş qaz
filter	süzmək
flower pot	dibçək
garbage	zibil
glass	şüşə
global warming	qlobal istiləşmə
go green	yaşıllaş
grow	böyümək
habitat	yaşayış yeri
handbag	əl çantası
harm	zərər
heat	istilik
hometown	doğma şəhər
hunt	ovlamaq
important	vacib
increase	artırmaq
jar	banka
junk food	pis yemək
lake	göl
light bulb	ampul
litter	zibil
lung	ağciyər
Moreover	Üstəlik
natural	təbii
noise pollution	səs -küy çirklənməsi
noisy	səs -küylü
paper	kağız
pick	seçmək
planet	planet
plant	bitki
plugged	tıxalı
pollute	çirkləndirmək
polluted	çirklənmiş
pot	qazan
pour	tökmək
prevent	qarşısını almaq
private	özəl
protect	qorumaq
public transportation	ictimai nəqliyyat
recycle	təkrar emal
reduce	azaltmaq
regularly	müntəzəm
river	çay
rubbish	zibil
save	yadda saxla
seperate	ayrı
solar energy	günəş enerjisi
sort out	sırala
source	mənbə
stainless	paslanmayan
straw	saman
swap	dəyişdirmək
tap	vurun
throw	atmaq
throw away	tullamaq
traffic jam	tıxac
trash	zibil
turn off	söndür
unnecessary	lazımsız
unplug	ayırın
use	istifadə etmək
villlage	kənd evi
warn	xəbərdar etmək
waste	tullantı
water pollution	suyun çirklənməsi
wind energy	külək enerjisi
zero waste	sıfır tullantı

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. Şəkili ən yaxşı təsvir edən variant hansıdır?

Don’t feed the anımals
Remote control
Throw away

2. Bill : ________ he taking photographs?

Alex : Yes, he _______ .

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

3. What is she doing?

Şəkil nəzərə alınmaqla yuxarıdakı suala cavab verin.

She is going to school.
She is washing his face.
She is brushing his teeth.
She is driving.

4. The children is _______.

planting a tree
cutting down trees.
picking up the garbage.
polluting the water.

5. Zerrin : How can we save energy?

Sharon : Well, for example we can _______.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

waste water
plug the Tv in
use less electricity
build more houses

6. Look at that boy over there! He cares about nature. He is _______ .

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

watering the garden
cutting down the trees
starting a fire in the forest
using dangerous chemicals

7. Fatma : Is air pollution a problem in your city?

Tekin : No, it isn’t , because there are a lot of______ in our city. It’s very green.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

8. You _________ turn off the taps. Don’t waste water please.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

9. Play in the playground please. You________ step on the grass.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

10. We can put old clothes in _______ .

Şəkilə görə yuxarıdakı cümləni tamamlayın.

in our rooms
in our cars
recycling bins

11. Teacher : Air pollution is a big problem in our area. What should we do?

Aşağıdakılardan hansı dialoqu tamamlamaq üçün uyğun deyil?

We should always use our family car.
We can use public transportation.
We should reduce pollution.
We can cycle or walk short distances.

12. Cemil : How many planets _________in the solar system?

Emre : Nine planets.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

13. ” _________ pollution ‘

Aşağıdakılardan hansı boşluğu doldurmaq üçün uyğun deyil?

Environment

14. Mehmet : I never use plastic bags. I use paper bags instead.

Mehmet : Because paper bags ________.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

pollute the air
can be recycled
cause water pollution
are harmful to the environment

15.

1. There are a lot of of private cars on the roads.
2. This is an important cause of air pollution.
3. I want to buy an expensive car for my daughter.
4. I think more people should use public transport when they go somewhere.

Yuxarıdakı mətnin semantik bütövlüyünü pozan seçimi işarələyin.

