Mərkəzi sinir sistemi: funksiyaları, hissələri, xəstəlikləri

Beyin beynin ən böyük hissəsidir və kəllə boşluğunun böyük hissəsini doldurur (həcmin 80% -dən çoxu). Xarici beyin qabığı (boz maddə) və altındakı ağ maddənin bir hissəsindən ibarətdir.

Презентация биологии на тему Центральная нервная система

В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.297 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

• Сейчас обучается 23 человека из 15 регионов

Курс повышения квалификации

Финансовая грамотность для дошкольников

от 1500 руб. от 750 руб.
Базовая скидка для всех: 40%
Дополнительная скидка: 10% ( только до 21 марта )

К данной скидке мы можем добавить скидку Вашего образовательного учреждения (она зависит от того, сколько Ваших коллег прошло курсы “Инфоурок”)

В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.297 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

• Сейчас обучается 349 человек из 61 региона

Курс повышения квалификации

Образовательная кинезиология в практике психолого-педагогического сопровождения учащихся в условиях реализации ФГОС

от 1900 руб. от 950 руб.
Базовая скидка для всех: 40%
Дополнительная скидка: 10% ( только до 21 марта )

К данной скидке мы можем добавить скидку Вашего образовательного учреждения (она зависит от того, сколько Ваших коллег прошло курсы “Инфоурок”)

В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.297 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

• Сейчас обучается 96 человек из 39 регионов

Изучение классической русской литературы в современном контексте на уроках с учетом реализации ФГОС СОО

240 руб. 120 руб.

Описание презентации по отдельным слайдам:

1 слайд İsmayıllı Şəhər İ.Həsənov adına 1 saylı tam orta məktəbin 8a sinif şagirdi Hacıyeva Nəzrin Hazırladı:

2 слайд Fənn : Biologiya Mövzu : Mərkəzi Sinir Sistemi

3 слайд Mərkəzi Sinir Sistemi Sxemdə sual işarəsinin yerinə nə olmalıdır? İnsanın Sinir Sistemi ? Periferik ? ? Somatik Vegetativ

4 слайд Somatik və Vegetativ Sinir Sistemi Somatik sinir sistemi eninəzolaqlı skelet əzələlərini və bir qisim daxili üzvlərin (dil, damaq, udlaq və qida borusunun yuxarı hissəsi) əzələlərini innervasiya edir və duyğu üzvləri vasitəsilə insan orqanizmini xarici mühitlə rabitədə saxlayır. Vegetativ sinir sistemi daxili üzvləri (həzm, tənəffüs, sidik-cinsiyyət aparatlarını), vəziləri, dərinin saya əzələlərini, ürəyi və damarları innervasiya edir. Bu sistem eyni zamanda sklet əzələlərini də təchiz edir, onların tonusunu nizama salır; bütün üzvlərin qidalanmasını təmin edir (trofik vəzifə daşıyır). Vegetativ sinir sistemi də iki hissəyə bölünür: simpatik hissə – lat. pars sympatica və parasimpatik hissə – lat. pars parasympatica. Digər bir təsnifata əsasən sinir sistemi iki şöbəyə bölünür: mərkəzi sinir sistemi – lat. systema nervosum centrale və ucqar ya periferik sinir sistemi – lat. gysema nevrosum periphericum.

5 слайд Onurğa beyni Onurğa beyni onurğa-sümük kanalının içərisində yerləşir.Yuxarıda uzunsov beyinlə birləşir,aşağıdan isə onurğanın bel şöbəsinə qədər uzunan ağ qaytan formasındadır.Xarici qatı uzun çıxıntılar yığınından ibarət ağ maddədən,daxili qatı isə neyronların cismi və qısa çıxıntılardan ibarət boz maddənin kəpənək formalı yığımından təşkil olunub. Onurğa beyninin ötürücü və reflektor funksiyaları var.Ötürücü yollar onurğa beyni ilə baş beynin Arasında əlaqə yaradır.Reflektor funksiyanı Əksəriyyəti baş beyinlə əlaqədardır.Onurğa beynindən 31 cüt qarışıq sinir çıxır. Onurğa Beynin Quruluşu

