Qədim xalqlar

1) существующий с давних времен. Köhnə (qədim) kitablar старинные книги, köhnə (qədim) əşyalar старинные предметы

Qədim xalqlar

Qədim Albaniyada yaşayan azsaylı xalqlar

Qaynaqlarda Qafqaz Albaniyasında yaşayan xalq və tayfalar sırasında utilər, qarqarlar və amazonkalar, sovdelər, kaspilər, maqlar, sisaklar, mardlarvə amardlar, ariaklar və anariaklar, qellər və leqlərin adları çəkilir. Bu tayfaların ən qədimləri Qafqaz və türk dillərində danışan avtoxton etnoslar olublar. Tarixçilər bildirir ki, eramızın ilk əsrlərindən başlayaraq Sasani şahlarının göstərişi ilə Albaniyaya bir sıra irandilli tayfalar köçürülüb, III-IV əsrlərdən başlayaraq isə şimaldan, Dərbənd keçidindən yeni türk tayfalarının, o cümlədən hunların, subarların, xəzərlərin, barsillərin və s. Qafqaz Albaniyasına axını başlayıb. Xüsusən də subar tayfaları Albaniyanın qədim paytaxtı Qəbələ ətrafında məskunlaşmışdılar. Buna görə də erkən orta əsr mənbələri Qəbələni bəzən Qəbələ-Subar adlandırırlar.

Tarixi mənbələrə əsasən qədim Albaniya etnik tərkibinə görə kifayət qədər rəngarəng ölkə idi. Ancaq albanlar bu massivdə daha iri tayfa idi. Buna görə də bütün ölkə Albaniya adlanmağa başlanmışdı. Lakin bu da tamamilə mümkündür ki, bu tayfanın özü adını ölkənin adından alıb. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, “Alban” adını türkdilli tayfalarla bağlamaq daha uyğun variantdır. Çünki hal-hazırda Orta Asiyada konkret olaraq Qazaxıstanda alban adlı türkdilli qəbilə yaşayır. Bundan başqa çuvaşların öz yaranışları haqqında dastanda bildirilir ki, onların ulu əcdadları Qafqaz dağlarının o tərəfindən gəlmiş alpanlar olub. Son dövrlərdə aparılan sanballı elmi tədqiqatlar nəticəsində Qafqaz albanlarının türk mənşəli və türkdilli tayfa olması birmənalı şəkildə sübut edilib.

Qafqaz Albaniyasının əski Qafqazdilli sakinlərindən çilb (avar), çiqb (saxur), gel (ingiloy) və saxurlar haqında albanşünas B.Şahverdiyevin qənaətləri maraqlıdır: �Strabonun yazdığına görə, Qafqaz Albaniyasında 26 soy və xalq yaşamaqda idi ki, bunlardan albanlar, massagetlər, qarqarlar, saklar, kəngərlər, çullar, beçeneqlər (oğuzlar), kumanlar, kerqillər, suvarlar, bulqarlar, hunlar, xəzərlər, dondarlar, labanlar (lpinlər), qaytaqlar və s. türk soy və boyları idilər və ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətini təşkil edirdilər. Eyni zamanda dağlıq bölgələrdə, əski Andiya və Mazamua ərazisində udinlər, ciqblər, silvlər (çilblər), herlər, qatlar (xınalıqlılar və buduqlar), leqlər (ləzgilər və laklar), boxlar (ubıxlar), gellər və digər qafqazdilli tayfalar da yaşayırdılar. Bu xalqlar azsaylı idilər. Onların nəsilləri bu gün də Dağıstanda və Azərbaycanın şimaldakı dağlıq ərazilərində yaşamaqdadırlar. Bunlardan çoxsaylısı avarlardır ki, onların bir qismi Dağıstanda, bir qismi isə Azərbaycanda, əsasən Balakən və Zaqatala rayonlarında məskundurlar. Hazırda Dağıstanın ən çoxsaylı xalqı hesab olunurlar. Dilləri İber-Qafqaz dillərinin Nax-Dağıstan qrupuna daxildir. Antropoloji cəhətdən subavropoid irqinin kafkasion tipinə aiddirlər. Ümumi saylarının 500-600 min civarında olduğu bildirilir. �Avar� adı onlara kənardan verilmiş addır. Özlərini �tsolb� adlandırırlar. Tarixi mənbələr də onları məhz bu adla, daha doğrusu, bir qədər təhrif edilmiş �çilb� və ya �silv� şəklində, qədim Albaniyanın xalqlarından biri kimi qeydə alıb. Kənardan verilən �avar� adına görə onları çox zaman VI-VIII əsrlərdə mövcud olan və Şərqi Avropanın böyük bir hissəsini hakimiyyəti altına alan Böyük Türk-Avar Xaqanlığını quran avar türkləri ilə qarışdırırlar. Tsolb-avarların türk avarlarla etnik və dil qohumluğu yoxdur.

