Kommunal xidmətlərin layihələndirilməsi, tikintisi, quraşdırılması. Mühəndislik rabitəsi

П_сı – əmək mühafizəsi tədbirləri həyata keçirildikdən sonra travma və xəstələnmələr nəticəsində itgilər; man.

Mühazirənin Planı: Giriş. Əmək müfazisəsi fənninin məzmunu və sosial-iqtisadi

HƏYAT FƏALİYYƏTİNİN TƏHLÜKƏSİZLİYİ
Kafedrası
MÜHAZİRƏÇİ: DOSENT ƏVƏZİ ƏLİYEV OSMAN RƏHİM OĞLU
Muhazirə 1
Mövzu:
Giriş. Əmək mühafizəsinin məzmunu, başqa fənlərlə əlaqəsi.

Əmək mühafizəsinin nəzəri əsasları.

Mühazirənin Planı:
1.Giriş. Əmək müfazisəsi fənninin məzmunu və sosial-iqtisadi

əhəmiyyəti. Əmək mühafizəsi kursu onun yüksək ixtisaslı

mütəxəssislərin hazırlanmasında qarşısında duran vəzifələr.

2.Əmək mühafizəsi məsələləri sahəsində dövlət və həmkarlar ittifaqı

konfederasiyasının qərarları. Bu sahədə vətən alimlərinin işi. Elmi-

texniki tərəqqi. Əmək mühafizəsi səhəsindəki nailiyyətlər.

3.ƏTSS-nin DÜİST 12.0.002-80-ə uyğun olaraq əmək mühafizəsi

sahəsindəki əsas terminlər və onların məzmunu.

1. Həsənov B.A” Əmək mühafizəsi” Bakı Maarif. 1986-cı il

2. Tağızadə T.H. “ Melorasiya təsərrüfatında əməyinmühafizəsi” Bakı

Maarif 1990-cı il.

Zəhmətkeşlərin sağlamlığını qorumaq, işçilərin təhlükəsiz əmək şəraitini təmin etmək, habelə istehsalat zərərçəkmələrinin qarşısını almaq məsələləri Dövlətin başlıca qayğılarından biri olmuş və olmalıdır.

Əmək mühafizəsinin qarşısında duran əsas məsələlər müstəqil Azərbaycan dövlətinin qüvvədə olan konstitusiyasına uyğun, qanunvericilik əsasları, Əmək Məcəlləsi xüsusi qayda və normalar əsasında tənzimlənir.

Ali təhsil məktəb tələbələrinin əldə etdikləri biliklər sistemində “Əmək mühafizəsi” fənninin elmi əsasları xüsusi yer tutur.

“Əmək mühafizəsi” kursunun məqsədi: Ali təhsil sistemində tələbələrə nəzəri, təcrübi biliklər aşılamaqla sənaye və kənd təsərrüfatının bütün sahələrində təhlükəsiz və sağlam əmək şəraiti yaratmaqdır.

Keçmiş Sovetlər ailəsində 1929-cu ildən ali məktəblərdə “Əmək mühafizəsi və təhlükəsizlik texnikası” fənni tədris edilməyə başlanmış, 1966-cı ildən isə bu fənn “Əmək mühafizəsi” adlandırılaraq tədris edilmişdir. 1990-cı ilin aprel ayından Sovetlər məkanının dağılmağa başladığı bir zamandan isə “Mülki müdafiə” fənnində birləşdirilməklə birlikdə iki hissədən ibarət olan fənn “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi” adlandırılaraq tədris olunmağa, başlanmışdır. (Kənd təsərrüfatı mütəxəsissləri hazırlanan ali məktəblərdə 100 saatdan az olmayaraq tədris olunması qərara alınmışdır).

Əmək mühafizəsinin elmi inkişaf tarixi mədəniyyətimizin inkişafı ilə sıx əlaqədardır. İnsanlar öz fəaliyyət dairələrini inkişaf etdirdikcə sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılmasına tələbatda artmağa başlayır.

Rusiyada ilk dəfə əmək mühafizəsi sahəsində elmi-tədqiqat işləri M.V.Lomonosov tərəfindən yerinə yetirilmişdir. O, 1742-ci ildə “Metallurgiya və mədən işlərində təhlükəsizlik tələbləri və “Xüsusi geyimlərə tələbat” adlı dəyərli məqalələr yazmışdır. O, daha sonra 1752-ci ildə ilk dəfə olaraq indidə geniş tətbiq olunan ildırım ötürücünün konstruktiv qruluşunu vermişdir.

Ümumilikdə “Əmək mühafizəsi” məsələləri ilə məşğul olan alimlərdən akademik C.V.Vavilov “lyumenset lampalar”, akademiklər V.V.Petrov, A.A. Skançiniskiy professor M.E.Jukovski, V.L.Kirpiçov. Fizioloq İ.M.Seçenov, böyük alim fizioloq İ.P.Pavlov insanların ali sinir sistemi ilə ətraf mühitin arasındakı əlaqə, son dövürlərin görkəmli alimlərindən F.M.Kanaryov, A.V.Lukovnikov və s. göstərmək olar. Azərbaycan alimlərindən professor Həbib Ocaqov və dosentlər T.H.Tağızadə, F.Ə.Şıxaliyev, B.A.Həsənov və başqalarını qeyd etmək olar.

“Əmək mühafizəsi” fənninin metodiki əsasını əmək proseslərində istifadə olunan maşınların, alətlərin, avadanlıqların, materialların və başqa texniki və canlı obyektlərin elmi təhlili nəticəsində təhlükə və zərərlərin aşkara çıxarılması təşkil edir. Bunun nəticəsində istehsalın təhlükəli sahələri, təhlükəli vəziyyətlər aşkar edilərək onların aradan qaldırılması üçün elmi əsaslarla tədbirlər hazırlanır.

Əmək mühafizəsi məsələlərinin düzgün həllində həmkarlar təşkilatları mühüm rol oynayır, təsərüffat rəhbərləri onlarla birlikdə əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması sahəsində böyük tədbirlər həyata keçirirlər.

“ Əmək mühafizəsi” kursunun əsas məqsədi :- nəzəri biliklər və təcrübi vərdişlərlə müxtəlif istehsalat proseslərində sağlam və təhlükəsiz iş şəratinin yaradılmasını təmin etməkdən ibarətdir.

Bu fənni öyrənən hər bir gələcək mütəxəssis aşağıdakıları bilməlidir:

1. Əmək mühafizəsi məsələrinin təşkilini, sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılmasında vəzifəli şəxslərin hüquq və vəzifələrini.