6 слайд Baş Beyinin Hissələri Ara Beyin Orta Beyin Beyin Körpüsü Uzunsov Beyin Beyincik

7 слайд Baş beyin Baş beyin kəllə boşluğunda yerləşərək, çəkisi orta hesabla 1360 qram olur. Qeyd etmək lazımdır ki, zehni inkişaf dərəcəsi ilə beynin çəkisi arasında bilavasitə əlaqə yoxdur. Baş beyni xaricdən üç qişa-sərt, hörümçək torunabənzər və yumşaq qişa ilə örtülmüşdür. Sərt qişa ikitəbəqəli olub, bir kəllə boşluğunu daxildən örtür, digəri baş beyninin xarici qişasını təşkil edir. Hörümçək torunabənzər qişa nisbətən nazik, şəfaf, qan damarları və sinirlərlə zəif təchiz olunmuşdur. Yumşaq qida damar və sinir lifləri ilə zəngin olub, baş beyninin qidalanmasında bilavasitə iştirak edir. Baş beyin ağ və boz maddədən təşkil olunmuşdur. Ağ maddə aparıcı yolar əmələ gətirərək, baş beynini onurğa beyni və onun hissələrini bir-biri ilə birləşdirir. Boz maddə onurğa beyninin, uzunsov beyinin və Varolio körpüsünün dərinliyində ayrı-ayrı yığınlar-nüvələr şəklində ağ maddənin içərisində yerləşir, beyincik və böyük beyin yarımkürələrində isə ağ maddənin üzərini örtür. İnsanın baş beyni üç əsas hissədən- beyin kötüyündən, beyincikdən və beyin yarımkürələrindən təşkil olunmuşdur. Beyin kötüyünə uzunsov beyin, Varolio körpüsü, rombabənzər boğaz, beyin ayaqcıqları, orta və ara beyin daxildir.Baş beyində 12 cüt kəllə sinirinin, o cümlədən, qoxu, görmə, üçlü eşitmə-müvazinət, üz, azan, dilaltı, dil-udlaq və s. sinirlərin mərkəzləri yerləşir. Baş Beyin

8 слайд Ara Beyin Ara beyin-Görmə qabarlarından, qabarüstü, qabararxası və qabaraltı nahiyələrdən ibarətdir. Görmə qabarının alt hissəsində beyin ayaqcıqları arasında qabaraltı sahə hipotalamus yerləşmişdir. Hipotalamusun aşağı sahəsinə xüsusi borucuq vasitəsilə daxilisekresiya vəzisi olan hipofiz birləşmişdir. Nüvələrdə əmələ gələn neyosekretlər (vazopressin və oksitosin hormonları, mediatorlar) borucuq vasitəsilə hipofizə çatdırılır və onun fəaliyyətinə tənzimedici təsir göstərir. Bundan başqa, həmin yolla hipofizə baş beynində sinir impulsları keçir. Beləliklə, baş beyni ilə daxili sekresiya vəziləri arasında qarşılıqlı anatomik və funksional əlaqələr yaradılır. Bütün duyğu orqanlarının reseptorlarından çıxan impulslar ara beyindən keçib yarımkürələr qabığına gəlir. Mürakkəb hərəkət reflekslərinin çox hissəsi ara beyinlə əlaqədardır. Ara beyin maddələr mübadiləsinin, insanın qida və su qəbulunun, bədən temperaturunun daim bir qaydada olmasını tənzim edir.

