Novruz ensiklopediyası

2020

Novruz ensiklopediyası. Su Çərşənbəsi

Su çərşənbəsi boz ayın dörd çərşənbəsindən birinə verilən adlardan biridir. Su həyatdır. Su dirilikdir. Bu çərşənbəni azərbaycanlılar əzizləyə-əzizləyə, böyük təmtəraqla, bayram kimi qarşılayırlar. Su Tanrının insanlara bəxş etdiyi ən böyük və əvəzsiz nemətdir.

Əski inamlarda su sağlamlığın, təmizliyin, paklığın rəmzidir. Su çərşənbəsi günü səhər ertədən üz tutarlar axar suyun üstünə, çillə kəsdirər, niyyət eyləyib suyun üstündən tullanar və bu sözləri deyərlər: “Ağırlığımı su götürsün”.

Bu çərşənbədə hamı bulaqda, axar çayda əl-üz yuyur, bir-birinin üstünə su çiləyirlər. Bu mübarək sudu, – deyirlər. Təzə sudan gətirib evə, həyət-bacaya, mal-qaranın üstünə səpirlər. Deyirlər, belədə il ruzulu olar, bərəkət artar. Qucaqda körpələri, hətta qocaları, xəstələri də su üstündən hoppandırırlar ki, salamatlıq, əmin-amanlıq, xoşbəxtlik olsun.

Bulaq başında, arx kənarında, çay qırağında suya çağıran, onun müqəddəsliyini tərənnüm edən nəğmələr oxuyurlar. Əski etiqadlara görə, su çərşənbəsi günü bir anlıq “təzə suya” qovuşanlar, azar – bezarını ona verənlər ilboyu xəstəliklərdən uzaq olarlar, günahlarını su yuyub aparar.

Ulularımız arzu və niyyətlərini, dərdlərini suya söyləmiş, su ilə fala baxmışlar. Səfərə çıxanın, uzaq-uzaq ellərə yol alanın ardınca-arxasınca su atırlar ki, Tanrı köməyi olsun. “Yolu aydın, uğurlu olsun, salamat qayıdasan səfərdən”, – deyirlər.

Azərbaycanda ən qədim and su ilə bağlı olub. And içəndə belə deyirlər: “Su haqqı!”, “Axar suya and olsun!”. Azərbaycan xalqı suyun qüdrətinə inanır və dua edəndə “Su qədər ömrün olsun!” – deyirlər.

Novruz Ensiklopediyası. Şərq-Qərb/Bakı. 2008

Novruz ensiklopediyası

2020

Babayev, Tofiq. Bahadırlar yurdu [Mətn]: (tarixi-etnoqrafik araşdırma) /T. Babayev ; elmi red. T. Bünyadov ; AMEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu.- Bakı: [Apostrof-A], 2020.- 144, [1] s.: fotoşək., portr., il., 24 sm.- Kitabda əski çağlardan Azərbaycan ərazisində yaranan idman sənətinin təməli, bünövrəsi olan xalq oyun-tamaşa mədəniyyətinin irsi, tarixi kökləri, qədim qaynaqlardakı təsviri, folklor örnəkləri, ayrı-ayrı idman alətləri ilə icra edilən zorxana oyunları, onların məzmunu və mahiyyəti, dövrün ən güclü pəhləvanları və s. haqqında məlumat verilir.

Qasımova, Sevinc Aşur qızı. Novruz inanc mətnləri və onların poetikası [Mətn] /S. A. Qasımova; red.: S. Rzasoy, Q. Sayılov; [dizayner K. İbrahimov]; AMEA, Folklor İn-tu.- Bakı: Elm və təhsil, 2020.- 151, [1] s.: il., 21 sm.
Kitabın birinci hissəsində Azərbaycan Novruz bayramı ilə bağlı inanc mətnləri təqdim olunmuşdur. Müəllif bu mətnləri mövcud nəşrlər əsasında və elmi tərtib prinsiplərinə riayət edərək hazırlanmışdır. Kitabın ikinci hissəsində həmin mətnlər ritual-mifoloji müstəvidə təhlil olunmuşdur.

