Daha çox bil

lazımdır. Sürücülər marşurutdakı sığınacağın (daldalanacağın)

30 yaşadək oxumalı olduğumuz 30 kitab

Sizinlə razıyam ki, deyirlər, “Bəzi kitabların yaşı yoxdur”. Lakin, bir şeyi də unutmayaq ki, dünyagörüşünün və həyata baxış şəklimizin formalaşmasında mütaliə yaşımız xeyli rol oynayır. Elə kitablar var ki, yeniyetmə və gənclik çağında oxunması daha gözəl nəticələrə səbəb ola bilər. Bu baxımdan sizə dünya ədəbiyyatından otuz yaşadək mütləq oxumalı olduğumuz otuz kitabı təqdim edirik.

Qeyd: Kitabları əldə etmək üçün fotolara tıklamağınız yetərlidir 🙂

1. Fyodor Dostoyevski – “Cinayət və cəza”

“Cinayət və cəza” romanı rus milli, mədəni, ictimai tarixinin mürəkkəb dövrlərindən birini əks etdirir. Bu elə bir dövr idi ki, Rusiya təhkimçilik hüququndan təzəcə azad olmuş və hələ özünün gələcək inkişaf yollarını dəqiq müəyyənləşdirməmişdi. Rusiya hansı yolla gedəcəkdi? O, Avropa kapitalist inkişaf yolunu seçəcək, yoxsa öz milli ənənələrinə əsaslanaraq yeni, Avropa xalqlarından fərqli bir yolla gedəcəkdi? Bu sualların dəqiq və birmənalı cavabı yox idi və 60-cı illər rus ədəbiyyatı bu məsələ haqqında dərindən düşünürdü. Dostoyevski Çernışevskidən fərqli olaraq Rusiyanın gələcək nicatını inqilabda və ədalətli sosial quruluşda, yəni sosializmdə deyil, xalqın, millətin rus pravoslav dininə tapınaraq mənəvi kamilləşmə yolunu seçməsində görürdü. O dövr üçün Çernışevskinin fikirləri daha aktual, daha real görünürdü. Rusiya nəhayət ki, müəyyən müddətdən sonar sosializm deyilən məqsədə nail oldu. Lakin geniş tarixi kontekstdə Dostoyevski fikirləri həqiqətə daha yaxın idi, çünki onlar rus milli ruhunun, milli xarakterinin, milli mədəniyyətinin əsaslarını və dərin təmayüllərini daha dürüst ifadə edirdi. Bugünkü nöqteyi-nəzərindən diqqət yetiriləndə Dostoyevskinin fikirlərinin özünü doğrulduğunu görürük.

2. Ceyn Ostin – “Qürur və qərəz”

Bu günə qədər “ingilis ədəbiyyatının birinci xanımı” kimi tanınan Ceyn Ostinin “Qürur və qərəz” romanı yetərincə maraqlı və son dərəcə həyati əsərdir. Ən başlıcası isə odur ki, yazıçı bütün başqa qələm sahiblərindən fərqli olaraq oxucusunun psixi-emosional dünyasına təcavüz edib, onun hiss və duyğularıyla oynamır. Hadisələr romantik, sakit bir axarda cərəyan edir. Ağlı, qüruru, bitkin xarakteriylə hamıda rəğbət oyadan qəhrəman Miss Bennet isə gənc qızlara ən yaxşı nümunə ola bilər.

3. Alber Kamyu – “Yad”

Kamyu deyincə, ədəbiyyat sahəsində ilk ağlagələn, onun 1942-ci ildə nəşr olunmuş “Yad” əsəridir. Mövzusu çox sadədir. Əhvalatdakı hər şey çox qısa bir zamanda baş verir. Əlcəzairdə, təsadüf nəticəsində, bir Ərəbi öldürən orta təbəqədən olan bir fransız, özünü addım-addım ölümə aparan müddəti laqeyd şəkildə izləyir. Roman boyu başqalarının adı xatırlandığı halda əsərin qəhrəmanının adını belə öyrənə bilmirik (burada Kafkanı xatırlamaq yerinə düşər).
Romanın qəhrəmanı həyata və öz fəaliyyətinə yadlaşıb. Ancaq bu yadlaşmanın Kamyu üçün Marksist yadlaşma təlimi ilə əlaqəsi olmadığını vurğulamaq lazımdır. Buradakı yadlaşma Kamyunun məşhur “absurd” fəlsəfəsindən doğur. Qəhrəmanın dediyi “hər kəs bilir ki, həyat yaşamaq zəhmətinə dəyməyən bir şeydir, əslində 30, ya da 70 yaşında ölməyin fərqli olmadığını mən də bilirdim, çünki hər iki halda çox təbii olaraq başqaları yenə yaşayacaqlar və bu minillərlə davam edəcək (. ) İnsan madam ki öləcək, bunun necə və nə zaman olacağının əhəmiyyəti yoxdur”, – sözləri, müasir nihilizmin absurd anlayışı əsasında araşdırılmasıdır.

4. Lev Tolstoy – “Anna Karenina”

Çox mübahisələrə səbəb olmuş məşhur roman. Müəllif bir evin, bir ailə­nin problemindən başlayır və bütün Rusiyanın üzləşdiyi çətinliklərə toxu­nur.

Hissləri dolaşıq düşmüş, həyatda azıb qalmış bir qadın haqqında ro­man. Onun hər şeyi var: əri, oğlu, evi, sərvəti, adı. Amma o heç nəyə bax­madan bunların hamısından imtina edir! O özünü eşq girdabına atır və bununla da öz həyatını çətinləşdirir.

Anna Karenina obrazı çox ziddiyyətlidir. Həyatı alt-üst olduğu üçün oxu­cunun ona yazığı gəlir, oynaşından ötrü öz oğlunu atdığı üçünsə oxucu ona nifrət edir.

5. Con Steynbek – “Qəzəb salxımları”

XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında geniş şöhrət tapan və adı tezliklə dünyanın bir çox ölkələrinə yayılan Con Steynbekin “Qəzəb salxımları” romanı ilk dəfə 1939-cu ildə çap olunub və “Bədii kitab” nominasiyası üzrə Pulitser mükafatına layiq görülüb. Roman ABŞ-da kollec və məktəblərin dərs proqramlarına daxil edilib.
Romandakı hadisələr böyük depressiya dövründə baş verir. İcarədar-fermer olan Codu ailəsi iqtisadi çətinliklərə görə doğma ev-eşiyini tərk etmək məcburiyyətində qalaraq, səadət tapmaq ümidi ilə bir çox ailələrə qoşulub Kaliforniyaya üz tutur. Ailənin başına gələn hadisələri qisas və qəzəb hissi ilə təqdim edən, sevgi və nifrət motivlərini böyük ustalıqla verən müəllif oxucunu hadisələrin sehrinə salır.

Antuan de Sent-Ekzüperi öz qısa ömründə iki həyat yaşayıb: təyyarəçi həyatı, bir də yazıçı ömrü. Əslində onun həyatının bu iki tərəfini bir-birindən ayırmaq da olmaz, çünki yazıçı Ekzüperinin azsaylı əsərləri təyyarəçi Ekzüperinin təcrübəsi, dünyagörüşü, hiss-həyəcanı hesabına yaranıb. Yazıçının şah əsəri sayılan “Kiçik Prins” povesti o ədəbiyyat örnəklərindəndir ki, həm uşaqlar, həm də böyüklər tərəfindən maraqla oxunur.