2. Travmaların və xəstələnmələrin müəyyən etmə üsullarını.

3. Təhlükəli və zərərli istehsalat faktorlarının yaranmasını xəbərdar etməyi.

4. Fərdi və kollektiv mühafizə vasitələri ilə zərərsiz iş şəraitini təmin etmək üsullarını.

5. Maşın traktor parkında texniki qulluq heyvanlara xidmətin, təmir və elektrik cihazlarının istismarı zamanı təhlükəsizlik texnikası qaydalarını.

6. Yanğının baş vermə səbəbləri onun profilaktikası və söndürülmə qaydaları.

Kursun qısa məzmunu: – “Əmək mühafizəsi” məsələlərini dəqiqliklə öyrənmək üçün əmək proseslərində insanın təhlükəsizliyinə təsir edən elementləri öyrənmək lazımdır.

Bura daxildir: – İşi verən, (sahibkar, rəhbər) işləyənlər (fəhlə, kəndli, ziyalı) iş və əmək alətləri, istehsalat mühüti, kollektivdə psixoloji mühit, eyni zamanda passiv elementlər (bina və qurğular).

Hər bir vətəndaş işləmək hüququna malikdir.

Müəssisənin formasından asılı olmayaraq hər bir işçinin əməyi mühafizə olunmalıdır.

Dövlət eyni zamanda sahibkar əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması və əməyin mühafizəsi, onun elmi təşkili, xalq təsərrüfatının bütün sahələrində istehsal proseslərinin kompleks mexanikləşdirmək və avtomatlaşdırmaq əsasında ağır fiziki əməyin azaldılmasına sonra isə tamamilə aradan qaldırılmasına nail olmalıdır.

ƏMƏYİN TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN STANDARTLAR SİSTEMİNƏ (ƏTSS)

UYĞUN OLARAQ “ƏMƏK MÜHAFİZƏSİ” SAHƏSİNDƏ

ƏSAS TERMİNLƏR

DÜİST 12.0.002-95-ə müvafiq əmək təhlükəsizliyi standartlar sisteminə görə əmək mühafizəsi fənninə uyğun aşağıdakı terminlər qəbul edilmişdir.

1. Əmək mühafizəsi: – Bu qanunvericilik aktlarından, təşkilatı, texniki, gigiyenik, müalicə-profilaktiki, sosial-iqtisadi tədbirlər sistemindən ibarət olub, insanların əmək prosesində sağlamlığını və işləmə qabiliyyətini qorumaqla təhlükəsizliyi təmin edilir.

2. Təhlükəsizlik texnikası: – İstehsalat prosesində yaranan təhlükəli istehsalat amillərinin işçilərə təsirini azaltmaq və ləğv etmək üçün texniki vasitələr və təşkilatı tədbirlər sistemidir.

3. Əməyin təhlükəsizliyi: – İşçi yerlərində zərərli və təhlükəli istehsalat amilləri, işçilərin sağlamlığına təsir olmayan əmək şəraitinin vəziyyəti nəzərdə tutulur.

4.İstehsalat sanitariyası: – İşçi yerlərində zərərli istehsalat amillərinin işçilərə təsirinin qarşısını almaqdan ötrü texniki, sanitar-gigiyenik və təşkilati tədbirlər sistemindən ibarətdir.

5. Əməyin gigiyenası: – Əmək şəraitinin sağlamlaşdırılmasına görə sanitariya-gigiyena və müalicə-profilaktiki tədbirlər kompleksindən ibarətdir.

6. Təhlükəli istehsalat amilləri: – Müəyyən iş şəraitində istehsalat amillərinin təsiri nəticəsində işçilərin gözlənilmədən zədələnməsi, travma alması başa düşülür.

7. Zərərli istehsalat amilləri: – İş zamanı istehsalat amillərinin işçilərə təsiri (zərərli tozlar, qazlar, səs-küy, titrəyiş və s.) peşə xəstələnmələrinə, yaxud iş qabiliyyətinin azalmasına səbəb olur.

8. Bədbəxt hadisələr: – İşçilərin əmək fəaliyyətində yaxud rəhbərliyin tapşırıq-larını yerinə yetirərkən əmələ gələn zərərçəkmələr.

9. Peşə xəstəlikləri: – İstehsalat prosesində əmələ gələn istehsalat zərərlərinin təsiri nəticəsində yaranan xəstəliklər.

10. Təhlükəsiz əmək tələbləri: – Qüvvədə olan qanunvericilik aktlarının, normativ-texniki sənədlərin və təlimatların tələbini ödəyən işlərdə işçilərin təhlükəsizliyini təmin edən tələbatlardır.

11. Təhlükəsiz istehsalat avadanlıqları: – Normativ-texniki sənədlərə əsasən əməyin təhlükəsizliyi tələbatını ödəyən istehsalat avadanlıqlarıdır.

12. Təhlükəsiz istehsalat prosesləri: – Əməyin təhlükəsizliyi tələbatına uyğun sayılan istehsalat proseslərindən ibarətdir.

13.Texniki estetika: – İstehsalat avadanlıqları və əşyaların layihələndirilməsində və yerləşdirilməsində onların bəzi qanunauyğunluğu və ümumi xüsusiyyətləri öyrənilir.

14. İstehsalat estetikası: – İstehsalat binalarının texnoloji istehsalat avadanlıqları, konstruksiyaları və işçi yerlərinin xoşa gələn səviyyədə gözəl olmasının işçilərin bədii zövqünə uyğun olması kimi əsas vasitələrdən biri hesab edilir.

15. Əmək fiziologiyası: – İşçilərin əmək fəaliyyəti zamanı funksional vəziyyəti öyrənilir və insanın işləmə qabiliyyətini daha yüksək səviyyədə saxlamaqdan ötrü tədbirlər görülür.

16. Əmək psixologiyası: – İşçilərin əmək fəaliyyətində onun yaratdığı və əmək məhsuldarlığının artmasını öyrənməklə peşə xüsusiyyətlərinin daha da formalaşmasına baxır.

Əmək mühafizəsi fənni öz dolğunluğu və genişliyi ilə fərqlənən müstəqilli fənləri təmsil edən aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir.

1. əmək mühafizəsinin hüquqi və təşkilati m əsələləri.

2. İstehsalat sanitariyasının əsasları və əməyin gigiyenası.

3. Təhlükəsizlik texnikasının əsasları.

4. Yanğın profilaktikasının əsasları.

Belə bölgü əməyin mühafizəsi formalarının müxtəlifliyindən irəli gəlir. Bu o de-məkdir ki, işçilərin əməyi qanunvericilik qaydaları ilə, tibbi və texniki yollarla mühafizə edilir.

Əmək mühafizəsinin sanitariya-gigiyena əsasları istehsalat zərərləri və onun törətdikləri peşə xəstəlikləri ilə məşğuldur.

A ZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

AQRAR MÜHƏNDİSLİK FAKULTƏSİ
HƏYAT FƏALİYYƏTİNİN TƏHLÜKƏSİZLİYİ
Kafedrası
MÜHAZİRƏÇİ: DOSENT ƏVƏZİ ƏLİYEV OSMAN RƏHİM OĞLU
Mühazirə 2
Mövzu:
İnsan-maşın istehsalat mühiti sistemi. Zərərli və təhlükəli istehsalat amilləri. Təhlükəsizlik səviyyəsinə görə optimallaşdırma.
Mühazirənin Planı:

1.Giriş.Əmək müfazisəsi fənninin məzmunu və sosial-iqtisadi

əhəmiyyəti. Əmək mühafizəsi kursu onun yüksək ixtisaslı

mütəxəssislərin hazırlanmasında qarşısında duran vəzifələr.

2. Əmək mühafizəsi məsələləri sahəsində dövlət və həmkarlar ittifaqı

konfederasiyasının qərarları. Bu sahədə vətən alimlərinin işi. Elmi-

texniki tərəqqi. Əmək mühafizəsi səhəsindəki nailiyyətlər.

3. ƏTSS-nin DÜİST 12.0.002-80-ə uyğun olaraq əmək mühafizəsi

sahəsindəki əsas terminlər və onların məzmunu.
ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
1. Tağızadə T.H. “ Melorasiya təsərrüfatında əməyinmühafizəsi” Bakı

Maarif -1990-cı il.

2. Həsənov B.A” Əmək mühafizəsi” Bakı Maarif. 1986-cı il

3. İstehsalatda bədbəxt hadisələrin təhqiqi edilməsi və uçota alınması.

Bakı hüquq ədəbiyyatı. 1998-ci il.
Gəncə-2017

İstehsalat proseslərinin son on illiklərdə yüksək texniki inkişafı işçilərin fiziki yüklənməsini (fiziki işlərini) azaltmaqla yanaşı onların hissiyat orqanlarının (görmə, eşitmə, yüksək diqqətliliyin, tez reaksiya vermənin və s.) psixoloji yüklənməsinin artmasına gərginləşməsinə səbəb olur.

İnsan fiziki işin mühüm hissəsini texnikaya verməklə, özü böyük həcmli mürəkkəb zehni psixoloji fəaliyyəti qəbul edir.

O, bu gün mürəkkəb texniki sistemləri proqramlaşdırır, onlara nəzarət edir, eyni zamanda müxtəlif texnoloji obyektləri müəyyən məsafədən idarə edir.

Maşınların konstruksiyası mürəkkəbləşdikcə insanların psixoloji yükü artır.

Yuxarıda qeyd olunan səbəblərdən son illər insanlarla maşınların qarşılıqlı əlaqəsinə elmi sürətdə yanaşmaq zəruriyyəti ortaya çıxır. Bununla əlaqədar yeni elmlər: əmək gigiyenası, mühəndis psixologiyası, əməyin elmi təşkili (Ə.E.T) və erqonomika (yunan sözü olub: erqon – iş, nomon – işə qanun deməkdir) elmləri meydana çıxmışdır.

Əməyin gigiyenası: – “İnsan-maşın-mühit” sistemində istehsalat mühitinin insan orqanizminin imkanlarına uyğunlaşdırmaq üçün tədbirlər işləyib, hazırlayır ki, beləliklədə müxtəlif istehsalat xəstəliklərinin qarşısının alınmasına nail olunur.

Mühəndis psixologiyası: – “İMM” sistemini öyrənərək müxtəlif cihaz və idarəetmə orqanlarının optimal parametrlərini işləyib, hazırlayır. Hazırlanmış tövsiyələr işçilərin tez yorulmasının qarşısını almaqla, əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə nail olunur.

Erqonomika: – Əmək qanunları haqqında elmdir. O, texniki elmlərin, psixologiyanın, fizologiyanın və əməyin gigiyenasının öyrəndiyi məsələləri ümumiləşdirir.

Erqonomika İMM sisteminin qarşılıqlı təsirinin qanuna uyğunluqlarını öyrənir. Erqonomikanın məqsədi İMM sistemində elə bir şərait yeradır ki, bu zaman əmək məhsuldarlığı ən yüksək işçinin təhlükəsizliyi minimuma enməklə onun özünü hiss etməsi ən optimal olur.

• Əlverşli iş şəraitinin təmin edilməsi;
• Ən rahat işçi mühiti;
• İşçinin üzərinə düşən psixoloji yükün azaltması (nəzarət sistemlərinin avtomatlaşdırılması işin təhlükəsizliyi və s);
• İşçiyə düşən fiziki yükün azalması (ağır işlərin mexanikləşdirilməsi).

Texniki estetika: – məqsədi gözəl və eyni zamanda səmərəli formalarda və ölçülərdə avadanlıq yaratmaqdır ki, buda onların rahat istismarını təmin etməkdir. Avadanlıqların rənglərinin düzgün seçilməsi işçilərə sevinc gətirir, onların əhval ruhiyyəsini, iş qabiliyyətini, nəticədə işə əmək məhsuldarlığını artırır.

ZƏRƏRLİ VƏ TƏHLÜKƏLİ İSTEHSALAT AMİLLƏRİNİN XÜSİSİYYƏTLƏRİ VƏ ONLARIN NORMALARI

Əməyin təhlükəsizliyinin standartlar sisteminin (ƏTSS). DÜİST 12.0.003-74 (94)-ə müvafiq olaraq istehsalat proseslərində yaranan zərərli və təhlükəli amillər insan orqanizminə təsirinə görə 4 qrupa bölünürlər:

1. Fiziki amillər: – Bura maşın və mexanizmaların mühafizə olunmayan hərəkət hissələri işçi zonadakı hava, yüksək tozluluq, qazlılıq, yüksək və alçaq temperatur, səs-küy və titrəyiş, ionlaşdırıcı elektromaqnit süaları, müxtəlif xarakterli işıqlanmaların yüksək və aşağı səviyyədə olması və s.

2. Kimyəvi amillər: – Belə zərərli istehsalat amillərinə aşağıdakıları göstərmək olar: ümumi toksikilik, dağıdıcı, mutagen (toxmaların çoxalmasına mənfi təsir edir) və s. kimyəvi qrupdan olan zərərli istehsalat amilləri (tənəfüz yollarına, dəri örtüyünə və s.) təsir göstərir.

3. Bioloji amillər: – Bioloji zərərli istehsalat amillərinə bakteriyalar, viruslar, göbələk törədici bakteriyalar, bitki və heyvanların bəziləri (xəstəliklərinə görə).