2018

Qasımova, Sevinc Aşur qızı. Azərbaycanda Novruz ənənələri və inancları [Mətn] /S. Qasımova; red. S. Rzasoy; AMEA, Folklor İn-tu.- Bakı: [Elm və təhsil], 2018.- 187, [1] s.: portr., 20 sm.
Kitabda Novruz bayramı əvvəlcə milli-mənəvi və dövlətçilik ənənələri kontekstində təhlil olunmuş, daha sonra Novruz bayramı ilə bağlı mərasim ənənələri (ilaxır çərşənbələrlə bağlı ənənələr, sosial birlik və paylaşma ənənələri, tamaşa, oyun və mətbəx ənənələri) və inancları (Novruz inanclarında qeyri-adi zaman nöqtəsi, Novruz inanclarında təbiət kultları, Novruz falları ilə bağlı inanclar) tədqiqata cəlb edilmişdir.

Rəhimli, Səbuhi Kamal oğlu. Avesta gerçəyi [Mətn]: Zərdüştilikdə mərasim və bayramlar: elmi, dini, fəlsəfi və etnoqrafik tədqiqat əsəri /S. K. Rəhimli; dizayn və qrafika A. Əmrahov; foto R. F. İsmayılov.- Bakı: 2018.- 119, [1] s.: portr., ill., fotoşək., 21 sm.
Kitabda xalqımızın min illər boyu yaşatdığı, lakin əksəriyyətinin unudulmaqda olduğu mərasim və bayramlardan söhbət açılıb. Tədqiqatçı-jurnalist Səbuhi Rəhimlinin ərsəyə gətirdiyi bu kitabda zərdüştilikdə mövcud olan dini-fəlsəfi, elmi cərəyanlar üzə çıxarılıb.

2017

Pənah, Gülxani. (Şükürova Gülxani Vaqif qızı). Yaradılış, həyat və idrak fəlsəfəsi-Novruz-yenigün [Mətn]: [monoqrafiya] /G.Pənah; elmi red. Q.Namazov, A.Nəbiyev, E.Əlibəyzadə, M.Kazımoğlu; red.: S.Əhmədli, G.Z.Osmanova; dizayn: Şəmsiyyə.- Bakı: SkyG, 2017.- 481 [1] s.: 25 sm.

2015

Göyyallı Xeybər. (İsmayılov Xeybər Həmzə oğlu) Novruz: genezisi, tarixi, transformasiyaları və mərasimləri [Mətn] /X. Göyyallı ; elmi red. M. Qasımlı ; red. R. Kərəm.- B.: Qanun, 2015.- 231, [1] s.: 20 sm.

2012

Ağaverdi Xəlil. Türk xalqlarının yaz bayramları və novruz [Mətn] /A. Xəlil ; elmi red. S. Xavəri ; AMEA, Folklor İn-tu.- B.: Elm və təhsil, 2012.- 143, [1] s.: portr., 20 sm.

Xəlil Ağaverdi Sərxan oğlu. Türk xalqlarının yaz bayramları və novruz [Mətn] /A. Xəlil ; elmi red. S. Xavəri ; AMEA, Folklor İn-tu. Bakı: Elm və təhsil, 2012.- 143, [1] s.: portr., 20 sm.

2011

Azərbaycan xalq bayramı. Novruz [İzomaterial]: bələdçi kitab /layihənin rəh. və ön söz. müəl. Ə. Qarayev; mətn. müəll. Ə. Vəliyev, V. Bəhmənli; naşir B. Axundov; Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.- B.: Təhsil, 2011.- 198, [10] s.: fotoşək., şək., 25 sm.

Allahmanlı Məhəmməd. Azərbaycanın Qərb bölgəsinin mənəvi mədəniy – yətindən [Mətn]: tarixi-etnoqrafik tədqiqat.- B.: Nurlan, 2011.- 176 s.

Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər [Mətn] /AMEA, Folklor İn-tu; elmi red. H. İsmayılov.- Bakı: [Nurlan], 2011.- 172 s.: 24 sm.
Bu cildə Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair elmi araşdırmalar, tədqiqlər daxil edilmişdir.

Azərbaycan xalq bayramı. Novruz [İzomaterial]: bələdçi kitab /layihənin rəh. və ön söz. müəl. Ə. Qarayev; mətn. müəll. Ə. Vəliyev, V. Bəhmənli; naşir B. Axundov; Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.- Bakı: Təhsil, 2011.- 198, [10] s.: fotoşək., şək., 25 sm.
Bu kitab Azərbaycan xalqının milli bayramı haqqında bilgiləri əks etdirir.