Görünür, tsolblar (çilblər, silvlər) bir zamanlar Avropanın bir çox xalqları kimi Avar Xaqanlığının təbəələri olub və ya da əsgər kimi türk-avar ordusunda xidmət edib, bu üzdən �avar� adı yanlış olaraq onlara da şamil edilib. Avarların bir-birini anlamayacaq dərəcədə iki fərqli dialektdə danışdıqları qəbul edilsə də, əslində bunlar qohum dillər olmasına baxmayaraq, fərqli iki dildir. Məsələ isə ondadır ki, XX əsrin 30-cu illərində Stalinin birbaşa göstərişi ilə �andiyalı� və ya �andok� kimi tanınan tamam başqa bir Dağıstan xalqının etnik kimliyi inkar edilməyə və həmin dövrdən etibarən bu xalq avar kimi qələmə verilməyə başlanıb. Sözügedən xalqın adı Dağıstanda axan iki Göysu adlı çaydan birinin adında əbədiləşib � Andiyskoye Koysu. Maraqlıdır ki, bu çaylardan biri andiyalıların (andokların) adı ilə qoşa çəkilsə də, ikinci eyniadlı hidronimdə avarların adı əbədiləşib � Avarskoye Koysu.

Azərbaycanda məskunlaşan avarlarla qonşuluqda digər azsaylı qafqazdilli xalqlar da yaşayırlar ki, bunlardan saxurların və ingiloyların adını xüsusi çəkmək lazımdır. Saxurlar Azərbaycanın Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarında, eləcə də Dağıstanın Şəki-Zaqatala bölgəsiylə həmsərhəd olan Rutul rayonunda yaşayırlar. İber-Qafqaz dillərinin Dağıstan qolunun cənub-şərq qrupuna aid olan saxur dilində, eləcə də Azərbaycan türkcəsində danışırlar. �Saxur� adı bu xalqın əsl adı deyil və yaşadıqları ən böyük kəndin adından qaynaqlanır. Sayları 30 mindən bir qədər çox olan saxurlar özlərinə �yixv� deyirlər ki, tarixi mənbələr onları məhz bu adla, daha dəqiq desək, həmin adın bir qədər təhrif edilmiş forması olan �çiqb� kimi Qafqaz Albaniyasının sakinlərindən biri kimi qeydə alıb. İngiloylara gəlincə, əsasən Azərbaycanın Qax və Zaqatala rayonları ərazisində yaşayan gürcülərin subetnik qrupu hesab edilən bu xalqın nümayəndələri I Şah Abbasın dövründə müsəlmanlığı qəbul ediblər. Tarixi mənbələr onlardan �gel� (qel) adı altında, Qafqaz Albaniyasının sakinlərindən biri kimi söz açır.