7. Qabriel Markes – “Yüz ilin tənhalığı”

“Yüz ilin tənhalığı” romanında Buendia nəslinin yaran­ma­sı, yük­sə­lişi, qürubu və məhvi əks etdirilmişdir. Bu nəslin tarixi – hər bir Buendia üzvünün taleyində bu və ya digər şəkildə təzahür edən tən­halıq hekayətidir. Tənhalıq, ailə üzvlərinin bir-birindən aralı düşməsi, onların bir-birini anlaya bilməmələri romanda, hə­qi­qətən, mifik xarakter daşıyır. Buendia ailəsinin bir neçə nəs­li­nin ta­rix­çəsinin özü və bununla yanaşı onun xarakterik xüsu­siy­yətləri – insestə meyil və onun lənətlənməsi, qəhrəmanların tale­lə­rinin qabaq­cadan müəyyən edilməsi nəsil mifi xarakteri qazanır. Ro­manda o, Makon­do­nun və bütün Buendia üzvlərinin həlakına bir neçə dəqiqə qalmış bu nəs­lin sanskrit dilində yazılmış tarixçəsini açmış qaraçı Melkiades surətində təcəssüm edir. Eyni zamanda, romanda mif parodiyası da var. Qəsdən yaratdığı mifoloji qur­ma­larda, nəql etmənin adiliyində təzahür edən, hərdən cəfəng və aş­kar fan­tas­tik hadisələrdən danışan müəllifin xüsusi kinayəli gü­lüşü parodiya vasitəsidir. Latınamerikan nəsrinin mifyaradıcı “mö­cü­zə­nin reallığı”, “magik realizm” romanda Amerikanın tək­rarsız sima­sının yaradılmasının va­cib vasitəsi və eyni zamanda özünə bir pa­ro­diya kimi çıxış edir.

8. Corc Oruell – “1984”

Görkəmli ingilis yazıçısı Corc Oruellin (1903-1950) ya­ra­­dıcılığı dünya miqyasında məş­hur­dur. Xüsusilə onun “1984” romanı və “Hey­va­nıstan” povesti ötən yü­z­illikdə sözün, ədəbiy­yatın totalitar təfəkkürə və des­­­potik idarəçilik üsullarına qarşı mübarizəsinin ən diq­­qətəlayiq nümunələrindən sayılır. Hər iki əsər ya­ran­­dığı vaxtdan ədəbi və siyasi fikrin diqqət mər­kə­zin­də olmuş…

9. Uilyam Qoldinq – “Milçəklər tanrısı”

“Milçəklər Tanrısı” günümüzdə bir atom müharibəsi za­manı kimsəsiz adaya düşən bir qrup məktəbli uşağın gəldikləri dünyanın adət və ənənələrindən uzaqla­şaraq, insan yaradılışının təməlindəki qorxunc gerçəyi ortaya qoymalarını dilə gətirir. Mövzusu R.M.Bal­lantinenin “Mərcan Adası” kimi kimsəsiz bir Mərcan adasının cənnətini təcəssüm etdirən mühitdə başlayan bu roman, çağdaş cəmiyyətlərdəki çöküntünün, insan yara­dı­lışındakı köklərini göz önünə gətirmək məqsədilə “Mərcan Adası”ndakı hadisələrdən də fərqli süjet xəttinə malikdir. İnsan ürəyinin dərinliyində yerləşən qaranlığı deşərkən “Milçəklər Tanrısı” daha çox Conradın qısa romanı “Qaranlığın Ürəyi”ni andırır. Qoldinqin romanındakı uşaqlar da başlanğıcda eynilə Kurt kimi, toplumun təzyiqindən uzaq bir örnək sistem qurmaq istəyərkən, get-gedə heyvanlaşır, qorxunc bir xarakterə sahib insana çevrilirlər. Bu hissədən sonra “Milçəklər Tanrısı” əsərinin süjet xətti yuxarıda sadaladığımız əsərlərdən kəskin şəkildə fərqlənərək daha da axıcı olur. Qoldinq bu əsəri ilə kimsəsiz adadakı yaşayışın çətinliklərini, kədərini və ya xoşbəxtliyini anmağı deyil, daha çox, insanlığın düşdüyü mühiti, fərdlər arasındakı mübahisələrin hansı nəticələrə gətirib çıxartdığını göstərməyə çalışır.

10. Oldos Haksli – “Cəsur yeni dünya”

Hakslinin «Yeni cəsur dünya» əsəri utopik gələcəyə satirik baxış nümunəsidir. Satirik əsər hesab oluna biləcək bu romanda insanlar genetik çoxalma ilə nəsil artırır. Burda kastalara ayrılma doğumdan əvvəl baş verir. İnsanların yetiş­dirilməsi ilə inkubatoriya məşğul olur. Təhsil pro­se­sində insanlara öz kastalarına məhəbbət, yüksək kastalara hörmət, aşağı kastalara isə laqeydlik aşılanır.

11. Con Steynbek – “Siçanlar və adamlar”

“Siçanlar və adamlar” povestindəki obrazlar – bir parça torpaq həsrəti ilə yaşayan, bu həsrətlə də ömrünü başa vuran kəslər, yazıçının çox yaxından tanıdığı, dərdlərinə şərik olduğu insanlardır. Sonradan, dünyada böyük şöhrət qazanmasına baxmayaraq, elə bil Con Steynbek bu povestdə heç vaxt ondan ayrı düşməyən öz duyğularını, onun həyatının unudulmaz bir parçası saydığı həmin günləri yazırdı.

12. Jose Saramago – “Korluq”

Nəşr edildikdən sonra Avropada böyük ajiotaj yaradan əsərin arxa fonunda çox böyük ictimai-siyasi-mədəni tənqid dayanır. Təkcə ədəbi yaradıcılığı ilə deyil, siyasi fəaliyyəti ilə də seçilən, həyatının sonuna qədər kommunizmə, sol ideyalara sadiq qalan portuqal yazıçının bu romanı yeni dövrə, kapitalizmə və onun gətirdiyi naqisliklərə qarşı yazılmış ən möhtəşəm əsərlərdən biri sayılır. Amma ədəbi əsəri təkcə hansısa ideologiyanın çərçivələrində şərh eləmək də düzgün olmazdı.

Dahiyanə «Korluq» romanını oxuyan istənilən dünyagörüşə sahib oxucu orada özü üçün faydalı, öz dünyasının qaranlıq bucaqlarına işıq salan fikirlərlə qarşılaşacaq. Bu roman müasir ədəbiyyatın şedevrlərindən biri sayılır.

13. Fridrix Nitsşe – “Zərdüşt belə deyirdi”

Bu əsər dünya fəlsəfi fikrinin zehinlərdə dərin iz buraxan on kitabından biri sayılır. Dahi mütəfəkkir Fridrix Nitsşenin qədim şərq müdriki Zərdüştün həyatına və düşüncələrinə həsr olunmuş əsəri həyat və qüdrətli zəka qəhrəmanları haqqında ən kədərli epopeyalardan biridir.
Burada poetik əzəmət, dərin fikir, mənalı rəmz, hər cür tiranlıq və saxtakarlığın amansız ifşası çox qəribə şəkildə bir-biri ilə çulğalanmışdır.Nitsşe özü bu əsər barədə belə yazır: “Bu ya poeziya, ya beşinci İncil, ya da nəsə hələ adı olmayan bir şeydir- bu, mənim əsərlərimin ən ciddisi, ən uğurlusudur”.

14. Qustav Flober – “Madam bovari”

XIX əsrdə Fransada realizm məyusluğun övladı kimi dünyaya gəlmişdi. O dövrün insanları qardaşlıq və azadlıq xülyalarını artıq itirmişdilər. Romantizm öz yerini daha səmimi və daha gerçək olan realizmə verməyə hazırlaşırdı və “Madam Bovari” əsəri bu keçid dövründə atılan mühüm addımlardan birinə ­çevrildi.