9 слайд Beyincik Beyincik Uzunsov beyinin və Varolio körpüsünün üzərində yerləşir. Beyincik xaricdən boz maddədən əmələ gəlmiş qabıqla örtülmüşdür. Ağ maddə beyincik kütləsinin çox hissəsini təşkil edib, burada yerləşən afferent və efferent yolların hesabına baş beyninin digər şöbələri, dəri və əzələlərlə anatomik rabitə yaradır. Beyinciklə yarımkürələr arasında möhkəm ikitərəfli rabitə vardır. Bu rabitə hesabına beyincik iradi və qeyri-iradi hərəkət aktlarının koordinasiyasını (dəqiqliyini) tənzim edir. Bununla da skelet əzələlərinin tonusu, insanın bədən kütləsinin fəzada normal müvazinəti nizamlanır. Beyincik eyni zamanda orqanizmdə vegetativ funksiyaların nizamlanmasında bilavasitə iştirak edir.

10 слайд Orta Beyin Orta beyin Orta beyinə böyük beyin ayaqcıqları və orta beyin qapağı aiddir. Boşluğuna isə beynin su kəməri təşkil edir. Orta beyində skelet əzələlərinə daim sinir impulsları göndərən nüvələr yerləşir, sinir impulsları həmin əzələlərin tonusunu (gərginliyini) təmin edir. Görmə və eşitmə, səs qıcıqlarına qarşı əmələ gələn oriyentasiya (səmtləşmə) reflekslərinin qövsləri də orta beyindən keçir. Bu reflekslər sayəsində biz başımızı və bədənimizi qıcığa tərəf çeviririk. Fəal qamətin saxlanılması reflekslərinin əmələ gəlməsində də orta beyinin böyük əhəmiyyəti vardır.

11 слайд Uzunsov Beyin Uzunsov beyin. Onurğa beyni birinci boyun fəqərəsi sərhəddində uzunsov beyinə və Varolio körpüsünə keçir. Ağ maddənin müxtəlif sahələrində boz maddə topluları körpüdə V-VIII, uzunsov beyində IX –XII cüt kəllə sinirlərinin nüvələrini əmələ gətirir. Ağ maddə isə uzunsov beyinin aparıcı yollarını təşgil edir. Uzunsov beynin əsas fizioloji əhəmiyyəti reflektor funksiyaların icrasından, onurğa beynindən gələn impulsların baş beynin digər şöbələrinə və əksinə nəql edilməsindən ibarətdir. Onun reflektor fəaliyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, onun normal fəaliyyəti hesabına orqanizmdə mühüm funksiyaların, o cümlədən, ürək-damar, tənəffüs və həzm orqanlarının işinin nizamlanması, skelet əzələləri tonusunun saxlanması təmin olunur. Uzunsov beyində və Varolio körpüsündə bir sıra mühüm mərkəzlər yerləşmişdir. Burada tənəffüs mərkəzi yerləşir ki, karbon qazının qanda artması onun oyanmasına səbəb olur. Burada yerləşən azan sinirin nüvəsi-parasimpatik sinirin mərkəzi daim oyanmış halda olur və ürək fəaliyyətinə ləngidici təsir göstərir. Əmmə, çeynəmə, udma, çeynəmə, udma, qusma mərkəzləri də burada yerləşir. Qusma mərkəzi reflektor və neyro-humoral yolla oyanır. Qusma aktı nəfəs verdikdə baş verir, bir neçə dəfə dərindən nəfəs aldıqda tormozlanır. Tər, gözyaşı ifrazı, asqırma, öskürmə mərkəzləri də buradadır.