Cavablar: 1.B, 2.A, 3.C, 4.A, 5.C, 6.A, 7.D, 8.C, 9.D, 10.D, 11.A, 12.B, 13.A, 14.B, 15.C 

İngilis Dili 6-cı Sinif 9-cu Unit: Democracy (Demokratiya) Kəlimələr və Testlər

6 -cı sinif ingilis dili Unit 10 Demokratiya sözləri və onların azərbaycanca ekvivalentləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 6 -cı sinif 10 -cu Unit ingiliscə sözləri əlifba sırası ilə a -dan z -ə qədər sıralanmışdır.

İNGİLİSCƏ KƏLİMƏLƏR	AZƏRBAYCANCA QARŞILIĞI
achieve	nail olmaq
aim	məqsəd
ballot box	seçki qutusu
become	olmaq
bookcase	kitab şkafı
bookworm	kitab qurdu
break the law	qanunu pozmaq
brilliant	parlaq
cabinet	kabinet
campaign	kampaniya
candidate	namizəd
check	yoxlamaq
child rights	uşaq hüquqları
choice	seçim
choose	seçmək
clever	ağıllı
count	saymaq
decide	qərar vermək
decision	qərar
democracy	demokratiya
democratic	demokratik
different	fərqli
director	rejissor
education	təhsil
elect	seçmək
elected	seçilmiş
election	seçki
envelope	zərf
equal	bərabər
equality	bərabərlik
excited	həyəcanlı
explain	izah edin
express	ifadə etmək
fair	ədalətli
fold	qatlamaq
formal	formal
free	pulsuz
freely	sərbəst şəkildə
friendly	mehriban
give a speech	çıxış etmək
govern	idarə etmək
hardworking	Çalışqan
harmony	harmoniya
health care	sağlamlıq
helpful	faydalı
human rights	insan hüquqları
idea	fikir
identity card	şəxsiyyət vəsiqəsi
in general	ümumiyyətlə
junk food	pis yemək
kind	mehriban
law	qanun
learn	öyrənmək
live	yaşamaq
make decision	qərar vermək
medical care	tibbi xidmət
nice	gözəl
nutritious	qidalı
official	rəsmi
opinion	fikir
ordinary	adi siravi
organise	təşkil etmək
others	digərləri
peace	sülh
political	siyasi
politician	siyasətçi
poll	sorğu
president	prezident
process	proses
protection	qorunma
public	ictimai
public building	ictimai bina
representative	nümayəndəsi
republic	respublika
respect	hörmət
respectful	hörmətli
rest	istirahət
result	nəticə
right	sağ
same	eyni
sign	işarəsi
society	cəmiyyət
solve	həll etmək
speech	nitq
stage	mərhələ
step	addım
support	dəstək
think	düşünmək
trust	etibar
vote	səs vermək
voting booth	səsvermə kabinəsi
winner	qalib

TESTLƏR VƏ ÇALIŞMALAR (CAVABLARI İLƏ)

1. Grace : _______ for the class election ?Nilgün : Melike, because she always asks our opinions.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

Where do yo vote
When are you voting
Who is your candidate
How many candidates are thre

2. Our class president is very bad. He always _______ .

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

shouts at us
speaks kindly
respects others

3. Every candidate should have the right to _______ before the election.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

break the law
buy the votes
make a speech

4. Sally : You look quite excited. What’s happening?

Emel : We’re electing our class president ________.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

5. A : ________ ?

B : It’s very easy. Write your candidate’ s name on the paper . Then fold it and put it in the ballot box.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

How do I vote
Who is the president
How can I win the election
Which candidate is your favorite

6. Metin : I don’t think Suat should be the class president.

Metin : Because he _______.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

is friendly
isn’t rude to us
listens to people

Soldaki cədvələ uyğun olaraq 7 və 8 -ci suallara cavab verin.

7.Who won the election?

8.

1. Six students voted for Hikmet.
2. Hande was more popular than Ali.
3. Nehir got more than half of the votes.
4. Ali and Hikmet got the same number of votes.

