Qdim milli turk lidbaları

Noqay dili. Stavropol diyarında və Qaraçay-Çərkəz vilayətində, Həştərxan vilayətində, Krasnodar vilayətində və Dağıstanda yaşayan noqayların danışıq və yazılı ədəbi dilidir.Bu dildə təxminən, 60 mindən çox adam danışır.Noqay dilinin tədqiqinə sovet dövründə başlanmışdır.Bu dilin öyrənilməsində N.A.Baskakovun rolu böyükdür.
Noqay ədəbi dili və yazısı Böyük Oktyabr inqilabından sonra inkişaf etmişdir.İnqilaba qədər noqayların bir hissəsi yazıda ərəb əlifbasından istifadə etmişdir.1938-ci ildən rus qrafikası əsasında yaradılmış əlifba qəbul edilmişdir.Hazırda noqay dilində orta məktəblər üçün dərsliklər, rayon qəzetləri, bədii və ictimai-siyasi ədəbiyyat nəşr olunur.

Kılıçdaroğlu Kandil’in talimatlarını içeren “terör belgesini” kabul etti!

6’lı koalisyon masasının cumhurbaşkanı adayı olarak açıklamasından bu yana eli kanlı terör örgütü PKK ve uzantısı HDP’nin desteğini alan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Kandil’in istekleri için pazarlık masasına oturdu. HDP’yi ziyaret eden Kılıçdaroğlu, Kandil’in 11 maddelik “Tutum Belgesi” dayatmasının büyük bölümünü kabul etti.

6’lı koalisyon masasının adayı Kemal Kılıçdaroğlu, 18 Mart’ta planlanan, ancak Şehitler Günü’ne denk düşmesi nedeniyle kamuoyundan yükselecek sert tepkiler gözetilerek ertelenen HDP ziyaretini dün gerçekleştirdi.

Kılıçdaroğlu, Meral Akşener, Ahmet Davutoğlu, Temel Karamollaoğlu, Ali Babacan ve Gültekin Uysal adına HDP eş genel başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar’ı parlamentodaki HDP grubunda ziyaret etti. Görüşmeye iki partinin kurmayları da katıldı.

ELİ TİTREYEREK AÇIKLADI

Yaklaşık bir saat süren görüşmeden sonra Kılıçdaroğlu, bir tarafına Buldan’ı, diğer tarafına da Sancar’ı alarak açıklama yaptı. Kılıçdaroğlu’nun, açıklamasını okurken ellerinin titrediği görüldü.

KANDİL’İN TALİMATLARINI İÇEREN “TERÖR BELGESİNİ” KABUL ETTİ

Kılıçdaroğlu’nun aday gösterilmesinden sonra eli kanlı terör örgütü PKK’nın sözde üst düzey yöneticilerinden HDP’lilere kadar arka arkaya mesajlar yayınlanmış ve 11 maddelik “Tutum Belgesini” kabul etmesi halinde aday çıkarmayıp destek sözü verilmişti.

Kılıçdaroğlu, görüşme sonrası yaptığı açıklama ile bu dayatmaya boyun eğip terör örgütünün siyasi uzantısı HDP’nin koşullarını kabul ettiğini kamuoyuna da ilan etmiş oldu.

6’lı masanın HDP’nin ayağına gönderdiği Kılıçdaroğlu’nun Tutum Belgesi’nin büyük bölümünü kabul eden açıklamasından öne çıkanlar şöyle:

PKK’LI BELEDİYELERE KAYYUM ATANMAYACAK: Kayyum atanmasını, bunun sürdürülmesini asla doğru bulmuyoruz. Bizim ortak mutabakat metninde kayyum uygulamasının olmaması yer alıyor. Seçimle gelen seçimle gider.

11 MADDELİK TUTUM BELGESİ

Kandil’in 11 maddelik tutum belgesinin terörist başı Abdullah Öcalan’a uygulanan “sözde tecrit” in kaldırılmasından ana dilde eğitime, “bağımsız yargı” başlığı altında Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılmasından kayyum atanan belediyelere kadar uzun bir talep listesi bulunuyor.

PKK PARTİLERİ KAPATILMAYACAK: Parti kapatmayı zorlaştıracağız. Serbest siyasetin önünün açılması gerekir. Siyaset artık kavga alanı olmamalı.

LGBT MESAJI: Tüm dezavantajlı gruplar (LGBT) için siyaset kurumunun üstüne düşeni yapması lazım. Haklarının elinden alınması gibi bir durum siyasete yakışmaz.

“KÜRT SORUNU” ADI ALTINDA SÜSLÜ KELİMELER: Kürt sorunu dahil bütün sorunların çözüm adresi TBMM’dir. TBMM’nin varlığı sorunları çözen Meclis olmasından kaynaklanıyor. Kuruluşundan bu yana en temel sorunlar TBMM’de çözüldü. Vatandaşın sağduyusuna güvenerek seçtiği parlamenter ile birlikte var olan sorunları çözmeye talibiz ve çözeceğiz. Bu işin ortası yok. Demokrasiyi ya getireceğiz, ya getireceğiz.

AKADEMİSYEN VE KANAAT ÖNDERİ: Bu ülkenin saygın insanları var. Akademik ve sivil toplum var. Her toplumun kanaat önderleri var. O destekle biz var olan sorunları çözebiliriz.

ÖZELLİKLE MECLİS’İ SEÇMİŞLER!

HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan, görüşme yeri olarak özellikle Meclis’i seçtiklerine dikkat çekerek, “Sayın Başkanı burada ağırlamamızın nedeni Kürt sorunun demokratik çözümünün Parlamento çatısı altında olmasından yana olduğumuzu göstermek amaçlıydı” dedi.