12 слайд Sinir Sistemi Hər bir canlı orqanizm yaşadığı xarici mühitdən qıcıq qəbul etməyə və həmin qıcığa qarşı müvafiq reaksiya törətməyə qadirdir. Bu xüsusiyyət həyati təzahürlərdən biri olub, qıcıqlanma adını daşıyır. İbtidai canlılarda qıcıq qəbuledici xüsusi törəmələr yoxdur, bu vəzifəni həmin canlıların vücudunu təşkil edən protoplazma ifa edir. Məsələn, birhüceyrəlilərdən – amöb hər bir qıcığa (kimyəvi, mexaniki, istilik, elektrik, işıq və s.) qarşı hərəkət edərək, ya qıcıq mənbəyinə yaxınlaşır, ya da ondan uzaqlaşır. Bu növ reaksiyaya taksis və ya tropizm deyilir. Əgər bu reaksiya nəticəsində canlının orqanizmi qıcıq mənbəyinə yaxınlaşarsa, ona müsbət taksis, qıcıq mənbəyindən uzaqlaşarsa mənfi taksis deyilir. Qıcıq növünə görə müxtəlif reaksiyalar (taksis) ayırd edilir. Məsələn, kimyəvi maddələrə qarşı reaksiyaya – xemotaksis, işığa qarşı reaksiyaya – fototaksis, suya qarşı reaksiyaya – hidrotaksis, havaya qarşı reaksiyaya – aerotaksis, elektrik qıcıqlarına qarşı reaksiyaya – qalvanotaksis deyilir. Sinir sisteminin ilk elementlərinə bağırsaqboşluqlularda təsadüf edilir.

13 слайд Sinirlər Sinir (lat. nervus qısa N.; cəmdə nervi; qısa Nn.) sinir liflərinin mərkəzi sinir sistemi xaricində toplanmasından əmələ gəlir. Müəyyən miqdar sinir lifləri bir yerə toplaşaraq sinir dəstələri əmələ gətirir; binlar xaricdən lat. endoneurium adlanan nazik birləşdirici toxuma qişası ilə örtülü olur. Kiçik sinir dəstələri də bir yerə toplaşıb böyük sinir dəstələri təşkil edir; bunlar da lat. perineurium deyilən birləşdirici toxuma qişası ilə əhatə olunmuşdur. Böyük sinir dəstələri öz növbəsində bir yerə toplaşaraq sinir – lat. nervus, ya sinir kötüyü – lat. truncus nervosus əmələ gətirir. Hər bir sinir xaricdən lat. epineurium deyilən sərt birləşdirici qişa ilə örtülü olur. Sinirlərin daxilində olan birləşdirici toxuma qatları onların istinad elementini təşkil etməklə bərabər, eyni zamanda qan və limfa damarlarını (lat. vasa nevrosum) və sinir kötüyünü innervasiya edən sinir liflərini (lat. nervi nervosum) müşayiət edir. Adətən kiçik sinirlər bir dəstədən, böyük sinirlər isə bir neçə dəstədən əmələ gəlir. Sinirlər şaxələndikcə onları təşkil edən dəstələrin miqdarı azalır.

14 слайд Neyron Neyron sinir sisteminin morfo-fizioloji və ya histo-fizioloji quruluş və genetik vahidi hesab olunur. XIX əsrin axırlarında meydana çıxmış bu nəzəriyyəyə neyron nəzəriyyəsi (R. Kaxal) deyilir. Bəzi müəlliflərin fikrincə neyronlar bir-birilə neyrofibrillər vasitəsilə rabitədədir, yəni neyrofibrillər qırılmadan bir neyrondan digər neyrona keçir. Bu nəzəriyyəyə neyrofibrilyar ya neyropil nəzəriyyə deyilir. Bu nəzəriyyə düzgün hesab edilmir. Neyron nəzəriyyəsinə görə sinir sistemi ayrı-ayrı neyronlardan təşkil olunmuşdur. lakinqeyd etmək lazımdır ki, neyronların arasında həmişə müəyyən bir əlaqə yaranır. Deməli neyronlarda olan müstəqillik şərtidir. Hər bir neyron hüceyrə cismindən, dendrit adlanan protoplazmatik çıxıntılardan və neyrit və akson deyilən uzun silindrik ox çıxıntıdan ibarətdir. Hər neyronun ancaq bir aksonu olur: dendritlərin miqdarı isə çox ola bilər. Hüceyrə cismi bir sıra törəmələrdən – neyroplazmadan, nüvədən və sinir fibrillərindən (neyrofibrillərdən) təşkil olunmuş və xaricdən qişa ilə örtülmüşdür. Hüceyrə cismində olan neyrofibrillərin ardı sinir hüceyrəsinin çıxıntılarına keçir.

