Mühəndislik sistemləri

Mühəndislər strukturları, avadanlıqları və ya prosesləri dizayn və ya inkişaf etdirmək üçün elmi prinsiplər tətbiq edirlər. Mühəndislik bir neçə fənni əhatə edir. Ənənəvi olaraq mühəndisliyin əsas sahələri kimya mühəndisliyi, mülki mühəndislik, elektrik mühəndisliyi və maşınqayırma sahələridir, lakin bir çox digər ixtisaslaşma sahələri var.

Mühəndislik şöbələri

Mühəndislər strukturları, avadanlıqları və ya prosesləri layihələndirmək və ya inkişaf etdirmək üçün elmi prinsipləri tətbiq edir. Mühəndislik bir neçə fənni əhatə edir. Ənənəvi olaraq mühəndislik əsas mühəndislik, inşaat mühəndisliyi, elektrik mühəndisliyi və maşınqayırma sahələridir, ancaq bir çox ixtisaslaşma sahəsi var. Mühəndislik əsas sahələrinin bir xülasəsi:

Akustik Mühəndisliyi

Aerokosmik mühəndisliyi

Kənd təsərrüfatı Mühəndisliyi

Avtomobil Mühəndisliyi

Bioloji mühəndislik

Biyomedikal mühəndislik

Kimya mühəndisliyi

Mülki mühəndislik

Kompyuter mühəndisliyi

Elektrik Mühəndisliyi

Enerji Mühəndisliyi

Engineering Management

Ətraf Mühit mühəndisliyi

Sənaye mühəndisliyi

İstehsalat mühəndisliyi

Mexanika Mühəndisliyi

Mekatronika

Nanoengineering

Nüvə mühəndisliyi

Neft Mühəndisliyi

Struktur Mühəndisliyi

Nəqliyyat Mühəndisliyi

Yeni texnologiyaların inkişafı ilə daha çox inkişaf edən daha çox mühəndislik şöbəsi var. Bir çox tələbə mexanika, kimya, mülki və elektrik mühəndisliyi üzrə dərəcə almağa başlayır və staj, məşğulluq və qabaqcıl təhsil vasitəsilə ixtisaslaşırlar.

Mühəndislik sistemləri

Mexanika mühəndisliyi ən qədim və rəngarəng mühəndislik ixtisaslarından biridir. Mühəndisliyin bu qolu fizikanı, riyaziyyatı və materialşünaslıq prinsiplərini özünə daxil edir. Mexanika mühəndisliyinə kompozitlər, mexatronika və nanotexnologiya kimi sahələrdə rast gəlinir. Mexanika mühəndisliyi, həmçinin metallurgiya mühəndisliyi, inşaat mühəndisliyi, aerokosmik mühəndisliyi, elektrik mühəndisliyi, kimya mühəndisliyi, sənaye mühəndisliyi və başqa mühəndislik fənləri ilə müəyyən miqdarda üst- üstə düşür. Mexanika sistemlərini dizayn və istehsal etmək üçün mexanika mühəndislərinin mexanika, dinamika, termodinamika, elektrik və struktur analizi üzrə dərin biliklərə ehtiyacı vardır. Fizika və riyaziyyatla maraqlananlar üçün uyğun peşədir.

İxtisasın tarixi

Mexanika mühəndisliyi sahə kimi XVIII əsrdə Sənaye İnqilabı ərzində ortaya çıxdı. Xəzər universitetində 2014 – ci ildən tədris olunur.

Bu ixtisas sahibi nə işlə məşğul olur? (iş öhdəlikləri)

• ➝ Mexanika mühəndisləri miniatür bağlayıcılar kimi kiçik hissələrdən tutmuş böyük qazma maşınlarına kimi hər şeyi dizayn və istehsal edə bilirlər.
• ➝ Onlar başdan sona kimi estetika, funksionallıq və davamlılığa görə dizayn edirlər.
• ➝ Mexanika mühəndislərinin dizayn və təkmilləşdirə biləcəyi məhsullar: ötürücülər, mühərrik hissələri, təyyarə mühərrikləri, idarə sistemləri, protez qurğuları, disk sürücüləri, yarımkeçirici alətləri, sensorlar, qaz turbinləri, külək turbinləri, yanacaq kameraları, kompressorlar, robotlar, maşın alətləri və s.
• ➝ Mexanika mühəndisləri həm də biotexnologiyada, kompüter və elektronikada, avtomatlaşdırmada, istehsal sənayesində böyük rol oynayır. Onlar dizayn edir, təkmilləşdirir, tikir və bütün növ mexanik qurğuları, alətləri, mühərrikləri və maşınları sınaqdan keçirir
• ➝ Texnoloji avadanlıqların texniki vəziyyətini və qalıq ömrünü yoxlamaq, müntəzəm baxış və təmir işlərini təşkil edilməsi;
• ➝ Avadanlıqların istismar təlimatlarını və test proqramlarını tərtib etmək;
• ➝ Yeni məhsul nümunələrinin, məhsul hissələrinin quraşdırılması, istismara verilməsi, sınaqdan keçirilməsi və istismara verilməsi işləri həyata keçirikməsi;
• ➝ Texniki sənədləri tərtib etmək (iş cədvəli, təlimatlar, smeta, planlar)
• ➝ Hazırlanmış layihələrin və texniki sənədlərin standartlara, texniki şərtlərə və digər normativ sənədlərə uyğunluğuna nəzarət etmək;
• ➝ İstehsal bölmələrinin fəaliyyətini izləmək və qiymətləndirmək;
• ➝ Maşınqayırma sahəsində yeni tədqiqatların və inkişafın nəticələrinin tətbiqi barədə elmi hesabatlar hazırlamaq;
• ➝ Texniki vasitələrin, sistemlərin, proseslərin, avadanlıqların və materialların standartlaşdırılması və sertifikatlaşdırılması üzrə işlər aparmaq.