Qafqaz Albaniyasının qafqazdilli xalqlarından danışarkən, udinlərin üzərində xüsusi durmağa böyük ehtiyac var. Şərqi Qafqazda qədim xalqlardan biri olan və özlərini �udi� adlandıran udinlər Oğuz şəhərində, eləcə də Qəbələ rayonunun Nic qəsəbəsində yaşayırlar. Onlara Rusiya, Gürcüstan (Oktomberi kəndi), Qazaxıstan, Ukrayna və başqa olkələrdə də rast gəlmək mümkündür. Udinlər udin dilində danışırlar, dinləri xristianlıqdır. Alban dilinin guya udin dili olduğu barədə fikir elmdə çox yayılıb. Ancaq tarixi mənbələrin heç biri bunu təsdiqləmir. Əksinə, həm erməni, həm də alman qaynaqları birmənalı şəkildə bildirirlər ki, alban əlifbası məhz qarqar dili əsasında yaradılmışdı və bu dil əsrlər boyu Albaniyanın ədəbiyyat və dövlət dili funksiyasını ifadə edib.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Asiyyat Tinayeva avarlar haqqında danışaraq bunları bildirir: �Folklor hər bir xalqın yüksək mənəvi-əxlaqi dəyərlərini, etik və estetik düşüncəsini özündə əks etdirən onun mənəvi sərvətidir. Hər bir xalqın tarixi, adət-ənənəsi, ictimai-siyasi düşüncəsi, əxlaqi keyfiyyətləri, qəhrəmanlığı və vətənpərvərliyi bütöv və özünəməxsus şəkildə onun folklorunda cəmlənib. Bu baxımdan Azərbaycanda yaşayan avarların foklor nümunələri maraq doğurur. Avarlar Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsində – Zaqatala və Balakən, qismən də Qax rayonlarında yaşayırlar. Əhali əsasən əkinçilik, maldarlıq, tərəvəzçiliklə məşgul olur. Avar xalq ədəbiyyatı mövzu və məzmun baxımından rəngarəng olsa da, Azərbaycan folklor nümunələri ilə bir sıra ortaq cəhətlərə malikdir. Şifahi söz sənətində bir çox mətnlərin üst-üstə düşməsi həmin örnəklərin vahid etnocoğrafi məkanda əmələ gəlməsini göstərir. Azərbaycanın zəngin folkloruna daxil olan nağıl və dastanlar, xalq müdrikliyinin ifadəsi olan atalar sözləri və zərbi-məsəllər tarix boyu burada yaşayan xalqların şifahi söz sənətinə güclü təsir göstərib.

Qodu-qodu ilə bağlı olan nəğmələrin ilk iki sətri Azərbaycan dilindədir:

Qordi, qordi, qordina,

Qordi salam vardina.

Bir çox atalar sözləri və zərbi-məsəllər (Məsələn: Bir əldə iki qarpız tutmazlar), Molla Nəsrəddinlə bağlı olan lətifələr də buna əyani misal ola bilər.

Azərbaycan folklor nümunələri ilə bir sıra ortaq cəhətlərlə yanaşı, avar folklorunun özünəməxsus cəhətləri az deyil. Bu cəhətlər daha çox xalqın iradəsini əks etdirən xalq dastalarında, toy, dəfn kimi mərasimlərdə, mərasim və mövsüm nəğmələrində, milli adət-ənənələrdə özünü göstərir.

Yazın ilk günlərində avarlar əkinçiliklə bağlı olan Ots bay bayramını keçirirlər. Bundan başqa yaz aylarında Rohi bog mərasimi, gül bayramı keçirilir. Avarlar arasında geniş yayılan yağıs və gün istəmə mərasimi uşaqların və böyüklərin həvəslə keçirdiyi mərasimdir. Yagış istəmə mərasimində burcah və gün istəmə mərasimində maxara bişirilir və hər kəsə verilirdi. Sulu burcah (əriştə) yagış damlalarını, sac üstündə bişirilən saçaqlı maxara isə günəşi xatırladır.