15 слайд Sinaps Sinir sistemini təşkil edən neyronlar bir-birilə müəyyən nisbətdə olur. Bu və ya başqa yerdə qıcıq nəticəsində meydana çıxan oyanma bir neyrondan digər neyrona, buradan da üçüncü neyrona və s. verilir. Qıcığın bir neyrondan digər neyrona keçməsi üçün bir neyronun neyriti digər neyronun dendriti ilə rabitədə olmalıdır. Bu növ rabitə neyronlar arasına ifraz olunan xüsusi kimyəvi maddələr (mediatorlar) vasitəsilə əmələ gəlir ki, buna sinaps (lat. synapsis) deyilir. Sinaps yalnız neyritin dendritlə rabitədə olması ilə deyil, eyni zamanda neyritin bilavasitə neyronun hüceyrə cismi ilə rabitədə olması ilə əmələ gəlir; birinci halda aksodendritik sinaps, ikincisinə isə asosomatik sinaps deyilir. Aksodendrik sinapslara artıq miqdarda beyin qabığının yuxarı qatlarında təsadüf olunur.

16 слайд Neyron Nəzəriyyəsi Neyron nəzəriyyəsinə görə sinir sistemi ayrı-ayrı neyronlardan ibarətdir; lakin bunlar vəzifə etibarilə bir-birlə rabitədədir. neyrofibrillər isə bir neyrondan digərinə keçməyib, rabitədə olduqları yerdə qalırlar; həmin yerdə sinir çıxıntılarının uclarında xüsusi törəmələr – sinaptik aparatlar əmələ gəlir. Oyanma bu aparatlar vasitəsilə qeyd olunduğu kimi bir neyrondan digər neyrona verilir. Sinapslardakı bu ötürücülük kiyəvi və biofiziki hadisələrlə izah edilir. Beləliklə neyronların quruluşca bir-birindən ayrı olmalarına baxmayaraq, neyronarası rabitənin və onların arasındakı qarşılıqlı təsirin olması sayəsində sinir sistemi həm quruluş, həm də vəzifə etibarilə bir vəhdət təşkil edir. Adətən, orqanizmdə bir neyron başqalarından ayrı olaraq heç bir vəzifə icra etmir; o ancaq digər neyronlarla birlikdə silsilə təşkil edib müəyyən vəzifə daşıyır.

17 слайд Sinirin Növləri Sinirlər Hərəki Hissi Qarışıq

18 слайд Hərəki Sinirlər Hissi Sinirlər Qarışıq Sinirlər Hərəki neyroların aksonlarından ibarət olub,impulsları orqanlara ötürür Hissi və hərəki neyronların uzun çıxıntılarından ibarət olub,impulsları hər iki istiqamətə ötürür Hissi neyronların uzun çıxıntılarından ibarət olub,impulsları mərkəzi sinir sisteminə ötürür

19 слайд Mərkəzi Sinir Sistemi Baş Beyin Onurğa Beyni Somatik Sinir Sistemi-skelet əzələlərin,dərinin sinirləndirilməsi işində iştirak edir.İradidir. Avtonom Sinir Sistemi-daxili orqanların sinirlənməsində iştirak edir.İşi qeyri-iradidir. Parasimpatik Sinirlər Simpatik Sinirlər Duyğu Sinirləri Hərəki Sinirlər

Mərkəzi sinir sistemi: funksiyaları, hissələri, xəstəlikləri

The Mərkəzi sinir sistemi (CNS) beyin və onurğa beyni ibarət sinir sisteminin bölünməsidir. Skelet əzələlərinin hərəkətinə nəzarət və düşüncə ilə əlaqəli funksiyaların dəstəklənməsi arasında çox və çox müxtəlif funksiyaya malikdir.

