Mühəndis qrafikasi kitabi

200 13 Mart

Mühəndis qrafikasi kitabi

Qrafikalar divar, tablo, kompüter ekranı, kağız və ya daş kimi səthlərdə təqdim olunan vizual informasiyalardır. Fotoqrafiyalar, şəkillər, diaqramlar, tipoqrafiyalar, saylar (nömrələr), simvollar, həndəsi fiqurlar, xəritələr, mühəndis təsvirləri və s. qrafikalara aid nümunələrdir. Qrafikalar çox vaxt mətni, illüstrasiyanı və rəngi birləşdirir.

Kompüter qrafikası termini bir neçə müxtəlif anlayışı əhatə edir:

· kompüter ilə təsvir məlumatının manipulyasiyası və göstərilməsi

· təsvirləri yaratmaq və idarə etmək üçün istifadə edilən müxtəlif texnologiyalar

· informatikanın alt sahəsi

İnformatikanın alt sahəsi olaraq kompüter qrafikası təsviri rəqəmli formada yaratmaq və idarə etmək metodlarını öyrənir. Başqa deyimlə, kompüter qrafikası hesablama texnikalarından istifadə etməklə, vizual və həndəsi informasiyaların idarə edilməsini öyrənir.

Kompüter qrafikasında əsas alt sahələrin təsnifi belədir:

§ Həndəsə – səthləri təsvir etmək və emal etmək yollarını öyrənir

§ Animasiya – hərəkəti təsvir etmək və idarə etmək üsullarını öyrənir

§ Vizuallaşdırma (rendering) – işıq nəqliyyatını reproduksiya etmək üçün alqoritmləri öyrənir

§ Əks etdirmək (imaging) – təsvir yaratma və təsvirin redaktə edilməsini öyrənir

Kompüter qrafikasının inkişafı kompüterlərlə işləmək, müxtəlif tiplərdə məlumatları translyasiya etmək və kompüteri daha yaxşı başa düşmək proseslərini daha da asanlaşdırmışdır. Kompüter qrafikasında inkişaf medianın bir çox tipində dərin təsirə malik olmuşdur və animasiyanı, kinofilmləri və video oyun sənayesini yenidən qurmuşdur.

Kompüter qrafikasında irəliləyiş bir MIT tələbəsi olan İvan Saterlendin adı ilə bağlıdır. 1961-ci ildə Saterlend Sketchpad adlandırılmış kompüterdə çertyoj qurulması proqramını (şəkil çəkən proqramı) yaratdı. Lightpen-dən istifadə edərək Skretchpad kompüter ekranında sadə formaları çəkmək, onları saxlamaq və onları istifadə etməyə imkan verdi.

Hazırda, qrafiki informasiyaları əks etdirmək üçün çoxlu güclü vasitələr yaradılmışdır. Ümumiyyətlə, kompüterdə yaradılmış təsvirlər bir neçə kateqoriyaya bölünə bilər: 2-ölçülü, 3-ölçülü, 4-ölçülü, 7-ölçülü və animasiya. Texnologiya inkişaf etdikcə 3-ölçülü qrafika daha böyük spektrdə yayılmışdır, bununla belə, 2-ölçülü qrafika hələ də geniş istifadə olunur.

2-ölçülü (2D) kompüter qrafikası rəqəmli təsvirlərin, o cümlədən, 2-ölçülü həndəsi modellərin, mətn və ədədi təsvirlər kimi ikiölçülü modellərin və onlara xas texnikaların maşın nəslidir. 2D kompüter qrafikasından əsasən tipoqrafiya, kartoqrafiya, texniki şəkil və s. kimi ənənəvi çap və rəssamlıq əsasında inkişaf etdirilmiş sahələrdə istifadə edilir.

Kompüter qrafikasında, rastr qrafikası təsviri və ya bitmap, piksellərin düzbucaqlı torunu və ya rəngin nöqtələrini ifadə edən, monitor, kağız və ya başqa nümayiş mühiti vasitəsilə göstərilən məlumat strukturudur. Rastr təsvirləri formatları dəyişdirilməklə təsvir fayllarında (qrafiki fayllarda) saxlanılır. “Rastr” sözü Latın dilində radere (təmizləmək) sözünün törəməsi olan rastrum (dırmıqlamaq) sözündən götürülmüşdür.