Avar toy adətlərinin özünəməxsusluğuna gəldikdə isə onu deyə bilərik ki, nişan mərasimi keçirilmir, elçilikdən az sonra toy mərasimi olur, evlənəcək oğlan üçün mütləq ayrı ev tikilir, onun təsərrüfatı ayrılırdı. Avar xalq dastanlarını el arasında yetişən xalq ozanları təmbur çalaraq söylərdilər. �Xoçbar�, �Baxtika�, �Kamalil Başir� kimi xalq dastanları Dağıstanda olduğu kimi bu bölgədə də dillər əzbəridir. �Xoçbar� dastanında xalq qəhrəmanı Xoçbarın zülmkar xana ölüm anında belə boyun əymədiyini, �Kamalil Başir� dastanında gözəlliyi dillərdə dastan olan Kamalın oğlu Başirin gözəlliyinin başına bəla olmasından, atası tərəfindən öldürülməsindən danışılır. Bu dastanlardan biri olan �Baxtika�da göstərilən baş qəhrəman Baxtika Avar xanı Umaxan Avarın bacısıdır. Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanla müttəfiq olan Umaxan çox gənc olan bacısını yaşlı xana ərə verir. Baxtika qardaşına üsyan etsə də, bunun heç bir faydasının olmaması, ər evinə getməyə məcbur qaldığından çəkdiyi iztirablar dastanda öz əksini tapıb. Avar xalqının qəhrəmanlq keçmişini, onun qəhrəman övladlarının göstərdiyi şücaətləri �Carli Şaban� və Ğoloda sakinlərinin qəhrəmanlığını əks etdirən müxtəlif xalq şeirlərində, İmam Şamil və onun əfsanəvi naibi Hacı Muradla bağlı olan əfsanə və rəvayətlərdə görə bilərik. İmam Şamilin 30 ilə yaxın Rus İmperiyasına qarşı igidliklə vuruşması, Hacı Muradın göstərdyi misilsiz qəhrəmanlıqlar xalqın yaratdığı rəvayət və əfsanələrdə, nəğmələrdə şişirdilmir, öz real əksini tapır�.

Xalq Cəbhəsi.- 2016.- 13 may.- S.13.

Qədim xalqlar

Neneslər

Rusiyanın Sibir bölgəsində yaşayan neneslər maralçılıqla məşğul olurlar. Maralçılıq onların həm də həyat tərzidir. Neneslər arasında maral ətini çiy yemək çox populyardır. Hal-hazırda onların sayı təxminən 45 min nəfərdir.

Ladakxi

Hindistan ərazisində yaşayan ladakxilərin sayları 57 mindən çox deyil.

Mursi qəbiləsi

Efiopiyanın cənub-qərbində yaşayır. Sayları təxminən 7,5 mindir. Sivilizasiyadan uzaq yaşayan bu qədim qəbilənin sakinləri oğlan uşağının doğulmasını savaşçıların dünyaya gəlişi kimi qəbul edirlər. Onların adətlərinə görə, evlənməyə hazırlaşan kişilər seçdikləri qadın ilə maraqlanan digər kişilər ilə savaşmaq məcburiyyətində olurlar. Qalib olan şəxs həmin qadınla evlənir . Bu, azmış kimi, toydan sonra nə qədər cəsarətli olduğunu sübut etmək üçün həmin bəy qonşunun inəklərinidə oğurlamalıdır.

Aqori

Aqori adlı bu qəbilə Hindistanın Varanasi bölgəsində yaşayır. 10-cu əsrdən bu günə kimi gəlib çıxan qəbilə hindu tanrısı olan “Şiva”ya sitayiş edir. Zaman keçdikcə sayları azalan Aqori qəbiləsi insanın reinkarnasiyaya, yəni insanın yenidən doğulmasına inanırlar. Dünyadan tamamilə uzaq düşən Aqori qəbiləsi rituallarını və dini ifadələrini sirr kimi gizli saxlayırlar. Aqori qəbiləsinin ən qorxunc adətlərindən biri isə öz ölülərini yemələridir. Yedikləri ölülərin qalan hissələrini isə yandıraraq külə çevirirlər.

Daha sonra külü bədənlərinə sürtürlər. Bunun səbəbi isə ölüm qorxusunun ən böyük qorxu olduğunu və beləcə ölüləri yeyərək, bu qorxunu özlərindən uzaqlaşdıracaqlarını düşünürlər.

Buşmenlər

Cənubi Afrikada yaşayan və vaxtilə buranın əsas əhalisini təşkil edən bu qədim qəbilə hal-hazırda yer üzündən silinmə riskini yaşayır. Sayı 100 min olan bu qədim xalqlar əsasən Anqolada, Cənubi Afrika Respublikasında, Namibiyada, Mozambikdə, Lesoto və Botsvanada yaşayırlar. Onların əsas dili koysan dilir. Buşmenlər mahir ovçudurlar.