4. Psixofizoloji amillər: – Bu qrupa aid olan zərərli istehsalat amilləri fiziki və əsəbi yüklənmədən ibarət olmaqla insan orqanizminə təsir göstərir. İnsanın əsəbi yüklənməsi zehni əmək gərginliyini, əməyin monotonluğunu və s. göstərmək olar. İstehsalat şəraitində təsiredici kimi kompleks zərərli və təhlükəli istehsalat amilləridə mövcuddur. Bunlardan ən çoxu işləyənlərin peşəsinin xüsusiyyəti ilə əlaqədardır. İstehsalat proseslərində yaranan zərərli amillər peşə zərərləri, peşə xəstəlikləri, yaxud peşə zəhərlənmələri yaradır. İstehsalat şəraitində növbə ərzində yaranan peşə zəhərlənməsi əmələ gəlirsə bu kəskin zəhərlənmə sayılır.

İstehsalatın bəzi sahələrində işlədikdə (rənglərlə, lakla, skibidarla və s) sanitariya-gigiyena qaydalarına riayət olunmadıqda dəridə xroniki xəstəliklər əmələ gəlməklə ekzema yaranır.

İnsan orqanizminə ümumi və yerli titrəyişin təsiri nəticəsində müvafiq xəstəliklər, səs tellərinin müntəzəm olaraq gərginləşməsi nəticəsində xroniki laringit boğaz xəstəliyi yaranır (müəllimlər, xanəndələr və s).

İşyerlərində faktiki zərərli və təhlükəli amillərin səviyyəsini müxtəlif cihazların köməyi ilə müəyyən etmək olar. Belə cihazlardan səs ölçən (şumomer), vibroqraf, termometr, anemometr, qazanalizator, lyuksmetr və s. göstərmək olar. Zərərli və təhlükəli istehsalat amillərinin buraxılabilən qiyməti (səviyyəsi) qüvvədə olan SN-245-71 və normativ sənədlərdə göstərilmişdir.

Misal üçün: – Bina daxilində işçilər üçün havanın temperaturu yüngül işlərdə 18-21 0 S ağır işlərdə 14-16 0 S, nisbi nəmlik 40-60%, təbii havanın hərəkət sürəti 0,1-0,3 m/san, hər bir işçiyə ən azı 4,5 m 2 iş sahəsi və 15 m 3 işçi həcmi olmalıdır.

İstehsalat binalarının hündürlüyü ən azı 3m olmaqla, emalatxanalarda dəzgahlar arası ən azı 1m, dəzgahla divar arası məsafə 0,5m, səs-küyün ton yüksəkliyi ən çox 80-85db, elektrik cihazlarının gövdəsinin müdafiə torpaqlama konturunun müqaviməti 10 Om-dan çox olmamalıdır. İstehsalat binalarında ümumi halda işıqlanma 75-150 lk olmalıdır.

Yuxarıda qeyd olunan sanitariya normalarında buraxılabilən qiymətlərə uyğun təşkil olunmuş iş yerlərində işçilərə zərərli və təhlükəli istehsalat amilləri pis təsir göstərmir, belə iş yerləri insan həyatı üçün normal hesab edilir.

DÜİST 12.3.001-75-ə müvafiq sağlam və təhlükəsiz əmək

şəraitinin yaradılmasının əsas yolları. İstehsalat travmalarının və peşə xəstəliklərinin proqnozlaşdırılması və profilaktikasının əsasları.

Müasir istehsalat sahələri öz mürəkkəbliyinə və genişliyinə görə fərqlənirlər.

Bu təsərrüfatlarda əsas iş aparıcı:-gərgin iş rejiminə malik olan, istehsalat nəzəriyyəsini yaxşı bilən, mürəkkəb vəziyyətlərdən tez baş çıxarmağı və düzgün qərar çıxarmağı bacaran-operatordur (İnsandır).

İnsan və əməyin belə mürəkkəb spesifik qarşılıqlı əlaqəsi sxemdə göstərilmişdir.

Əməyə münasibət, onun əsaslandırılması

Əmək- İnsan-mühit sistemi.

təhsili, təcrübəsi, əməyə münasibəti, əməyin xüsusiyyətləri, etibarlılığı ilə təyin olunur.

“Əməyə yararlılıq” kriteriyaları (əlamətləri) obyektiv iş şəraiti, əməyə ətraf mühitin əks təsiri, əməyə tələbat və onun mürəkkəbliyi ilə təyin olunur.

İşçilərə təhlükəli və zərəli istehsalat amillərinin təsiri olmayan əmək şəraiti yaradılmasına əmək təhlükəsizliyi deyilir.

İstehsalatda təsir edici faktorlar olduqda insan zədələnir.

Eyni zamanda operatorun iş prosesi mürəkkəb ətraf mühiti şəraitində gedir.

Belə istehsalat mühiti, təşkilatı, texniki, sanitar-gigiyenik, bioloji əlamətlər və mikro-iqlimlə xarakterizə olunur.

Bütün bu əlamətlərin işçilərə təsiri olduqca böyükdür: belə ki, bunların qiymətləri buraxılabilən normalardan az və ya çox olduqda insan orqanizmində müxtəlif əsaslı dəyişikliklər əmələ gətirir ki, buda bədbəxt hadisə və ya xəstələnmələrlə nəticələnir.

Sağlam və təhlükəsiz əmək şəraiti yaratmağın əsas yolları uyğun DÜİST-lərdə, maşınqayırmanın, texnologiyanın, biologiyanın və iqtisadiyyatın ən yeni nailiyyətlərinə əsaslanmışdır.

Travmatizm və peşə xəstəliklərinin profilaktikasının sosial- iqtisadi əhəmiyyəti,(Tağızadə səh 56-62 oxumalı)

İstehsalatda insanın əməyi fiziki və zehni əməyə bölünür. Hər bir fiziki işdə zehni əməyin elementləri, zehni işdə isə fiziki əməyin elementləri iştirak edir.

Əmək məhsuldarlığının artırılması tələb edir ki, işçi az əzələ enerjisini sərf etməklə çox iş görsün-əzələ enerjisindən səmərəli istifadə etmək üçün aşağıdakı qaydaya riayət etmək lazımdır: hər hansı işi gördükdə iştirak edən əzələlərin işi mexaniki işin miqdarı ilə mütənasib olmalıdır; Hərəkətlər həm simetrik olmalı, həmdə hər iki əks səmtə yönəlməlidir; hər iki əl eyni zamanda işə başlamalı və eyni zamanda işi qurtarmalıdır.

Zehni işlə əlaqədar yorulma bir neçə amillərdən, ən əvvəl əsəb sisteminin gərginliyindən əmələ gəlir ki, onun nəticəsində insanın psixoloji vəziyyəti, hafizəsi, müşahidə, görmə, eşitmə, məntiqli mülahizə etmə və düzgün qərar çıxarma qabiliyyəti nizamalnır.