Rastr təsvirində piksel (pixel) vahid nöqtədir. Piksellər normal olaraq müntəzəm 2 ölçülü torda təşkil edilir və əsasən nöqtələrdən və ya kvadratlardan istifadə etməklə təsvir edilir. Hər piksel orijinal təsvirin ən kiçik vahididir. Harada daha çox vahid (piksel) varsa, orada təsvirin daha dəqiq görünüşü təmin edilir. Hər pikselin intensivliyi dəyişəndir; rəng sistemlərində, hər piksel adətən qırmızı, yaşıl və göy (RGB) kimi üç komponentə malikdir. Beləliklə, rastr təsvirinin ölçüsü və keyfiyyəti artdıqca o, kompüterin yaddaşnda daha çox yer tutacaq, yəni rastr təsvirinin fayl ölçüsü böyük olacaq.

Vektor qrafikası kompüter qrafikasında təsvirləri yaratmaq üçün tamamilə riyazi tənliklərə əsaslanan nöqtələr, xəttlər, əyrilər və fiqurlar və ya çoxbucaqlılar kimi primitiv həndəsi fiqurların istifadəsinə əsaslanır.

Kompüter displeyləri piksellər adlandırılmış balaca düzbucaqlı xanalar torundan təşkil edilir. Şəkil bu xanalardan qurulur. Daha balaca və yaxın xanalar birlikdə təsvirin daha yaxşı keyfiyyətini göstərir ancaq məlumatı saxlamağa daha böyük fayla ehtiyac duyur. Əgər piksellərin sayı dəyişməz saxlanılırsa, təsviri böyütdükcə hər pikselin ölçüsü böyüyəcək və təsvir dən-dən edilmiş olacaq (pikselizasiya), göz fərdi pikselləri ayırd edə biləcək.

Vektor qrafikası faylları təsviri təşkil edən xəttləri, formaları və rəngləri riyazi formullar kimi saxlayır. Vektor qrafikası proqramı verilmiş ekran ayırdetməsində (resolution) mümkün olan ən keyfiyyətli ekran təsvirini yaratmaq üçün bu riyazi formullardan istifadə edir. Riyazi formullar təsvirin göstərilməsi zamanı ən yaxşı nəticə üçün təsviri təşkil edən nöqtələrin harada yerləşməli olduğunu müəyyən edir. Bu riyazi formullar istənilən ölçüdə və təfsilatda dəyişə bilən təsvirlər yaratdığı üçün təsvirin keyfiyyəti yalnız ekranın ayırdetməsi ilə məhdudlaşır və təsviri yaradan vektor veriləninin fayl ölçüsü sabit qalır. Eyni vektor qrafiki faylı istifadə edilməsinə baxmayaraq, təsvirin kağız üzərində çapı ekrandakı çıxışından daha keyfiyyətli alınır.

Kompüter qrafikasında “ekran ayırdetməsi”, “printer ayırdetməsi” və “təsvir ayırdetməsi” anlayışlarını dəqiq fərqləndirmək lazımdır.

Ekran ayırdetməsi – kompüter sisteminin (monitor və videokart) və əməliyyat sisteminin xassəsidir. Ekranın ayırdetməsi bir düymdəki piksellərlə (ppi – pixels per inches) ölçülür və ekrana bütövlükdə yerləşə biləcək təsvirin ölçüsünü təyin edir.

Printer ayırdetməsi – vahid uzunluqlu sahədə çap oluna biləcək ayrı-ayrı nöqtələrin miqdarını ifadə edən printerin xassəsidir. O, lpi (lines per inches) ilə ölçülür və verilmiş keyfiyyətdə təsvirin ölçüsünü və ya əksinə, verilmiş ölçüdə təsvirin keyfiyyətini təyin edir.

Təsvirin ayırdetməsi – təsvirin öz xassəsidir. O dpi (dots per inches) ilə ölçülür və qrafiki redaktorda və ya skaner vasitəsilə təsviri yaradarkən verilir. Təsvirin ayırdetməsinin qiyməti təsvir faylında mühafizə edilir və təsvirin başqa xassələri ilə – onun fiziki ölçüsü ilə ayrılmaz əlaqəlidir.