KÜRTÇEYE SAYGI: Herkesin diline saygı göstereceksin. Evet, resmi dilimiz Türkçe, kimsenin bir şey dediği yok zaten ama devlet olarak çifte standart yapamazsınız.

PKK’NIN İSTEDİKLERİNİ NASIL VERECEKSİNİZ?

Okan Müderrisoğlu, Kemal Kılıçdaroğlu’nun dün itibarıyla oy uğruna Türkiye Cumhuriyeti’nin temel kaidelerinden taviz vermeyi göze alarak kabul ettiği HDP tutum belgesiyle ilgili çarpıcı bir yazı kaleme aldı. Kılıçdaroğlu’na ve onu HDP’ye gönderen 6’lı koalisyon masası liderlerine kritik sorular yönelten Müderrisoğlu “Türkiye Cumhuriyeti’ni kurcalayayım derken bozduğunuz ayarları geri getiremezsiniz” dedi.

Beklenen ve ertelenen görüşme dün nihayet gerçekleşti. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, HDP gerçeği ile hakiki manada yüzleşmiş oldu. Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Sn. Kılıçdaroğlu, HDP eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar ile bir araya geldi. Muhtelif belgelere yazılan “süslü demokratik çözüm” laflarının HDP, daha doğrusu Kandil dili ile ne anlama geldiğini Kemal Bey de bir nebze daha iyi fark etti.
Maalesef bu kişisel aydınlanması, cumhurbaşkanı seçilmek için her şeyi göze aldığı, her türlü tavize vermeye hazır olduğu en zayıf anına denk geldi. PKK terör örgütünün siyasal uzantısının, aslında homojen bir yapı olmadığını, İmralı ruhu ile Kandil kimliği arasında gelgitler yaşadığını, marjinal sola, muhafazakar kesime, değişik etnik köken, mezhep ve inanç gruplarına açtığı pencerelerin bariz yanılsamalar içerdiğini biraz olsun anladı.

HDP’nin, lafla ikna edilemeyeceğini, açık taahhüt, yazılı belge veya kamuoyu önünde bağlayıcı beyan istediğini gördü. Öyle ki gerginliği basın açıklamasına birebir yansıdı.

“Kürt sorunu TBMM’de çözülecekmiş!”

HDP bu nedenle görüşmenin Meclis’te yapılmasını istemiş!

Ağzından bu kadar “demokrasi ve adalet” kelimelerini eksik etmeyen parti görünümlü, şiddet kılıflı bir oluşumun, bizzat demokrasinin sunduğu imkânları kullanarak, Türkiye Cumhuriyeti’nin dibine dinamit koymak istemesi ne kadar acı değil mi?

Haydi, Kemal Bey dün “Kürt sorunu” dedi, “Meclis’i işaret etti” vs.

Yetmedi! Belediyelerde kayyum uygulamasına son verilmesinden de dem vurdu.

İyi de mesele bu kadar basit değil ki!

Kemal Bey, terör örgütüne yardım yataklık yapan, lojistik destek ve kaynak sağlayan belediyeler hakkında ne yapacak?

“Kürt sorununu çözeceğim” derken Anayasa’daki “Türk vatandaşlığı tanımını” nereye oturtacak? Güya “nötr kimlik” edebiyatı ile Türkiye Cumhuriyeti’ni, “Anadolu Cumhuriyeti (!)” diye dönüştürmeye uğraşanların değirmenine su mu taşıyacak?

HDP’nin peşinden koştuğu “anayasada kurucu halklar” talebine nasıl karşılık verecek?

“Ana dilde eğitim” adı altında başlatılacak süreçte, resmi dil Türkçenin altının oyulmasına seyirci mi kalacak? Diyelim ki. Bir yandan bağımsızlık ve tarafsızlık vadettiği yargının diğer yandan Selahattin Demirtaş’ı (ilaveten Osman Kavala’yı) tahliyesini nasıl garanti edecek?

Bunlarla da yetinmeyecek olan HDP/ PKK’nın, “Öcalan’a ev hapsi!” dayatmasını ne zaman ve hangi gerekçe ile yerine getirecek?

Teröristle mücadeleyi nasıl sürdürecek?

Kandil baronlarının hiçbir bedel ödemeden siyaset yapmasının yolunu açmayı deneyecek mi?

PKK’lı teröristlere, “yerel kolluk gücü/jandarma” rolü dağıtacak mı?

Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi döneminde, devletin ve milletin büyük özverisine rağmen HDP’nin bölücü siyasal ajandasından, PKK’nın da şiddetten vazgeçmeyeceği yani, küresel aktörlerin maşası olarak tarihi hedeflerine yürümek istediği mutlak olarak anlaşılmışken. Aslında, “barış içinde bir arada yaşamaya dayalı çözüm istemedikleri” belli olmuşken Kemal Bey, bugünkü gibi “sevgi kelebeği olmayı!” sürdürecek mi?

Merak eden, PKK patentli kan ve barut kokusu içindeki Nevruzlarla, bugünkü huzur ortamının yaşattığı Nevruzlara bakabilir!

Evet! Çözülecek meseleler hâlâ var. Lakin çözüm, Cumhuriyetin kuruluş felsefesine operasyon çekilmesinden, federasyona dayalı kandırmacadan, Irak ve Suriye’de kontrol edilen alanlarda kalıcı olmayı öneren emperyalistlerden ve anayasanın ilk üç maddesi ile oynamaktan geçmiyor.

Türkiye Cumhuriyeti’ni kurcalayacağım derken, bozduğunuz ayarları geri getiremezsiniz!