Sonralar romanın baş qəhrəmanı Emma Bovarinin hər şeydən narazı xasiyyətinin nəticəsi kimi məmnuniyyətsizliyi, reallıqla fantaziya arasındakı sərhədi təyin etmək bacarıqsızlığını bildirən “bovarizm” termini meydana gəldi. Floberin fikrincə, “bovarizm” romantik ideyaların gerçəkliyin xırda hadisələri ilə görüşündən törəmişdir.

15. Frans Kafka – “Çevrilmə”

«Çevrilmə» novellası da metafora baxımından zəngin və çoxmənalı əsərdir: burada az qala, hər cümləni yüz yerə yozub yüz nəticə çıxarmaq mümkündür. Ancaq bir məsələ tam şübhəsizdir: itaətkar oğulu – üzüyola qulluqçunu əcaib hə­şərata çevirib onu doğma ailə mühitinə atmaqla Kafka biganəliyin, fərdin faciəvi və sonsuz tənhalığının gerçək surətini yaratmışdır.

16. Heminquey – “Əcəl zəngi”

Ernest Hemingwayin romanları hər zaman bütün dünyanın diqqət mərkəzində olub. “Əcəl zəngi” İspan vətəndaş müharibəsi zamanı dağlarda mübarizə edən bir qrup partizandan bəhs edir.

Əvvəllər kilsə zəngləri, toy, xaç suyuna salınma və dəfn mərasimlərilə yanaşı döyüşdə qalibiyyət kimi əhəmiyyətli hadisələri elan etmək üçün istifadə edildi.

əsərdə həmçinin, Heminqueyin öz həyatından müxtəlif elementlərə də rast gəlinir.

17. Viktor Hüqo – “Səfillər”

Viktor Hüqonun 1862-ci ildə nəşr olunmuş və XIX əsrin ən mükəmməl nəsri hesab edilən fransız romanı. Romanda XIX əsrin əvvəllərində on yeddi il ərzində (1815-ci ildən başlayaraq 1832-ci il İyun qiyamına qədərki dövrdə) bir neçə fransız obrazın həyatı və qarşılıqlı münasibələri izlənilir. Roman Din şəhərinin yepiskopu Miriel Benvenünün həyat tərzinin təsviri ilə başlayır. Sanki Hüqo bununla insanları daha mərhəmətli ədalətli olmağa çağırır. Əsərdə qanunun və xeyirxahlığın təbiəti tədqiq edilir, habelə əsər Fransa tarixi, Paris memarlığı, siyasət, əxlaq fəlsəfəsi, antimonarxizm, hüquq, din, romantik məhəbbət və ailə sevgisinin təbiəti və tipləri kimi mövzularla genişləndirilir. Məzmun dəlillərə əsaslanmış və tarixi hadisələrlə zəngin olduğundan tarixi fiksiya hesab edilir. Belə güman edilsə də, romanın fonunda Fransa inqilabı dayanmır. Fransa inqilabı XVIII əsrdə baş vermiş, “Səfillər” isə XIX əsrdə yazılmışdır. Adı çəkilən “inqilab” yalnız İyun qiyamıdır (1832-ci il tələbə üsyanı).

18. Şarlotta Bronte – “Ceyn Eyr”

Həyat gözəldir, amma onun sərt üzü də var. Yaşamaq təkcə həyatdan zövq almaq deyil, həm də onun uğrunda mübarizə aparmaq, bu həyatda təsadüfi olmadığını sübuta yetirməkdir. XIX əsr İngiltərə yazıçısı Şarlotta Brontenin qəhrəmanı ən ağır sınaqlardan ləyaqətlə çıxaraq öz təmiz adını qoruyub saxlayır. Onun adı Ceyn Eyrdir. Yüzillər gəlib keçir, dünya dəyişir, amma hər gələn nəsil bu sadə, kimsəsiz qızın amansız taleyinə tabe olmaması, ağır sınaqları dəf edərək səadətə yetməsi haqqında özünün danışdığı həyat hekayətini sevə-sevə oxuyur. O hər bir oxucunu özünə sirdaş edir. Onun həyat yolu insanın mənəvi və əxlaqi qələbəsinin rəmzidir. “Ceyn Eyr” romanı dünya ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olmaqla bərabər ən çox ekranlaşdırılan əsərlərdən biridir. Lakin heç bir film, hətta onun ən uğurlu ekran təcəssümü belə kitab qədər maraq və həyəcan doğurmur, qəhrəman və oxucu arasında məhrəm, səmimi münasibəti əvəz edə bilmir.

19. Corc Oruell – “Heyvanıstan”

“Malikanə” fermasının tənbəl və əyyaş sahibi Mr. Cons bir gün fermanın heyvanlarını yemləməyi unudur. Heyvanların fermanı ələ keçirmək üçün qaldırdığı növbəti üsyana donuz Napoleon və Uillinqton rəhbərlik edirdilər. Ferma haqsızlığı aradan qaldırmaq və dördayaqlıların mənafeyinə xidmət etmək məqsədi ilə yenidən quruldu. Ancaq zaman keçdikcə üsyanın prinsipləri təhrif olundu və unuduldu. Yeni və gözlənilməz hallar baş qaldırdı…
“Heyvanıstan” – yanlış istiqamətlənmiş bir inqilabın tarixi – Corc Orueldən gücün azdırıcı təsirinə satirik baxış.

20. Orxan Pamuk – “Mənim adım qırmızı”

Nəqqaşın öz üslubu, rəngi, səsi olmalıdırmı?
Padşahın əmrilə gizli kitab hazırlayan nəqqaşlardan biri öldürüləndə qatili üslubuna görə tapmaq olarmı?
Məşhur türk yazıçısı, 2006-cı il ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Orhan Pamukun «Mənim adım Qırmızı» romanı 1591-ci ilin doqquz qış günü ərzində İstanbulda baş verən sənət, eşq, qətl hadisələrini təsvir edir.
Roman bir çox məziyyətləriylə yanaşı, Nizaminin əsərlərinə çəkilmiş miniatürlər, böyük rəssam Kəmaləddin Behzadın misilsiz əsərləri, ümumiyyətlə, nəqş sənəti haqqında bənzərsiz hekayətdir.

21. Paulo Coelho – “Kimyagər”

Kimyagər – Braziliya yazıçısı Paulo Koelhonun ən məşhur əsərlərindən biridir. O, dünyada milyonlarla insanın sevimli kitabıdır. Gənclər xəyalpərəst olurlar, arzulamaqdan qorxmurlar, onlar üçün hər şey əlçatandır. Lakin zaman keçir, sirli bir gücün təlqini ilə onlar arzularını həyata keçirə bilmirlər. «İnsanın yeganə həqiqi borcu – öz taleyinə, arzusuna qovuşmağa çalışmaqdır. .» – bunu Koelho deyir. Artıq kulta çevrilən bu roman öz oxucusunun həyatını dəyişməyə qadir olan bir əsərdir.

Oxuculara «Kimyagər» kitabının simvolik olduğunu və bu baxımdan da uydurmaya bir kəlmə də yol verilməyən «Maqın gündəliyi»ndən fərqləndiyini əvvəlcədən deməyi özümə borc bilirəm. Ömrümün on bir ilini əlkimyanı öyrənməyə həsr etmişəm. Magiyada ilk addımını atan hər kəs üçün dəmiri qızıla çevirmək, yaxud Əbədi Həyat İksirini tapmaq çox cəzbedicidir. Allahın varlığını dərk və hiss etməyənə qədər hər şeyin nə vaxtsa həmişəlik olaraq bitəcəyi fikri mənim üçün dözülməz olduğundan, etiraf edim ki, iksir məndə çox güclü təəssürat yaratdı. Ona görə də yer üzündəki ömrümüzü illərlə uzada biləcək hansısa məhlulu yaratmağın mümkünlüyü haqqında eşitdikdən sonra özümü bu iksirin hazırlanmasına həsr etməyi qərara aldım.