Which of the following statements are correct about the election?

9. Şəkili təsvir etmək üçün aşağıdakılardan ən uyğun variantı hansıdır?

Ballot box
Smart board

10. We hold the class president _______ in the beginning of the school year.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

cooperation

11. Wake up early! ________ be late to school!

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

12. My father________ the news on TV last night.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

13. Demokratiya ilə bağlı aşağıdakılardan hansı yanlışdır?

In democratic groups, everyone is equal.
Democracy respects individual’s opinions.
In democratic schools, teachers choose the class president.
In democracy, everyone can express his/her opinions freely.

14. John is ________ enough to be a class president. He is responsible. He studies hard and gets good grades.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

15. __________ your brother with his homework, please.

Hansı variant boş yerə gəlməlidir?

Cavablar: 1.C, 2.B, 3.D, 4.B, 5.A, 6.A, 7.B, 8.D, 9.C, 10.B, 11.D, 12.D, 13.C, 14.A, 15.D 

İngilis Dili 6-cı Sinif Testləri Ətraflı İzahı

➡ İngilis dili dərsi; şagirdlərin təhsil həyatında çox əhəmiyyətli bir yerə malikdir. Çünki bilirik ki, bütün dünyada milyonlarla insan ingilis dilində danışır. Universal bir dil olan İngilis dili, həm daxili, həm də xaricdəki ictimai mühitdə özünü ifadə etmək baxımından çox əhəmiyyətlidir. 6 -cı sinif İngilis dili dərsləri üçün testlər sahəsində hazırlanan testlərlə şagirdlərin həm sosial, həm də təhsil həyatına töhfə vermək məqsədi daşıyır.

➡Bu səbəbdən gündəlik həyatda böyük yer tutan bu dili səmərəli öyrənmək üçün testlərin alınması çox vacibdir. Şagirdlərin kurs haqqında bilikləri 6 -cı sinif ingilis dili dərsləri üçün testlər tətbiq etməklə ölçülür. Qiymətləndirmə və qiymətləndirmə üsulları ilə qiymətləndirilən nəticələrlə təhsilə necə davam ediləcəyi haqqında bir yol çəkir. İngilis dili hər hansı bir peşə üçün bilməli olduğunuz bir dildir. Eyni zamanda, şəxsi məqsədlərə çatmaq üçün bilinməlidir.

➡ İngilis dili dərsləri sual həll etmə proqramları İngilis dilinə yeni başlayan və ya özünü daha da inkişaf etdirmək istəyən tələbələr üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır. Tələbələrin motivasiyasını yaşatmaqla həm təhsil, həm də zövqlü testlərlə kursda uğur qazanmaq mümkündür. Çünki yalnız bu şəkildə daimi öyrənmə həyata keçirilə bilər. Təhsil müəssisələrində öyrədilən məlumatların daimi olması bu məlumatların işlənməsi ilə mümkün olur. Test həll etmə təcrübələri, bu dili yüksək səslə tətbiq etmək qədər vacibdir.

6-cı sinif ingilis dili testlərinin məzmunu

➡ İngilis dilini ibtidai və orta səviyyədə öyrənməyin bir çox faydası var. İngilis dilini erkən yaşda öyrənmək uşağın həm zehni inkişafına, həm də sosial həyatına yaxından təsir göstərir. Bu gün dil öyrənməyə böyük önəm verilir. İbtidai və orta məktəb şagirdləri təhsil həyatlarının başlanğıcında olsalar da, böyük bir üstünlük qazanırlar.