İnsanda sinir sistemi, fərqli orqanlar arasında əlaqələrin qurulmasına cavabdehdir ki, bunlar inteqrasiya olunmuş şəkildə işləsinlər. Orqanlardan hissiyyat məlumatları alır və bu məlumatlara əsasən bu orqanların cavablarını dəyişdirən siqnallar istehsal edir.

Sinir sistemi ikiyə bölünür: mərkəzi sinir sistemi (CNS) və periferik sinir sistemi (PNS). Mərkəzi sinir sistemi beyin (beyin, beyincik və beyin sapından ibarətdir) və onurğa beyni, periferik sinir sistemi bədəni təmin edən bütün sinirlərdən ibarətdir.

Periferik sinir sistemi ilə müqayisədə mərkəzi sinir sistemi sümüklərlə qorunduğu üçün seçilir: beyin kəllə boşluğunda (kəllə) və onurğa beyni onurğa boşluğunda (onurğa kanalı) yerləşir.

Mərkəzi sinir sistemi sayəsində insanlar məlumatları öyrənmə və əzbərləmə qabiliyyətinə sahibdirlər (ən azından müəyyən dərəcədə) və davranışlarını gündəlik təcrübələrə əsaslanaraq yaşamaq baxımından bir çox faydaları var.

Mərkəzi sinir sistemi işləyir

Mərkəzi sinir sisteminin sinir sisteminin ən böyük “hissəsi” olduğunu və vücudumuzun “ünsiyyət mərkəzini” təmsil etdiyini deyə bilərik, çünki bütün məlumatların gəldiyi və orqan tərəfindən mesajların yayıldığı mərkəzdir.

Bu sistemin ən vacib funksiyalarından bir neçəsinin cavabdeh olduğunu söyləyə bilərik:

– Duyğu məlumatlarını işləyin və şüurumuza çatdırın.

– Skelet əzələlərinin hərəkətini planlaşdırın və sifariş edin.

– Visseral orqanların (ürək, bağırsaq, böyrək, ağ ciyər və s.) Fəaliyyətini tənzimləyin.

– Şüur, yaddaş, öyrənmə, hisslər, duyğular, sevgi, iradə və digərləri arasında düşünmə ilə əlaqəli sinir sisteminin daha yüksək funksiyalarını dəstəkləyin.

The beyin, beynimizin ən vacib hissələrindən biri, bizi olduğumuz hala gətirən və digər heyvanlardan çox fərqləndirən daha yüksək zehni funksiyalardan məsuldur.

The onurğa beyni beynin orqanlarla əlaqə qurduğu vasitədir. Bu, bütün məlumatları vücudumuzun hissedici reseptorlarından alır və onu meydana gətirən yüksələn sensor liflər vasitəsilə beyinə yönəldir.

Öz növbəsində, beyin bədənin qalan hissəsinə motor təlimatları göndərdikdə, onurğa beyninin enən motor lifləri vasitəsilə edir.

Onurğa beyninin iştirak etdiyi bu somatik motor və duyğu funksiyalarına əlavə olaraq, otonom sinir sistemindən məsul olan (mərkəzi və periferik hissəyə sahib olan) visseral funksiyanın tənzimlənməsinə müdaxilə edən strukturlar və ya elementlər də ehtiva edir. .

Mərkəzi sinir sisteminin hissələri

Beyin və onurğa beyni mərkəzi sinir sistemini təşkil edir. Digər tərəfdən, mərkəzi sinir sisteminin iki hissəsindən də tez-tez danışılır: ağ maddə və boz maddə.

Ensefalon

Beyin, kəllə içərisində olan jelatin kütləsidir. Siqnalda heç bir rolu olmayan, eyni dərəcədə vacib olan milyonlarla neyron və trilyon glial və ya dəstək hüceyrəsindən ibarətdir. Yetkin bir insanda bu orqan 1,3 ilə 1,5 kq arasındadır.