ŞEHİT ANNELERİNDEN CHP-HDP GÖRÜŞMESİNE SERT TEPKİ: ‘TERÖRİST HDP, İŞBİRLİKÇİ CHP’

Türkiye Gaziler ve Şehit Aileleri Vakfı üyeleri (TÜGŞAV), CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun HDP ile görüşmesini protesto etti. TBMM önünde toplanan gazi ve şehit aileleri, “Terörist HDP, işbirlikçi CHP” sloganları attı.

TÜGŞAV Başkanı Gazi Lokman Aylar, “Burada yapılan hain görüşmeyle şehitlerimizin aziz hatıraları incitilmiş, vatana bedel ödeyen kahraman gazilerimiz derinden yaralanmıştır. Ulu önder Atatürk’ün izinde olduğunu söyleyenler meğer teröristlerin izindelermiş.

Şehit annelerinin, babalarının, bu ülkeye uzuvlarını feda eden kahraman gazilerimiz adına sesleniyoruz. Şehitlerimizin kemiklerini sızlatan, hainliklerini üst düzeye çıkaran ve terör örgütleriyle aynı masaya oturup bu ülkeyi satmaya kalkışan bu alçaklara hiçbir zaman fırsat vermeyin.
Ey Kılıçdaroğlu, koltuk uğruna şehitleri, bu vatanı satmaya hiç mi utanmıyorsun? HDP sizden binlerce bebeğin ve şehidimizin katili olan terörist başı Öcalan’ı serbest bırakmanızı talep ediyor.

Türk dilləri ailəsi

İlk dövrlərdə dünya dilləri çox az sayda olub. Zaman keçdikcə bu dillər arasında bölünmə getmiş, bir dildən onlarla yeni dil formalaşmış və formalaşanlarında hər birindən sonralar yenə başqa dillər əmələ gəlmişdir.Bu gün dünyada 3500-dən çox dil var. Bu törəmə prosesi ilə yanaşı, həm də onlarla dil ölmüşdür. Bir kökdən törəyən dillər qohum dillər adlanır. Qohum dillərin hamısına dil ailəsi deyilir. Qədim ulu türk dili aşağıdakı şaxələrə ayrılır. Oğuz dili, Qıpçaq dili, Qarluq dili, Sibir dili, Çuvaş dili, Saxa (yakut dili) dili.

• Oğuz dilindən — Azərbaycan, Qaqauz, Türkmən və Türkiyə türkcəsi
• Qıpcaq dilindən — Qazax, Qırğız, Tatar, Başqırd, Qumuq, Qaraqalpaq və s.
• Qarluq dilindən — Özbək, Uyğur, salur və s. dillər meydana gəlmişdir.

Bu bölünmə — şaxələnmə milli dillər yaranana qədər davam edir. Dil şaxələrinə dil qrupları da deyilir.

Avropadan Sibirə və Çinə qədər uzanan ərazidə ana dili olaraq 180 milyon insan tərəfindən, ikinci dil olaraq danışanlar da sayılarsa təxminən 250 milyon insan tərəfindən danışılan, 40 ayrı yazı dilinə bölünən, qədim tarixə malik olan bir dil — Türk dilləri vardır. Türk dilləri Altay dilləri ailəsinə aiddir. Ən çox danışılan Türk dili-Türkiyə Türkcəsidir. Daha sonra Azəricə, Özbəkcə, Uyğurca, Kazakca və Tatarca gəlir. Türk dilləri ailəsi kinetik əlamətlər əsasında təsnif edilən ən böyük dil ailələrindən biridir. Bu dil ailəsində 23-dən çox dil vardir. Bu dillər çox ətraflı tədqiq edilmişdir. Türk dilləri ailəsinə daxil olan dillərin xüsusiyyətləri bir çox dilçi alimləri maraqlandırmışdır. Türk dillərinin tədqiqi ilə həm rus və sovet dilçiləri, həm də xarici ölkə alimləri məşğul olmuşlar.

Başqa dil ailələrində olduğu kimi, türk dilləri ailəsinə daxil edilən dillər də bir-birinə leksik, morfoloji və sintaktik cəhətdən çox yaxındır. Qohum dillərdəki belə yaxın və oxşar cəhətlər bunların bir ana dildən ayrılıb inkişaf etdiklərini göstərir. Türk dilləri ailəsinə daxil olan dillər bir-birinə yaxınlıq etibarilə başqa dil ailələrindən seçilir. Belə ki, bu ailəyə daxil olan dillər bir-birindən çox az fərqlənir. Məsələn, Hind-Aropa dillərini götürək. Buraya həm rus, həm də erməni dili daxildir. Məlum olduğu üzrə bunlar arasındakı fərq çox böyükdür. Lakin türk dilləri ailəsinin ayrı-ayrı qruplarına daxil olan dillər müqayisə edildikdə çox fərq müşahidə olunmur. Məsələn: Dil sözünü götürək. Azərbaycan dilində bu söz —dil”, Özbək dilində —til”, Qazax dilində —til”, Tatar dilində —dil” kimi işlənir. Türk dilləri ailəsi iki budağa və yarımbudağa bölünür:

A.Türk dillərinin qədim hun budağı

• Bulqar dilləri qupu,
• Oğuz dilləri qrupu:
  Oğuz-Bulqar yarımqrupu,
  b.Oğuz-Türk-mən yarımqrupu,
  c.Oğuz-Səlcuq yarımqrupu,
• Qıpcaq dilləri qrupu:
  Qıpçaq-Poloves yarımqrupu,
  b.Qıpçaq-Bulqar yarımqrupu,
  c.Qıpçaq-Noqay yarımqrupu,
• Qarluq dilləri qrupu:
  Qarluq-Uyğur yarımqrupu,
  b.Qarluq-Xarəzm yarimqrupu,

B. Türk dillərinin şərqi hun budağı

• Uyğur-Oğuz dilləri qrupu
  Uyğur-Tukay yarımqrupu
  b.Yaqut yarımqrupu
  c.Xakos yarımqrupu,
• Qırğız-Qıpçaq dilləri qrupu

Müasir dövrdə işlədilən türk dilləri, əsasən, aşağıdakılardır:

1.Azərbaycan dili. Yer üzündə Azərbaycan dilində 30 milyona yaxın adam danışır.Bu dildən Azərbaycanda, Orta Asiya respublikalarında, Cənubi Azərbaycanda, İraqda və Gürcüstanda ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə olunur.