➡ İngiliscə sual həll fəaliyyətlərinin məzmunu Təhsil Nazirliyi tərəfindən hazırlanır. Hazırlanmış bu məzmun yoxlanılmalı və testlərin məzmunu ilə müqayisə olunmalıdır. 6 -cı sinif ingilis dili dərsləri üçün hazırlanan testlər aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır:

• Testlər yaşa görə şagirdlərin orta zəka səviyyəsinə uyğun hazırlanmalıdır.
• Testlərin məzmunu 6 -cı sinif proqramına uyğun hazırlanmalıdır.
• Testləri hazırlayarkən şagirdin diqqətini yayındırmayacaq dərəcədə maraqlı hazırlanmalıdır.
• Testlərdə verilən sualların sayı şagirdin biliyini ölçmək üçün kifayət etməlidir.

➡ İngilis dili təhsilinin başlanğıcında olan 6 -cı sinif şagirdləri üçün gələcək akademik həyatlarına erkən investisiya qoyacaq testlər çox faydalıdır.

➡ Buna görə problem həll etmə fəaliyyətinə lazımi əhəmiyyət verilməlidir. Çünki bu fəaliyyət şagirdin həm riyazi, həm də elmi zəkasının inkişafına kömək edir. Uşaqların dərs və mövzu ilə əlaqədar bu testləri həll edərək işləyib öyrəndiklərini qalıcı hala gətirmələri mümkündür.

6 -cı sinif ingilis dili Unit testləri

➡ 6 -cı sinif İngilis dili kursu fərqli bölmələrə bölünərək hazırlanmış bir proqramdır. Hər bölmədə fərqli bir mövzu var və öyrədilən məlumatlar əvvəlki hissə ilə uzlaşdırılaraq hazırlanır. Buna görə də hər bir vahid kifayət qədər yaxşı öyrənilməlidir. Bu nöqtədə vahid sonu testləri böyük rol oynayır. Şagirdlərin zəka səviyyələrinə və vahidin məzmununa uyğun olaraq hazırlanan testlərlə hər bölmədə əldə edilən bilik səviyyəsi asanlıqla ölçülə bilər.

➡ İngilis dili test proqramları şagirdlərin inkişaf səviyyəsinə əhəmiyyətli dərəcədə kömək edir. Ancaq girəcəkləri imtahanlarda lazımi müvəffəqiyyəti əldə etmək üçün əhəmiyyət verilməli olan bir fəaliyyətdir. Bölmənin sonunda testlərə lazımi əhəmiyyət verilməsi, şagirdlərin gələcək akademik həyatlarında uğur qazanmaları üçün də çox əhəmiyyətlidir.

➡ Bölmə sonu testləri şagirdlərin xarici dil dərslərində uğur qazanmalarına kömək edir. Əlavə bir xarici dil öyrənməkdən zövq almağa da çox kömək edəcək. Əlavə olaraq, 6 -cı sinif İngilis dili dərsləri üçün test proqramları ilə İngilis dili təcrübəsini təmin edə bilərlər. Bu yolla həm xarici dil bacarıqları ilə həm akademik, həm də ictimai baxımdan yüksək müvəffəqiyyətlər əldə edə bilərlər.

Azəringiliscə proqramı ilə ingilis dilinizi inkişaf etdirin.

Azərbaycan dili və dilçiliyi bu gün və sabah

Hər bir xalqın iqtisadi qüdrəti, dünyagörüşü, ətrafa təsir göstərmək gücü nə qədər çox olarsa, onun dilinin yayılması üçün də münasib şərait yaranar. Təsadüfi deyil ki, bu gün dillərin əksəriyyətində, o cümlədən Azərbaycan dilində işlənən yeni söz, ifadə və söyləmələrin çoxu güclü iqtisadiyyatı, yüksək mədəniyyəti və üstün idarəetmə sisteminə yiyələnmiş xalqların dilindən gəlir. Bu gün nə qədər güclü müqavimət göstərsək də, yeniliklərin özlərilə bərabər gətirdiyi sözlərə və ifadələrə qarşı mübarizədə, purizm fəaliyyətimizdə çarəsiz görünəcəyik. 5-10 il öncə yazı makinasında yazırdıq, çox primitiv səsgücləndirmələrdən və ötürücülərdən istifadə edirdik. Bu gün isə kompyutersiz və telefonsuz keçinmək qeyri-mümkündür. Teletayp, teleqraf köhnəlib, hər kəs öz cib telefonundan ani olaraq mesaj göndərir və ya qəbul edir.

