Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları

Təqdim olunan kitabdan bütün riyaziyyatla məşğul olan tələbələr, elmi işçilər və i. istifadə edə bilərlər.

Riyaziyyatın ibtidai kursunun nezeri əsasları s.feyziyev

2018-2019-cu illər üzrə dərs ili başladı. Tədris ilində ən çox əhəmiyyət kəsb edən, eyni zamanda tənqid olunan məsələlərdən biri dərs vəsaitləri və onların tərtibat səviyyəsi barədədir. Bildiyimiz kimi, hər bir sinif üçün dərslik hazırlanan müəllim üçün metodik vəsait olduğu kimi, şagirdlər üçün əlavə vəsait nəşr olunur. Əlavə vəsaitlər bir növ dərsliklər üçün, açar, izah, məşq xarakteri daşıyır. Budəfki mövzumuz ibtidai siniflər üçün hazırlanan əlavə vəsaitlər haqqında olacaq.

Gündəmi nəzərə alaraq, bu sahədə 40-a yaxın kitab tərtib edən, kitabları daha çox satılan tanınmış müəllim, pedaqoji elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, əməkdar müəllim Aygün Məcidova ilə söhbətləşdik. Onunla tərtib etdiyi kitablarının fərqi, əlavə vəsaitlərin səviyyəsi, uşaqların bu kitabları qavrama yolları barədə söhbət açmışıq. Modern.az söhbəti təqdim edir.

– Mümkünsə, özünüz barədə məlumat verərdiniz. Tanınmış əlavə vəsaitlər müəllifi kimi sizin pedaqoji fəaliyyətiniz, təcrübəniz, çalışdığınız təhsil və elm müəssisələri maraqlıdır.

– 1987-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetininin mexanika-riyaziyyat fakültəsini bitirmişəm. Riyaziyyat hər bir uşaq üçün çətin fənn kimi qəbul edilir, bu fənni daha asan qəbul edilən, sevilən etmək həvəsi və ibtidai siniflərdə riyaziyyatın tədrisi məni daha çox maraqlandırdığından 1998-1999-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universitetinin ibtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası ixtisası üzrə tam yenidənhazırlanma kursunu bitirmiş və ibtidai sinif müəllimi işləməyə başlamışam. 30 ildir ki, pedaqoji fəaliyyətlə məşğulam. 1998-ci ildən bu günə qədər Bakı Avropa Liseyində ibtidai sinif müəllimi işləyirəm. Bununla yanaşı, ibtidai siniflər üzrə direktor müavini vəzifəsini də daşıyıram. Pedaqoji fəaliyyətə başladığım ilk günlərdən təhsil sahəsində gedən islahatlarla yanaşı, inkişaf etmişəm. Çoxsaylı treninqlərin iştirakçısı olmuş, trener kimi fəaliyyət göstərmişəm. 2004-cü ildən ADPU-nun «İbtidai riyazi təhsilin metodikası» kafedrasında saathesabı ilə pedaqoji praktika aparmış, 2007-ci ildən müəllim kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışam. Daim pedaqoji fəaliyyətimi özümüinkişafla davam etdirmişəm. 2003-cü ildən Təhsil Problemləri İnstitutunun dissertantı olmuş, 2008-ci ildə «İbtidai siniflərin riyaziyyat təlimi prosesində ədəd anlayışının öyrədilməsi yolları» adlı tədqiqat işi əsasında müdafiə etmişəm və pedaqoji elmlər üzrə fəlsəfə doktoru adını almışam.

– Hər halda ibtidai siniflər üçün bu qədər dərslik müəllifinin elmi təqdiqat işləri də yox olmamalıdır.