Harada bu ixtisasa sahiblənmək olar?

• ➝ Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
• ➝ Azərbaycan Dövlət Texniki Universiteti
• ➝ Azərbaycan Memarlıq və inşaat Universiteti
• ➝ Bakı Mühəndislik Universiteti
• ➝ Xəzər Universiteti
• → Sumqayıt Dövlət Universiteti
• → Qərbi Kaspi Universiteti

Bu ixtisas üzrə harada çalışmaq olar

Mexanika mühəndisləri əsasən :

• ➝ Mühəndislik servislərində, araşdırma və təkmilləşdirmədə, istehsal sənayelərində və uyğun təyinatlı dövlət orqanlarında;
• ➝ Ümumi təyinatlı maşın istehsalında, maşın hissələri istehsalında, başqa şirkətlərin idarə etməsində, sınaq laboratoriyalarda işləyir;
• ➝ Mexanika mühəndisləri faktiki olaraq yenilik baş verən istənilən yerdə iş tapa bilərlər və müxtəlif sənayelərdə (maşınqayırma, kimya, konstruksiya, müdafiə, elektronika, istehlak malları, dəniz, materiallar, metal və s.) işə götürənlər tərəfindən daima axtarılır;
• ➝ Mexanika mühəndisləri həm də mühəndislik olmayan sahələrdə, mühəndislik sənayesinin daxilində və xaricində işləyə bilər. Məsələn: maliyyə, idarəetmə, hüquq, hərbi, hökumət, tibbi, tədqiqat, texniki satışlar, texniki məsləhət, texniki nəşr və ya elmi jurnalistika və təhsil;
• ➝ Təkmilləşdirilmiş protez ayaqdan uşaq oyuncaqlarına kimi mexanika mühəndisliyi dərəcəsi sizə sənaye və lahiyələrin bir hissəsi olmaq imkanı verir.

Bu ixtisas üzrə lazım olan bilik və bacarıqlar (kompetensiyalar)

Mexanika sistemlərini dizayn və istehsal etmək üçün mexanika mühəndisləri:

• ➝ Mexanika, dinamika, termodinamika, elektrik və struktur analizi üzrə dərin biliklərə yiyələnməli;
• ➝ CAD ( computer – aided design), CAM ( computer – aided manufacturing) öz dizaynlarını istehsal və analiz etməli;
• ➝ Mexanika mühəndislərinin mütləq bacarıqları:
• ➝ Mexaniki cihazın problemləri necə həll edəcəyini görmək üçün problemlərin analizi;
• ➝ Mexaniki cihazın dizayn yada yenidən dizayn edilməsi, qurğunu düzəltmək, tikmək üçün planın hazırlanması;
• ➝ Qurğunun prototipinin təkmilləşdirilməsi və test edilməsi;
• ➝ Test nəticələrinin analizi və istənilən dizayna dəyişdirilməsi;
• ➝ İstehsal prosesinə nəzarət etmək;
• ➝ Fiziki dözümlülük;
• ➝ Təşkilatçılıq bacarıqları;
• ➝ Konstruktiv və məntiqi düşüncə;
• ➝ Texniki fərasət;
• ➝ Mühəndislik bacarıqları;
• ➝ Detallara diqqət yetirməyi bacarmaq

İxtisasın gələcəyi

Müasir dünyada kompüterlər günlər, həftələr çəkən hesablamaları bir neçə saniyədə bitirə bilir və bu yöndə mühəndisləri asanlıqla əvəz edə bilir. Lakin mexanika mühəndisləri hələ də sənaye məhsulu avadanlıqları, material işləmə sistemlərini və elektrik generatorlarını tam zərif məhsul yaratmaq üçün istifadə edirlər və peşənin daha mürəkkəb və analitik hissələri ilə üz – üzə gəldikdə kalkulus (ali riyaziyyat) və triqonometriyadan istifadə edilir. Gələcəkdə mexanika mühəndisliyinə həm mühəndislik, həm də mühəndislik xaricində olan peşələrdə daha çox rast gələcəyik.