Dünyanın ən möhtəşəm dilçisi N.Xomski dilin yaradıcı olmasını xüsusi qeyd etməklə göstərmişdir ki, hər bir dil açıq, ancaq özünü idarə edən sistemdir. Hər gələn yeniliyi dil qəbul etməyə qadir olmalıdır. Ancaq bu yenilik tezliklə dilə qaynayıb-qarışmalı, hamının malına çevrilməlidir. Hazırkı dil fəlsəfəsi məhz bu cür məsələlərlə məşğul olmalıdır, dilin ontologiyasını açıb göstərməli, bu zaman istifadə etdiyi bütün vasitə və yolları ümumi metodologiya işığında öyrənməlidir. Təəssüf ki, bizim dilçiliyimiz dilə hələ də söz səviyyəsində yanaşır.

Bundan fərqli olaraq dilçilik fəlsəfəsi dil haqqında elmin – dilçiliyin başqa elmlər içərisində yerini müəyyənləşdirməlidir. Buraya ilk növbədə ehtimal və informasiya nəzəriyyəsi, fəlsəfə, semiotika, riyaziyyat, fizika və s. elmlərin köməyilə yeni elmi reallığın işlənib hazırlanması aiddir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətini uğurla davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev dilimizə və dilçiliyimizə böyük qayğı göstərir. Dövlət başçısının bu yaxınlarda imzaladığı iki sərəncam onun bu sahəyə olan yüksək diqqətinin təzahürü kimi dəyərləndirilir. 23 may 2012-ci il tarixdə verilən birinci sərəncam “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələbinə uyğun istifadəsi və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında” adlanır. Sərəncamın adından da göründüyü kimi, söhbət təkcə Azərbaycan dilinə qayğıdan getmir, həm də diqqəti çəkən digər əsas məsələ ölkəmizdə bu elm sahəsinin inkişafı ilə bağlı tədbirlərdir.

Dilimizin yaşaması və möhkəmlənməsinə xalqımız daim həssaslıq göstərmiş, müxtəlif dövrlərdə onunla bağlı müxtəlif fərmanlar verilmiş, elmi-bədii əsərlər dövlət səviyyəsində qiymətləndirilmişdir. 1974-cü ildə dörd cildlik “Müasir Azərbaycan dili”nə verilən Dövlət Mükafatı dediklərimizə bariz nümunədir.

Müstəqillik illərində dövlətçiliyimizin başlıca rəmzlərindən olan Azərbaycan dili xalqımızın ictimai-siyasi, elmi-mədəni və sosial-iqtisadi həyatında müstəsna əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bütün bunları nəzərə alaraq ulu öndər Heydər Əliyev “Dövlət dilinin tətbiqinin təkmilləşdirilməsi haqqında” (18 iyun 2001) və “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə” (2 yanvar 2003-cü il) tarixi fərmanlar imzalamışdır.

Hazırkı sərəncamda isə dilimizin və dilçiliyimizin keçdiyi şərəfli yol geniş təhlil olunur, bu sahədə yorulmadan çalışan görkəmli alimlərimizin adları və xidmətləri xüsusi vurğulanır. 1926-cı ildə Bakıda keçirilən I Türkoloji qurultay çox haqlı olaraq Azərbaycan dilçiliyinin nailiyyəti kimi qeyd olunur. Sərəncamda Azərbaycanda dilçilik elminin yaranması və inkişafı sahəsində ötən əsrin 20-ci illərindən başlayaraq bu günə qədər keçdiyi yol araşdırılır, eyni zamanda 1969-cu ildə ayrıca Dilçilik İnstitutunun yaranması, bu institutda sanballı elmi araşdırmaların geniş vüsət alması və o zamankı SSRİ məkanında Bakının Türkoloji mərkəz kimi tanınmasını şərtləndirən “Türkologiya” jurnalının Bakıda çıxması vurğulanır.

