Xronologiyaning ma nosi

Bütün gözəllikləri, maddi və mənəvi dəyərləri ilə yaşadığımız dünyanın qədrini lazımi səviyyədə bilirikmi sualına hələ də birmənalı cavab vermək mümkün deyil. Sülh şəraitində yaşamalı olan insanlar, min təəssüflər ki, haqsızlığın, amansızlığın, terrorun və müharibələrin qurbanlarına çevrilirlər. Bütün bunların qarşısının alınmasında sülhün rolu danılmazdır. Ən kiçik ailəvi, məhəlli, regional münaqişələrdən başlamış yüzillik müharibələrədək hər cür qarşıdurma yalnız sülhlə sona çatıb. Buna görə də sülh bütün vasitələrdən güclüdür. Sülhə nail olmaq isə, təbii ki, tərəflərin həqiqətləri düzgün dəyərləndirmələrindən çox asılıdır.

Sülh inkişafın əsas təməlidir

SÜLH – əmin-amanlıq, qurub-yaratmaq, dinclik, sosial, iqtisadi və mədəni inkişaf. Sülhün carçıları isə gələcəyimiz olan uşaqlardır. Yəni uşaqlar daim açıq səma altında azad, sülh və əmin-amanlıq şəraitində, atalı-analı yaşamaq arzusunda olublar.

SÜLH – azadlıq, bərabərlik və ədalət;

SÜLH – hər bir cəmiyyətin, ümumiyyətlə, bəşəriyyətin ən çox arzu etdiyi dəyərlərdən biri.

SÜLH – poeziyamızın daimi mövzusu.

Bütün gözəllikləri, maddi və mənəvi dəyərləri ilə yaşadığımız dünyanın qədrini lazımi səviyyədə bilirikmi sualına hələ də birmənalı cavab vermək mümkün deyil. Sülh şəraitində yaşamalı olan insanlar, min təəssüflər ki, haqsızlığın, amansızlığın, terrorun və müharibələrin qurbanlarına çevrilirlər. Bütün bunların qarşısının alınmasında sülhün rolu danılmazdır. Ən kiçik ailəvi, məhəlli, regional münaqişələrdən başlamış yüzillik müharibələrədək hər cür qarşıdurma yalnız sülhlə sona çatıb. Buna görə də sülh bütün vasitələrdən güclüdür. Sülhə nail olmaq isə, təbii ki, tərəflərin həqiqətləri düzgün dəyərləndirmələrindən çox asılıdır.

SÜLH bəşəri rəmzə çevrilərək insanların arzu etdiyi və can atdığı bütün müsbət keyfiyyətləri özündə birləşdirən bir məfhumdur. Ona görə də dünya ölkələrinin yekdil qərarı ilə BMT 1981-ci il 21 sentyabr tarixinin Beynəlxalq Sülh Günü kimi qeyd olunması barədə qərar qəbul etmişdir. Bu əlamətdar günün əhəmiyyəti zaman keçdikcə, münaqişə ocaqları alovlandıqca üzə çıxır.

1999-cu ildə rejissor Ceremi Cilli insan cəmiyyətinin əsas problemləri və nisbətən təcili həll olunmalı məsələlər barəsində “Peace one day”i yaratmağa məcbur oldu. Əsas cəhd ondan ibarət idi ki, heç olmasa, ildə bir gün bütün dünyada insan zorakılığının baş verməsinin qarşısı alınsın, ön cəbhələrdə silahlar sussun – atəşkəsə əməl edilsin.

21 sentyabr tarixi nəinki xalqlar arasında, həmçinin ailələrdə, məktəblərdə, ictimaiyyətdə münasibətlərin sağlamlaşmasına, köklü zorakılığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsinə nail olmaq üçün bir fürsətdir. Həmin tarixi günün əsas məqsədlərindən biri də 2012-ci ilə kimi 3 milyard insanı bu məqsəd ətrafında bir araya gətirməkdir. Buna görə də yaşından, irqindən, milliyyətindən, dinindən və cinsindən asılı olmayaraq, sülh istəyən hər kəsin yardımına ehtiyac duyulur.