Müasir kompüter monitorları adətən düym (inch) üçün təxminən 72-dən 130-a qədər piksel (DPI) göstərir. Bəzi müasir istehlakçı printerləri düym (1 düym=2,54 sm) üçün 2400 (DPI) və ya daha çox nöqtə çap edə bilər.

Vektor formatlar qrafika işində həmişə məqsədəuyğun deyildir. Məsələn, kamera və skaner kimi qurğular rastr qrafikasını yaradır ki, vektor qrafikasına çevirmək üçün praktik deyil və beləliklə, işin bu tipi üçün redaktor riyazi formul ilə təyin edilmiş təsvirlərdən çox piksellərlə işləyəcək. Universal qrafika alətləri vektor və rastr mənbələrindən təsvirləri birləşdirə və hər ikisi üçün redaktə alətləri təmin edə bilər, beləliklə təsvirin bəzi hissələri kamera mənbəyindən gələ bilər və başqa hissələri vektor alətlərdən istifadə edərək çəkilə bilər.

2D kompüteri qrafikasından fərqli olaraq üçölçülü kompüter qrafikası 2D təsvirləri vermək və hesablamaları yerinə yetirmək məqsədi ilə kompüterdə saxlanılan həndəsi məlumatın üçölçülü (3D) təqdimatından istifadə edən qrafikadır. Belə təsvirlər real vaxtda (cari anda) baxmaq və ya sonrakı nümayiş üçün ola bilər.

Bu fərqlərə baxmayaraq, üçölçülü kompüter qrafikası “tor modelində” vektor qrafikasında olan alqoritmlərin çoxuna və sonda displeydə verilmiş rastr qrafikasına əsaslanır. Kompüter qrafikasının proqram təminatında, 3D və 2D-in arasında fərq hərdən itir; 2D qrafika obyektləri işıqlandırmaq kimi effektlərə nail olmaq üçün üçölçülü texnikalardan istifadə edə bilər və 3D isə 2D rendering texnikalarını istifadə edə bilər.

Kompüter animasiyası kompüterdən istifadə etməklə hərəkət edən təsvirlər yaratmaq sənətidir. Bu kompüter qrafikası və animasiyanın alt sahəsidir. Baxmayaraq ki, üslub üçün 2D kompüter qrafikasından hələ də geniş istifadə edilir, lakin zaman keçdikcə animasiyalar daha çox üçölçülü kompüter qrafikaları vasitəsi ilə yaradılır. Bəzən animasiyanın hədəfi kompüter özüdür, ancaq bəzən hədəf film kimi başqa mühitdir. Kompüter animasiyası, xüsusilə, filmlərdə istifadə edilərkən CGI (Computer-generated imagery – Kompüter tərəfindən yaradılan təsvirlər) da adlandırılır.

Kafedrasi

2

İbrahim Həbibov.
Mühəndis qrafikası kafedrası: 80 illik şərəfli yolun tarixi.
Bakı, ADNA-nın mətbəəsi, 2013, 156 səh.

Bu kitabda əsası 1932-ci ildə qoyulmuş və respublikada ilk dəfə olaraq «Tərsimi
həndəsə» fənninin tədrisi ilə məşğul olan ali məktəb kafedrasının keçdiyi şərəfli yolun tarixi, bu
yolda bilik və bacarıqlarını əsirgəməyən şəxsiyyətlər haqda məlumatlar toplanmışdır. Bu
insanların hər birinin ali məktəblərdə texniki biliklərin inkişafında, respublikada qrafiki
mədəniyyətin yüksəldilməsində, yanacaq-enerji kompleksi üçün savadlı və yüksək ixtisaslı
mütəxəssislərin yetişdirilməsində böyük və əvəz olunmaz rolu olmuşdur.
Kitab mühəndis hazırlığı prosesində iştirak edən professor-müəllim heyəti, texniki profilli
ali məktəlbərdə təhsil alan bakalavr, magistr və gənc tədqiqatçılar üçün yararlı vəsait ola bilər.