Papua və Yeni Qvineyanın dağlıq ərazilərində yaşayan hulilərin hal-hazırda sayları 150 mindir. Bu qəbilənin kişiləri düşmənlərini qorxutmaq üçün üzlərini sarı, qırmızı və ağ rəng ilə boyayırlar, başlarına isə öz saçlarından hazırladıqları parikləri qoyurlar.

Samburu

Yer üzündən silinmək təhlükəsini samburu qəbiləsi də yaşayır. Keniyanın şimalındakı dağlıq ərazilərdə məskunlaşan Samburu qəbiləsi maldarlıqla məşğul olurlar. Bu insanların qəribə adətləri var. Onlar güclü qalmaq və pis ruhlardan qorunmaq üçün heyvanların qanını içirlər. Hal-hazırda onların sayı 160 mindir.

Çukçalar

Çukçalar əsasən Rusiya Federasiyasının ərazisində yaşayırlar. Sayları 15 mindən çox deyil. Sovet folklorunda bəstəboy, sadəlövh maral saxlayan kimi təqdim olunan çukçalar haqqında söylənənlər həqiqətə uyğun deyil. Əslində çukçalar Uzaq Şimalın Alyaskadan Kamçatkaya qədər böyük tayfaları özlərinə tabe etdirmiş ən güclü və döyüşkən xalq olub.Çukçalar ölümdən qorxmurdular, əsir düşdükdə belə özlərini öldürürdülər. Tarixdən məlum olduğu kimi, rusların çukçalar ilə müharibəsi 150 il davam etmişdi və ruslar onlara qalib gəlmişdilər. Rusların hakimiyyəti zamanı Çukotkada yaşayan çukçalar daxili işlərdə tam müstəqilliyini qoruyub saxlamışdılar. Bu mərd xalqın sonuncu müharibəsi 1947-ci ildə eskimoslar ilə olmuşdur və onlar qalib gəlmişdilər. Uzun illər soyuq ərazilərdə yaşayan çukçalar çox qonaqpərvərdilər. Hətta o qədər qonaqpərvərdilər ki, hörmətli qonaq evlərinə gələndə öz həyat yoldaşlarını belə bir gecəlik təklif edə bilərlər. Bu, xüsusi hörmət əlaməti sayılır. Azsaylı olmaları çukçaların həm də bir-birinin həyat yoldaşını dəyişməyə və qrup şəklində evlənməyə vadar edir. Bizə onların bu hərəkəti qəribə gəlsə də, çukçalar üçün bu, icmanın bütövlüyünü qorumaq üçün atılan bir addımdır. Çox maraqlıdır ki, köçəri çukçalar oturaq həyat sürən çukçalar ilə ünsiyyət qurmurlar və onları özlərindən aşağı pillədə görürlər. Öz unikallığını saxlayan bu qədim xalqın sayı tədricən azalmaqdadır.

Vaorani

Ekvadorun şərqində, Yasuni milli parkı ərazisində dünyanın azsaylı və qapalı xalqı vaorani yaşayır. 1968-ci ildə protestant missionerlərlə əlaqəyə girən bu qədim xalq, meşələrə gedərək xarici aləmlə əlaqəni tamamilə kəsdilər. Qəbilə barədə demək olar ki, heç nə məlum deyil. Deyilənlərə görə, onlar əsasən ovçuluq və yığıcılıq ilə məşğul olurlar. Qeyd edək ki, dünyanı cənginə almış koronavirus təkcə 17 yaşlı hamilə qadında aşkar olunmuşdu. Hal-hazırda bu qəbilədə yaşayan insanların sayı təxminən 4 mindir.

Kokopa

Getdikcə sayı azalan xalqlardan biri də kokopadır. Hal-hazırda Meksika və ABŞ-ın Arizona ştatında məskunlaşan bu xalq ovçuluq və maldarlıq ilə məşğul olur. Sayları cəmi 300 nəfərdir.