Hər iki növ işin (fiziki və zehni işin) xarakterini bilmək layihələndirici və quraşdırıcı mühəndisə imkan yaradır ki, onlar texnoloji xərtələri layihələndirən zaman və yeni texnika yaradarkən işçi yerlərini işləyib-hazırlamağa elmi sürətdə yanaşsınlar.

Hazır ki, vəziyyətdə istər sənayedə istərsədə kənd təsərüfatının bütün sahələrində kompleks mexanikləşdirmə və istehsalat proseslərini elmi əsaslarla elə təşkil etmək lazımdır ki, bir tərəfdən istehsalatın effektivliyinin artırılmasına nail olunsun, digər tərəfdən isə yorulma vaxtı uzaldılsın (geniş olsun), yüklənmə azaldılsın, insan öz əməyindən müəyyən qədər həzz alsın.

İstehsalat proseslərində insanı əhatə edən bütün material elementləri yığımına istehsalat mühiti deyilir. Bu mühit üç yerə bölünür (üç sferaya):

BİRİNCİ SFERA: – iş yeri adlanır (maşın-traktor aqreqatı, heyvan və quşlara qulluq edilən sahə, dəzgah və onun ətrafı.)

İKİNCİ SFERA: – iş binası.

ÜÇÜNCÜ SFERA: – bütün məişət, köməkçi binalar və müəssisə ərazisi.

Texniki və əmək mədəniyyəti eləmentləri ümumiyyətlə istehsalat mədəniyyətini bütövlükdə yüksəltmək üçün işlər kompleksini təşkil edir. İş yerini təkminləşdirən zaman nəzərə almaq lazımdır ki, işçi bütün günü diqqətini işə cəlb etməlidir, başqa əşyalar (istehsalat funksiyası daşımayan əşyalar) onun iş yerində olmamalıdır. İşçinin ətrafındakı bütün əşyalar onun səmərəli işləməsinə kömək etməlidir.

İcrasına görə daha səmərəli tərkibə malik olan və ardıcıl iş üsulu təyin etmək lazımdır.

Bütün yuxarıda qeyd olunan tədbirlər iş yerində yüksək məhsuldarlıqlı iş prosesinin həyata keçirilməsini təmin etməlidir.

Vaxtlı – vaxtında xəstəliklərin qarşısını almaq üçün işçilər müntəzəm olaraq tibbi müayyinədən keçməlidirlər və xüsusi geyimdən istifadə etməlidirlər.

TRAVMATİZMİN VƏ PEŞƏ XƏSTƏLİKLƏRİNİN PROFİLAKTİKASININ

SOSİAL-İQTİSADİ ƏHƏMİYYƏTİ.

K/t-ı müəssisələrində əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün böyük işlər görülür. Əmək mühafizəsi üzrə tədbirlərin tətbiqi nəticəsində hər bir işçinin orta illik məhsuldarlığı artır, sosial sığortalanmaya çəkilən xərclərə qənaət olunur və əmək itgisi azalır.

Təsərrüfatlarda travmalar və xəstəliklərlə əlaqədar itkilərin cəmi aşağıdakı düsturla təyin edilir:

burada Π_c – travma və xəstəliklərlə əlaqədar itkilərin cəmi: man.

– travmalarla əlaqədar itkilərin cəmi: man.

– xəstəliklərlə əlaqədar itkilərin cəmi: man.

Hər bir travma nəticəsində itkilərin tam cəmi Π_tı– aşağıdakı düsturla hesablanır.

П_ti = С_а + С_к + С_зп + С_н + С_б + С_рас + С_об + С_п ;

C_a – ambulatoriya müalicəsinin qiyməti, man;

С_к – kliniki müalicənin qiyməti, man;

С_зп – müalicə dövründə qazanılmamış əmək haqqı, man;

С_н – bülleteinlə alınan puldan tutulmayan verginin, miqdarı.

С_б – bülleteinlə işçiyə verilən pul, man;

С_об – hadisə nəticəsində xarab olmuş avadanlığın qiyməti və ya onun təmirinə çəkilən xərc, man;

С_п – travma (zərərçəkmə) nəticəsində alınmayan məhsulun ümumi dəyəri, man.

Bir dəfə xəstələnmə nəticəsində (pis iş şəraitinə görə) itgilərin cəmi aşağıdakı kimi hesablanır.

П_xi = С_а + С_к + С_зп +. + С_п : man

Yuxarıda qeyd olunan itgilərin ən böyüyü işçinin travma alması və ya xəstə-lənməsi nəticəsində onun verə bilmədiyi val şəkilində məhsulun qiymətidir: – C_n -dir.

İş şəraitinin pisliyi nəticəsində baş vermiş zədələnmələrdən və xəstələnmələrdən əmələ gələn itgilərin hesabatı aparılır, nəticəsi analiz edildikdən sonra bu analizin nəticəsi nəzərə alınmaqla əmək mühafizəsi üzrə tədbirlər planı işlənib hazırlanır.

Bundan sonra işlənib-hazırlanmış tədbirlər həyata keçirilir, nəhayət ən azı bir il yeni həm yaxşılaşdırılmış, həm də təhlükəsizləşdirilmiş iş şəraitində işlədikdən sonra əmək mühafizəsi üzrə tədbirlərin iqtisadi səmərəliliyinin hesabatı aparılır.

Ümumi qənaət Э_о aşağıdakı düsturla təyin edilir.

burada П_с1 – tədbirlərdən əvvəl travma və xəstələnmələrdən baş verən itki, man.

П_сı – əmək mühafizəsi tədbirləri həyata keçirildikdən sonra travma və xəstələnmələr nəticəsində itgilər; man.

Təhlükəsiz iş şəraitinin tətbiqinin səmərəliliyinin hesabatının nəticələri və travmatizmin, xəstələnmələrin iqtisadi nəticələri hər il mütəxəssislərlə müzakirə olunmalı, nəticədə buraxılan nöqsanlar aradan qaldırılmalı və gələcəkdə əmək mühafizəsi tədbirlərini daha səmərəli planlaşdırmağa zəmin yaradılmalıdır.

Əmək mühafizəsi tədbirlərinin tətbiqi hər işçiyə düşən orta illik məhsul istehsalını artırmaqla bərabər, maddi təminat xərclərinə qənaət edilməsinə və əmək itkilərinin azaldılmasına səbəb olur.

A ZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

AQRAR MÜHƏNDİSLİK FAKULTƏSİ
HƏYAT FƏALİYYƏTİNİN TƏHLÜKƏSİZLİYİ
Kafedrası
MÜHAZİRƏÇİ: DOSENT ƏVƏZİ ƏLİYEV OSMAN RƏHİM OĞLU
Muhazirə 3
Mövzu:
Ümumi normalar, əsas müddəalar: Azərbaycan Respublikasının əmək qanunvericiliyi sisteminə daxil olan normativ hüquqi aktlar.
Mühazirənin Planı:
1.Əmək mühafizəsi sahəsində normativ hüquqi aktlar

sistemi və qanunvericilik aktlarının əsasları.