Bütün bunlar bizim danılmaz uğurlarımızdır. Bununla yanaşı, sərəncamda bu gün dilimizin müxtəlif səviyyələrdə, xüsusilə KİV-lərdə işlənməsində fonetik, sintaktik və semantik normalardan ciddi yayınmaların olmasından danışılır. Çox doğru olaraq göstərilir ki, ilk növbədə dilimizin bütün imkanlarından hər zaman və hər yerdə lazımınca istifadə edilmir, yerli-yersiz yad ünsürlər dilimizə gətirilir. Təəccüb doğuran odur ki, aidiyyəti qurumlar bu yad ünsürlərə qarşı ciddi mübarizə aparmırlar, mətbuat orqanlarında baş alıb gedən ədəbi dil normalarından yayınmalar əksər hallarda təhlil olunub konkret nəticələr ümumiləşdirilmir, filmlərin dublyajında və xarici dillərdən edilən bədii və elmi tərcümələrdə nöqsanlar müşahidə olunur, küçə və meydanlardakı reklamlarda dilimizin adi qrammatik qaydaları gözlənilmir. Eyni zamanda dilimizin tarixi sahəsində sanballı elmi qaynaqlara əsaslanan fundamental əsərlərin olmaması, müasir dilçilik elmi irsinin dərindən və hərtərəfli öyrənilməməsi ucbatından bəsit və aktuallığını itirmiş mövzuların tədqiqat obyekti kimi götürülməsi adi hal almışdır. Dilimizin internet sahəsində tətbiqi, xaricdə yaşayan minlərlə soydaşımız üçün müasir tələblərə cavab verən dərsliklərin və dərs vəsaitlərinin olmaması da birinci sərəncamda xüsusi qeyd olunur. Dünyada türkdilli xalqlarla inteqrasiya, xalqımızın ümumtürk mədəniyyətində və elmində yeri, habelə dünyanın digər qabaqcıl xalqlarının mədəniyyətinə qovuşmaq hazırkı qloballaşma dövrünün tələbidir və biz bu tələbi nəzərə almaya bilmərik.

Dünyanın müxtəlif dillərində və müxtəlif yerlərində dilimiz və xaqımızla bağlı nadir qaynaqları tapıb üzə çıxarmalı, onları oxuyub deşifrə etmək qabiliyyətinə malik kadrlar hazırlamaqla bu işin öhdəsindən gəlmək də sərəncamda ayrıca vurğulanır.

Sərəncamda respublikamızın dillə bağlı qurumlarına – AMEA-ya, Təhsil, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları, Mədəniyyət və Turizm (mən deyərdim ki, Ədliyyə və Səhiyyə nazirlikləri də daxil olmaqla) nazirlikləri qarşısında dilimizin qloballaşma şəraitində zamanın tələbinə uyğun istifadəsinə dair konkret vəzifələr qoyulur. Eyni zamanda Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyası və Tərcümə Mərkəzinin yaradılması da xüsusi qeyd olunur. Prezidentin 6 gün sonra, 29 may 2012-ci il tarixdə imzaladığı ikinci sərəncam “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi” adlanır. Bu sərəncamın əsas qayəsi həmin institutun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, kadr hazırlığının yaxşılaşdırılması, institutun elmi potensialının artırılması kimi vacib vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün Prezidentin ehtiyat fondundan 2 milyon manat vəsait ayrılmasından ibarətdir. Doğrudan da bu, vaxtında verilmiş düzgün qərardır. Çünki dilimiz və dilçiliyimiz sahəsində ciddi dönüş yaratmaq üçün müasir tələblərə cavab verən maddi-texniki baza lazımdır.