Bu zaman yetmişinci illərin əvvəli, böyük sosial dəyişikliklər dövrü idi, hələ əlkimya sahəsində ciddi işlər yox idi. Mən bu kitabın qəhrəmanlarından biri kimi, qəpik-quruşumu xarici kitablar almağa, zamanımı isə – onların mürəkkəb simvolik dilini öyrənməyə xərclədim.

Daha çox bil

Mülki Müdafiə- (MM) insanın ətraf mühitində təhlükəsizliyi və sağlamlığının qorunması haqqinda elmdir . O, təhlükəli və zərərli amilləri aşkara çıxarmalı və eyniləşdirməli, insanın mühavizəsinin metod və vasitələrini, yollarını zərərli va tahlükəli amillərin minimum dərəcəyə qədər azaldılmasını araşdırmalı , sülh va müharibə dövrü baş verən qəza hallarının, fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmaq tədbirləri hazırlamalıdır. MM-in müharibə vaxtındakı rolu xüsusilə böyükdür.Bununla belə qeyd etmək lazımdır ki, sülh dövründə MM-in rolu təbii fəlakətlərin , böyük istehsalat qəzalarının nəticələrilə mübarizədə xeyli artmışdır.

Böyük maddi itkilər va insan tələfatına səbəb olan (AES-da, dəmir yolunda ,güclü təsirli zəhərli maddələrdən istifadə olunan müəssələrdə baş verən qəzalar va tez-tez baş verən təbii fəlakətlər va s.)fövqəladə hadisələr göstərir ki, indi mövcud olan şəraitdə insanları va onların yaşadığı mühiti fövqəladə hallarda mühavizə etmək üçün insanları psixoloji,mənəvi cəhətdən hazırlamaq lazımdır. Xüsusilə əmin-amanlıq dövründə fövqəladə hal olan MM tədbirlərinə yenidən baxılmalı və onun vəzifə və yollarını yenidən qiymətləndirmək lazımdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 1992-ci il iyulun 31-də Azərbaycan Respublikasının Mülki müdafiəsi haqqında Əsasnamənin təstiq edilməsi barədə 73 saylı fərmanı, 30 dekabr 1997-ci ildə «Mülki Müdafiə haqqında» Azərbaycan Respublikası qanununu (N420-1Q) və 1998-ci il aprelin 18-də «Mülki müdafiə haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 700 saylı fərmanı imzalanmışdır. ( Bu qanun 21 maddədən ibarətdir ). Yeni Əsasnamə və Qanunda respublikada mülki müdafiənin əsas məqsəd və vəzifələrini habelə dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının, ictimai təşkilatların, eləcədə məsul şəxslərin və bütün vətəndaşların mülki müdafiə üzrə vəzifələri müəyyən edilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının Mülki müdafiəsi –– sülh və ya müharibə dövrlirində əhalini (A.R.vətəndaşlarının, A.R. ərazisində olan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin) və ərazinin (Azərbaycan Respublikası ərazisinin hüdudları daxilində torpaq, su və hava məkanının, istehsal və sosial təyinatlı obyektlərin, habelə ətraf mühitin) təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə dövlət, təsərüfat, hərbi idarəetmə orqanları tərəfindən bütün vətəndaşlarının iştiraki ilə həyata keçirilən sosial və müdafiə tədbirləri sistemidir..

Mülki müdafiə üzrə dövlət funksiyalarını Azərbaycan Respublikasının mülki müdafiə sistemi yerinə yetirir. Buraya bütün idarəetmə orqanları, müxtəlif mülkiyyət formalarına aid olan birliklər, müəssisələr, idarələr, təşkilatlar və digər obyektlər, onların qüvvə və vasitələri daxildir. Onlar sülh və fövqəladə hallarda respublikanın bütün ərazisində mülki müdafiə tədbirlərinin yerinə yetirilməsini təşkil edirlər.

Azərbaycan Respublikası Mülki müdafiəsinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır:
1. fövqəladə halların nəticələrindən əhalinin və xalq təsərrüfatının mühafizə edilməsi ;

2. sülh və müharibə dövrlərində insanların həyatı, sağlamlığı üçün təhlükə yarandığı barədə və belə şəraitdə davranış qaydaları haqqında əhalinin vaxtında xəbərdar edilməsi ;

3. fövğəladə halların nətijələri aradan qaldırılarkən xilasetmə işlərinin təşkili və yerinə yetirilməsi ;

4. mülki müdafiə sistemi rəhbər heyətinin, idarəetmə orqanları və qüvvələrinin fövqəladə hallarda mühafizəyə və fəaliyyətə hazırlanması, habelə müvafiq mühafizə və fəaliyyət üsullarının əhaliyə öyrədilməsinin təşkili;

5. sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda xalq təsərrüfatı sahələrinin, müəssisələrin, idarə və təşkilatların sabit fəaliyyətinin təmin olunmasına yönəldilmiş tədbirlərin, xüsusən də mülki müdafiənin mühəndis-texniki və digər tədbirlərinin hazırlanmasında, həyata keçirilməsində iştrak etməkdir.

Qanuna və Əsasnaməyə müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasında MM işinə ümumi rəhbərliyi Az. Respublikasının Prezidenti həyata keçirir.

16.12.2005-ci ildə Az. Respublikasının Prezidenti FH Nazirliyinin yaranması barədə fərman imzalamışdır.

Az. Resp-nın MM respublikanın fövqəladə hallar naziri bilavasitə rəhbərlik edir.
Yerlərdə mülki müdafiyə bilavasitə aşağıdakılar rəhbərlik edirlər:
A) Naxçıvan Muxtar Respublikasında – Muxtar Respublikanın FH Naziri;

B) Şəhərlərdə , rayonlarda, kənd və qəsəbələrdə – müvafiq ijra hakimiyyəti başçıları və onların nümayəndələri;

C) Təsərrüfat birliklərdə və- onların rəhbərləri və sahibkarları.

Mülki müdafiənin vəziyyəti üçün həmin şəxslər tam məsuliyyət daşıyırlar və bu, onların vəzifə borjuna daxildir. Onlar rəhbərliyi qərargah, xidmətlər və başqa dövlət orqanları vasitəsilə yerinə yetirirlər.

• Bağlantıyı al
• Facebook
• Twitter
• Pinterest
• E-posta
• Diğer Uygulamalar

Ocaqov H. O. Nağıyev N. T

təşkil olunur (xidmətin rəisi – rayon polis şöbəsinin rəisidir).

Yanğından mühafizə xidməti – yanğından mühafizə təşkilatlarının

bazası əsasında yaradılır (xidmətin rəisi –rayon yağın müfəttişidir).

Ərzaq və paltarla təchizat xidməti – rayon istehlak cəmiyyəti və ticarət

bazası əsasında yaradılır (xidmətin rəisi rayon istehlak cəmiyyətinin

Heyvanları və bitkiləri mühafizə xidməti – baytarlıq və aqronomiya

idarələrinin bazası əsasında təşkil olunur.

Rayon (respublika) rəhbərliyinin razılığı ilə rayonda başqa xidmətlər

də (kommunal-texniki xidmət; avtomobil nəqliyyatı xidməti;

madditexniki təchizat, energetika və b. xidmətlər ) yaradıla bilər.