Azərbaycan dili türk dilləri ailəsinin cənub-qərb qrupuna mənsub olmaqla bu qrup daxilində mərkəzi mövqe tutan möhkəm zəmin və geniş nüfuz dairəsinə malik olan bir dildir.Azərbaycan dili Türk dilləri ailəsinə daxil olan müasir dillərdən, xüsusən türk, türkmən və qazax, qismən də qumuq dillərinə normaca daha çox yaxındır.Azərbaycan dilini səciyyələndirən bir sıra xarakterik cəhətləri mövcuddur.Bu xüsusiyyətlər əsasən özünü fonetik, qrammatik və leksik sistemdə göstərir.Məsələn, —ə” saitinin geniş yayılması, söz əvvəlində —h” saitinin işlənməsi, səs düşümü, səs artımı, samit səsləri bəzən qoşalaşması kimi fonetik hadisələr dilimizin fonetik sistemi üçün daha səciyyəvidir.Azərbaycan dilinin morfoloji quruluşunda nitq hisslərinin yeri, hal, kəmiyyət, mənsubiyyət kateqoriyaları, sifətin dərəcələri, say və zərflərin yaranma yolları, felin zəngin kateqoriyaya malik olması və s. başqa türk dillərində müəyyən dərəcədə fərqli xüsusiyyətlərə malikdir.Bu dilin sintaktik quruluşunda özünü gostərən söz birləşmələri, ifadə və ibarələr, çoxkomponentli cümlələr onun xarakterik xüsusiyyətlərindən hesab olunur.

Azərbaycan dili leksikasının əsasını türk mənşəli sözlər təşkil edir.Lakin bununla bərabər burada alınma sözlər təbəqəsi də mövcuddur.Buraya əsasən, ərəb və fars, həmçinin monqol mənşəli sözlər, eyni zamanda rus və avropa dillərinə də aid sözlər daxildir.Azərbaycan dili dünyanın zəngin dillərindən biri kimi vaxtilə Zaqafqaziyanın müxtəlif millətləri arasında başlıca ünsiyyət vasitəsi olaraq geniş yayılmışdi.Məşhur rus şairi M.Y.Lermontov yazırdı: —. mən bir çox dağlar aşdım,… Azərbaycanca öyrənməyə başladım.Həmin dil burada və ümumiyyətlə, Asiyada Fransız dilinin Avropada olduğu qədər zəruri bir dildir.”Alman sairi F.Bodenştet qeyd edir ki, —Qafqazda yaşayan camaatla ünsiyyətdə olmaq üçün bu dili bilmək kifayət edərdi”.

2.Altay dili. Türk dillərinin Şərqi-Hun qolunun qırğız-qıpçaq qrupuna daxil olan Altay dili Altay diyarının dağlıq Altay Muxtar vilayətində yaşayan əhalinin müasir ədəbi və danışıq dilidir.1948-ci ilədək Oyrot dili adlandırılmışdır.1959-cu il məlumatına görə bu dildə 45300, 1969-cu il məlumatına görə, 49 minə yaxın, 1981-ci məlumatına görə 60 minə qədər adam danışır.Altay dili fundamental şəkildə əsasən Böyük Oktyabr sosialist inqilablarından sonra öyrənilməyə başlanmışdır.Bu dil ən çox Qırğız dilinə yaxındır.Hazırda Altay dilinin əlifbası rus qrafikası əsasındadır.

Başqırd dili. Bu dildə Tatarıstan, Özbəkistan, Qazaxıstan, Tacikistan respublikalarında, habelə ölkəmizin bir sıra diyar və vilayətlərində danışan başqırdlar mövcuddur.1969-cu il məlumatına görə, 1 milyon 300 minə yaxın adam bu dildə danışır.Bu dil Tatar dilinə daha çox yaxındır.Başqırd əlifbası əvvəlcə ərəb, sonra latın, 1940-cı ildən isə kiril qrafikası əsasında meydana çıxmışdır.

Qaqauz dili. Ukrayna, Moldoviya, Orta Asiya və Qazaxıstanda, habelə Bolqarıstan və Ruminiyada yaşayan qaqauzların dilidir.Bu dil, əsasən,XIX əsrin ikinci yarısından etibarən öyrənilməyə başlanmışdır. XIX əsrdən Rusiyada yaşayan qaqauzların yazılı dili rus qrafikasında aparılır.

Qazax dili. Qazaxıstan, Orta Asiyada, habelə Çində, Monqolustanda və Əfqanıstanda yaşayan qazaxların milli dilidir.Bu dildə 6 milyondan çox əhali danışır.Qazax dilinin öyrənilmə tarixi M.Qaşqarlının —Divani-lüğətit-türk” əsərindən başlan-mışdır.Qazax dilinin əlifbası əvvəlcə ərəb, 1929-cu ildən latın, 1940-cı ildən isə rus qrafikası əsasında aparılmışdır.