Samirə Tağıyeva, “İki sahil”

qədim

1. древний, старинный, старый. Qədim şəhərin xarabaları развалины древнего города, qədim mədəniyyat древняя культура, qədim memarlıq abidələri древние памятники архитектуры, qədim tarix древняя история, qədim xalqlar древние народы, qədim zamanlarda в древние времена, геол. qədim allüvial çöküntülər древнеаллювиальные отложения, qədim Xəzər terrasları древнекаспийские террасы, qədim yunan dili эллинский язык, древнегреческий язык, qədim xalq mahnıları старинные народные песни, qədim ənənələr старые традиции, qədim dünya старый свет

2. геол. ископаемый. Qədim düzənliklər ископаемые равнины, qədim qalıqlar ископаемые остатки, qədim su ископаемая вода

3. античный. Qədim dünya pedaqogikası пед. античная педагогика
4. архи … (в сложных словах). Qədim fonem лингв. архифонема
◊ qədim əyyamda при царе Горохе; qədim dövrlərdən bəri испокон веков
древний, старинный, античный. Qədim tarix древняя история.
1. кастрат, скопец (кастрированный мужчина)

2. евнух (кастрированный служитель, наблюдающий за женщинами в гареме); xədim eləmək (etmək) кастрировать, оскоплять, оскопить

евнух, скопец.
сущ. устар. старое время, древние времена. Dövri-qədimdən с древних времен, испокон веков
сущ. устар.
1. собеседник
2. шут (в старину: лицо, развлекавшее забавными выходками и шутками господ и гостей)
1. собеседница
2. придворная дама
1. живущий долго

1) давно созданный, существующий долгое время. Köhnə bina старое здание, köhnə şəhər старый город, köhnə park старый парк, köhnə ənənə старая традиция, köhnə mahnı старая песня, köhnə film старый фильм, köhnə (qədim) abidələr старые (старинные) памятники

2) давно занимающийся какой-л. деятельностью, опытный, бывалый. Köhnə işçi старый работник, köhnə müəllim старый учитель

3) давно известный. Köhnə ideya старая идея, köhnə lətifə старый анекдот
4) многолетний, выдержанный. Köhnə şərab старое вино, köhnə sirkə старый уксус

5) изношенный, давно сделанный, ставший ветхим, негодным от времени, от долгого употребления. Köhnə kostyum старый костюм, köhnə ayaqqabı старая обувь, köhnə maşın старая машина

6) ветхий, обветшалый, пришедший в негодность. Köhnə ev старый дом, köhnə dəyirman старая мельница

7) утративший свои качества, ставший не свежим от длительного хранения (о продуктах питания). Köhnə yağ старое масло, köhnə xörək старый обед

8) негодный, недействительный, использованный до определенного срока. Köhnə vəsiqə старое удостоверение, köhnə təqvim старый календарь, köhnə buraxılış (icazə) vərəqəsi старый пропуск, köhnə əlifba старый алфавит, köhnə pul старые деньги (вышедшие из обращения)

9) устарелый, устаревший, несовременный. Köhnə dəb старая мода, köhnə üsul старый метод

10) давний, давнишний. Köhnə vərdiş старая привычка, köhnə xasiyyət старый характер, köhnə xatirələr старые воспоминания, köhnə qonşular старые соседи, köhnə dost старый (старинный) друг, köhnə tanışlıq старое знакомство

11) предшествующий теперешнему, прежний, бывший. Mətnin köhnə çapı старое издание текста, köhnə ünvan старый адрес, köhnə mənzil старая квартира

12) не свежий (о периодических изданиях, письмах и т.п. прошедших дней, лет). Köhnə qəzet старая газета, köhnə jurnal nömrəsi старый номер журнала, köhnə məktublar старые письма

13) относящийся к урожаю или запасам предшествующего года. Köhnə taxıl старое зерно, köhnə məhsul старый урожай

14) относящийся к прежнему, отжившему строю, режиму. Köhnə dövlət aparatı старый государственный аппарат, köhnə dünya старый мир

2. старинный:

1) существующий с давних времен. Köhnə (qədim) kitablar старинные книги, köhnə (qədim) əşyalar старинные предметы