Beyin üç əsas hissəyə bölünür: beyin, beyincik və beyin sapı, bunların hamısı kəllə olaraq tanıdığımız sümük boşluğuna daxildir.

Kəllə ilə beyin səthi arasında, bir torba kimi içərisində olan beyin beyni adı verilən üç membran var.

Beynin beyinləri arasında olan beyin, onu tamamilə yuyub yuyan və serebrospinal maye və ya onurğa beyni mayesi olaraq bilinən bir növ mayenin içində dayanır. Bu maye, beynin cazibə qüvvəsindən təsirlənməsinin qarşısını almaqla yanaşı, onu qida maddələri ilə təmin edir və metabolik tullantıları təmizləyir.

Beyin

Beyin beynin ən böyük hissəsidir və kəllə boşluğunun böyük hissəsini doldurur (həcmin 80% -dən çoxu). Xarici beyin qabığı (boz maddə) və altındakı ağ maddənin bir hissəsindən ibarətdir.

Müvafiq olaraq sol və sağ yarımkürələr olaraq bilinən yarımkürələr adlanan iki yarıya bölünür. Hər iki yarımkürə bir-biri ilə əslində nöronal aksonlardan ibarət olan corpus callosum adlanan lifli bir hissə ilə əlaqələndirilir.

Sağ yarımkürə bədənin sol tərəfindəki əzələlərin motor fəaliyyətini, sol yarımkürə isə danışma, duyğu, öyrənmə və s.-dən əlavə sağ tərəfdəki eyni hərəkəti idarə edir. (sinir sisteminin daha yüksək funksiyaları).

Hər iki yarımkürə, öz növbəsində, frontal, parietal, temporal, oksipital (səthdə görünənlər) və insular (dərinlikdə, frontal, parietal və temporal lobların hissələri ilə örtülmüş) olaraq bilinən 5 lobya bölünür.

Beyincik

Beyincik beyin altında, arxada yerləşir və funksiyası bədən tarazlığını, göz hüceyrələrinin hərəkətini, duruşunu və hərəkətin tənzimlənməsini idarə etməkdir (sanki motor fəaliyyətini idarə edən kompüter kimidir).

Beyin sistemi

Beynin bu hissəsi onu onurğa beyni ilə bağlayan hissədir və eyni zamanda yuxu və oyanma dövrlərinin, bədən duruşunun, hərəkətin tənzimlənməsi və həyati bədən funksiyalarının tənzimlənməsindən məsuldur. tənəffüs və ürək-damar fəaliyyəti.

Onurğa beyni

Onurğa beyni beyindən enən və onurğa sütununda qorunan və ya daxil olan (onurğa beyni və ya onurğa kanalı da deyilir) sinir quruluşlarının məcmusudur.

Baş və üz xaricində beyni bədənlə birləşdirir. Yetkin insanlarda 43 ilə 45 sm arasındadır və sinir dəstləri bədənə yayılır.

Onurğa beyni sinir liflərinin artan (duyğu funksiyası) və azalan (motor funksiyası) paketlərindən və bəzi nöronal cisimlərdən ibarətdir.

Sinir lifləri ağ maddəni, neyron bədənləri isə boz maddənin bir hissəsidir. Onurğa beyni, beyindən fərqli olaraq, boz maddə ortada yerləşəcək şəkildə formalaşır və ətrafdakı ağ maddə ilə bir “H” əmələ gətirir.

Mərkəzi sinir sisteminin bu hissəsi də beyin beyinləri (beyni əhatə edən membranlar) ilə örtülür və beyin beyin mayesində yuyulur. Bir-birinin üstünə yığılmış 30 vertebradan ibarət olan onurğa sütununda yer alır.

CNS xəstəlikləri

Mərkəzi sinir sistemi, gündəlik həyat baxımından bəzilərindən daha ciddi, fərqli xəstəliklərdən əziyyət çəkə bilər.