Qaraqalpaq dili. Özbəkistanda, Xarəzmdə, Fərqanə vilayətlərində, Astraxan vilayətində, habelə Əfqanıstanda yaşayan qaraqalpaqların dilidir.Qaraqalpaq dilinin tədqiqi əsasən sovet hakimiyyəti illərindən aparılmağa başlanmışdır.1969-cu ildəki si-yahyalmanın məlumatına görə onların miqdarı 390 min nəfər-dir.Qaraqalpaq dilinin əlifbası 1928-ci ilədək ərəb, 1940-cı ilədək latın, 1940-cı ildən sonra isə rus qrafikası əsasında yaradılmışdır.

Qaraçay-Balkar dili. Bu dil iki etnik qrupu birləşdirir: qaracay və balkarlar.Qaraçaylar, əsasən, Qaraçay-Çərkəz Muxtar vilayətində, Balkarlar isə Kabardada yaşayırlar.Qaraçay və balkarların bir hissəsi isə Qırğızıstan, Qazaxıstan və Özbəkistanda yaşayır.Onların miqdarı 200 min nəfərdən çoxdur.Qaraçay-balkar dili əsrimizin 20-ci illərindən sonra tədqiq olunmağa başlamışdır.Bu dilin əlifbası rus qrafikası əsasında yaradılmışdır.

Qırğız dili. Əsasən, Qırğızıstanda, daha sonra Özbəkistanda, Tacikistanda, Qazaxıstanda, habelə Çində, Monqolustanda, Əfqanıstan və Pakistanda yaşayan 2 milyondan çox əhalinin dilidir.Qırğız dili fonetik və leksik xüsusiyyətlərinə görə Altay dilinə daha yaxındır.Müasir qırğız ədəbi dilinin formalaşması Sovet hakimiyyəti illərinə təsadüf edir.1926-cı ilədək ərəb, sonra latın, 1940-cı ildən etibarən isə rus qrafikası əsasında yeni əlifbadan istifadə olunur.

Qumuq dili. Dağıstanda yaşayan qumuqların dilidir.Bu dildə Çeçen-İnquş və Şimali Osetiyada yaşayan qumuqlar da da-nışır.Hal-hazırda bu dildən 250 minə qədər adam istifadə edir.Qumuq dilinin sistemli və elmi şəkildə tədqiqi H.K.Dmitriyevlə başlanmışdır.Başqa türk dilləri kimi qumuq dili də ərəb qrafikası bazası əsasında Böyük Oktyabr sosialist inqilabından sonra yaranmış, sonra latın qrafikasına, 1939-cu ildən rus qrafikasına keçilmişdir.

Yakut dili. Yakutda yaşayan yakutların dövlət dilidir.Yakutlar eyni zamanda Krasnoyarsk diyarının Taymır və Evenki milli dairələrində, habelə Maqadan, Saxalin və Amur vilayətlərində də yaşayırlar.Bu dildə danışanların ümumi sayı hal-hazırda 300 mindən artıqdır.Yakut dilinin öyrənilməsinə XIX əsrin ikinci yarısından başlanılmışdır.1922-24-cü illərdə yakut dilinin əlifbası beynəlxalq transkripsiyaya əsaslanmış, 1924-39-cu illərdə yazıda latın əlifbasına keçilmiş, 1939-cu ildən rus qrafikası əsasında yaranmış əlifbadan istifadə olunur.Müasir yakut ədəbi dili özünün ən yüksək inkişaf mərhələsində fəaliyyət göstərir.Hal-hazırda bu dildə elmi, ictimai-siyasi və bədii ədəbiyyat, qəzet və jurnal nəşr olunur.

Karaim dili. Litvada, Ukraynada, Moskva, Rostov və s. şəhərlərdə dağınıq halda yaşayan karaimlərə məxsusdur.Karaim-lərin bir hissəsi də Polşada yaşayır.Karaimlərin hal-hazırda xüsusi əlifbası yoxdur.Ona görə də onlar hazırda Litva və rus ədəbi dillərindən istifadə edir, bu dillərin əlifbasında yazıb yaradırlar.Karaim dili isə danışıq dili kimi yaşamaqdadır.

Noqay dili. Stavropol diyarında və Qaraçay-Çərkəz vilayətində, Həştərxan vilayətində, Krasnodar vilayətində və Dağıstanda yaşayan noqayların danışıq və yazılı ədəbi dilidir.Bu dildə təxminən, 60 mindən çox adam danışır.Noqay dilinin tədqiqinə sovet dövründə başlanmışdır.Bu dilin öyrənilməsində N.A.Baskakovun rolu böyükdür.
Noqay ədəbi dili və yazısı Böyük Oktyabr inqilabından sonra inkişaf etmişdir.İnqilaba qədər noqayların bir hissəsi yazıda ərəb əlifbasından istifadə etmişdir.1938-ci ildən rus qrafikası əsasında yaradılmış əlifba qəbul edilmişdir.Hazırda noqay dilində orta məktəblər üçün dərsliklər, rayon qəzetləri, bədii və ictimai-siyasi ədəbiyyat nəşr olunur.

Özbək dili. Özbəkistanda yaşayan özbəklərin dilidir.Öz-bək dilində danışanlara Özbəkistandan başqa Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistanda, habelə Çində və Əfqanıstanda rast gəlinir.Hazırda bu dildə 14 milyondan çox adam danışır.

1927-ci ilə qədər özbək dilinin əlifbası ərəb qrafikası əsasında aparılırdı.1927-1938-ci illərdə onlar latın əlifbasından istifadə etmişlər.1939-cu ildən isə özbək dilinin yazısında rus qrafikası əsasında yaradılmış əlifbadan istifadə olunur.Hazırda müasir özbək ədəbi dilində külli miqdarda bədii-elmi və ictimai-siyasi ədəbiyyat nəşr olunur.