Əmək haqqı

Məvaciblərin məbləği müəssisədən və mühəndisin bilik və bacarıqlarından asılı olaraq dəyişir. Minimum əmək haqqı 500 – 600 AZN dən yuxarı məbləğdədir. Azərbaycanda bu sahə üzrə maaşlar maksimum 1000 – 2800 AZN arasında dəyişir. Xarici şirkətlərdə isə bu rəqəm daha da böyük ola bilər.

Mühəndislik filiallarının siyahısı

Mühəndislər strukturları, avadanlıqları və ya prosesləri dizayn və ya inkişaf etdirmək üçün elmi prinsiplər tətbiq edirlər. Mühəndislik bir neçə fənni əhatə edir. Ənənəvi olaraq mühəndisliyin əsas sahələri kimya mühəndisliyi, mülki mühəndislik, elektrik mühəndisliyi və maşınqayırma sahələridir, lakin bir çox digər ixtisaslaşma sahələri var.

Key Takeaways: Mühəndislik filialları

• Mühəndislik böyük bir intizamdır. Ümumiyyətlə, bir mühəndis elmi bilikləri praktiki problemləri və dizayn avadanlığı və proseslərini həll etmək üçün tətbiq edir.
• Mühəndislik tələbələri adətən mühəndisliyin əsas sahələrindən birini oxuyurlar: kimyəvi, elektrik, mülki və mexaniki.
• Zamanla daha çox təsvir edilən daha çox fənlər mövcuddur. Nümunələrə aerokosmik mühəndislik və kompüter mühəndisliyi daxildir.

Mühəndisliyin əsas sahələrinin xülasəsi:

Akustik mühəndislik

• Vibrasiya, xüsusilə səs vibrasiyasının təhlili və idarə olunması ilə əlaqədar mühəndislik.

Aerokosmik mühəndislik

• Aerokosmik mühəndislik təyyarə, peyk və kosmik aparatların dizaynı və təhlili də daxil olmaqla aeronavtika və astronavtika mühəndisliyi ilə məşğul olur.

Kənd təsərrüfatı mühəndisliyi

• Bu mühəndislik sahəsi kənd təsərrüfatı maşınları və qurğuları, təbii ehtiyatlar, bioenerji və təsərrüfat güc sistemləri ilə məşğul olur. Alt fənlərə qida mühəndisliyi, akvakultura və bioproses mühəndisliyi daxildir.

Avtomobil mühəndisliyi

• Avtomobil mühəndisləri avtomobil və yük maşınlarının dizaynında, istehsalında və işində iştirak edirlər.

Bioloji mühəndislik

• Bioloji mühəndislik tətbiq olunan biologiya və tibbdir. Buraya biomedikal mühəndislik, biokimyəvi mühəndislik, protein mühəndisliyi, gen mühəndisliyi və toxuma mühəndisliyi daxildir.

Biotibbi mühəndisliyi

• Biotibbi mühəndislik mühəndislik prinsiplərini tibbi və bioloji problemlərə və sistemlərə tətbiq edən bir fənlərarası bir ixtisasdır. Bu nizam ümumiyyətlə tibbi müalicə, monitorinq cihazları və diaqnostika vasitələri ilə əlaqədardır.

Kimya mühəndisliyi

• Kimya mühəndisliyi (CE) yeni material və materialları faydalı məhsullara çevirmək üçün proseslər hazırlamaq üçün kimya tətbiq edir.

Mülki mühəndislik

• Mülki mühəndislik (CE) mühəndisliyin ən qədim formalarından biridir. Mülki mühəndislik həm təbii, həm də texnoloji, o cümlədən körpü, yollar, bəndlər və binalar dizayn, inşaat, təhlil və təmir işlərinə aid intizama aiddir. Mülki mühəndisliyin alt fənlərinə tikinti mühəndisliyi, material mühəndisliyi, nəzarət mühəndisliyi, struktur mühəndisliyi, şəhər mühəndisliyi, bələdiyyə mühəndisliyi, biomexanika və yerüstü mühəndislik aid ola bilər.

Kompyuter mühəndisliyi

• Kompüter mühəndisliyi sxemləri, mikroprosessorları və kompüterləri inkişaf etdirmək və təhlil etmək üçün kompüter elmlərini elektrik mühəndisliyi ilə birləşdirir. Proqram mühəndisləri ənənəvi olaraq proqramlaşdırma və proqram dizaynına diqqət yetirərkən kompüter mühəndisləri daha çox qurğuya diqqət yetirirlər.