2. Konstitusiya, Əmək Məcəlləsi.

3. Əməyin Təhlükəsizliyinin standartlar sistemi. Sahə

standartları və ona müvafiq normativ sənədlər. İş və istirahət

vaxtı.
ƏDƏBİYYAT SİYAHISI

1.Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası “Hüquq

ədəbiyyatı” nəşriyyatı – Bakı – Qanun-2009-ci il.

2. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi – Bakı- “Hüquq

ədəbiyyatı” nəşriyyatı – 2010-cu il.

3. F.Ə.Əliyev, Ü.C.Orucov – “Əmək mühafizəsinin hüquqi

məsələləri” – Gəncə -2001-ci il.

Kommunal xidmətlərin layihələndirilməsi, tikintisi, quraşdırılması. Mühəndislik rabitəsi .

Mühəndislik kommunikasiyası ölkə evlərində və mənzillərdə yaşayış keyfiyyətini yaxşılaşdıran müxtəlif sistemlərdir. Bu tipli avadanlıq həmçinin mağazalar, ofislər, sənaye obyektlərində və s. Quraşdırılmışdır. Bütün növ mühəndislik kommunikasiyalarının quraşdırılması montaj zamanı nəzərəçarpan bir dizayn və müəyyən texnologiyalara uyğun olmalıdır.

Mühendislik kommunikasiyalarının növləri

Bu növün bir çox növləri var. Mühəndislik kommunikasiyası, ilk növbədə:

• İstilik sistemi;
• Su axını;
• Havalandırma sistemi;
• Elektrik şəbəkəsi;
• Qaz təchizatı;
• Soyuq və isti su təchizatı sistemi.

Layihələndirmə

Mühendislik kommunikasiyalarının tikintisi əsas elementləri birləşdirmək və lazımi performans xüsusiyyətlərinə malik avadanlıq seçilməsi üçün ətraflı sxemlərin hazırlanması ilə başlanır. Binanın düzeni və arxitekturası nəzərə alınmaqla şəbəkə dizaynı layihəsi hazırlanır. Böyük evlərin sahibləri, ümumiyyətlə, inkişaf edən sxemlərin işini mütəxəssislərə həvalə edirlər. Kiçik bir yaşayış binası üçün, məsələn, verilməsi, layihə müstəqil ola bilər. Bununla yanaşı, onu hazırlayarkən, SNİP-də nəzərdə tutulan normaları nəzərə almaq və yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etmək lazımdır.

Elektrik bağlantısı

Belə kommunal xidmətlər bir ölkə evində və ya hər hansı digər binada bir yerdə bağlanır. Kiçik qurğularda bir fazlı elektrik şəbəkəsi istifadə olunur. Kotteclər üç faza bağlıdırlar. Telsizlər elektrik xəttinin ən yaxın qütbindən yerdən 2.75 m-dən aşağı olmayan bir məsafədə uzanır (dəmir yollarının üstündə – 3,5 m). Bina içərisində onlar bir torpaq ilə bir boru bir torpaq ilə əkilir. Bəzən əlavə sütun istifadə olunur. Evin otaqları vasitəsilə xüsusi yanğına davamlı kabel kanalları çəkilir .

İstilik və su təchizatı sistemi

İçməli su bina tərəfindən təmin edilir, adətən bir quyu qazma, bir daldırma pompası quraraq və şəffaflıq qoyulmasıdır. Isıtma sisteminin sxeminə qaz, qatı yanacaq, dizel və ya elektrik, radiator, boru ola bilən qazan daxildir. Ayrıca, bu çeşidinin kommunal quruluşunda, bir genişləndirici tank, bir təhlükəsizlik qrupu, bir sirkülasyon pompası və müxtəlif bağlama valfləri istifadə edilir.

Xüsusi bir evdə WAN istilik sistemi ilə eyni vaxtda təşkil edilə bilər. Bu vəziyyətdə ikitərəfli bir qazan quraşdırılır . Bu qrupun mühəndislik kommunikasiyalarının quraşdırılması aşağıdakı kimidir:

1. Binanın binasında əsas xətlər var.
2. Radiatorları bağlayın.
3. Kazanın yaxınlığında təchizatı boruları üzərində təhlükəsizlik qrupu qurun.
4. Dönüş borusuna bir genişləndirici tank və bir sirkülasyon pompası quraşdırılmışdır.
5. Əsas qazana qoşulun.
6. İsti su təchizatı sisteminin qaynaq və borularını birləşdirin .
7. Əməliyyat üçün avadanlıq yoxlayın.

Evdə qaz təchizatı

Pişirmə qabları, mavi yanacaq ilə çalışan qazanlar və qazanlar, yalnız müvafiq qurumların icazəsi ilə şəbəkəyə qoşulur. Eyni güzgülər üçün də gedir. Maye qazı olan bir silindr üçün plitə əvvəlcədən razılaşdırılmadan əlavə edilə bilər. Lövhə və gaşolderə keçid yalnız lisenziyalı mütəxəssislər tərəfindən icazə verilir. Evə qazın qiyməti əsasən mərkəzləşdirilmiş boru kəmərinin nə qədər uzaq olduğuna bağlıdır. Gaşolder üçün də eyni. Lakin, sonuncu halda, sahibləri çox tutumlu (təxminən 60 min rubl) ödəməlidirlər.

Evdə kanalizasiya: dizayn və quraşdırma

Bu tip mühendislik kommunikasiyalar yaxın vaxtlarda həm özəl evlərdə, həm də kotteclərdə toplanıb. Kanalizasiya sisteminin əsas komponentləri aşağıdakılardır:

• Bir septik tank və ya çuxur;
• Boru kəməri;
• Evdəki sanitariya avadanlıqları;
• Elektrik sistemi.

Septik tank evdən ən azı 5 m məsafədə qazılmış çuxura quraşdırılır. Bu növün mühəndislik kommunikasiyası, yüksəliş qurğusundan boruya çıxan boruların yerüstü dondurma altında bir xəndəkdə 1 p / m-ə 2-3 sm bir yamac ilə qurulması lazımdır. Conta, əsas uzunluğunun boyunca kəskin bir açıda diz olmamaqla idarə olunur.

Xüsusi evlərdə bir yükseltici olaraq 110 mm diametrli bir boru istifadə edilir. Tualet onun yaxınlığında yerləşir. Daha sonra quraşdırılmışdır, tıxanma ehtimalı daha çoxdur. Vanna otağı və lavabolar yüksəldiciyə, adətən, günəş şezlongundan keçirilir. Evin ətrafındakı bütün borular xüsusi dekorativ plastik qutularla bağlanmışdır.