14.Salar dili. Çində yaşayan salarların dilidir.Mövcud ədəbiyyatda salar dili həm müasir uyğur dilinin bir dialekti kimi, həm də müstəqil dil kimi verilir.Salar dili müstəqil dil kimi son zamanlarda tədqiqə cəlb olunmuşdur.Bu dilin elmi tədqiqi E.R.Tenişevin adı ilə bağlıdır.Salar dili əsas etibarilə canlı danışıq dilindən ibarətdir.Bu dilin özünün əlifbası yoxdur.

Tatar dili. Tatar xalqının milli dilidir.Bu dildə danışan tatar xalqı, əsasən Tatarıstan, Başqırdıstan, Çuvaşiya, Moldovada, Qorki, Tambov, Penza, Ryazan, Ulyanovsk, Samara, Sara-tov, Omsk, Tomsk, Tumen vilaytlərində yaşayırlar.Bunlardan başqa Ruminiya, Bolqarıstan, Polşa, Türkiyə və Çin dövlətlərində də tatar dilli əhali yaşayır.Hazırda tatarların ümumi miqdarı 6 milyon nəfərdən çoxdur.Bəzi ədəbiyyatda bu dil Kazan-tatar dili adı ilə də verilir.Tatar dili fundamental şəkildə Böyuk Oktyabr inqilabından sonra tədqiq olunmağa başlamışdır.Bu dilin əlifbası 1927-ci ilə qədər ərəb, 1927-ci ildən 1939-cu ilə qədər latın, 1939-cu ildən isə rus qrafikası əsasında aparılmışdır.

Tofalar dili. Krasnoyarsk diyarında yaşayan kiçik bir etnik qrupun dilidir.Bu dilə Karaqas dili də deyirlər.Fonetik və qrammatik xüsusiyyətlərinə görə tuva dilinə daha çox yaxındır.Bəzən mövcud ədəbiyyatda bu yaxınlığa görə tofalar dilini yuva dilinin bir dialekti də qeyd etmək meyli vardır.Tofalar dilinin yazısı yoxdur.Onlar əsasən rus ədəbi dilindən istifadə edirlər.

Tuva dili. Tuvada yaşayan tuvaların dilidir.Tuva xalqının bir hissəsi isə Krasnoyarsk vilayətində və Monqolustanda ya-şayır.Ümumiyyətlə bu dildə yer üzündə 170 minə qədər adam danışır.Tuva dili əsasən sovet dövründə yazıya malik olmuş və bir ədəbi dil kimi çox sürətlə inkişaf etmişdir.Hazırda bu dilin əlifbası rus qrafikasına əsaslanır.Müasir Tuva ədəbi dilində külli miqdarda bədii, elmi, ictimai-siyasi ədəbiyyat, qəzet və jurnallar nəşr olunur, radio və televiziya verilişləri aparılır.

Türk dili. Türkiyə dövlətinin dilidir.Bundan əlavə hər iki Almaniyada, Bolqarıstanda, Yuqoslaviyada, Kiprdə, Yunanıstanda, İranda, Afrikada və Avstraliyada yaşayan türklər də bu dildə danışır.1924-cü ilə qədər bu dil Osmanlı dili adlanırdı.Türk dilinin tədqiqi tarixi 16-cı əsrə təsadüf edir.Avropa alimləri bu dövrdə Türk dilinin qrammatikasını hazırlamağa səy göstərmişdir.
1928-ci ilə qədər türk dilinin əlifbası ərəb qrafikasına uyğun idi.1929-cu ildən etibarən latın əlifbasına keçilmişdir.

Türkmən dili. Türkmənistanda yaşayan türkmənlərin milli dilidir.Türkmənlər dünyanın bir çox ölkələrində, o cümlədən İranda, Əfqanıstanda, Türkiyədə, Suriya və İordaniyada da yaşayırlar.Bu dilin tədqiqinə əsasən XX əsrin əvvəllərindən başlanılmışdır.nLakin türkmən dilinin əsl elmi tədqiqi ancaq Sovet hakimiyyəti dövründə sürətli vüsət almışdır.Türkmən dilinin əlifbası da 3 dəfə dəyişikliyə məruz qalmışdır.Ərəb, latın və rus qrafikası əsasında yaradılmış türkmən dili əlifbası bu dilin inkişafı üçün əlverişli şərait yaratmışdır.

Uyğur dili. Yeni uyğur dili Orta Asiya və Qazaxıstanda, habelə Çin Xalq Respublikasında yaşayan uyğurların milli dilidir.Bu dilin öyrənilmə tarixi XIX əsrdən başlanmışdır.Uyğurların rus qrafikası əsasında əlifbası mövcuddur.Çindəki uyğurlar isə ərəb əlifbasından istifadə edirlər.

Xakas dili. Xakasda habelə Yenisey çayı sahillərində yaşayan Xakaz xalqının dilidir.Xakas dilinin əsaslı şəkildə öyrənilməsi son dövrlərə təsadüf edir.Bu dilin ilk əlifbası rus qrafikası əsasında olmuşdur.1929-cu ildə həmin əlifba latın qrafikası ilə əvəz olundu.1939-cu ildə xakaslar yenidən rus qrafikasına keçdilər.Müəyyən olunmuşdur ki, xakas dilinin xüsusiyyətlərini rus qrafikası daha düzgün əks etdirir.

Çuvaş dili. Çuvaşda yaşayan çuvaş xalqının milli dilidir.Çuvaşların müəyyən faizi Tatarıstan və Başqırdıstanda habelə Samara və Ulyanovskda məskən salmışdırlar. XVIII əsrin ikinci yarısından etibarən yazılı ədəbi dil kimi formalaşmağa və tədqiq olunmağa başlamışdır.Məşhur çuvaş maarifçisi və yazıçısı İ.Y.Yakovlev 1873-cü ildə rus qrafikası əsasında çuvaş dilinin əlifbasını yaratmışdır.Müasir çuvaş ədəbi dilində ali və orta məktəblər fəaliyyət göstərir, geniş miqyasda bədii və elmi ədəbiyyat nəşr olunur.