2) давний, старый. Köhnə tanışlıq старинное знакомство

3. устарелый (вышедший из употребления, не отвечающий современным требованиям). Köhnə baxışlar устарелые взгляды, köhnə (köhnəlmiş) sözlər устарелые слова

сущ. старое (то, что было прежде). Köhnəni unutmamaq не забывать старого, köhnəni yenisi ilə əvəz etmək старое заменить новым; köhnə vaxtlarda (zamanlarda) в старые времена (в старину), köhnə qayda üzrə по-старинке; köhnə şeylər старье (старые, негодные вещи, барахло); köhnə şeylər (paltar) satan старьевщик, старьевщица (торговец старыми, подержанными вещами), köhnə şey alverçisi барахольщик, барахольщица

◊ köhnə düşmən dost olmaz старый враг другом не станет; hər şeyin təzəsi, dostun köhnəsi старый друг лучше двух новых, köhnə adət üzrə по старой привычке, köhnə bazara təzə nırx qoymaq в чужой монастырь со своим уставом идти, устанавливать, установить свои (новые) порядки (правила); köhnə bayatını çağırmaq затягивать старую песню, köhnə qurd старый волк, köhnə iy burnunda qalıb не может забыть о чём-л. прошедшем, köhnə yaranı təzələmək задеть за живое, бередить рану; köhnə kəndə təzə dəb salmaq см. köhnə bazara təzə nırx qoymaq; köhnə küllükləri eşələmək см. köhnə palan içi sökmək (açmaq); köhnə məsələ старый вопрос, köhnə nağıl старая история, köhnə palan içi sökmək (açmaq) ворошить старое, köhnə haqq-hesabı üzmək (çürütmək) kimlə свести старые счеты с кем; köhnə hamam, köhnə tas а воз и ныне там, ничего не изменилось, всё остаётся по-старому; köhnə şey kimi (atmaq) как старый хлам (выбросить), köhnə qayda ilə işləmək работать по старинке

1. восстановление (приведение чего-л. в прежнее состояние). Xalq təsərrüfatının bərpası восстановление народного хозяйства, müharibədə dağılmış şəhərlərin bərpası восстановление разрушенных войной городов

2. реставрация (произведений искусства). Şəkillərin bərpası реставрация картин, qədim abidələrin bərpası реставрация древних памятников

1. восстановительный. Bərpa dövrü восстановительный период, bərpa işləri восстановительные работы; bərpa cərrahlığı восстановительная хирургия

2. реставрационный. Bərpa işləri реставрационные работы
◊ bərpa etmək: 1. восстанавливать, восстановить

1) возрождать, возродить. Yolları bərpa etmək восстановить дороги, sənaye və nəqliyyatı bərpa etmək воостановить промышленность и тарнспорт

2) перен. возвращать, вернуть в прежнее общественное и правовое положение. Vəzifəsinə bərpa etmək воостановить в должности

3) воспроизводить, воспроизвести. Yaddaşında bərpa etmək воостановить в памяти; 2. реставрировать. Tarixi abidəni bərpa etmək реставрировать исторический памятник; bərpa olmaq (olunmaq)

1. восстанавливаться, быть воостановленным
2. возрождаться, быть возрожденным. Qədim rəqslər bərpa olunur возрождаются старинные танцы
3. реставрироваться, быть реставрированным

1) первая буква азербайджанского алфавита; 2) в начале предложения употребляется: a) как обращение для образования звательного падежа, соответствует русскому «эй». a yoldaş эй, товарищ; b) для усиления вопроса в смысле «а, да, значит, и так». a, yazdınız? значит вы написали? 3) в конце предложения означает удивление, недоумение. mən onu heç görmədim a я же его вовсе не видел; 4) прибавляясь к концу второго лица глаголов условной формы, выражает пожелание yazsan a! пиши же!

1) кого. orada kimi gördün ты там кого увидел? 2) подобно; как. o, qardaşı kimi oxuyur он учится, как свой брат; 3) до. səni axşama kimi gözlədim я тебя ждал до вечера; ayın beşinə kimi vaxt qoyulmuşdur установлен срок до пятого числа; 4) едва, как только. o gələn kimi nahara əyləşdik как только он пришел, мы сели обедать.