Havalandırma sistemi

Binanın bu cür müasir kommunikasiyaları yaxınlarda daha da populyarlaşdı. Hətta kiçik ölkə evləri bu gün hermetik plastik pəncərələr və müasir qapılardan istifadə etdiyindən, havalandırma sisteminin quraşdırılması çox vaxt zəruri bir zərurətdir. Ölkə ərazisində ən çox belə tipli təchizatı və istismar avadanlıqları quraşdırılıb. Bu kimi quraşdırılmışdır:

• Çardaqda və ya zirzəmidə bir təchizat və egzoz sistemi mövcuddur. Tez-tez onu isitmədə saxlayan bir recuperator əlavə edir.
• Kanallar otaqlar vasitəsilə köçürülür. Divarlarındakı boşluqlar dekorativ çubuqlarla örtülmüşdür. Küçədəki boru boru divarın içərisindəki boruya qoyulur. Drenajlar ümumiyyətlə damına çıxarılır.

Bəzən müasir havalandırma sistemləri evdə rahatlığı artırmaq üçün müxtəlif növ avadanlıqlarla təchiz olunur. Bu, məsələn, quraşdırılmış kondisionerlər və ya nəmləndiricilər ola bilər.

Mühəndislik kommunikasiyası buna görə də ən mühüm sistemlər, rahat bir həyatdır və bir ölkə evində bu imkansızdır. Belə avadanlıqların dizaynı və quraşdırılması çox vacib məsələdir. Bu əməliyyatlar zamanı səhv edə bilməzsiniz. Bu, yalnız rahatlığa deyil, həmçinin evdə yaşamaq təhlükəsizliyinə də mənfi təsir göstərə bilər. Kiçik bir ölkədə evlərin təməl ünsiyyətlərinin quraşdırılması və işləmələri mümkündür. Böyük kottec sahibləri hələ də bu işi mütəxəssislərə həvalə edirlər.

Mülki mühəndislik nədir?

Mülki mühəndislik, insanların yaşadığı mühitlərin dizaynına və qurulmasına yönəlmiş bir STEM sahəsidir. İnşaat mühəndisləri ümumiyyətlə binalar, yollar, körpülər, metro sistemləri, bəndlər və su təchizatı şəbəkələri kimi böyük tikinti layihələrinə diqqət yetirirlər. Riyaziyyat, fizika və dizayn sahə üçün vacib bilik sahələridir.

Əsas məhsullar: İnşaat mühəndisliyi

• İnşaat mühəndisləri binalar, bəndlər, körpülər, yollar, tunellər və su sistemləri daxil olmaqla böyük layihələr hazırlayır və inşa edirlər.
• Mülki mühəndislik riyaziyyat və fizikadan çox istifadə edir, lakin dizayn, iqtisadiyyat və materialşünaslıq da vacibdir.
• Mülki mühəndislik daha böyük mühəndislik sahələrindən biridir və bir çox alt ixtisasına memarlıq mühəndisliyi, ətraf mühəndisliyi və su ehtiyatları mühəndisliyi daxildir.

İnşaat mühəndisliyi ixtisasları

Bir çox STEM sahəsi kimi, inşaat mühəndisliyi də müxtəlif alt ixtisasları əhatə edən geniş bir çətirdir. Böyük bir şeyin tikilməsi lazım olan hər yerdə, bir inşaat mühəndisi layihəyə cəlb ediləcəkdir. Aşağıda mülki mühəndislik ixtisaslarına yalnız bir neçə nümunə var.

• Memarlıq mühəndisliyi binaların dizaynına və tikintisinə diqqət yetirir.Mimarlıq mühəndisləri, memarlıq dizaynlarının struktur cəhətdən etibarlı olmasını təmin etmək üçün mühəndislik bacarıqlarından istifadə edirlər.
• Ətraf Mühit mühəndisliyi davamlılığı vurğulayan dizayn sayəsində insanların və planetin qorunmasına diqqət yetirir. Bir layihə, bir şəhərin çirkab suyunun necə kanalizasiya ediləcəyini, təmizlənəcəyini və yenidən təyin olunacağını müəyyənləşdirə bilər.
• Geotexniki Mühəndislik bir bina layihəsi üçün istifadə edilən yerə və bir bina layihəsinin altındakı yerə diqqət yetirir. Mühəndislər tikinti sahəsindəki qaya və torpağın layihənin möhkəmliyini və davamlılığını təmin etmək üçün lazımi mexaniki xüsusiyyətlərə sahib olmasına əmin olmalıdırlar.
• Struktur mühəndisliyi göydələnlərdən qatar tunellərinə qədər bütün növ inşaat layihələrinin struktur dizaynına və analizinə diqqət yetirir. Bir bina layihəsinin ömrü boyu çəkəcəyi streslərə etibarlı bir şəkildə tab gətirə biləcəyini təmin etmək, struktur mühəndisinin vəzifəsidir.
• Nəqliyyat mühəndisliyi yolların, hava limanlarının, metro sistemlərinin və dəmir yollarının dizaynına, tikintisinə və təmirinə diqqət yetirir. Bu nəqliyyat sistemlərinin dizaynı, təhlükəsizliyi və səmərəliliyi bir nəqliyyat mühəndisinin səlahiyyətindədir.
• Su Resursları Mühəndisliyi suvarma, insan istehlakı və sanitariya üçün suyun istifadəsinə diqqət yetirir. Bəzən çağırılır hidrologiya, sahə yerdən su toplamaq və təhlükəsiz və davamlı yollarla getməli olduğu yerə çatdırmaqla məşğul olur.

İnşaat Mühəndisliyi Kolleci

Hər mühəndislik sahəsində olduğu kimi, mülki mühəndislik də riyaziyyat və fizikaya çox güvənir. İnşaat mühəndisləri, mexaniki bir nasazlıqdan qorunmaq üçün dizayn edildiyindən əmin olmaq üçün bir quruluşdakı gərginliyi hesablaya bilməlidirlər. Bina layihələrinin əksəriyyəti, bir mühəndisin dizaynı və materialların xüsusiyyətlərini başa düşməsini tələb edir. Uğurlu inşaat mühəndisləri tez-tez bir tikinti layihəsinin böyük aspektlərinə nəzarət edirlər, buna görə maliyyə və liderlik bacarıqları da vacibdir.