23.Şor dili. Şimali Altay və Kuznetsk Altay, Xakas və Dağlıq Altay vilayətləri ilə həmsərhəd olan Ton çayı sahillərində yaşayan Şorların dilidir.Şor dili türk dilləri ailəsinə daxil olan bir dil kimi Sovet hakimiyyəti illərində tədqiq olunmuşdur.Bu dilin əsas tədqiqatçısı N.P.Drenkovadır.

Dillərin geneoloji təsnifi sahəsində tədqiqatlar hələ də davam edir.Demək olar ki, dünya dilçiliyində indiyədək aparılmış ge-neoloji təsnifə Yer üzündə mövcud olan bütün dilləri tam əhatə edə bilməmişdir.Elə dillər vardır ki, onları indiyədək heç bir mövcud dil ailəsinə və qrupuna daxil etmək mümkün deyildir.Bu cəhətdən yapon, koreya, alban, yunan və başqa dillərin digər dillərlə tarixi qohumluq əlamətlərini öyrənib aşkara çıxarmaq müasir dilçiliyin qarşısında bir problem olaraq qalmaqdadır.

M.Qaşqarlı: —Dərdini dinlədə bilmək və türklərin könlünü almaq üçün onların dilləri ilə danışmaqdan başqa yol yoxdur”.

Dünya dilləri yarandığı ilk dövrlərdə çox az sayda olub. Zaman keçdikcə bu dillər arasında bölünmə getmiş, bir dildən onlarla dil formalaşmış, formalaşanda da hər birindən yenə başqa dillər əmələ gəlmişdir. Bu gün dünyada 3500-dən çox dil var. Bu törəmə prosesi ilə yanaşı, həm də onlarla dil ölmüşdür.

Bir kökdən törəyən dillərə qohum dillər deyilir.Qohum dillərin hamısı birlikdə dil ailəsi adlanır.

Azərbaycan dili türk dilləri ailəsinə mənsubdur. Türk dilləri ailəsi bir neçə qrupa bölünür: oğuz qrupu, qıpçaq qrupu, qarluq qrupu.

Dilimiz oğuz qrupuna daxildir. Türk (Türkiyə türkcəsi), türkmən, qaqauz dilləri də oğuz qrupuna daxildir. Qazax, qırğız, tatar, başqırd, qumuq dilləri qıpçaq qrupuna aiddir. Qarluq qrupuna isə özbək, uyğur, salur və s. dillər daxildir.

Oğuz qrupundan olan dillərin formalaşması eramızın birinci minilliyində başa çatır. Deməli, bu qrupa daxil olan Azərbaycan dilinin də fonetik sistemi, əsas lüğət fondu (leksikası) və qrammatik quruluşu həmin dövrdə formalaşmışdır.

Azərbaycan-türk milli dili isə XVI əsrin sonlarından formalaşmışdır. Bu dövrdə çağdaş dilimizin əsas fondu (leksikası) və qrammatik quruluşu müəyyənləşir

Dünyada nə qədər azərbaycanlı yaşayır? — Almaniyada yaşayan soydaşımız Əli xan İqbal bu suala cavab vermək məqsədilə araşdırma aparmışdır. Bütün dünyada azərbaycanlıların ümumi sayı 48.703. 575 nəfər təşkil edir Azərbaycan dilində dünyanın 85 ölkəsində danışılır. 45 milyondan artıq adam bu dildə danışır, talışlar, tatlar, ləzgilər və başqa xalqlar da ikinci dil kimi istifadə edirlər.

Mənbə: Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti, ali məktəb tələbələri üçün dərs vəsaiti, Bakı 2015
Müəlliflər: Akif Bayramov, Ziyəddin Məhərrəmov, Mustafa isgəndərzadə

• Teqlər:
• türk dili
• , türk dil ailəsi
• , dil ailəsi

Qdim milli turk lidbaları

İhtiyaç sahibi öğrenciler kırtasiye yardımı için sizlerin desteğini bekliyor. Bir set bedeli 300 TL’ dir.

1. ULUSLARARASI KUDÜS YETENEK VE YENİLİK YARIŞMASI BAŞLIYOR!

SEN DE YETENEKLERİNE GÜVEVİYOR, BU YARIŞMADA ”BEN DE VARIM!” DİYORSAN BAŞLIKLARIMIZI İNCELEYEBİLİRSİN.

MİLLİ TÜRK TALEBE BİRLİĞİ ‘ÇAD’ SU KUYUSU PROJESİ

Bir Damla İyilik İçin Çad’da Açılacak Su Kuyusuna Destek Ol!

Paylaşmak için MTTB Çad’da

Paylaştıkça çoğalır kardeşliğimiz. 12 yıldır kurban bağışlarınızı mazlum ümmet coğrafyalarında kardeşlerimiz ile paylaştık. Bu bayram Afrika, Çad’da 1267 hisse kurban keserek 55.700 ihtiyaç sahibine emanetlerinizi ulaştırdık. Binlerce ihtiyaç sahibi adına teşekkür ederiz.