Müəssisə direktorları, rəhbərləri mülki müdafiəyə

şəxssayılırlar.Onlaraaşağıdakıvəzifələrhəvaləolunur:

Obyekt dəstələri yaratmaq, onları lazımi əmlakla təchiz etmək və bu

dəstələrin döyüş hazırlığını təmin etmək;

Əhaliyə FH-dan mühafizə tədbirlərinin öyrədilməsini təşkil etmək;

MM dəstələri və əhali üçün xüsusi əmlak və fərdi mühafizə vasitələri

əldə etmək, bunları toplayıb saxlamaq;

Vəzifəli şəxslərə, dəstələrin şəxsi heyətinə və əhaliyə FH təhlükəsi

haqqında vaxtında xəbər vermək;

Əhalinin mühafizəsi üzrə tədbirlərin yerinə yetirilməsinə rəhbərlik

Profilaktika, epidemiya, epizootiya və s. tədbirləri təşkil etmək;

Əhalinin köçürülməsini təşkil etmək;

Şəhərlərdən köçürülmüş əhalini və idarələri qəbul edib yerləşdirmək;

Xəstəxana kollektorları açmaq üçün nəzərdə tutulmuş binaları

Dəstələri toplamaq və onların zədələnmə ocağına yürüşünü təşkil etmək

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Rayonun müəssisələrində bu dəstələr yaradılır: xilasedici dəstələr

(komandalar), kəşfiyyat qrupları (manqalar), ətraf mühitin

radioaktivliyini müşahidə postları, rabitə qrupları, sanitar drujinası

dəstələri, yanğınsöndürən komandalar (bölmələr), ictimai asayişi

mühafizə dəstələri (komandaları), zərərsizləşdirici komandalar

(qruplar), kənd təsərrüfatı heyvanlarını və bitkiləri mühafizə

şəhərlərdən köçürülən tibb idarələrinin bazası əsasında ilk tibbi yardım

dəstələri, epidemiya əleyhinə səyyar dəstələr, ixtisaslı tibbi yardım

(baza xəstəxanaları idarəsi, çeşidləmə-köçürmə hospitalları , mərkəzi və

profil xəstəxanaları ) təşkil edilir.

Dəstələr istehsalat prinsipi əsasında komplektləşdirilir və təlimə cəlb

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Xilasedici dəstə 2-4 komandadan ibarət olub, obyektin əsas mülki

müdafiə dəstəsi sayılır. Xilasedici dəstə zədələnmiş adamları axtarmaq,

uçqunlar altından, dağıdılmış sığınacaq və binalardan çıxarmaq,

həkimə qədər yardım göstərmək, habelə onları zədələnmə ocağından

aparmaq üçün nəzərdə tutulur.

Kəşfiyyat qrupu 3-5 manqadan ibarət olur. Bu qrupun əsas

vəzifələri – zədələnmə ocağının hüdudlarını, dağıntıların xarakterini və

miqdarını, radiasiyanın səviyyələrini, zəhərləyici maddələrin və

bakterioloji vasitələrin növünü müəyyən etməkdir.

Zərərsizləşdirici komanda 2-4 qrupdan ibarət olub ərazini,

tikintiləri və texnikani zərərsizləşdirmək üçün nəzərdə tutulur.

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Sanitar drujinası dəstəsi 4-5 sanitar drujinasından ibarətdir və

kütləvi zədələnmə ocağında zərər çəkmiş adamlara ilk tibbi yardım

göstərmək üçün nəzərdə tutulur. Sanitar drujinaları – beş manqadan

ibarətdir; kənd təsərrüfatı və orta təhsil müəssisələrinin, bazası əsasında

yaradılır. Drujinalar zərər çəkmiş şəxslərə zədələnmə ocağında ilk tibbi

yardım göstərmək üçündür.

Ətraf mühitdəki obyektlərin radioaktivliyini müşahidə postları

müəssisə və obyektlərdə radioaktiv, kimyəvi və bakterioloji vəziyyəti

müşahidə etmək, sahələrdə zərərlənmə başladığını aşkar etmək və bu

barədə obyektin MM qərargahını məlumatlandırmaq üçündür.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə qüvvələri mülki müdafiənin qoşun

hissələrindən, ştatlı qəza-xilasetmə dəstələrindən, hərbiləşməmiş

mülki müdafiə dəstələrindən, həmçinin nazirliklərin, baş

idarələrin və icra hakimiyyəti başçılarının tabeliyində qalmaqla

xüsusi mülki müdafiənin vəzifələrinin yerinə yetirilməsinə cəlb

olunan müxtəlif dəstələrdən, təşkilatlardan və idarələrdən

Mülki müdafiə qüvvələri FH-ın nəticələrini aradan

qaldırarkən X və DTİ yerinə yetirmək, bu işləri təmin etmək,

eləcə də mülki müdafiə üzrə başqa vəzifələri icra etmək üçündür.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə qüvvələrinin əsasını hərbiləşməmiş dəstələr

təşkil edir. Bunlar sülh və müharibə vaxtı yerinə yetirilən

tədbirlərdə iştirak edən mülki müdafiə qüvvələrinin sayca ən

Ərazi və sahə orqanları tərəfindən yaradılan hərbiləşməmiş

ümumi və xüsusi mülki müdafiə dəstələri bilavasitə həmin orqan

rəhbərlərinin sərəncamı ilə fəaliyyət göstərir.

Xatırladaq ki, mülki müdafiə dəstələri ərazi-istehsalat

prinsipi üzrə Naxçıvan Muxtar Respublikasında, rayonlarda,

şəhərlərdə, obyektlərdə və yaşayış məntəqələrində yaradılır.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə dəstələri əmin-amanlıq dövründə ayrı-ayrı

təsərrüfat obyektlərində yaradılır. Dəstələr adamlarla, əşyalarla,

texniki və nəqliyyat vasitələrilə, təşkilatın hesabına normalara

uyğun olaraq təchiz olunurlar.

Hərbiləşməmiş mülki müdafiə dəstələrinə Azərbaycan

Respublikasının vətəndaşı olan 18 yaşından 60 yaşadək kişilər,

18 yaşından 55 yaşadək qadınlar cəlb edilirlər. Birinci və ikinci

qrup əlillər, hamilə və 8 yaşınadək uşağı olan qadınlar, həmçinin

3 yaşadək uşağı olan orta və ali tibb təsilli qadınlar dəstələrə cəlb

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə dəstələri tabeliyinə və yerinə yetirdikləri

vəzifələrə görə aşağıdakı növlərə bölünürlər:

obyekt mülki müdafiə dəstələri.

Yerinə yetirdikləri vəzifələrə görə

obyektlərdə ümumi məqsədli mülki müdafiə dəstələri;

• xidmət dəstələri (xüsusi məqsədli dəstələr);

Mülki Müdafiə qüvvələri

Ümumi məqsədli dəstələr zədələmə ocağında xilasetmə işləri

aparmaq, təbii fəlakətlərin və istehsalat qəzalarının nəticələrini

aradan qaldırmaq üçün nəzərdə tutulur. Yığma komandalar

(qruplar), xilasetmə dəstələri (komandaları, qrupları), yığma

mexanizasiya dəstələri (komandaları) ümumi məqsədli dəstələr

Mülki müdafiə xidmət dəstələri – xüsusi təyinatli dəstələr

kəşfiyyat, tibbi yardım, yanğınsöndürmə, rabitə, dozimetik və

kimyəvi nəzarət və s. məhz xidmət dəstələri sayılır.

Yüksək təhlükəli obyektlərdə (AES, kimyəvi maddələrdən

istifadə edən və s.) ixtisaslaşdırılmış dəstələr yaradılır.

Hazırlıq dərəcəsinə görə hərbiləşməmiş dəstələrin bir hissəsi

yüksək hazırlıqla saxlanılır (6-8 saat), qalan dəstələr isə gündəlik

hazırlıqda olurlar (24 saat).

MM rabitə və xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri,

təşkili prinsipləri və rabitə xəbərdarlıq vasitələri.