© İbrahim Həbibov, 2013

MÜHƏNDİS QRAFİKASI KAFEDRASI:

3

ÖN SÖZ ƏVƏZİ

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının «Mühəndis qrafikası» kafedrası
onun strukturuna daxil olan, zəngin tarixi və özünəməxsus idarəçilik prinsipləri ilə
fərqlənən, illər boyu formalaşmış ənənələrini saxlayan kafedralardan biridir.
Keçdiyi 80 illik şərəfli yol boyunca bu kafedrada dahi şəxsiyyətlər, peşəkar
müəllimlər, öz işini dərindən sevən fədailər, həyatını təhsil sahəsinə həsr edənlər,
burada illər boyu formalaşan adət və ənənələri qoruyub saxlayan insanlar yaşayıb
yaratmışdır.
Bu insanların zəhməti nəticəsində «Mühəndis qrafikası» kafedrasının şöhrəti
Azərbaycanın sərhədlərini aşaraq dünyanın müxtəlif guşələrinə yayılmışdır. Kafed-
ranın yetirmələri Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrində çalışaraq hansı ali
məktəbin tələbələri olduqlarını uğurla təsdiqləyərək ona baş ucalığı gətirirlər.
Bu gün tam əminliklə demək olar ki, «Mühəndis qrafikası» kafedrası
ölkəmizin təhsil sisteminin qızıl üzüyü olan Azərbaycan Dövlət Neft
Akademiyasının ən dəyərli bəzək daşıdır.
Kafedranın kollektivi bu ilin payızında onun yaradılmasının 80 ilinin qeyd
olunmasına hazırlaşır.
Bu kitabın yazılmasının əsas səbəbi «Mühəndis qrafikası» kafedrasının
yaranmasında və formalaşmasında xidmətləri olan insanları yad etmək, onların
adlarını layiq olduqları səviyyədə əks etdirməkdir.
Bu, kafedranın tarixini özündə əks etdirən ilk kitabdır. Kitabla tanış olanlar
burada bəzi müəllimlər haqda məlumatların olmadığını qeyd edə bilərlər. Bəri
başdan onlardan üzr istəyərək deməliyəm ki, bu arxiv materiallarının olmaması,
müəyyən şəxslərin yaşayış məkanlarının dəyişməsi və ya əlaqələrin tam itməsi ilə
bağlı olmuşdur. Məqsəd mümkün qədər kafedranın qısa tarixini və burada çalışan
insanlar haqqında əldə olunmuş materialları əbədiləşdirməkdir.
Hörmətlə,

İbrahim Həbibov

4

«Mühəndis qrafikası» kafedrasının qısa tarixi

Əsası 1920-ci ildə qoyulan, neft elminin beşiyi hesab edilən Azərbaycan
Dövlət Neft Akademiyasında mühəndis hazırlığında xüsusi yeri olan kafedralardan
biri də «Mühəndis qrafikası» kafedrasıdır.
1924-1925-ci tədris ilinə qədər, Azərbaycan Politexnik İnstitutu adını
daşıyan bu ali məktəbdə, «Tərsimi həndəsə» və «Rəsmxət» fənləri institutun
aparıcı professor-müəllim heyətinə həvalə edilmişdi. Belə ki, «Tərsimi həndəsə»
fənni professor D.N.Qolovin, B.Q.Pobedinski, L.İ.Yelkin, «Rəsmxət» fənni isə
tanınmış mühəndislər A.Q.Babayev, B.A.Bayer, V.S.Qridin, B.Y.Starodub və
başqaları tərəfindən tədris olunurdu. Adları çəkilən fənlərə metodiki təminat və
onların tədrisi ilə bağlı problemlərin həlli institutda yaradılmış «Fənn
komissiyaları» tərəfindən həyata keçirilirdi. İnstitut inkişaf etdikcə, tələbə
kontingenti artdıqca və bu fənlərin mühəndis hazırlığındakı vacibliyi zəruriliyi
nəzərə alınmaqla, onların tədrisinin konkret kafedralar tərəfindən aparılması
aktuallaşmağa başlayır. Bu məqsədlə institutda 1924-1925-ci tədris ilində «Maşın
hissələri, yük qaldıran mexanizmlər, tərsimi həndəsə və rəsmxət» kafedrası
yaradılır. Kafedrada «Tərsimi həndəsə» və «Rəsmxət» dərslərini V.F.Puzırevski,
Ə.Məmmədov, K.Məmmədov və digər müəllimlər aparmağa başlayırlar. 1930-
1931-ci tədris ilində kafedraya yeni gənc müəllimlər qəbul olunur. Bunların
sırasında İ.İ.Qarayev, Ə.A.Əliyev və V.N.Qorsenskinin adlarını çəkmək olar.
1930-cu ilin may ayının 29-da Azərbaycan Poitexnik institutu M.Əzizbəyov
adına Azərbaycan Neft İnstitutuna (ANİ) çevrilir. Az sonra, 1932-ci ildə
Dekanlar Şurasının qərarı ilə ilk dəfə olaraq «Tərsimi həndəsə və rəsmxət» adlı
müstəqil kafedra yaradılır və kafedraya rəhbərlik V.F. Puzırevskiyə tapşırılır.
1934-cü ildə bu təhsil ocağının adı dəyişdirilərək Azərbaycan Sənaye
İnstitutu (ASİ) adlandırılır. İnstitutda müəyyən struktur çevrilmələri aparılır və
kafedra yenidən «Maşın hissələri və maşınqayırma mexanizmləri» kafedrası ilə
birləşdirilir. Bu vəziyyət 1938-ci ilə qədər davam edir. Sonradan kafedra müstəqil