PAYLAŞMAK İÇİN MTTB ÇAD’DA

Ümmete Can KURBAN! Kurban hisselerinizi ihtiyaç sahiplerine ulaştırarak Kurban bereketini paylaşıyoruz, bağışlarınızla gönül coğrafyamızdaki yüzlerin gülmesine vesile oluyoruz. Kurban Hisse Bedeli: 1400 TL Bilgi ve Bağış İçin; 0 542 435 75 63 0 553 651 21 44

2022 Kudüs Yılı

İslam’ın ilk kıblesi Mescid-i Aksâ’yı hudutlarında muhafaza eden Kudüs, her daim biz Müslümanların Hilal mücadelesi olmuştur. Kudüs, Efendimiz(sav)’in Miraca çıktığı tarih itibariyle; ben de Müslümanım diyen her mümine emanettir. Bu cihetle 2022 yılını “Kudüs Yılı” ilan ediyoruz.

CUMA BULUŞMALARI

GELENEKSEL CUMA BULUŞMALARI Gazeteci – Yazar Namaz Gönüllüleri Platformu Sözcüsü Abdullah YILDIZ’ın konuk olarak katılacağı bu haftaki Cuma Buluşmamıza davetlisiniz. TARİH: 26 Kasım Cuma SAAT: 19:00 YER: MTTB Genel Merkezi

SEZAİ KARAKOÇ TAZİYE

“Mezarlardan bile yükselen bir bahar vardır, Aşk celladından ne çıkar madem ki yâr vardır.” Hakkın rahmetine kavuşan Şair ve Yazar Üstad Sezai Karakoç’a Allah’tan rahmet, yakınlarına ve sevenlerine başsağlığı dileriz. #SezaiKarakoç

MTTB olarak, üniversiteler üzerinden oynanan bu oyuna asla müsaade etmeyeceğiz.

Karanlık odaklara karşı, Milli Türk Talebe Birliği olarak sesleniyoruz; Sadece Boğaziçi Üniversitesinde değil hiçbir üniversitemizde kirli emellerinizi gerçekleştiremeyeceksiniz.

Nevzat Arabacı Taziye

Fikir ve aksiyon insanı, hayatını davaya adamış MTTB’li büyüğümüz Nevzat Arabacı Hocamız vefat etmiştir. Merhuma Allah’tan rahmet ve mağfiret, ailesine ve sevenlerine başsağlığı dileriz. Başımız sağolsun.

MTTB Malatya İl Teşkilatı

Milli Türk Talebe Birliği Malatya İl Başkanlığı Kültür Yayınlarımızın “Hukuk’a Genç Bakış ve Sağlık Bilimlerine Genç Bakış” Kitabları ÇIKTI! Satışlarımız MTTB Şubelerinden, Kitapevlerinden ve Online satış noktalarından temin edebilirsiniz.

MTTB Malatya İl Teşkilatı

Kültür ve Eğitim Komisyonu Yönetim Kurulu Üyelerimiz ile birlikte Eyüp Sultan Cami İmam Hatibi Talha Toğrulca eşliğinde Felak ve Nas Surelerinin tefsirini yaparak haftalık sohbetimizi gerçekleştirdik.

MTTB Malatya İl Teşkilatı

Kültür ve Eğitim Komisyonu Tarih ve Medeniyet Enstitüsün 2.Haftası “Dinler Tarihi ve Medeniyetler Tarihi Bakımından Kudüs” konusu ile Doç. Dr. Yahya Başkanın sunumu ile gerçekleşti.

MTTB Kayseri İl Teşkilatı

CUMA BULUŞMALARI EĞİTİM BİRİMİ | Kayseri il Sağlık Müdürü Sayın Ali Ramazan BENLİ’nin konuk olarak katıldığı Cuma Buluşmamızı gerçekleştirdik. Katılımlarından ötürü teşekkür ederiz.

MTTB Ankara İl Teşkilatı

Tevfik İleri Öğrenci Yurdu’nda ”Çetin Ceviz” onuncu hafta programını gerçekleştirdik.

MTTB Eskişehir İl Teşkilatı

Eskişehir Milli Türk Talebe Birliği olarak Orta öğretim teşkilatımızla beraber hava şehitliğini ziyaret ettik. Şehitliğe dair hasbihal ettik.

MTTB Ankara İl Teşkilatı

İdlib’te şehit olan kahraman askerlerimiz için Kuran-ı Kerim tilaveti ile başlayan “28 Şubat Postmodern Darbe” konulu Talebe Gündemi programımızı Hasan Hüseyin ULUDAĞ’ın katılımlarıyla gerçekleştirdik.

MTTB Kayseri İl Teşkilatı

KÜLTÜR VE SOSYAL İŞLER BİRİMİ | 2020 Necip Fazıl Yılı kapsamında”Üstad Necip Fazıl’ın Davası ve Mücadelesi”adlı programımızı gerçekleştirdik. Konferansın ardından davetli konuşmacı olarak katılan Sayın Dursun Çiçek’e plaket takdimi düzenlendi. Tüm katılımcılara çok teşekkür ederiz.

MTTB Kayseri İl Teşkilatı

KÜLTÜR VE SOSYAL İŞLER BİRİMİ | Milli Türk Talebe Birliği Kayseri Şubesi olarak, 2020 Necip Fazıl Yılı kapsamında “Üstad Necip Fazıl’ın Davası ve Mücadelesi” adlı programımıza katılım gösterenlerle beraber akşam yemeğinde bir araya geldik.

MTTB Kayseri İl Teşkilatı

2020 Necip Fazıl Yılı kapsamında, Birlik Vakfı Kayseri Şubesi, Genç Birlik Kayseri Şubesi ve MTTB Kayseri Şubesi olarak düzenlediğimiz; Üstad Necip Fazıl Kısakürek’in “Bir Adam Yaratmak” adlı tiyatro oyunu, Birlik Sanat Tiyatrosu oyuncularımız tarafından sahnelendi. Programımıza yoğun ilgi gösteren vatandaşlarımıza ve güzel oyunculuklarından dolayı Birlik Sanat Tiyatrosu oyuncularımıza teşekkür ederiz.