– Tamamilə razıyam. 2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində təlim və tərbiyənin nəzəriyyəsi və metodikası ixtisasindan elmlər doktoru proqramı üzrə dissertanturanı bitirmişəm, “İbtidai siniflərdə müasir qiymətləndirmə konsepsiyası əsasında riyaziyyat təliminin səmərəliliyinin artırılması yolları» adlı mövzusu ilə bağlı tədqiqat işini sona çatdırmışam, eyni adlı monoqrafiyam nəşr olunmuşdur. Müdafiə ərəfəsindəyəm. Əməyin dövlətimiz tərəfindən qiymətləndirilmiş, «Azərbaycan Respublikasının Qabaqcıl təhsil işçisi» döş nişanı ilə təltif olunmuşam, «İlin müəllimi» müsabiqəsinin qalibi olmuş və Azərbaycan Respublikasının prezidenti tərəfindən mükafatlandırılmışam, «Əməkdar müəllim» adına layiq görülmüşəm. 2016-cı ildən pedaqoji elmlər üzrə Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının müxbir üzvüyəm. Bütün elmi və pedaqoji fəaliyyətim ibtidai siniflərdə riyaziyyat fənninin tədrisi ilə bağlı olub. Ölkədaxili və ölkə xaricində əsərlərim dərc olunmuşdur. 4 monoqrafiya, 126 kitab (dərsliklər, tədris vəsaitləri, metodik vəsaitlər, didaktik materiallar, test tapşırıqları), 46 məqalə (14 xaricdə dərc olunanlar) və 7 tezisin (5 xaricdə), 2 proqram müəllifiyəm.

– İbtidai siniflər üzrə bir sıra vəsaitlərinizi, o cümlədən «Riyaziyyatdan didaktik materiallar» və «Riyaziyyatdan testlər» kitabınızı demək olar ki, hər bir ibtidai sinif şagirdi tanıyır. Bu kitabların belə tanınmasına səbəb nədir?

– İbtidai siniflər üçün yazılan «Riyaziyyatdan didaktik materiallar» (I-IV siniflər), «Riyaziyyatdan testlər» (I-IV siniflər) kitabları 2008-ci ildən başlayaraq nəşr olunur. Bu kitablar təhsildə gedən islahatlar zamanı – ibtidai siniflər üzrə yeni dərsliklərin istifadəyə verildiyi bir zamanda Azərbaycanda ilk didaktik material kimi istifadə olunub. İbtidai siniflərin riyaziyyat təliminin məzmununda edilən dəyişikliklər müəllim, valideyn və şagird kontingentində yeni və tam mənimsənilməyən bir məzmun kəsb etdiyindən, bu kitablar o dövrün ibtidai riyazi təhsilində riyazi biliyin məhv olmasının qarşısını almışdır.

– Bu kitablarınız Azərbaycanda nəşr olunan yeganə əlavə vəsaitləridir?

– Mənim üçün sevindirici bir haldır ki, artıq müxtəlif müəlliflər tərəfindən çoxsaylı tədris vəsaitləri yazılıb, nəşr olunmaqdadır. Lakin yenə də bu nəşrlər azlıq təşkil edir. Təsəvvür edin ki, Rusiyada bir fənn üzrə yüzlərlə əlavə tədris vəsaiti olduğu halda, Azərbaycan dilində çox çətinliklə ibtidai siniflər üçün çox kiçik həcmdə tədris vəsaitləri tapmaq olurdu. Bütün müəlliflərə kitab yazmaq kimi ağır bir iş prosesində uğurlar və müvəffəqiyyətlər arzulayıram.

– Bəs sizin yazdığınız kitablar digər nəşrlərdən nə ilə fərqlənir?

– Digər nəşrlərin də özünəməxsus cəhətləri var. Lakin onlarda uşaqlar əsasən riyaziyyatı öyrənməkdə çətinlik çəkir, sadəcə dərslikdə çoxsaylı çalışmalara yer çatmadığından, əlavə material kimi onlardan istifadə edirlər. Ona görə də bu tədris vəsaitlərində dərsliklərdə olduğu kimi eyni başlıqlar verilir. Müəllifi olduğum tədris vəsaitlərində isə uşaqlar riyaziyyat fənni üzrə konkret və vacib məzmun üzrə tapşırıqları yerinə yetirdikcə, müəyyən bir prinsiplə riyaziyyat elminə yiyələnirlər. Kitabın konsepsiyası bütöv bir metodik sistemə əsaslanıb və məzmun didaktik prinsiplər əsasında müəyyənləşdirilib. Siniflər üzrə materialın məzmunu elmi əsaslarla, sistemli şəkildə, düzgün ardıcıllıqla, varislik gözlənilməklə tərtib olunub; tapşırıqlar sadədən mürəkkəbə, asandan çətinə doğru düzülüb. Tapşırıqlar inkişafetdirici, düşündürücü, əyani, praktik, həyatla əlaqəli, diferensasiyalı olmaqla, şagirdlərdə şüurlu mənimsəməyə, mühakimə aparmaq bacarığını inkişaf etdirməyə, fəallığı artırmağa, səmərəli yollar axtarmağa, biliyi dərinləşdirməyə xidmət edir.