Tərsimi həndəsə və mühəndis qrafikası 2

Üzündə biraz leke var bawqada hecbir problemi yoxdu. İçi təmizdi yazı yoxdu 5 manata alınıb 3 manta satılır.

Bakı 16 Sentyabr 2020 2008 dəfə Mənbə: tap.az
Z

Zeynəb

Elanın vaxtı bitmişdir
Seçilmişlərə əlavə et

Oxşar Elanlar

Tikinti və təmir işləri

90 22 Fevral

Mostbet – ən etibarlı bukmeyker

Mostbet Reklam

Vanalar və siyirtmələr

55 13 Mart

Satılır Yeni tikili, 76m², 2-Otaqlı

99 900 17 Fevral

Beton ustası

12 22 Fevral

Beton işləri

Razılaşma ilə 22 Fevral

Noutbuk “HP Laptop 15s-fq5013nia”

1 250 11 Mart

Qrafik hesablayıcı

360 15 Fevral

Adobe After Effects kursları

Razılaşma ilə 27 Fevral

M Sata və M.2 Sata SSD Caddy

25 1 Mart

Photoshop kursu

60 22 Yanvar

Apple Magic Mouse 2 və Magic Keyboard 2

350 18 Mart

Satılır Yeni tikili, 73m², 2-Otaqlı

86 000 9 Mart

Divan stol və 2 stul

400 14 Mart

Tikinti lisenziyası

Razılaşma ilə 13 Mart

Yataq otağı üçün trümo və 2 tumba

Razılaşma ilə 12 Mart

Tikinti lisenziyası alınmasına hüquqi dəstək

200 13 Mart

Divan və kreslolar

400 11 Mart

Pişikotu və Bədrənc əsəb və yuxusuzluğa qarşı

10 13 Mart

M.2 SATA və M sata SSD Plata

25 1 Mart

Photoshop kursu

90 3 Fevral

Bağ evi, Fatmayı bağları

97 000 11 Mart

LAZER və KOSMETOLOJİ AVADANLIĞLAR

5 000 7 Noyabr 2018

Masa və oturacaqlar

520 20 Yanvar

Ödənişli xidmətlər

Elanınızı Premium edin, ana səhifədə hərkəs görsün!

Ödənişli xidmətlər

Elanınızı irəli çəkin, ana səhifədə hərkəs görsün!

Elanı sil

Azərbaycanda yeni və işlənmiş məhsul elanları, onlayn alış veriş. Əmlak Telefon Aksesuar Maşın Mebel Geyim

Telefon: (012) 566-74-58

Haqqımızda

Yardımçı linklər

Saytın rəhbərliyi yerləşdirilmiş elanların məzmununa görə məsuliyyət daşımır

© UcuzTap bir şirkət məhsuludur