Elektrik Mühəndisliyi

• Elektrik mühəndisliyi (EE) elektrik və elektronikanın öyrənilməsini və tətbiqini əhatə edir. Bəziləri kompüter mühəndisliyi və proqram mühəndisliyini elektrik mühəndisliyinin alt fənləri hesab edirlər. Elektron mühəndislik, optik mühəndislik, energetika, nəzarət mühəndisliyi və telekommunikasiya mühəndisliyi EE ixtisaslarıdır.

Enerji mühəndisliyi

• Enerji mühəndisliyi alternativ enerji, enerji səmərəliliyi, bitki mühəndisliyi, ətraf mühitə uyğunluq və əlaqəli texnologiyaların həlli üçün mexaniki, kimyəvi və elektrik mühəndisliyi aspektlərini özündə birləşdirən çoxşaxəli mühəndislik sahəsidir.

Mühəndislik İdarəetmə

• Mühəndislik menecmenti, iş təcrübələrini inkişaf etdirmək və qiymətləndirmək üçün mühəndislik və idarəetmə prinsiplərini birləşdirir. Bu mühəndislər əməliyyatları başladığı andan əməliyyat yolu ilə müəssisələri planlaşdırmağa və idarə etməyə kömək edir. Onlar məhsulun hazırlanması, dizayn mühəndisliyi, tikinti, istehsal və marketinqdə iştirak edirlər.

Ətraf Mühit mühəndisliyi

• Ətraf mühit mühəndisliyi çirklənmənin qarşısını almaq və ya aradan qaldırmaq və ya təbii mühiti qorumaq və ya yaxşılaşdırmaq üçün çalışır. Bura su, torpaq və hava ehtiyatları daxildir. Əlaqəli fənlər sənaye gigiyenası və ətraf mühit mühəndisliyi qanunu.

Sənaye mühəndisliyi

• Sənaye mühəndisliyi logistika və sənaye ehtiyatlarının dizaynına və öyrənilməsinə aiddir. Sənaye mühəndisliyi növlərinə təhlükəsizlik mühəndisliyi, inşaat mühəndisliyi, istehsal mühəndisliyi, tekstil mühəndisliyi, etibarlılıq mühəndisliyi, komponent mühəndisliyi və sistem mühəndisliyi daxildir.

İstehsalat mühəndisliyi

• İstehsalat mühəndisliyi dizaynları, maşınlar, alət, istehsal prosesləri və avadanlıqları öyrənir və inkişaf etdirir.

Mexanika Mühəndisliyi

• Maşınqayırma (ME) bütün mühəndislik sahələrinin anası hesab edilə bilər. Maşınqayırma mexaniki sistemlərin dizaynı, istehsalı və analizinə fiziki prinsiplər və materialşünaslıq tətbiq edir.

Mexatronika

• Mexatronika, avtomatlaşdırılmış sistemlərin analizində tez-tez maşınqayırma və elektrik mühəndisliyini birləşdirir. Robototexnika, avionika və cihazqayırma mühəndisliyi mexatronika növləri sayıla bilər.

Nanoenergetika

• Nanoenergetika mühəndisliyin geniş miniatürləşdirilmiş və ya nanoskopik miqyasda tətbiqidir.

Nüvə mühəndisliyi

• Nüvə mühəndisliyi nüvə enerjisini istehsal etmək və istifadə etmək üçün istifadə olunanlar kimi nüvə proseslərinin praktik tətbiqidir.

Neft mühəndisliyi

• Neft mühəndisləri xam neft və təbii qazı aşkar etmək, qazmaq və çıxarmaq üçün elmi prinsiplər tətbiq edirlər. Neft mühəndisliyi növlərinə qazma mühəndisliyi, anbar mühəndisliyi və istehsal mühəndisliyi daxildir.

Struktur mühəndisliyi

• Struktur mühəndisliyi yük daşıyan strukturların və dayaqların dizaynı və təhlilinə aiddir. Bir çox hallarda, bu mülki mühəndisliyin alt fənnidir, lakin struktur mühəndisliyi nəqliyyat vasitələri və maşın kimi digər strukturlara da aiddir.

Nəqliyyat Mühəndisliyi

• Nəqliyyat vasitələrinin və onların komponentlərinin dizaynı, istehsalı və istismarı ilə əlaqəli mühəndislik. Nəqliyyat mühəndisliyi sahələrinə dəniz memarlığı, avtomobil mühəndisliyi və aerokosmik mühəndislik daxildir.

Daha çox mühəndislik sahələri var, yeni texnologiyalar inkişaf etdikcə hər zaman daha çox inkişaf etdirilir. Bir çox magistrant mexaniki, kimya, mülki və ya elektrik mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil almağa başlayır və təcrübə, məşğulluq və qabaqcıl təhsil vasitəsilə ixtisaslar inkişaf etdirir.