Beynəlxalq Sülh Günü təsis edildiyi vaxtdan hər il BMT-nin Baş katibi dünya xalqlarına müraciət edir. İnsan Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamənin qəbul edilməsinin 60-cı ildönümü münasibətilə BMT-nin Baş katibi Pan Gi Munun müraciətində qeyd edildiyi kimi, hələ də dünyada bir çox insanların hüquqları xüsusilə silahlı münaqişələr zamanı və atəşkəs dövründə pozulmaqda davam edir: “Məhz buna görə də biz çalışmalıyıq ki, bəyannamədə qeyd olunan hüquqlar günümüzün reallığına çevrilsin”.

Baş katibin bildirdiyinə görə, BMT dünya xalqlarını səfərbər etmək məqsədilə mesaj kampaniyasına start da verib: “Mənim mesajımda deyilir: 21 sentyabr Beynəlxalq Sülh Günüdür. Mən ümumdünya liderlərinə və bütün dünya əhalisinə səslənərək, münaqişə, yoxsulluq və aclığa qarşı, hamı üçün insan hüquqlarının təmin olunması istiqamətində qüvvələrin birləşdirilməsinə çağırıram”.

Sülh bəşəriyyətin ehtiyac duyduğu ən qiymətli vasitə olmaqla yanaşı, həm də BMT-nin ali vəzifəsidir. Adıçəkilən bəyannamədə deyilir: “O, danışıqlarımızın aparıcı qüvvəsidir. O, həm də sülhməramlı fəaliyyət və preventiv diplomatiyadan tutmuş insan haqları və inkişafın genişləndirilməsinə qədər dünyanın hər yerində gördüyümüz bütün işləri birləşdirən bir məfhumdur”.

Xronologiyaning ma’nosi

Nima xronologiya deyiladi tarixiy voqealar tartibi va sanalarini aniqlash uchun javobgar bo’lgan Tarixning yordamchi intizomi. Bu so’z yunoncha “xronologiya” dan kelib chiqqan bo’lib, u “vaqt” degan ma’noni anglatuvchi (chrónos) va “o’rganish” yoki “ilm” ni tarjima qiladigan λόγos (logos) ildizlaridan tashkil topgan.

Tarixni o’rganish uchun xronologiya intizomiga ehtiyoj tarix davomida turli xil tsivilizatsiyalar va jamiyatlar rivojlangan turli xil tanishish tizimlarida yotadi. U erdan tarixiy voqealar va hodisalarni o’rganish va tushunish uchun vaqt chegarasida joylashishiga imkon beradigan universal xronologiyani yaratish zarurati paydo bo’ladi.

Bizning tsivilizatsiyamizning ikkita eng muhim tanishuv tizimlari quyidagilardir Julian taqvimi, Rim kelib chiqishi va Gregorian taqvimi, bugungi kungacha kuchga kirgan, bu nasroniydir.

Xronologiya, bu ma’noda, barcha hodisalar bir-biri bilan bog’liq degan printsipga asoslanadi, shuning uchun ularni buyurtma qilish orqali biz ularning evolyutsiyasini yaxshiroq tushunamiz.

Xronologiya shuningdek voqealarni tartibda, voqealar sodir bo’lgan tartibda bog’lash vositasi bo’lib xizmat qiladi: “Maqola voqealar xronologiyasi bilan birga nashr etilishi kerak”.

Boshqa tomondan, xronologiya sifatida, u tarixga ko’ra buyurtma qilingan tarixiy odamlar yoki voqealarning ketma-ket ketma-ketligi deb ham ataladi: “Biz Jeyms Joys hayotining xronologiyasini tayyorlamoqdamiz”.

Nisbiy va mutlaq xronologiya

Arxeologiyada nisbiy xronologiya Ob’ekt yoki madaniyatning oldingi yoki orqa tomonini boshqasiga nisbatan o’rnatilishi mumkin bo’lgan protsedura deyiladi. Shunday qilib, bu sizning topilmalaringizni ketma-ketlikda saralashga imkon beradi. O’z navbatida, mutlaq xronologiya U universal xronologik tizimga muvofiq ob’ektni ishlab chiqarish yoki undan foydalanishning aniq sanasini belgilashga imkon beradigan narsadir.