Mühafizə tədbirləri həyata keçirilərkən mülki müdafiə qüvvələrinə rəhbərlik

üçün MM-i idarəetmə sistemi yaradılır. Bu sistemin məqsədi hər cür şəraitdə

tabelikdəki qüvvə və vasitələrin fəaliyyətə hazırlanmasına və əməli işlərinə daimi

rəhbərliyi və nəzarəti təmin etməkdir.

Rabitə – idarəetmə sisteminin tərkib hissəsidir və onun əsas vasitələrindən

biridir. Rabitə olmadan fasiləsiz və çevik idarəetmə mümkün deyil. Xüsusən

fövqəladə hallar yaranan dövrdə, müharibə vaxtı, habelə təbii fəlakətlər və güclü

istehsalat qəzaları baş verən şəraitdə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə

də MM-in bütün vasitələrində – obyektlərdə, rayon və şəhərlərdə, respublikada

onun rəhbərlərinin qərarları ilə müvafiq rabitə və xəbərdarlıq sistemləri təşkil

MM rabitə sistemi.

Bütün səviyyələrdə rabitə sisteminin əsas vəzifələri

tabelikdəkilərin fasiləsiz idarə edilməsini, qarşılıqlı fəaliyyətin

təşkil olunmasını və saxlanmasını, həmçinin sərəncamların,

siqnalların və məlumatların vaxtında verilməsi və qəbul

olunmasını təmin etməkdən ibarətdir. Rabitə – yuxarı təşkilatın

rəhbəri, tabelikdəki qüvvələr və qonşular, həmçinin qarşılıqlı

fəaliyyət göstərən orqan və qüvvəllər arasında təşkil edilir.

Rabitə sistemi işə daim hazır vəziyyətdə saxlanmalı,

informasiyanın etibarlı surətdə fasiləsiz, dəqiq və tez

çatdırılmasına imkan verilməlidir.

Buna nail olmaq üçün idarəetmə məntəqələrində rabitə

qovşaqlarını əvvəlcədən yaratmaq və avadanlaşdırmaq, bütün

rabitə vasitələtindən kompleks halında istifadə etmək, eləcə də

rabitə vasitələrinin ehtiyatlarını yaratmaq lazımdır.

MM rabitə sistemi və rabitə xəbərdarlıq

Rabitənin təşkili üçün radio-telefon (məftili rabitə), səyyar və siqnallı

rabitə vasitələridən istafadə olunur. Bunlara rabitənin növləri deyilir.

Radio və telefon rabitə növü ən mürəkkəb şəraitdə belə, istənilən

məsafədəki çoxlu orqanlarla, eyni zamanda və dərhal rabitə yaradıb əlaqə

saxlamağa imkan verir.

Məftilli rabitə vasitələrindən isə həm sülh, həm də hərbi dövrlərdə MM-

in bütün vasitələrindən daha geniş istifadə olunur.

Səyyar rabitə vasitələri xüsusən xilasetmə işləri aparılan vaxt cürbəcür

operativ sənədləri, şifahi sərəncamları, məlumat və xəbərləri icraçılara,

eləcə də yuxarı qərargahlara çatdırmaq üçündür. Səyyar rabitə vasitəsi kimi

təyyarələrdən, vertolyotlardan, avtomobillərdən və digər nəqliyyat

vasitələrindən, bir sıra hallarda isə piyadalardan da istifadə edilə bilər.

Siqnallı rabitə vasitələrindən – əhalini xəbərdar etmək məqsədi ilə

istifadə olunur. Siqnal vasitələri elektrik və əl sirenalarından, siqnal

raketlərindən, yəni işıq və səs siqnalı verən vasitələrdən ibarətdir.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Rabitə sistemi əmin amanlıq dövründə mövcud olan rabitə

qovşaqları, stansiyaları və xətlərindən, eləcə də MM qərargahlarının

tabel rabitə vasitələrindən istifadə olunmaqla təşkil edilir.

Şəhərin ərazisində vahid MM rabitə sistemi yaradılmalıdır. Buna

bütün mövcud qüvvə və vasitələr, dolayı rabitə xətlərini bir mərkəzdə

planlaşdırmaq və rabitənin bütün növlərindən kompleks halında

istifadə etməklə nail olmaq mümkündür.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Şəhərin (rayonun) rabitə xidməti imkan verməlidir ki, MM

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

rəhbərləri öz idarəetmə məntəqələrində tabelikdəki təşkilatların və

MM xidmətlərinin başçıları ilə, yuxarı və qarşılıqlı fəaliyyət göstərən

MM qərargahları ilə, eləcə də ərazi MM dəstələrinin komandirləri,

kəşfiyyat orqanları, əhalini köçürmə (qəbuletmə), nəqliyyata

mindirmə (düşürmə) məntəqələri ilə etibarlı əlaqə saxlaya bilsin,

həmçinin hər cür təhlükəli hallar barədə vəzifəli şəxsləri və bütün

əhalini vaxtında xəbərdar etmək mümkün olsun.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Obyektlərdə də rabitənin rolu və əsas vəzifələri mahiyyətcə

şəhərdə olduğu kimidir. Burada rabitə sistemi konkret olaraq

müəssisənin rabitə qovşağını, obyekt idarəetmə məntəqəsinin rabitə

qovşağını və MM dəstələrinin rabitə vasitələrini özündə birləşdirir.

Obyektlərdə də rabitənin adları çəkilən bütün 4 növdən

aşağıdakı qaydada istifadə olunur:

Siqnalla rabitə vasitələri

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Məftilli rabitə – rayonun (şəhərin), nazirliyin (yuxarı idarənin)

rəhbərliyi ilə; obtektin sığınacaqları, müşahidə postu, öz iş

yerlərindəki sex və şöbə rəisləri və obyektin MM xidmətləri ilə əlaqə

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Radiorabitə – obyektdə, adətən, MM rəhbərlərinin radioşəbəkəsi

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

təşkil edilir, buraya dəstə komandirlərinin radiostansiyaları qoşulur.

Obyekt MM rəhbərlərinin radiostansiyası isə şəhər (rayon) rəhbərinin

radioşəbəkəsinə daxil edilir. Radiorabitədən xüsusən yürüş zamanı və

zədələnmə ocaqlarında xilasetmə işləri aparılarkən istifadə olunur.

Səyyar rabitədən – texniki rabitə avadanlıqları olan əsas

istiqamətlərdə – əlavə vasitələr kimi, belə avadanlıq olmayan hallarda

rabitə növü kimi istifadə edilir.

Siqnallı rabitə vasitələri – sirenalar, siqnal raketləri və

bayraqcıqları həm xəbərdarlıq üçün, həm də MM–in sərəncam və

komandalarını çatdırmaqdan ötrü yardımçı vasitələr kimi işlədilir.

MM xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri,

təşkili prinsipləri

MM sistemində siqnalların və xəbərlərin verilməsi qaydası

belədir: Xəbərdarlıq siqnallarının həm respublika MM qərargahı

tərəfindən verilib regional bölmələrə, şəhərlərə və rayon

mərkəzlərinə çatdırılması mümkündür, həm də siqnal, məlumat və

xəbərlər şəhər, rayon və obyekt MM qərargahlarının özləri

tərəfindən verilə bilər. Birinci halda – respublika MM idarəsində

yaxud onun şöbələrindən rayon mərkəzlərinə çatdırılan siqnallar

yerli qərargah tərəfindən təkrar olunmalı, ərazidəki bütün obyektlər

və əhali xəbərdar edilməlidir.