чинить, очинить. Karandaşımı qəddədim я очинил свой карандаш.

1) целый, полный, весь. onu tamam bir saat gözlədim я ждал его целый час; 2) весьма, совсем, совершенно. o, tamam doğru danışır он говорит совершенно правильно; 3) целиком, полностью, сполна. tamam olmaq 1) кончаться, закончиться; 2) перен. умереть, скончаться.

1) потеть, вспотеть; 2) перен. раскошелиться, платить, выплачивать (нехотя, вынужденно). orada beş manat tərlədim пришлось раскошелиться на пять манатов. tərləməmək отриц. от tərləmək.

из-за; по вине; по причине. onun ucbatından mən də kinoya getmədim из-за него и я не пошел в кино.
сущ. памятник:

1. архитектурное или скульптурное сооружение в память какого-л. лица, события. Sabirin abidəsi памятник Сабиру, abidə qoymaq поставить памятник, abidənin qoyulması сооружение памятника

2. сооружение на могиле в память умершего

3. предмет материальной культуры прошлого. Tarixi abidə исторический памятник, qədim abidələr древние памятники, memarlıq abidəsi памятник архитектуры

4. произведение древней письменности. Yazılı abidələr письменные памятники, mədəniyyat abidələri памятники культуры

1. обычай. El adətləri народные обычаи, qədim Şərq adətləri обычаи древнего Востока; adəti unutmaq забыть обычай

2. традиция, закон. Adətə sadiq qalmaq остаться верным традициям
3. обряд, ритуал. Kilsə adətləri церковные обряды

4. привычка. Hərənin öz adəti у каждого свои привычки, adətini dəyişdirmək изменять привычки, onun adəti belə idi у него была такая привычка, adətdən kənar вопреки привычкам, adətini tərgitmək оставить привычку

5. нрав, норов, манера. Onun adətidir у него норов такой, rəzil adət подлый нрав

6. повадка; adət etmək (eləmək) привыкать, привыкнуть; adət olmaq становиться, стать обычаем; adətə dönmək становиться, стать традицией; adəti olmaq входить, войти в привычку у кого; adəti üzrə по привычке, по обыкновению; adət üzrə по традиции; adət olduğu kimi как обычно, как водится

См. также в других словарях:

• Dim (Lingerie) — Pour les articles homonymes, voir Dim. Logo de Dim … Wikipédia en Français
• Dim sum — Saltar a navegación, búsqueda Típico desayuno de dim sum en Hong Kong. De izquierda a derecha y de arriba a abajo: bollos de masa rellenos de camarón(ha gau), té de jazmín, sopa de vegetales y pollo, salsa picante, bollos al vapor, arollados de… … Wikipedia Español
• Dim All the Lights — Single by Donna Summer from the album Bad Girls … Wikipedia
• Dim mak — se traduce como manipulación de puntos o manipulación de las arterias . La pronunciación de dim mak es una aproximación inglesa del término cantonés 點脈, una extensión del término en mandarín dianxue 點穴 que significa manipulación de puntos de… … Wikipedia Español
• Dim — Dim, a. [Compar. ; superl. .] [AS. dim; akin to OFries. dim, Icel. dimmr: cf. MHG. timmer, timber; of uncertain origin.] 1. Not bright or distinct; wanting luminousness or clearness; obscure in luster or sound; dusky; darkish;… … The Collaborative International Dictionary of English
• Dim Sum Dollies — at Pink Dot SG 2011 The Dim Sum Dollies are a musical cabaret group in Singapore, played by Selena Tan, Emma Yong and Pamela Oei. The Dollies are known for their loud and colourful costumes, spectacular dance scenes and their comical but incisive … Wikipedia
• Dim, Dam, Dom — Genre Magazine féminin Réalisation Peter Knapp Présentation Mireille Darc Nathalie Delon France Gall Françoise Har … Wikipédia en Français
• Dim (album) — Dim Studio album by The Gazette Released July 15, 2009 (JP) … Wikipedia
• Dim Sum — in Hongkong Gegarte Dim … Deutsch Wikipedia
• DIM — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom … Wikipédia en Français
• Dim Dam — Dim Dam … Wikipedia