– Riyaziyyat çətin fənn – elmlərin şahıdır. Ciddi riyazi təhsil, bu elmin dərinliklərinə yiyələnmək ibtidailər üçün çoxmu vacibdir?

– Qeyd etməliyəm ki, qonşu Rusiya Federasiyasında riyazi təhsilin məzmununa verilən tələblər və məzmunun elmi əsaslara söykənməsi məni qəne edir. Biz riyaziyyatı uşaqlara öyrətmirik ki, riyaziyyatçı olsunlar. Riyaziyyat həyatımızın hər bir sahəsində – adi məişət məsələlərindən tutmuş gördüyümüz bütün mümkün işlərdə tətbiq olunur. Riyazi bilik və bacarıqlarımızla təkcə hesab əməllərini yerinə yetirmirik. Bu elm istənilən məsələlərdə obyektiv qərar qəbul etmək üçün ağlın, zəkanın çevikliyini inkişaf etdirir.

– Siz bu fənlə bağlı tədris vəsaitlərini hazırlayarkən, hansısa mənbələrə istinad etmisiniz?

– Mənbələr deyirsiniz, mənbələrə istinad etmək doğrudur, lakin necə istinad etmək? Dünya təcrübələrinə istinad etmək olar, lakin elə etmək lazımdır ki, məzmun elmi əsasını itirməsin. Bu məsələyə böyük həssaslıqla yanaşmaq lazımdır. Belə ki, riyaziyyatı, riyazi təhsili dağıtmaqla bütün ümumbəşəri mədəniyyəti dağıtmaq olar. Cəmiyyətin inkişafında əvəzsiz rolu olan Riyaziyyat tək özü-özü üçün vacib deyil, ona bütün elmlərin ehtiyacı var.

– İbtidai sinif dərsliklərində xüsusən riyaziyyatdan mövzu və tapşırıqların ağırlığı, metodikanın çətin üsullarla aparılmasına dair fikrinizi bilmək istərdik.

– İbtidailərin riyaziyyat təlimində məzmun çox genişlənib. Məncə, məzmunu genişləndirməkdənsə, dərinləşdirmək daha düzgün olardı. Üsullara gəldikdə isə, əslində üsullar mənimsəməni asanlaşdıran bir vasitədir. Ümumiyyətlə verdiyiniz sualla bağlı hazırda ölkəmizdə mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyələrinin artırılması üçün geniş imkanlar yaradılır. Hər bir inkişafın özülü isə müəllimin fəaliyyəti ilə bağlıdır. Müəllim faktoruna qoyulan kapital, verilən dəyər yüksək olarsa, çətin açılan bağlı qapılar üçün açar tapmaq asanlaşar.

– Çoxsaylı kitabınız var. Daha hansı istiqamətlərə toxunmusunuz?

– İbtidai sinif müəllimi işlədiyimdən ana dilimizin tədrisi də məni həmişə maraqlandırmışdır. Balacalar üçün Azərbaycan dilindən də didaktik materiallar və testlər yazmışam. Bu tədris vasitələri şagirdləri dil qaydalarını daha dərindən mənimsəməyə xidmət edir. Bu yaxınlarda ibtidai siniflər üçün «Həyat bilgisindən didaktik materiallar və testlər» tədris vasitələri də nəşr olunacaq.