2010

Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər [Elektron resurs] /AMEA, Folklor İn-tu; elmi red. H. İsmayılov; nəşrə məsul Ə. Ələkbərli.- Bakı: Nurlan, 2010.- 220 s.
Bu cildə Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair elmi araşdırmalar, tədqiqlər daxil edilmişdir.

Elxan, Elçin Muxtar. (Aslanov). Novruz ədvar musiqidə [Mətn] /E. M. Elxan.- [Bakı]: [Səda], [2010].- 54, [1] s.: şək., 20 sm.
Kitabda orta çağlarda Yaxın Şərqdə adət üzrə müqəddəs NOVRUZ bayramı günü ifa olunan ədvar musiqi əsərlərinin adları çəkilir, bayram ziyafətlərində klassik muğam dəstgahlarının günün hansı vaxtı, hansı şəraitdə və necə səsləndirildiyindən danışılır və bu əsərlərin mümkün bərpası yollarından bəhs edilir.

2009

Yoloğlu Güllü. Mövsüm mərasimləri [Mətn] : türk xalqlarının materialları əsasında tarixi-etnoqrafik tədqiqat: [monoqrafiya] /G. Yoloğlu ; red. M. Qasımlı.- B. Xəzər Universitəsi, 2009.- 216, [2] s.: fotoşək., 21 sm.

Elxan Elçin Muxtar. (Aslanov) Gün çıx, çıx, çıx [Mətn] /E. M. Elxan.- B.: Nurlan, 2009.- 69, [3] s.: şək., 20 sm.

2008

Novruz bayramı ensiklopediyası [Mətn]: xalq bayramı /tərt. ed. B. Abdulla, T.Babayev; elmi red. M.Qasımlı.- Bakı: Şərq-Qərb, 2008.- 207, [1] s.

2007

Azərbaycan etnoqrafiyası üç cilddə / АМЕА Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu; red. hey. M.Rəhimova; baş red. T.Bünyadov III cild.- Bakı: Şərq -Qərb, 2007.- 567, [1] s.

2006

Hüseynoğlu Kamil. (Allahyarov Kamil Hüseyn oğlu) Qədim Turan: mifdən tarixə doğru [Mətn] /Kamil Hüseynoğlu; Elmi red.: Asif Hacıyev; Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu.- B.: MBM, 2006.- 120 s.: 20 sm

Sarabski Hüseynqulu. (Rzayev Hüseynqulu Məlik oğlu.) Köhnə Bakı [Mətn] /H. Sarabski; rəsmlərin müəl. Ə. Əzimzadə; red. Ə. Quliyev; ön sözün müəl. R. Məmmədova.- B.: Şərq-Qərb, 2006.- 144 s.: şək., 20 sm.

2005

Azərbaycan folkloru [Mətn]: Məktəblilər üçün seçmələr /Tərt. edən və ön sözün müəllifi: B.Abdulla; Red.: İ.Abbaslı.- B.: Şərq-Qərb, 2005.- 360 s.

Abdullayev Oruc İsmayıl oğlu. İctimai münasibətlər sistemi və adət-ənənələr [Mətn]: [Monoqrafiya] /O.İ.Abdullayev; Red.:A. Şükürov; Rəycilər: Ə.M.Tağıyev, H.T.Budaqov; AEA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu; “Elm” Redaksiya-Nəşriyyat və Poliqrafiya Mərkəzi.- B.: Elm, 1998.- 192 s.

Babayev Tofiq. El ocaq başına yığışar [Mətn]: [Tarixi-etnoqrafik etüdlər] /T.Babayev; Elmi red.: T.Bünyadov; Rəssam: F.Fərəcov.- B.: Azərnəşr, 1998.- 204 s.

Ağırlığım uğurluğum odlara. [Mətn] /Rəssamı: N.Rəhimov; Tərtib edəni: Bəhlul Abdulla; Red.: Z.Şahsevənli.- B.: Gənclik, 1996.-40 s.