Mülki mühəndislik tədris proqramları kollecdən kollecə dəyişəcək, lakin aşağıda mülki mühəndislik tələbəsinin tələb etdiyi bəzi tipik kurslar:

• I, II, III və Diferensial tənliklər
• Məlumat təhlili
• Struktur dizaynı
• Struktur təhlil
• Torpaq mexanikası
• Hidravlika və Hidrologiya
• Materiallar mexanikası
• Liderlik və İş prinsipləri

Xüsusi kurslar sabit məzuniyyət tələbləri yerinə seçməli olaraq təklif edilə bilər. Mülki mühəndisliyin müxtəlif alt ixtisaslarını təmsil etməyə meylli olan bu kurslara aşağıdakılar daxil ola bilər:

• Geotexniki Mühəndislik
• Nəqliyyatın planlaşdırılması və dizaynı
• Su Resursları Mühəndisliyi
• Tullantıların idarə olunması

Unutmayın ki, bir bakalavr və ya mühəndislik dərəcəsi, fizika, kimya və biologiya ilə təməl kurs işlərini və humanitar və sosial elmlər kurslarını da əhatə edəcəkdir. Ən yaxşı inşaat mühəndisləri, layihənin mexaniki, ətraf mühit, siyasi, sosial və bədii ölçülərini anlamağa hazırlayan geniş təhsillərə sahibdirlər.

İnşaat mühəndisliyi üçün ən yaxşı məktəblər

Mühəndislik proqramı olan bütün kollec və universitetlər mülki mühəndislik təklif etmir. (Bu səbəbdən bu siyahıda ölkənin ən yaxşı mühəndislik məktəblərindən biri olan Caltech-i tapa bilməyəcəksiniz.) Lakin, aşağıda göstərilən məktəblərin hamısının maşınqayırma sahəsində mükəmməl proqramları var:

• Carnegie Mellon Universiteti (Pittsburgh, Pensilvaniya): Carnegie Mellon, dünyaca məşhur STEM proqramları (artan inkişaf edən bir sənət səhnəsi) ilə orta ölçülü hərtərəfli bir universitetdir. Universitet ətraf mühit mühəndisliyi ixtisası üzrə xüsusi üstünlüklərə malikdir.
• Georgia Tech (Atlanta, Georgia): Ölkənin ən yaxşı dövlət mühəndisliyi məktəblərindən biri olan Georgia Tech, inşaat mühəndisliyi ixtisasları üçün əla bir seçimdir. Xüsusilə əyalət abituriyentləri üçün əla dəyər təklif edir.
• Massachusetts Texnologiya İnstitutu (Cambridge, Massachusetts): MIT çox vaxt ölkədəki 1 nömrəli mühəndislik məktəbi olaraq seçilir. Mülki mühəndislik proqramı MİT-in kiçik ixtisaslarından biridir, lakin digər şöbələr kimi dünya səviyyəli fakültələrə və binalara eyni giriş imkanı təqdim edir.
• New Jersey Texnologiya İnstitutu (Newark, New Jersey): NJIT olduqca populyar və yüksək qiymətləndirilən bir mülki mühəndislik proqramına malikdir. Üstəlik, qəbul nisbəti% 60 civarında olan NJIT, MIT və Stanford kimi məktəblərdən daha yaxşı qəbul şansı təqdim edir.
• Rensselaer Politexnik İnstitutu (Troy, New York): Ölkədəki ən qədim inşaat mühəndisliyi proqramına sahib olan RPI, ildə 60-dan çox inşaat mühəndisi məzunudur. Mülki mühəndislik şöbəsi struktur və geotexniki mühəndislik də daxil olmaqla müxtəlif ixtisaslar üzrə kurslar təklif edir.
• Rose-Hulman Texnologiya İnstitutu (Terre Haute, İndiana): Rose-Hulman, əsasən lisenziya fokusu olan kiçik bir məktəbdə güclü mühəndislik proqramı istəyən tələbələr üçün əla seçimdir.
• Stanford Universiteti (Stanford, California): Stanford-un inşaat mühəndisliyi şöbəsi magistrlər üzərində magistr təhsilini vurğulasa da, mühəndislik təhsili üçün ən yaxşı yerlərdən biri olaraq qalır. Mülki mühəndislik ixtisası iki yol təklif edir: strukturlar və inşaat fokusu və ətraf mühit və su tədqiqatları.
• Stevens Texnologiya İnstitutu (Hoboken, New Jersey): Stevens-də inşaat mühəndisliyi proqramı populyarlığına görə yalnız maşınqayırma ilə üstələyir. Məktəbin ətraf mühit, sahil və okean mühəndisliyi alt sahələrində güclü tərəfləri var.
• Berkeleydəki Kaliforniya Universiteti (Berkeley, CA): UC Berkeley hər il təxminən 100 mülki mühəndis bitirir. Tələbələr yeddi alt ixtisas arasından seçim edə bilərlər. Kaliforniya Universiteti sistemi ilə maraqlanan tələbələr üçün UC Davis də güclü bir inşaat mühəndisliyi proqramına malikdir.
• Virginia Tech (Blacksburg, Virginia): Virginia Tech ildə təxminən 200 inşaat mühəndisi məzunudur və tələbələr beş ixtisas arasından seçim edə bilərlər. Virginia sakinləri üçün məktəbin dəyərini aşmaq çətindir.
• Worcester Politexnik İnstitutu (Worcester, Massachusetts): WPI güclü layihə əsaslı tədris proqramına və davamlılığa və vətəndaş məsuliyyətinə yönəlmişdir. İnşaat mühəndisliyi ixtisasları torpaq və su keyfiyyətinin analizi və struktur mexanikasının təsiri kimi sahələrdə tədqiqat imkanlarına çatacaqdır.

Yuxarıda sadalanan məktəblərin hamısı STEM sahələrindəki güclü cəhətləri ilə məşhurdur, lakin mükəmməl mühəndislik təhsili almaq üçün texnoloji bir instituta getməyə ehtiyac yoxdur. Məsələn, Austindəki Texas Universiteti, Michigan Universiteti və Illinois Universiteti Urbana-Champaign kimi dövlət universitetləri, əyalət abituriyentləri üçün xüsusilə yaxşı bir qiymətə yüksək keyfiyyətli mühəndislik təhsili verir.

İnşaat mühəndisləri üçün orta əmək haqqı

Mülki mühəndislik, iş yerlərinin ortalamasından daha sürətli böyüməsi ilə perspektivli iş perspektivlərinə malikdir. Əmək Statistika Bürosu, 2017-ci ildə inşaat mühəndisləri üçün orta ödənişin ildə 84,770 dollar olduğunu bildirdi. Payscale.com xəbər verir ki, giriş səviyyəli inşaat mühəndislərinin ildə 60,400 dollar orta əmək haqqı olduğu və orta karyera işçilərinin isə 101,100 dollar orta maaş aldığı bildirilir. Təxminən 300,000 insan bu sahədə işləyir. Mühəndislik sahələri bakalavr dərəcəsi olan işçilər üçün ən yüksək maaşlara sahibdir. Mülki mühəndislik işlərinin maaşları maşınqayırma işlərinin maaşları ilə eyni səviyyədədir, lakin elektrik, kimya və material mühəndisliyi işlərinin maaşlarından bir qədər azdır.