Dövlət proqramının ana məqsədi qloballaşma şəraitində dilimizin zamanın tələbinə uyğun istifadəsini və Azərbaycanda dilçiliyin inkişafını təmin etmək üçün tədbirlər planı işləyib hazırlamaqdan ibarətdir. Qloballaşma həyatın digər sahələrində olduğu kimi, dil sahəsinə də öz təsirini göstərməkdədir. İndi dünya xalqlarının əksəriyyəti qloballaşma ilə çarpışmaqdadır. Planetin 6500 dilli mənzərəsi getdikcə daralır, hər il bir neçə dil ölüb gedir. Deməli, bir tərəfdən xırda dillər yox olmaqdadır. Son illərin tədqiqatlarına görə, gələn əsrdə 3500 dil ölüb yox olmaq təhlükəsilə üzləşəcəkdir. Digər tərəfdən, qloballaşma ingilis dilinin daha da genişlənməsinə münbit şərait yaradır. Əgər ötən əsrin sonlarında planetimizdə yarım milyarda qədər adam ingilis dilindən ana dili, ikinci dil və ya xarici dil kimi istifadə edirdisə, bu gün bu rəqəm artıq 2 milyard 700000-nə çatmışdır. Düzdür, bu vəziyyət, bir tərəfdən ingilisləri və amerikanları mono dil daşıyıcısına çevirir, onlarda eqoizm və özünəvurğunluq hissləri aşılayır. Məsələn, bu gün ingilislər və amerikalılar bir qayda olaraq başqa dillərdə əsər oxumurlar, onlar heç başqa dillərdən ingilis dilinə əsərlər tərcümə etməyə həvəs də göstərmirlər. Digər tərəfdən bu, dünyanın başqa xalqlarını, xüsusilə etnik azlıqları ciddi narahat edir.

Belə bir şəraitdə biz dilimizi qoruyub saxlamalı, 50 milyonluq Azərbaycan xalqının qürur mənbəyi olan ana dilimizin yaşaması üçün qüvvələrimizi səfərbər etməli, xalqımızın milli kimliyinin başlıca rəmzi olan dilimizin və dilçilik elmimizin dünya sivilizasiyasında qabaqcıl sıralarda yer almasını təmin etməliyik. Proqramda həmçinin müasir texnologiyaların tələbatını təmin etmək üçün təşkilati və tədqiqat mexanizmlərin, elmi-texnoloji , innovasiya və informasiya mübadiləsində dilimizin fəaliyyətinin normativ hüquqi bazasının yaradılması, yüksək ixtisaslı dilçi və tərcüməçi kadrların hazırlanması sisteminin təkmilləşdirilməsi, elmi tədqiqatların və təcrübi işlərin üstün istiqamətlərinin müəyyənləşməsi, türkdilli ölkələrlə və ümumiyyətlə, beynəlxalq aləmdə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi və s. məsələlər öz əksini tapacaqdır. Hazırda isə Dilçilik İnstitutu sərəncamlara uyğun şəkildə Azərbaycan dilinin və Azərbaycanda dilçiliyin inkişafının üstün istiqamətlərinin müəyyənləşməsi üzərində çalışır.

Birinci növbədə Dilçilk İnstitutunun fəaliyyətinin monitorinqini keçirmək, fundamental və tətbiqi elmi tədqiqatların geniş planını müəyyənləşdirmək nəzərdə tutulur. İnstitutun elmi-tədqiqat işlərinin respublikanın ali məktəblərində dil kafedraları ilə əlaqələndirilməsi, onların fundamental və təcrübi tədqiqatlara cəlb olunması, əldə edilən nəticələrin dövlət proqramı çərçivəsində tətbiqinə nail olunması da qarşıda duran əsas vəzifələrdəndir. Bununla bağlı elm ocağı qısa və uzunmüddətli kompleks proqramların işlənib hazırlanması üzərində çalışır. Azərbaycan dilinin və dilçiliyinin inkişafı üzrə strateji layihələrin hazırlanmasını nəzərdə tutur. Bundan başqa, AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi və burada qloballaşmanın tələblərinə uyğun struktur dəyişikliklərin edilməsi üçün təkliflər paketini hazırlamaq da fəaliyyət proqramına daxildir.