– Bir maraqlı kitabınız da var. «Dəryadan damlalar». Bu kitabın məzmunu nədən ibarətdir?

– İbtidai sinif müəllimliyi fəaliyyətimdə daim uşaqlara Vətənimiz Azərbaycanı dərindən sevməyi, gələcəkdə mükəmməl bir mütəxəssis kimi yetişib Vətənimizə xidmət etməyi tövsiyyə etmişəm. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin bir aforizmini oxudum: «Müstəqil Azərbaycanın hər bir gənci məktəbdə milli təhsil alaraq, öz xalqının, millətinin qədim zamanlardan indiyə qədər olan tarixini gərək yaxşı bilsin. Əgər bunu bilməsə, o, həqiqi vətəndaş ola bilməz. Əgər bunu bilməsə, o, millətini qiymətləndirə bilməz, əgər bunu bilməsə, o, millətinə olan mənsubiyyəti ilə istənilən səviyyədə fəxr edə bilməz». Demək olar ki, müdrik insanın bu kəlmələri məni «Dəryadan damlalar» kitabını yazmağa sövq etdi. Kitabda Azərbaycan və azərbaycanlılar haqqında məlumatlar toplusu mövcuddur. Məlumatlar təqvim formasında təqdim olunub. Məqsəd hər bir günlə bağlı şagirdlərimizin bir tarixi hadisəni oxumasıdır. Gün ərzində bir-iki məlumatı oxumaq yadda daha yaxşı qalır. Bir neçə il bu kitabı stolüstü kitab kimi istifadə etdikdə, şagirdlərimiz Azərbaycanın tarixi və azərbaycanlıların nümunəvi həyatı və yaradıcı fəaliyyətləri haqqında geniş məlumata malik olacaqlar. Dövlətimizlə fəxr edəcək, müdriklərimizlə qürur duya, Azərbaycanın tarixi və azərbaycanlıların nümunəvi həyatı və yaradıcı fəaliyyətləri haqqında geniş məlumata malik olacaqlar. Dövlətimizlə fəxr edəcək, müdriklərimizlə qürur duyacaq, onlara bənzəmək əzmi ilə çalışacaqlar.

Söhbətləşdi: Xədicə Səxavət

Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları

Təqdim olunan bu kitab, yəni «Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları» kitabı beş fəsildən və 48 pa-raqrafdan ibarətdir.

Kitabın birinci fəsilində hadisələr və onların ehtimalı məsələsinə baxılmışdır. Burada bir neçə para qraf verilmişdir. Birinci paraqrafda sınaqlar və hadisələr, ikinci paraq-rafda təsadüfi hadisələrin nisbi tezliyi və ehtimal anlayışları məsələsinə baxılmışdır. Üçüncü, dördüncü və beşinci paraq-raflarda elementar hadisələr fəzası, təsadüfi hadisələr üzərində əməllər və hadisələr cəbri verilmişdir.

Kitabın altıncı, yeddinci və səkkizinci paraqrafların-da hadisələrin ehtimalı və ehtimal nəzəriyyəsinin aksiomları, ehtimalın klassik tərifi, hadisələrin ehtimalının xassələri, doqquzuncu paraqrafda birləşmələr nəzəriyyəsi, onuncu paraqrafda ehtimalın həndəsi tərifi verilərək ona aid misal, paraqraf on bir, on iki, on üçdə isə şərti ehtimal, hadisələrin hasilinin ehtimalı, asılı olmayan hadisələr, tam ehtimal və Bayes düsturları, on dördüncü, on beşinci, on altıncı paraqraflannda asılı olmayan sınaqlar, Bernulli düsturu, asılı olmayan sınaqlarda ən böyük ehtimallı ədəd və asimptotik düsturlar verilmişdir.