Dadaşzadə Məmməd. Azərbaycan xalq bayramları, oyun və əyləncələri [Mətn] /M.Dadaşzadə; Red. A.Mustafayev; AEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu .- B . : Elm, 1995. – 88 s .

Novruz bayramı [Mətn]: Toplu [Red. M.Şükür; Tərtib ed. A.Nəbiyev]Bakı: Yazıçı, 1990.- 224 s. ill., fotoşək. 27 sm.

Novruz [Mətn]: toplu. Şerlər. Xalq oyun və tamaşaları. Məqalələr /top., tərt. ed. və ön sözün müəllifi. A.Nəbiyev; red. M.Şükür; rəssam. E.Lazımov.- B.: Yazıçı, 1989.- 127,[1] s.

Qasımzadə Fuad Feyzulla oğlu. Novruz – bahar bayramı [Mətn] /F.F.Qasımzadə.- B.: 1989.- 64 s.

Mirzə Ağalar. Novruz töhfələr i [Mətn]: [yeniyetmələr üçün] /Ağalar Mirzə, İntiqam Mehdiyev; red. V.Məcidov; rəssam. Ə. Məmmədov, M.Məmmədov.- B.: Gənclik, 1989.- 110, [2] s.

Когда мусульмане отметят весенний праздник Навруз в 2023 году

Источник фото: RG.ru
Мусульмане активно готовятся к праздничному событию под названием Навруз. Известно, что его отмечают уже послезавтра, 21 марта 2023 года. Издание «Курьер.Среда» сообщает, что это за праздник, и какие подарки нужно подготовить.

Подарки на Навруз на каждый день

21 марта 2023 года мусульмане, а именно представители тюркоязычных и персоязычных языковых групп будут отмечать торжество под названием Навруз. Так называют праздник Нового дня. Дата торжества является фиксированной, несмотря на то, что представители мусульманства используют лунный календарь. Это связано с тем, что сам праздник появился еще задолго до возникновения ислама.

Некоторые эксперты говорят, что Навруз Байрам — это исключительно мусульманский праздник. Однако в официальных источниках сказано, что торжество имеет языческие корни. В этот день язычники приносят своим богам жертву в виде одного дня в году, когда они отдыхали, проводили время в спокойствии и умиротворении. За это в течение следующих двенадцати месяцев им дарилась милость высших сил.

Во многих государствах Навруз отмечают по-разному. Например, в Иране торжество длится 13 дней, из которых первые пять посвящаются встрече Навруза и посещению родных и друзей.

У народов, которые отмечают Навруз, нет определенных подарков на каждый день. Люди вручают друг другу разные подарки, это может быть еда, а может быть и предмет. Существует неписаный обычай — в дни весеннего праздника люди вручают друг другу «долей». Это поднос, в который укладываются праздничные лакомства, сямяни, свечи, хонча и другие вкусности. Этот поднос нельзя возвращать пустым, так как в этом случае, по народному верованию, дом может лишиться достатка. Поэтому получившие хончу обязательно должны вернуть посуду, но уже с другими праздничными угощениями.

Традиционное приветствие на Навруз

Мусульмане обожают Навруз, они считают, что это праздничное событие способно изменить их жизнь в лучшую сторону. Люди молятся Всевышнему о том, чтобы в их дом пришли счастье, достаток, радость и благополучие. Пожалуй, одна из главных традиций Навруза — это большой стол с огромным количеством разных блюд. Каждый народ угощается своими вкусностями. Например, можно отведать кашу, которая была приготовлена из семи или десяти различных злаков. У всех народов обязательным компонентом каши является пшеница. Достойное место на столе также занимают вареные крашеные яйца, сухофрукты, орехи и напитки. Очень важно помнить о том, что на столе не должно быть спиртосодержащих напитков.

У Навруза существует официальное приветствие. У каждой страны оно разное, но многие люди привыкли использовать одно и то же приветствие, которое выглядит следующим образом: Novruz bayramınız mübarək olsun!»» — «Пусть ваш праздник Навруза будет счастливым!» и отвечают на поздравление словами «Sizinlə bahəm!» — «И ваш тоже!».

Это приветствие появилось на территории Азербайджана, другие мусульмане подхватили его и начали обращаться к народу в этом стиле.

Источник: ТРИБУНА — материалы могут быть скопированы ресурсом на других платформах без ведома их авторов.