Hazırda xarici ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyəti, dili, ədəbiyyatı və tarixi ilə bağlı zəngin materiallar vardır. Onların üzə çıxarılaraq araşdırılması və dilimizə tərcümə edilib yayılması azərbaycançılıq məfkurəsinin inkişafına güclü təkan verər. Dilçilik İnstitutu bu istiqamətdə də səylərini səfərbər edəcəkdir. Eyni zamanda Azərbaycan dilçilərinin fundamental əsərlərinin, o cümlədən çoxcildli nəzəri qrammatikanın, monoqrafiya, orfoqrafiya və orfofoniya lüğətlərinin, ikidilli və çoxdilli lüğətlərin dilçiliyin müasir tələblərinə uyğun olaraq tərtib olunması, dilçilik ensiklopediyasının təkmilləşmiş nəşrinin hazırlanması və çapı mühüm vəzifə kimi qarşımızda durur. Ölkəmizdə dilçiliyi inkişaf etdirmək üçün dünyada məşhur linqvistik əsərlərin Azərbaycan dilinə və Azərbaycanın zəngin dilçilik irsinin dünyanın aparıcı dillərinə tərcümə edilib çap olunması da planımızda vardır.

Azərbaycan dilinin və dialektlərinin, xüsusilə Cənubi Azərbaycan çərçivəsində müasir tədqiqat metodlarının tətbiqilə öyrənilməsi, bu zaman ən yeni akustik cihazlardan istifadə, müasir tədqiqat laboratoriyalarının və tədqiqat üsullarını tətbiq etməyə qadir strukturların yaradılması proqramda öz əksini tapacaqdır. Gənc alimlərin elmi fəaliyyətini stimullaşdırmaq, onların fundamental elmi tədqiqatların aparılmasında yaradıcılıq imkanlarının genişləndirilməsi, alimlərin, eləcə də gənc alimlərin beynəlxalq miqyasda tanınması və əsərlərinin çapının təşkili üçün yeni mexanizmlərin axtarılması, dövlətlərarası əməkdaşlıq və birgə elmi layihə və proqramların hazırlanması da yaxın gələcəkdə görəcəyimiz işlərin sırasına daxildir.

Dilçilik İnstitutunda müasir tələblərə cavab verən struktur dəyişikliklər edilməli, işçilərin attestasiyası mexanizmi təkmilləşməli, maddi-texniki baza müasirləşməli, elmi-tədqiqat işlərinin praktikaya tətbiqi sürətləndirilməlidir. Bu məqsədlə xaricdən gətiriləcək avadanlıqlara güzəştli vergi və gömrük rüsumları tətbiq olunmasına nail olmalıyıq. Müasir texnologiya və telekommunikasiya sistemlərini geniş tətbiq etməli, internetdə Azərbaycan dilinin işlənməsinə nail olmalı, dilçiliyimizin elektron kitabxanasını yaratmalı, dünya azərbaycanlıları üçün yeni elektron dərsliklər yazmalıyıq. Respublika və beynəlxalq konfrans, simpozium və sessiyalarda dilimizin və dilçiliyimizin yeni tədqiqatlardan alınan nəticələrini nümayiş etdirməliyik.

Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin dilimiz və dilçiliyimizlə bağlı sərəncamları geniş fəaliyyət sahəsi üçün qarşımızda yeni üfüqlər açır, Azərbaycan dilinin hazırkı şəraitdə maneəsiz işlənməsində və ölkəmizdə dilçiliyin inkişafında dönüş yaranacağına tam əminliklə inanırıq.

“Azərbaycan”