Rəhbər heyət iş və mənzillərdəki telefon vasitəsilə xəbərdar

Əhaliyə siqnal, xəbər və məlumatlar iş və yaşayış yerlərində

müvafiq MM rəhbərləri tərəfindən, eləcə də yerli radioyayım

şəbəkəsi ilə çatdırılır.

xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri, təşkili

prinsipləri

Müəssisələrin, təsərrrüfatların və digər təşkilatların rəhbələrinə

rayonun, bir sıra hallarda isə paralel olaraq nazirliyin MM qərargahları

xəbər verirlər. Obyektlərdə isə öz növbəsində əvvəlcədən lazımi

avadanlıqla təchiz edilmiş xəbərdarlıq sistemi yaradılır, eləcə də rabitə

və xəbərdarlıq sistemi tərtib edilir. Xəbərdarlıq sxemi obyektdə rəhbər

heyətin, MM dəstələrinin və digər işçilərin iş və işdənkənar vaxt

xəbərdar edilməsi qaydasını müəyyən edən sənəddir.

Siqnal və sərəncamları tez çatdırmaq üçün vacib obyektlərin MMin

mərkəzləşdirilmiş avtomat xəbərdarlıq sisteminə qoşurlar. Belə sistem

obyekyin özündə də yaradıla bilər.

MM xəbərdarlıq vasitələri.

sisteminin tərkibi S-40

və S-28 elektrik

sirenalarından, məsafədən idarəetmə məcburi

çağırış aparaturadan və rabitə xətlərindən Sirena S-40 ibarətdir.

S-40 elektrik sirenası küçələrdə qoyulmaq

üçündür, səsi 300-700 metrdən eşidilir. S-28 sirenası

isə sənaye müəssisələrinin səsküylü sexlərində

Məsafədən idarəetmə və məcburi çağırış P-

160 aparaturu elektrik sirenalarının mərkəzdən

işə qoşulmasını, xəbərdarlıq siqnallarını vermək

üçün radioyayım qovşağı proqramını məsafədən

surətdə dəyişdirilməsini, eləcə də

rəhbər heyətin iş və mənzil telefonlarına çağırış

siqnallarının məcburən verilməsini təmin edir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı

MM siqnallarının verilməsindən məqsəd – düşmən tərəfindən

bilavasitə nüvə, kimyəvi, bakterioloji və d. silahların işlədilməsi

ehtimalı yarandığı barədə və dərhal mühafizə tədbirləri görmək

lazım olduğu haqqında şəhərlərin və kənd yerlərinin əhalisini

vaxtında xəbərdər etməkdir.

Siqnallar MM orqanları tərəfindən növbədən kənar verilir, bu

məqsədlə radiodan, televizordan, bütün rabitə vasitələrindən, səs

və işıq siqnallarından istifadə olunur. Lakin siqnal və xəbər

verməyin əsas vasitəsi – məftilli radioveriliş şəbəkəsidir.

Müharibə və sülh dövrlərindəki FH-da hər hansı bir xəbər və

məlumatdan əvvəl səs sirenaları, habelə müəsissələrin, nəqliyyat

vasitələrinin fit səsləri vasitəsilə “HAMININ DİQQƏTİNƏ”

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Ümumi “Haminin Diqqətinə” siqnalının verilməsində məqsəd

əhalinin diqqətini cəlb etmək və bu siqnalın ardınca elan ediləcək

şifahi xəbər, məlumat və göstərişlərin hamıya çatdırılmasına nail

Müharibə dövründə “Hamının diqqətinə” siqnalından sonra

yaranmış vəziyyətə görə mülki müdafiənin bu siqnalları (xəbərləri)

verilə bilər: “Hava həyəcanı”, “Hava həyəcanı qurtardı”,

“Radiasiya təhlükəsi”, “kKmya həyəcanı”. Bütün əhalinin bu

siqnalları bilməsi mühafizə tədbirlərini tez və dəqiq yerinə

yetirməyə, tələfatın miqdarını xeyli azaltmağa imkan yaradır.

MM siqnalları üzrə bütün əhali üçün davranışın ümumi

qaydaları əvvəlcədən, hələ əmin-amanlıq dövründə müəyyən edilir

və bütün əhaliyə öyrədilir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“HAVA HƏYƏCANI” siqnalı verilərkən

necə davranmalı?

“Hava həyəcanı” siqnalı bütün əhalini xəbərdar edir ki, bu

şəhərə (rayona) düşmən hər an zərbə endirə bilər və qorunmaq

üçün dərhal daldalanmaq lazımdır. Sirenaların uğultulu fiti

vasitəsilə “Hamının diqqətinə!” siqnalı verildikdən sonra

edilir: “Diqqət!

mülki müdafiə qərərgahı!Vətəndaşlar! Hava

həyəcanıdır! Hava həyəcanı! Hava həyəcanı!”. Elan bir neçə

dəfə təkrar olunmalı

və əhalinin dərhal

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Siqnal adamlar evdə olarkən verilərsə, mənzildən çıxmazdan

əvvəl pəncərələri örtməli, qızdırıcı cihazları, qazı (sobanı), işığı

söndürməli, dərhal mühafizə vasitələrini, ilk tibbi yardım

vasitələrini, həmçinin əvvəlcədən (hücum təhlükəsi yarandığı elan

edilən dövrdə) tədarük edilmiş bir qədər ərzaq və içməli su

ehtiyatını, sənədləri götürüb dərhal ən yaxındakı sığınacağa

(daldalanacağa) getmək gərəkdir.

Bu zaman cəld, lakin təmkinlə və çaxnaşmaya düşmədən

davranmaq olduqca vacibdir. Uşaqları kənara buraxmaq olmaz.

Sığınacağa (daldalanacağa) girərkən təşviş yaratmamalı, uşaqları,

hamilə qadınları, qocaları, əlilləri irəli buraxmalı, orada MM

postunun göstərdiyi yerə oturub, müəyyən olunmuş qaydalara və

post heyətinin göstərişlərinə dəqiq riayət edilməlidir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Siqnal adamlar işdə olarkən verilərsə, müəssisədəki (sexdəki)

xüsusi təlimatda göstərilən tədbirlər dəqiq yerinə yetirilməlidir.

İşlədilən dəzgahı, aqreqatı dayandırmaq, cərəyanı kəsmək,

buxarın, oksigenin, qazın, suyun və s. təzyiqini azaltmaq üçün

tədbir görmək lazımdır. Mexaniki sexlərdə, laboratoriyalarda,

dayandırılmalı, avadanlıq işdən açılmalıdır. Bundan sonra

müəyyən olunmuş qaydaya riayət etməklə, sex, briqada, şöbə

üçün nəzərdə tutulan sığınacağa (daldalanacağa) getmək lazımdır.

Əgər istehsalat şəraitinə görə aqreqatı, peçi, turbini, texnoloji

xətti və s. dayandırmaq qeyri mümkündürsə, onları təhlükəsiz iş

rejiminə keçirir, onlara xidmət edən məsul növbətçilər iş yerinin

yaxınlığında əvvəlcədən (düşmən hücumu qorxusu elan edilən

dövrdə) hazırlanmış fərdi daldalanacaqda gizlənirlər.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı

“Hava həyəcanı” siqnalı verilərkən məktəblərdə məşğələlər

dayandırılır, bütün şagird (tələbə) və müəllimlər mühafizə

yerlərində daldalanırlar; heç bir uşağı evə buraxmaq olmaz.

İctimai yerlərdə (mağaza, bazar, kino-teatr və s.) olarkən siqnal

verilərsə, yaxındakı mühafizə qurğusunun yeri barədə

müdriyyətin göstərişini dinləmək və oraya getmək vacibdir. Əgər

elə göstəriş verilməsə, adamlar küçəyə çıxmalı və gizlənmə yerini

asayış keşikçiləri, MM postlarından soruşmaqla və ya göstərici

nişanlara görə müəyyən edib daldalanmalıdırlar.