Bu xəstəliklər arasında şizofreniya, depressiya və epilepsiya kimi bəzi ruhi xəstəlikləri və serebrovaskulyar qəzaları (CVA) göstərə bilərik.

Şizofreniya

Həqiqi ilə təxəyyülün məhsulu arasındakı fərqi tapmaqda böyük çətinliklərə səbəb olan bir zehni xəstəlikdir. Bu psixi xəstəlik olan insanlar nə normal düşünə bilir, nə də digər insanlarla “normal” əlaqədə ola bilərlər.

Hələ əsas səbəblərini müəyyənləşdirmədiyi çox mürəkkəb bir xroniki xəstəlikdir.

Ümumiyyətlə ergenlik dövründə başlayır və davranış pozğunluqlarını, halüsinasiyaları və s. Yaxşılaşdırmaq üçün yaxşı nəticələr verən antipsikotik dərmanlarla müalicə edilə bilər.

Depressiya

Depressiya son dərəcə yayılmış bir zehni xəstəlikdir: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına görə, bu, dünyanın əlillik səbəblərindən biridir.

Kədər və maraqsızlıq hisslərinin davamlılığına səbəb olan bir ruhi xəstəlik olması ilə xarakterizə olunur. Bunun tək bir səbəbi yoxdur, çünki bunu insanın həyatındakı fərqli hadisələr və hər bir fərdin özünə xas olan bəzi bioloji şərtlər səbəb ola bilər.

Epilepsiya

Epilepsiya, bundan əziyyət çəkənlərdə nöbetə səbəb olan başqa bir beyin xəstəlikidir. Nöbet beyin toxumasının normaldan daha asan və tez-tez həyəcanlandığı zaman ortaya çıxa bilən, neyronların anormal, nəzarətsiz fəaliyyətinin bir epizodudur.

Buna beyin xəsarətləri və ya digər əsas xəstəliklər, məsələn, demans, infeksiyalar, anadangəlmə anomaliyalar, doğuşdan əvvəl və ya doğuş zamanı yaralanmalar, şişlər, vuruşlar və s. Səbəb ola bilər.

Serebrovaskulyar qəza (CVA)

Damarların zədələnməsi və ya trombla (qan laxtalanması) maneə törədilməsi, beynin bir an qan almasını dayandırması, suvarılmasını dayandıran hissəsini müvəqqəti dayandırması ilə meydana gəlir. Ümumiyyətlə zədələnmiş bölgə tərəfindən idarə olunan motor fəaliyyətinin iflici olan hemipleji istehsal edir.

Xüsusilə yetkin və yaşlı insanlarda, xüsusən arterioskleroz və ya hipertansiyon kimi digər xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərdə çox yayılmış bir xəstəlikdir.

İstinadlar

1. Edwards, D. H. (2006). Nevrologiya. Dale Purves, George J Augustine, David Fitzpatrick, William C Hall, Anthony – Samuel LaMantia, James O McNamara və S Mark Williams tərəfindən redaktə edilmişdir. Sunderland (Massachusetts): Sinauer Associates. 86.95 dollar. Xix + 773 p + G-1 – G-16 + SR-1 – SR-6 + I-1 – I-15; Xəstə .; İndeks. ISBN: 0–87893-725–0. [CD-ROM Daxildir.] 2004. Biologiyanın Rüblük İcmalı, 81 (1), 86.
2. Fox, S. I. (2002). İnsan fiziologiyası. McGraw-Hill.
3. Ganong, W. F. (1995). Tibbi fiziologiyanın icmalı. McGraw-Hill.
4. Kibiuk, L. V., Stuart, D., & Miller, M. (2008). Beyin faktları: Beyin və sinir sistemində bir astar. Neuroscience Cəmiyyəti.
5. Squire, L., Berg, D., Bloom, F. E., Du Lac, S., Ghosh, A., & Spitzer, N.C. (Eds.) (2012). Əsas nevrologiya. Akademik Mətbuat.