Kitabın II fəslində səkkiz paraqraf verilmişdir. Birinci paraqrafda təsadüfi kəmiyyətlər anlayışı və onların xassələri verilmişdir. İkinci paraqrafda təsadüfi kəmiyyətlərin paylanma funksiyası və onun xassələri,üçüncü paraqrafda diskret və kəsilməz paylanmalar, dördüncü paraqrafda çoxölçülü təsadüfi kəmiyyətlər və onların paylanma funksiyaları, beşinci, altıncı, yeddinci, səkkizinci paraqraflarda asılı və asılı olmayan təsadüfi kəmiyyətlər, riyazi gözləmə və onun xassələri, dispersiya və onun xassələri, təsadüfi kəmiyyətin medianı, kvantili, modası və momenti verilmişdir.

III fəsildə böyük ədədlər qanuni verilmişdir. Bu fəsildə on dörd paraqraf var.

Birinci, ikinci, üçüncü paraqraflarda kütləvi hadisələr və böyük ədədlər qanunun mahiyyəti, Çebişev bərabərsizliyi və Çebişev teoremi, dördüncü, beşinci paraqraflarda mərkəzi limit teoremi əri və xarakteristik funksiyalar, Lindeber-Levi teoremi, paraqraf altıda təsadüfi funksiyalar, yeddidə isə, ehtimalın çoxölçülü sıxlıq funksiyası, səkkizinci paraqrafda təsadüfi funksiyanın xarakteristikasına baxılaraq, doqquzuncu paraqrafda bu funksiyanın törəməsi inteqralının xarakteristikası, onuncu paraqrafda kompleks təsadüfi kəmiyyət və funksiya anlayışı, on birinci, on ikinci, on üçüncü və on dördüncü paraqraflarıııda stasionar təsadüfi funksiyalar, artımları asılı olmayan proseslər, Markov zənciri və prosesləri haqqında əsas anlayışlar, kəsilməz parametrli Markov zəncirləri verilmişdir.

Qeyd edək ki, kitabın IV fəslində riyazi statistikanın elementləri verilmişdir, bu fəsil səkkiz paraqrafdaıı ibarətdir. Bu fəslin birinci paraqrafıııda riyazi statistikanın məsələləri, ikinci paraqrafda seçmənin ədədi xarakteristikaları, üçüncü paraqrafda seçmənin statistik paylanması, dördüncü paraqrafda oıta kəmiyyətlər, beşinci paraqrafda seçmə orta və dispersiyanın hesablanmasında hasil üsulu, altıncı paraqrafda ümumi yığım parametrlərinin qiymətləndirilməsi və qiymətlərin dəqiqliyi, etibarlılıq intervalı, yeddinci paraqrafda biııomial paylanmada nisbi tezliyə görə ehtimalın momentləri və həqiqətə ən çox oxşarlıq üsulu ilə paylanmaların parametrlərinin qiymətləndirilməsi, səkkizinci paraqrafda isə statistik hipotezləriıı yoxlanması verilmişdir.

V fəsildə korrelyasiya və reqressiya məsələlərinə baxılmışdır. Bu fəsil üç paraqrafdaıı ibarətdir. Birinci paraqrafda kovariyasiya və oııuıı xassələri haqqında anlayış, ikinci paraqrafda korrelyasiya nəzəriyyəsinin elementləri və onun kovariyasiya ilə əlaqəsi, üçüncü paraqrafda isə korrelyasioıı asılılıq və xətti reqressiya verilmişdir.

Təqdim olunan kitabdan bütün riyaziyyatla məşğul olan tələbələr, elmi işçilər və i. istifadə edə bilərlər.

Riyaziyyatın ibtidai kursunun nezeri əsasları s.feyziyev

(+994 12) 493 30 77

• Fəlsəfə
• Tarix
• Azərbaycan tarixi
• Sosiologiya
• Etnoqrafiya
• İqtisadiyyat
• Dövlət və hüquq
• Siyasət. Siyasi elmlər
• Elm və təhsil

• Mədəniyyət
• Kitabxana işi
• Psixologiya
• Dilçilik
• Ədəbiyyatşünaslıq
• Folklor
• Bədii ədəbiyyat
• İncəsənət
• Kütləvi informasiya vasitələri

İbtidai sinif müəlliminin pedaqoji fəaliyyətə hazırlanmasının pedaqoji əsasları

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.