Fövqəladə hallar zaman əhalinin

xəbərdarlığı

Siqnal adamlar şəhər nəqliyyatında (avtobus, trolleybus,

tramvay) gedərkən verilərsə, nəqliyyat vasitəsinin dayanmasını

gözləmək, sonra düşüb sürücünün göstərdiyi yerdə gizlənmək

lazımdır. Sürücülər marşurutdakı sığınacağın (daldalanacağın)

yerini bilməli və sərnişinləri həmin yerin yaxınlığında

düşürməlidirlər. Yaxında sığınacaq və ya daldalanacaq yoxdursa,

adamlar gizlənmək üçün bütün imkanlardan (yeraltı keçidlər,

səngər, tunel, yolkənarı və s.) istifadə etməlidirlər. Belə hallarda

dərhal mühafizə vasitələrini geymək lazımdır.

“Hava həyəcanı” siqnalı verilərkən kənd rayonlarının sakinləri

və şəhərlərdən köçürülmüş əhali radiasiya daldalanacaqlarında

(daldalanmaq üçün uyğunlaşdırılmış zirzəmilərdə, döşəməaltı

yerlərdə və s.) gizlənməlidir. Mal-qara tövlələrdə, dərələrdə,

yarğanlarda, meşəlik sahələrdə daldalandırıla bilər. Yaşayış

yerindən uzaqda çöldə, sahələrdə işləyən adamlar siqnal verilərkən

təbii daldalanma yerlərində, xəndək, yarğan, təpənin arxası, çökək

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Hava həyəcanı” siqnalı üzrə gecələr hər

yerdə müəyyən olunmuş işıqgizlətmə rejimi

yerinə yetirilir. Belə halda yalnız mühafizə

qurğularına və müalicə müəssisələrinə giriş

yerlərindəki işıqlar, yanğın söndürmə

vasitələrinin işıq göstəriciləri qalacaq, digər

bütün işıqlar söndürüləcəkdir. Hər cür

nəqliyyat vasitələri dayandırılır, onların və

daldalanmış bütün əhali daldalanma yerində

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Hava həyəcanı qurtardı” siqnalı nə vaxt, necə verilir, siqnal

verilərkən necə davranmalı?

Düşmənin havadan bilavasitə basqın təhlükəsi sovuşduqda

mülki müdafiə orqanları “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra

radioveriliş şəbəkələri, yerli radio və televiziya stansiyaları

vasitəsilə, habelə əldə olan digər üsullarla (telefon, səsucaldan

səyyar qurğular və s.) “Hava həyəcanı qurtardı” elan edirlər.

Siqnal belə elan edilir: “Diqqət! Danışır Mülki Müdafiə

qərargahı! Havadan basqın təhlükəsi sovuşdu. Hava həyəcanı

Siqnal verilərkən adamlar komendantın göstərişi ilə sığınacaq və

daldanacaqları tərk edir, hər bir kəs iş yerlərinə qayıdıb işə

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Radiasiya təhlükəsi” siqnalı verilərkən necə fəaliyyət

Radioaktiv bulud hərəkət edən istiqamətdəki yaşayış

məntəqələrində və rayonlarda radioaktiv zəhərlənmə aşkar

olunduqda və ya belə zəhərlənmənin 1 saat müddətində baş verəcəyi

gözləndikdə “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra “Radiasiya

təhlükəsi” siqnalı verilir. Siqnal bütün yerli texniki rabitə və

xəbərdarlıq vasitələrindən istifadə olunmaqla verilir, yerlərdə isə

səs və işıq siqnalları ilə təkrar etdirilir.

Siqnal belə elan edilir: “Diqqət! Danışır mülki müdafiə

qərargahı. Vətəndaşlar! Radiasiya təhlükəsi! Radiasiya

təhlükəsi!”. Bu elanla birlikdə görülməli mühafizə tədbirləri

barədə, habelə radiasiyanın səviyyəsindən asılı olaraq əhalinin

davranış rejimləri (radiasiyadan mühafizə rejimləri) haqqında mülki

müdafiə qərargahının konkret göstərişləri də verilməlidir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı

Siqnal verilərkən əleyhqazı, respiratoru, bunlar olmadıqda tozdan

qoruyan parça maska və ya pambıqlı tənzif sarğını taxmaq, ərzaq və su

ehtiyatı, dərman, ən zəruri şeyləri götürüb sığınacağa və ya radiasiya

daldalanacağına getmək lazımdır. Belə xüsusi mühafizə qurğuları

olmayan hallarda radioaktiv zəhərlənmədən qorunmaq üçün daş

binalardan, mənzillərdən və zirzəmilərdən istifadə etmək mümkündür.

Lakin bu zaman onları kipləşdirmək, qapı və pəncərələri kip bağlamaq,

onların qarşısına pərdə çəkmək, bütün deşik və bacaları bərkitmək

Adamlar zəhərli sahələrdə qalarsa və ya zəhərli yerlərdən keçib

getməli olarlarsa, onlar fərdi tibb qutularındakı (Aİ-2 tibb qutusu) 1

nömrəli radiasiyadan mühafizə dərmanının həblərini qəbul etməlidirlər.

Bu həbləri qəbul etmək qaydası qutudakı təlimat vərəqəsində

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı

“Kimya həyəcanı” siqnalı verilərkən necə davranmalı?

“Kimya həyəcanı” siqnalı kimyəvi və ya bakterioloji

zəhərlənmə təhlükəsi yarandıqda, və ya belə zəhərlənmələr

bilavasitə aşkar edildikdə “Hamının Diqqətinə!” siqnalından

sonra texniki rabitə və xəbərdarlıq vasitələri ilə belə elan edilir:

“Diqqət! Danışır mülki müdafiə qərargahı! Vətəndaşlar!

Kimya həyəcanı! Kimya həyəcanı!”. Bu zaman aşkar olunmuş

zəhərləyici maddənin və ya yolxucu xəstəlik törədicisinin növü

nəzərə alınmaqla, əhalinin davranışı barədə konkret məsləhətlər,

məlumatlar verilir. Siqnal yerlərdə səs və işıq siqnalları vasitəsilə

Siqnal verilərkən dərhal əleyhqazı taxmaq, mühafizə

paltarlarını geymək və mühafizə qurğusunda gizlənmək lazımdır.

Siqnal verilərkən sığınacaqda olan adamlar ancaq onun kipliyi

pozularkən əleyhqaz taxırlar.

Fövqəladə hallar zamanı

əhalinin xəbərdarlığı.

İş yerində olarkən bu siqnal verildikdən dərhal əleyhqaz taxır və

sonra rəhbərliyin göstərişlərinə uyğun hərəkət edirlər.

Adamlar kimyəvi zəhərləyici maddələrlə zəhərlənmiş

sahələrdən tez çıxmağa çalışmalıdırlar. Bu məqsədlə hansı tərəfə

getmək lazım gəldiyini mülki müdafiə işçiləri göstərməlidirlər.

Lakin belə işçilər olmadıqda, onda küləyin səmtində

perpendikulyar istiqamətdə getmək lazımdır.

Kənd yerlərində “Kimya həyəcanı” siqnalı verilərkən

heyvanları, ev quşlarını, ərzaq və yem ehtiyatlarını, habelə su

quyularını mühafizəsi üçün tədbir görülməli, onların kipliyi bir daha

Son dərəcə diqqətli olmaq, mülki müdafiə orqanlarının göstərişlərini

dəqiq yerinə yetirmək lazımdır.

Kimyəvi və ya bakterioloji zəhərlənmə təhlükəsinin sovuşduğu

barədə və bundan sonrakı davranış qaydası haqqında göstərişlər,

siqnal verilən hallarda olduğu kimi, rabitə vasitələri ilə veriləcəkdir.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət