Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

12.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tədris proqramları hazırlanarkən tütündən istifadənin sağlamlığa və ətraf mühitə zərərli təsiri barədə mövzular tədrisin məzmununa daxil edilir.

Tikiş məmulatları texnologiyası üzrə tədqiqatın üsul və vasitələri fənnindən testlər. Qrup: m 31427 A

70. Elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturunun neçə komponentin məcmusu kimi təqdim etmək olar?

E) bir
71. Birinci elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) nəzəriyyə, metodologiya və üsullar

B) elmi tədqiqat prosesləri

C) elmi tədqiqat texnologiyası

D) elmi tədqiqat metodikası

E) fundemental elmi tədqiqat idi
72. İkinci elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) forma, dərketmənin üsul və vasitələri

B) nəzəriyyə, metodologiya və üsullar

C) elmi tədqiqat texnologiyası

D) elmi tədqiqat metodikası

E) tətbiqi elmi tədqiqat işi

73. Üçüncü elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) elmi-tədqiqatın üsulu, konkret formanın seçilməsi, konkret üsul və vasitələrin seçilməsidir

B) elmi işlərin yerinə yetirilməsi

C) elmi tədqiqat texnologiyası

E) elmi tədqiqat metodikası

74. Dördüncü elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) elmi-tədqiqat proseslərin əhatə edən biliklər məcmusu və onların yerinə yetirilmə üsulu

B) elmi-tədqiqat prosesləri

C) elmi işlərin yerinə yetirilməsi

D) tətbiqi elmi-tədqiqat işi

E) elmi tədqiqat metodikası

75. Tədqiqat üsulları nədən ibarətdir?

A) həqiqətən dərk edilməsi və öyrənilməsi üşün müəyyən fəndlərin, ardıcıl prosedurların və əməliyyatların emprik və nəzəri aparılmasından ibarıtdir

B) elmi işlərin yerinə yetirilməsindən ibarətdir

C) elmi tədqiqat metodikasından ibarətdir

D) tətbiqi elmi-tədqiqat işilərindən ibarətdir

E) elmi tədqiqat texnologiyasından ibarətdir

76. Hansı tədqiqat üsulu demək olar ki, bütün elmlərdə geniş istifadə olunur?

77. Alimlərin fikrincə hansı tədqiqat üsulu fəaliyyət metodunun özünəməxsus inkişaf və konkretləşdirmə formasıdır?

C) sosioloji üsul

E) analiz və sintez üsulu

78. Ədəbiyyatda tətbiqi üsulları neçə qrupa ayrılır?

E) dörd
79. Elmi texniki inqilab nədir?

A) elm və texnikanın sürətli inkişafı nəticəsində istehsal gücünün köklü və keyfiyyətli şəkildə, birdən-birə artması prosesi

B) elm və texnikanın sürətlə inkişafı

C) istehsal gücünün artması

D) elm və texnikada yeniliklərin baş verməsi

E) elm və texnikanın istehsal gücünün köklü dəyişməsi
80. Elmi-texniki inqilabın səviyyəsi əlamətlərinə hansı aid deyil?

E) istehsal prosesində insanın rolunun dəyişməsi

81. Elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturunun neçə komponentin məcmusu kimi təqdim etmək olar?

E) 3
82. Elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturunun 1-ci komponentin məcmusu nədir?

A) elmi-tədqiqatın ümumi məsələləri

B) elmi-tədqiqat prosesləri

C) elmi-tədqiqat metodikası

D) elmi-tədqiqatın texnologiyası

E) elmi-tədqiqatın nəticəsi
83. Elmi-tədqiqat üsulu, elmi-tədqiqatın təşkilinin strukturunun neçənci komponentinin məcmusudur?

84. Elmi-tədqiqatın texnologiyası nədir?

A) elmi-tədqiqat proseslərini əhatə edən biliklər məcmusu və onların yerinə yetirilmə metodikasıdır

B) forma, dərketmənin üsul və vasitələridir

C) konkret üsul və vasitələrin seçilməsidir

D) elmi-tədqiqatda istifadə olan texnologiyalar məcmusudur

E) proseslərin idarə edilməsidir

85. Elmi-tədqiqatın məqsədli təyinatı daha dəqiq necə təsnif edilir?

A) fundamental, tətbiqi, işlənmə

B) tətbiqi, işlənmə

C) axtarış tədqiqatları, işlənmə

D) yalnız fundamental

E) tətbiqi, axtarış tədqiqatları

86. Ümumi yaxud fəlsəfi üsul nədir?

A) riyazi dialektikanın ümumi üsuludur

B) real dünyanın müəyyən sahələrində spesifik dərkedilməsidir

C) təcrübə, analiz və sintezdir

87. Ümumi yaxud fəlsəfi üsula hansı aid deyil?

A) anket sorğusu

88. Uyuşan anlayışlar neçə cür olur?

E) 8
89. Uyuşan anlaqışlar hansılardır?

A) eynimənalı, kəsişən, tabeli anlayışlar

B) əks, kəsişən və tabeli anlayışlar

C) əks və kəsişən anlayışlar

D) tabeli, eynimənalı və müştərək anlayışlar

E) müştərək, tabeli və əks anlayışlar
90. Ayrılmış xarakteristikalar üçün nisbi əhəmiyyətlilik əmsalı aşağıdakı düsturlardan hansı ilə təyin edilir?

91. düsturu nəyi təyin edir?

A) ayrılmış xarakteristikalar üçün nisbi əhəmiyyətlilik əmsalını

B) pirson kriteriyasını

C) nisbi xarakteristikalarının ranq cəmləri

D) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyi

E) əhəmiyyətlilik əmsalı

92. düsturunda nəyi göstərir?

A) hər bir nisbi xarakteristikaların ranq cəmlərini

B) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyini

C) əhəmiyyətlilik əmsalını

D) pirson kriteriyasını

E) razılıq əmsalını

93. Ranq qiymətli əsasında razılıq (konkordasiya) əmsalı aşağıdakı düsturların hansı ilə hesablanır?

94. Hər bir xassə üzrə nisbi əhəmiyyətliliyin əhəmiyyətlilik əmsalını aşağıdakı düsturlardan hansı ilə hesablamaq olar?

95. düsturu ilə nəyi hesablamaq olar?

A) hər bir xassə üzrə nisbi əhəmiyyətliyin əhəmiyyətlilik əmsalını

B) pirson kriteriyasını

C) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyini

D) bütün xarakteristikalar üçün ranqların orta qiymətini

E) razılıq əmsalını

96. Saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyi hansı aormula ilə hesablanır?

97. düsturu nəyi ifadə edir?

A) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyini

B) razılıq əmsalını

C) pirson kriteriyasını

D) nisbi xarakteristikaların ranq cəmlərini

E) nisbi əhəmiyyətlilik əmsalını

98. düsturunda nəyi ifadə edir?

A) əhəmiyyətli xarakteristikalar üçün maksimal qiymətə malik əhəmiyətlilik əmsalını

B) nisbi xarakteristikaların ranq cəmlərini

C) pirson kriteriyasını

D) razılıq əmsalını

E) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkiliyini

99. “Tədqiqatın üsul və vasitələri” fənnin məqsədi nədən ibarətdir?

A) tələbələrə elmi-tədqiqat xarakterli işlərin aparılması üçün vacib vərdişlər aşılanması

B) tələbələrə nəzəri biliklərin verilməsi

C) tələbələrə təcrübi işləri aşılamaq

D) tələbələrə elmi xarakterli məruzələr etmək

E) laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsində tələbələrə kömək etmək

100. “Tədqiqatın üsul və vasitələri” kursun vəzifəsi nədən ibarətdir?

A) magistrantları elmi-tədqiqatın həyata keşirilməsinin əsas mərhələləti ilə, təcrübə nəticələrinin emalının müasir üsulları ilə tanış etmək

B) tələbləri təcrübə işlərinin aparılmasına kömək etmək

C) tələbələri elmi-tədqiqat işinə cəlb etmək

D) tələbələrə nəzəri bilik vermək

E) təcrübənin planlaşdırılmasında tələblərə kömək etmək.

101. Elmi tıdqiqat nədən başlanılır?

A) mövzunun seçilməsindən

B) ədəbiyyat icmasından

C) tədqiqat üsullarının seçilməsindən

D) elmi məqalə yazılmasından

E) işin smetasının tərtibindən

102. Tədqiqat obyektinin və tədqiqat predmentinin qarşılıqlı əlaqəsi.

A) tədqiqat obyekti tədqiqat predmentindən çıxarılır

B) biri digəri ilə əlaqəli deyil

C) tədqiqat obyekti özündə tədqiqat predmentini daşıyır

D) tədqiqat predmenti və tədqiqat oçyekti eyni məna daşıyır

E) tədqiqat pedmenti anlamı yoxdur.

103. Tədqiqat mövzusunun seçilməsi nə ilə təyin olunur?

B) ədəbiyyatlarda mövzunun olmasıı

C) maraqlı olması

D) gəlirli olması

E) məcburi olması

104. Tədqiqatın məqsədinin formalaşdırılması hansı suala cavab verir?

A) nə vı nə üçün tədqiq edilir

B) nə tədqiq edilir

C) kim tərəfindən tədqiq edilir

D) tədqiqatda qazanc varmı

E) tədqiqatın əmək haqqı və tutumu nə qədərdir

105. Tapşırıq hansı mərhələni əks etdirməlidir?

A) qoyulmuş məqsədə çatmağı

B) qoyulmuş məqsədi tamamlamağı

C) gələcək tədqiqatlar aparılmasını

D) tədqiqatları qiymətləndirməyi

E) tədqiqatları maliyələşdirməni

106. Tədqiqat üsulları hansılardır?

D) qeyri konstruktiv

107. Təqdim edilən hansı üsul nəzəri üsuldur?

A) analiz, sintez

B) abstraklaşdırma, konkretləşdirmə

108. İqtisadi tədqiqatlarda ən çox rast gəlinən üsul hansıdır?

B) qrafik şəkillər üsulu

109. Elmi-texniki informasiy orqanlarının əsas funksiyasə hansıdır?

A) informasıyanın yığılması və saxlanması

B) təhsil fəaliyyəti

C) kitabxana fəaliyyəti

D) informasiyanın emalı və təbliği

E) arxiv fəaliyyəti

110. Çap edilmiş informasiya mənbəyi hansıdır?

A) elmi kitablar və braşuralar

C) elmi hesabatlar

D) ədəbi jurnallar

E) dövrü qəzetlər

111. Çap edilməmiş informasiya mənbəyi hansıdır?

A) dissertasiyalar, elmi hesabatlar

B) elmi kitablar

D) xarici dildən tərcümələr

E) bədii filmlər

112. Təkrar capa hansılar aiddir?

A) referaiv jurnallar

B) məlumat kitabçaları

C) elmi jurnallar

D) elmi konfrans materialları

113. Depolaşdırılmış əlyazma nədir?

A) elmi nəşrə bərabər tutulan, lakin heç vaxt cap olunmayan

B) az sayda mütəxəsislər dairəsində oxunan elmi iş

C) nəşr üçün qadağa qoyulmuş elmi iş

D) elmi informasiya daşımayan məqalə

E) elmi xarakteri olmayan məlumat

114. Operativ Elmi-texniki informasiya axtarışına kömək edir

A) kataloqlar və kartatekalar

B) tematik ədəbiyyat siyahıları

D) televiziya xəbərləri

E) aperativ sorğular

115. Titul vərəqində mütləq göstərilməlidir

A) işin növünün adı (referat, dissertasiya, buraxılış işi və s.)

C) səhifələrin sayı

D) işin mahiyyəti

116. Titul vərəqinin ortasında qeyd edilmir

A) qrif “Müdafiyəyə buraxılır”

B) icra edənin adı, ata adı, soyadı

C) harada icra edilməsi (şəhərin adı)

E) işin səhifə sayı

117. Vərəqlərdə səhifə sayları harada və nə ilə yazılmalıdır?

A) ərəb rəqəmləri ilə vərəqin ortasından

B) ərəb rəqəmləri ilə vərəqin şaşğı sol küncündən

C) ərəb rəqəmləri ilə vərəqin yuxarı sol küncündən

D) rum hərifləri ilə vərəqin şaşğı sol küncündən

E) rum rəqəmləri ilə vərəqin şaşğı sağ küncündən

118. İşin mündəricatında göstərilir

A) bütün başlıqlar və onların başladıqları səhifə nömrəsi

B) bütün başlıqlar və onların başladıqları və bitdikləri səhifə nömrələri

C) yalnız fəsilləri başlıqları onların başladıqları səhifə nömrəsi

D) yalnız yarım başlıqlar onların başladıqları səhifə nömrəsi

E) bütün başlıqlar və onların səhifə intervalları

119. Girişdə mütləq əksini tapmalıdır

A) mövzunun aktuallığı

B) alınmış nəticələr

C) işin yazılması üçün mənbələr

D) işin maliyyə tələbinin hesabatı

E) işin iqtisadi əsaslandırılması

120. Elmi mətn üçün xarakterik olmalıdır

A) dəqiq, obyettiv və düzgün ifadə etmə

B) emosional rəngləmə

C) dəqiq və axıcı ədəbi dil

D) məcazi mənalarla izzah etmə

E) abstrakt təsəvvürlər

121. Planlaşdırma və proqnozlaşdırma olmadan məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi mümkündür?

122. Ekspert və sosioloji üsullar müəyyən dərəcədə hansı təhlil üsulunun müxtəlif növləri sayılır?

C) fiziki – kimyəvi

123. Orqonoloptik üsulda xassə göstəriciləri nə ilə ifadə edilir?

124. Orqonoloptik təhlil üsulunun üsrün cəhəti nədən ibarətdir?

125. Orqonoloptiki təhlil üsulunun çatışmayan cəhəti nədir?

A) onun tətbiqinin təqribiliyi

B) onun tətbiqinin sadəliyi

C) onun tətbiqinin xarakterliyi

D) onun tətbiqinin xüsusiliyi

E) onun tətbiqinin mürəkkəbliyi

126. Xassə göstəricilərinin ekspert üsulu ilə təyini bir adamın fikrinə əsasən aparılır yoxsa bir neçə adamın (bir qrup ixtisasçının) fikrini əsaslanaraq aparılır?

A) bir qrup ixtisasçı ekspertin

B) bir nəfər ekspertin

C) 5 nəfər ekspertin

D) 3 nəfər ekspertin

E) istənilən adamın

127. Ekspert üsulu zamanı müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi mümkündürmü?

A) müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi zərərlidir

B) müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi mümkündeyil

C) kənarlaşmalar dəqiq olma deyil

D) bəzi malların ekspertizasında mümkündür

E) bəzi malların ekspertizasında mümkün deyil

128. Maddi marağı olan şəxslər ekspert qrupunun tərkibində iştirak edə bilərmi?

B)müəyyən səlahiyyəti varsa iştirak edə bilər

C) icazə verilərsə iştirak edə bilər

D) səs vermə yolu ilə iştirak edə bilər

E) iştirak edə də bilər etməyədə bilər

129. Yekun qərar nə vaxt qəbul edilmiş hesab olunur?

A) səsdən az verilməmiş olmamış olsun

B) səsdən az verilməmiş olmamış olsun

C) səsdən çox verməmiş olsun

D) səsdən az verməmiş olsun

E) səsdən az verməmiş olsun

130. Ekspertiza üçün lazım olan bütün hazırlıq əməliyatını kimlər aparır?

131. “ Əla”, “ Yaxşı ”, “ Kafi ” və qeyri kafi qiymətlərlə hansı göstəricilər qiymətləndirilir?

A) xassə göstəriciləri

B) keyfiyyət göstəriciləri

C) fiziki göstəriciləri

D) kimyəvi göstəriciləri

E) mikrobioloji göstəriciləri

132. O, hansı üsuldur ki, xassə göstəriciləri bu üsuldan dəqiq ölçü vahidləri ilə (kiloqram, metr və s.) ifadə edilir?

B) orqonoleptik üsul

D) laborator üsul

133. Mallarda nöqsanların olması onun hansı keyfiyyətini xarakterizə edir?

A) hazırlanma keyfiyətini

B) xammalın keyfiyyətini

C) məhsulun keyfiyyətini

D) sortun keyfiyyətini

E) əmtəəninin keyfiyyətini

134. Nöqsanların mahiyyəti, böyüklüyü sayı, yerləşməsi nəyi göstərir?

A) keyfiyyətin aşağı düşmə dərəcəsi

B) keyfiyyətin yüksək olması

C) keyfiyyətin kafi olması

D) keyfiyyətin qənaətbəxş olması

E) keyfiyyətin orta dərəcədə olması

135. Sənaye müəsissələrində istehsal nəzarətinin təşkili kimin öhtəsinə verilmişdir?

A) texniki şöbəyə (tş)

B) standart metrolog iya şöbəsinə (tnş)

C) ekspertiza birosuna

D) maliyyə şöbəsinə

E) hüquq şöbəsinə

136. Müəyyən dövr ərzində bir texniki sənədə əsasən hazırlanmış və bir sənəd üzrə qəbul edilmiş eyni cinsli məhsulun yekunu nə adlanır?

A) partiya məhsul

C) sənəd üzrə məhsul

D) məhsulun keyfiyyəti

E) məhsulun sortu

137. Keyfiyyətə nəzarət hansı əlamətli olur?

B) ölçü, keyfiyyət

E) bir dəfəlik, seçmə

138. Seçmə yolu ilə alınmış nəticənin bütün partiya mala aid edilirmi?

A) bütün partiya mala aid edilir

B) malın bir hissəsinə aid edilir

C) malın yarısına aid edilir

D) malın hissəsinə aid edilir

E) malın yarıdan çoxuna aid edilir

139. Məmulatların keyfiyyətini təyin edən parametrlər hansılardır?

A) əsas parametrlər

B) baş parametrlər

C) texniki parametrlər

D) texnoloji parametrlər

E) texniki-iqtisadi parametrlər

140. Parametrik sıranın tip ölçülərinin sayının seçilməsi iqtisadi metodla əsaslandırılmalıdır. Bu sıra üçün gətirilmiş xərclər hansı düsturla təyin edilir?

E)
141. Parametrik sıra nəyə deyilir?
A) eyni funksional təyinatlı və iş prosesinə, yaxud kinematikasına görə analoji olan məmulatların baş parametrlə-

Rinin ədədi qiymətlərinin müəyyən diapazonda qanunauyğunluqla düzülməsinə parametrik sıra deyilir

B) eyni funksional təyinatlı və iş prosesinə, yaxud kinematikasına görə analoji olan məmulatların əsas parametrlə-

Rinin ədədi qiymətlərinin müəyyən diapazonda qanunauyğunluqla düzülməsinə parametrik sıra deyilir

C) eyni funksional təyinatlı və iş prosesinə, yaxud kinematikasına görə analoji olan məmulatların texniki-iqtisadi parametrlərinin ədədi qiymətlərinin müəyyən diapazonda qanunauyğunluqla düzülməsinə parametrik sıra deyilir

D) eyni funksional təyinatlı və iş prosesinə, yaxud kinematikasına görə analoji olan məmulatların erqonomik parametrlərinin ədədi qiymətlərinin müəyyən diapazonda qanunauyğunluqla düzülməsinə parametrik sıra deyilir

E) eyni funksional təyinatlı maşın və avadanlıqların texnoloji parametrlərinin ədədi qiymətlərinin müəyyən ardıcıllıqla q düzülməsinə parametrik sıra deyilir
142. Sıranın tip ölçülərinin sayının seçilməsi iqtisadi metodla əsaslandırılmalıdır. Bunun üçün empirik yolla başlanğıc parametrik sıranı seçirlər, məsələn, R 10. Bu sıra üçün gətirilmiş xərcləri hansı düsturla təyin edirlər?

143. Üstün tutulan ədədlər sırası nəyə imkan verir?

A) yaradilan məmulatların ölçülərini və parametrlərini unifikasiya etməyə

B) məmulatlarin ölçülərini təyin etməyə

C) məmulatlarin istehsal texnologiyasını təkmilləşdirməyə

D) məmulatlarin tərkib hissələrini və tipölçülərini xarakterizə etməyə

E) məmulatlarin istehsalını və sınağını təşkil etməyə

144. Aşağıdakılardan hansı üstün tutulan ədədlər sıralarına qoyulan tələblərə aid deyildir?

A) siranin bütün ədədləri yuvarlaqlaşdırılmalıdır

B) ədədlərin artması və azalması istiqamətlərində sonsuz olmalıdır

C) siranin hər bir ədədinin on dəfə artıq qiymətini və ya kəsr qiymətini sırada ardıcıl yerləşdirməlidir

D) sadə və asan yadda qalan olmalıdır

E) istehsalin və istismarın tələblərinə cavab verən rasional dərəcə sistemini təmsil etməlidir

145. Maşınların, avadanlıqların və digər məmulatların yüksək keyfiyyətini təmin etmək üçün layihələndirmənin və istehsalın bütün mərhələlərində keyfiyyətə qoyulmuş tələblər bir-biri ilə uzlaşmalıdır. Bu, hansı standartlaşdırma metodunun tətbiqi ilə əldə oluna bilər?

A) kompleks standartlaşdırma

B) qabaqlayan standartlaşdırma

C) ayri-ayrı obyektlərin standartlaşdırılması

D) standartlarin kompleks sahələrarası məqsədli sistemləri

E) standartlarin proqressivliyi və optimallığı

146. Məmulatların daxili maşın unifikasiya səviyyəsini qiymətləndirən zaman unifikasiya səviyyəsinin göstəricisi adlanan əmsaldan istifadə edirlər. Bu əmsal hansı düsturla təyin edilir?

147. Əgər istehsalatın texniki-iqtisadi göstəricisi kimi xüsusi kapital xərcləri qəbul edilmişdirsə, onda standartlaşdırma və unifikasiya səviyyəsinin optimal qiyməti nəyə uyğun qəbul edilir?

A) xüsusi kapital xərclərin minimal qiymətinə

B) maksimum iqtisadi səmərəyə

C) xüsusi kapital xərclərin nominal qiymətinə

D) iqtisadi səmərənin minimal qiymətinə

E) konstruktiv-texnoloji həllərin nominal qiymətinə

148. Əgər istehsalatın texniki-iqtisadi göstəricisi kimi müəssisənin iqtisadi səmərəliliyi qəbul edilmişdirsə, onda standartlaşdırma və unifikasiya səviyyəsinin optimal qiyməti nəyə uyğun qəbul edilir?

a) maksimum iqtisadi səmərəyə

b) xüsusi kapital xərclərin minimal qiymətinə

c) xüsusi kapital xərclərin nominal qiymətinə

d) iqtisadi səmərənin minimal qiymətinə

e) konstruktor-texnoloji həllərin nominal qiymətinə

149. Aşağıdakı amillərdən hansı istehsalın kütləviliyinin artmasına təsir etmir?

A) məmulatlarin sınaq metodlarının təkmilləşdirilməsi

B) unifikasiya (nomenklaturanın lazım olmayan müxtəlifliyinin aradan qaldırılması)

C) standartlaşdirma (dəqiq müəyyənləşdirilmiş parametrlər)

D) aqreqatlatlaşdirma (yeni texnikanın mənimsənilməsi prosesini sürətləndirir)

E) məmulatlarin optimal parametrik, yaxud ölçü sıralarının seçilməsi

150. Hansı səbəbə görə standartlaşdırma və unifikasiya səviyyəsini 100 faizə qədər qaldırmaq məqsədəuyğun deyil?

A) çünki onun optimal səviyyədən yuxarı qaldırılması istehsalatın texniki-iqtisadi göstəricilərinə mənfi təsir edir

B) çünki onun optimal səviyyəsindən aşağı salınması müəssisənin iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərir

C) çünki onun 100 faizə qaldırılması istehsal texnologiyasına mənfi təsir edir

D) çünki onun 100 faizə qaldırılması konstruktor sənədlərinin işlənməsinin əmək tutumunu artırır

E) çünki onun 100 faizə qaldırılması konstruktor və texnoloji təşkilatın işini çətinləşdirir

151. Məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması hansı göstəricilərə nəzərə çarpacaq dərəcədə təsir etmir?

A) məmulatin konstruktor və texnoloji sənədlərinin hazırlanmasının keyfiyyətinə

B) fond tutumuna (əsas və dövriyyə fondlarına qənaət)

C)uzunömürlülüyə (ümumi xidmət müddətinin yüksəlməsi,təmirlərarası müddətlərin uzadılması)

D) məmulatin etibarlılığına

E) məmulatin material tutumuna (xammala, materiallara, yanacağa, enerjiyə, işçi qüvvəsinə qənaət)

152. Məmulatın keyfiyyətinin yüksəlməsi ilə istehlakçının qazancı əvvəlcə tez sürətlə artır, sonra isə azalmağa başlayır. Və əksinə, daha yüksək keyfiyyətə malik olan məmulatın istehsalına və istismarına çəkilən xərclər əvvəlcə az sürətlə, sonra isə çox sürətlə artmağa başlayır. Bu halda keyfiyyətin hansı səviyyəsi optimal sayılır?

A) o səviyyə ki, burada istehlakçının gəliri ilə istehsala çəkilən xərclər arasındakı fərq ən böyük olsun

B) o səviyyə ki, burada istehlakçının gəliri ilə istehsala çəkilən xərclər arasındakı fərq ən kiçik olsun

C) o səviyyə ki, burada istehlakçının gəliri ilə istehsala çəkilən xərclər bir-birinə bərabər olsun

D) o səviyyə ki, burada həm istehsalçı, həm də istehlakçının ən yüksək gəlirləri olsun

E) o səviyyə ki, burada istehsalın və istismarın (istehlakın) səviyyələri bir-birinə yaxın olsun

153. Aşağıdakı əmsallardan hansı normativ sənədlərin işlənməsi zamanı əmək tutumunun hesablanmasına aid deyil?

A) təsdiqin mürəkkəbliyi əmsal

B) yenilik əmsıalı

C) informasiya tutumu əmsalı

D) rəylərin işlənməsi əmsalı

E) standartlaşdirma obyektinin xırdalanma səviyyəsi əmsalı

154. Normativ sənədlərin yoxlanmasının əmək tutumu hesablanarkən e – R/100 ifadəsi ilə hesablanan əmsal hansıdır?

A) əmək tutumunun artımını nəzərə alan əmsal

B) təsdiqin mürəkkəbliyi əmsalı

C) yenilik əmsalı

D) informasiya tutumu

E) standartlaşdirilan məmulatın konstruktiv mürəkkəblik əmsalı

155. Normativ sənədlərin işlənməsinin və ekspertizasının əmək tutumu aşağıdakı faktorların hansından asılı deyil?

A) normativ sənədin tətbiqi qaydalarından

B) standartlaşdirma obyektindən

C) normativ sənədin yeniliyindən və onun informasiya tutumundan

D) sənədin razılaşdırılması və təsdiqinin mürəkkəbliyindən

156. Elmi mətnin xüsusiyyəti asılıdır

A) elmi-texniki terminlərdən istifadə edilməsi

B) mətdə icraedilmiş işin yalnız tık halda ifadə ilə verilməsi

C) hər yeni fikrin abzasdan başlanması

D) insan, şəhər adları olan sözlərin böyük hərflə başlanması

E) mətndə orfoqrafik səhvlərə yol verilməməsi

157. Elmi mətndə yarımbaşlıqlar necə nömrələnir?

A) başlığın nömrəsini ərəb rəqəmləri ilə qoyduqdan sonra nöqtə qoyub, ardıcıl nömrələməklə

B) başlığın nömrəsini rum rəqəmləri ilə qoyduqdan sonra nöqtə qoyub, ardıcıl nömrələməklə

C) heç bir nömrə qoymqdan böyük həriflərlə

D) başlığın nömrəsini rum rəqəmləri ilə, yarımbaşlıqları ərəb hərifləri ilə

E) mətlərdə yarımbaşlıqlar yazılmasını çıxarmaqla

158. Materialların və məmulatların keyfiyyətinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi ilə məşğul olan elm sahəsi necə adlandırılır?

159. Tikiş müəssisəsinə daхil olmuş material partiaysının kompleks keyfiyyət göstəricisi balla Q =243 bal qiymətləndirilmişdir. Bu materialn baza keyfiyyət göstəricisi Q_b =255 bal olduğunu bilərək keyfiyyətin nisbi səviyyə göstəricisini hesablayın.

E)10,5
160. Kvalimetriyada bütün təsərrüfatlarda istehsal edilən məhsullar neçə qrupa bölünürlər?

E) 35 qrupa
161. Məmulatın keyfiyyət göstərici təyin edilərkən təcrübə nətiicəsinə görə orta kvadratik əyinti S_o =150ş.v., təcrübə nəticələrinin orta hesabi qiyməti isə M =175 ş.v. olduğunu bilərək şərti olaraq variasiya əmsalını hesablayın:

162. Məhsulun keyfiyyətini yoхlayarkən təcrübə nəticələri müхtəlif хətalarla müşahidə edilir ki, bu da nəticələrinin emalına birbaşa təsir göstərir. Aşağıdakılardan hansı delə хətalara aid deyildir?

A) qəsddən edilən хətalar

B) sistematik хətalar

C) təsadüfi хətalar

D) buraхıla bilən cihaz хətaları

E) kobud хətalar

163. Kvalimetriyada «materiallar partiyası» termini aşağıdakılardan hansı izzaha uyğundur?

A) eyni mənşəli və keyfiyyətə malik, eyni zamanda komplektləşdirilmiş sertifikatı olan materiallar.

B) eyni tərkibli materiallardan хarici formasına görə digərlərindən fərqlənən bir qrup (partiya) materiallar.

C) eyni materiallardan хassələrinə görə digərlərindən fərqlənən bir qrup (partiya) materiallar.

D)müхtəlif mənşəli, lakin eyni keyfiyyət göstəricilərinə malik materillar

E)müхtəlif keyfiyyətli, lakin eyni həcmə malik materiallar

164. Kvalimetriyada «baş məcmu» termini aşağıdakılardan hansı izzaha uyğundur?

A) material partiyası üçün təcrübə nəticələrinə

B) material partiyasının götürülmüş nümunə həcminə

C) material partiyasının ümumi həcminə

D) təcrübə nəticələrinin ən böyük qiymətini alan rəqmə (nəticəyə)

E)təcrübə nəticələrinin göstəricilərindən standart göstəricilərinə uyğun gələn nəticələrə

165. Məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin kompleks üsulunun mahiyyətini izzah edin.
A) məhsulun keyfiyyətinin ümumiləşdirilmiş göstəricisinin təyin edilməsi üzrə tətbiq edilən üsuldur

B) məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin baza məhsulunun keyfiyyəti ilə müqayisə edilməsi üzrə tətbiq edilən üsuldur.

C) məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin cəmlənməsi üçün tətbiq edilən üsuldur.

D)məhsulun keyfiyyətlərlə ifadə edilməsi üçün tətbiq edilən üsuldur

E)müхtəlif keyfiyyətli, lakin eyni həcmə malik materiallar

166. Aşağıdakılardan hansı, keyfiyyət göstəricisi növlərinə aid deyildir?

A) normal göstəricilər

B) etibarlıq göstəriciləri

C) erqonometrik göstəricilər

E) təyinat göstəriciləri
167. Yüngül sənaye müəssisələrinə daхil olan materilların keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində qarışıq üsul hansı şəraitdə tətbiq edilir?

A) materialların keyfiyyət səviyyəsinin kompleks üsulla qiymətləndirilməsi, lazımi nəticənin əldə edilməsinə imkan vermədikdə bəzi göstəricilərin tək хassə göstəricilərindən istifadə edilməsi şəraitində

B) materialların tək хassə göstəricilərinin sayının daha çoх sayda olması şəraitində

C) materialların keyfiyyətinin səviyyəsinin təyin edilməsi imkanının olmaması şəraitində

D) materialların çeşidlərinin daha çoх sayda olması şəraitində

E)materniavlların keyfiyyət səviyyəsinin təyin edilməsində müхtəlif üsulların tətbiq edilməsi

168. «Standartlaşdırma» termini hansı beynəlхalq təşkilat tərəfindən qəbul edilmiş və dünya standartlarında həmçinin fəaliyyətdə olan DÜIST 1.0.68-də mahiyyəti açılmışdır?

A) standartlaşma üzrə beynəlхalq təşkilat (iso)

B) beynəlхalq hüqüq assosiyası (bha)

C) beynəlхalq standartlaşdırma və sertifikasiya assosiyyası (bs, sa)

D)beynəlхalq həmkarlar təşkilatı (bht)

E) qarşılıqlı iqtisadi yardım şurası (qiyş)

169. DÜIST 4662-85 əsasən yuyulmuş yun liflərindən ibarət material prtiasından keyfiyyətinin yoхlanması məqsədi ilə onun 10% həcmindən neçə kiloqram nümunə götürülməsi standartlaşdırılmışdır?

170. DÜIST 3779-85 əsasən pambıq liflərindən ibarət material partiyasının hər 10 pambıq kipintin 1 ədədindən keyfiyyətinin yoхlanması üçün ən azı nə qədər nümunə götürülməsi standartlaşdırılmışdır?

171. DÜIST 102113-82 əsasən kimyəvi liflərdən ibarət material partiyasınını 10% həcmindən keyfiyyətinin yoхlanması üçün nə qədər nümunə götürülməsi standartlşdırılmışdır?

B) 1000-1500 qram

172. DÜIST 6309-73 və DÜIST 6611.2-73 uyğun olaraq Tikiş fabrikinə daхl olmuş pambıq tikiş saplarının həndəsi, fiziki və meхaniki хassələrini yoхlamaq üçün material partiyasından neçə yumaqdan neçə metr sap nümunələri kəsilir?

A) 20 yumaqdan hər biri 100 metr nümunə

B) 10 yumaqdan hər biri 1 metr nümunə

C) 20 yumaqdan hər biri 50 metr nümunə

D) 200 yumaqdan hər biri 10 metr nümunə

E)5 yumadan hər biri 50 metr nümunə

173. DÜIST 3810-72 əssən tikiş müəssisəsinə daхil olmuş parçaların möhkəmliyini yoхlamaq üçün yun parçalar istisna olmaqla kəsilmiş nümunələrin ölçüləri aşağıdakılardan hansı uyğundur?

174. DÜIST 938.11-79 (DÜIST 938-45) uyğun olaraq təbii gön partiyasıda «х» sayda gön olduğunu bilərək partiyadan nümunə kəsilməsi üçün seçilmiş obyektlərin sayı «n» hansı formula ilə hesablanır?

175. Yüngül sənaye materialları üçün ilk dəfə standartlaşdırma neçənci ildə tətbiq edilmişdir?

176. DÜIST 93333-83 (DÜIST 10438-63) əsasən yumşaq üzlük süni gön partiyasının keyfiyyətinin yoхlanması üçün partiyanın ümumi həcminin neçə faizindən nümunələr kəsilir?

177. Materialların növləri onun keyfiyyətinin hansı göstəricisinin nəticəsini ifadə edir?

178. Parçaların növləşdirilməsində bal sistemi ilə qiymətləndirilmə hansı göstəricilərə əsasən aparılır?

A) parçaların fiziki –meхaniki və хarici görnüşünə görə

B) parçaların fiziki хassə göstəriciləri

C) parçaların lif tərkibinə görə.

D) parçaların həndəsi хassə göstəriciləri

E) parçaların rənginin davamlılığına və qalınlığına görə

179. Təcrübələr aparılması üçün birpilləli təsadüfi seçmə ilə nümunələrin hazırlanmasına aşağıdakıəlardan hansı uyğundur?

A) material partiyasından standartların tələbinə uyğun miqdarda (ölçüdə) təsadüfi seçmə ilə yalnız bir pillədə hər hansı göstəricinin (göstəricilərin) təyin edilməsi üçün nümunələrin hazırlanması.

B) material partiyasından standartların tələbinə uyğun miqdarda (ölçüdə) təsadüfi seçmə ilə yalnız bir göstəricinin təyin edilməsi üçün nümunənin hazırlanması.

C) material partiyasından hesblanmış miqdarda (ölçüdə) seçmə aprmadan yalnız bir pillədə hər hansı göstəricinin (göstəricilərin) təyin edilməsi üçün nümunələrin hazırlanması.

D) standartların tələbinə uyğun olaraq material partiyasından nümunələrin istənilən miqdarının (ölçüsünün) təçrübə aparılması üçün hazırlanması.

E) material partiyasından bu materialları göndərən istehsalçının qeyd etdiyi nümunələrin hazırlanması.

180. Normal paylanmada və birpilləli təsadüfi seçmədə materialların xassələrininqeyri bərabərliyi əmsalının hesabat formula hansıdır?

C) s_o = m_k · s

181. Təcrübənin nəticələrinin emalı orta hesabi qiymətin tapılması üçün hansı kəmiyyətlər məlum olmalıdır.

A) təcrübə nəticələri və təcrübələr sayı

B) təcrübə nəticələri və təcrübə nümunələrinin ölçüləri

C) təcrübələr sayı və təcrübə üçün avadanlıq (cihaz)

D) təcrübə üçün material partiyası və təcrübələr sayı

E) təcrübə nəticələri və təcrübə aparılması üçün atmosfer şəraiti.

182. Normal paylanma və birpilləli təsadüfi seçmədə qarışıq orta kvadratik əyinti aşağıdakı hansı formuladan hesablanır?

183. Toxucu materiallarının təcrübə nəticələrinin emalında variasiya (dəyişmə) əmsalı aşağıdakı hansı formuladan hesablanır?

184. Laboratoriya analizi üçün ixtiyari nümunələr seçilməsinin əsas məsələsi nədir?

A) nümunələrin elə minimal miqdarını götürməkdən ibarətdir ki, yoxlanılacaq xassələrin düzgün qiymətləndirilməsi mümkün olsun

B) nümunələrin elə maksimal miqdarını götürməkdən ibarətdir ki, yoxlanılacaq xassələrin düzgün qiymətləndirilməsi mümkün olsun

C) nümunələrin ən kicik ölçüdə olanlarını götürməkdən ibarətdir ki, yoxlanılacaq xassələrin düzgün qiymətləndirilməsi mümkün olsun

D) nümunələrin ən böyük ölçüdə olanlarını götürməkdən ibarətdir ki, yoxlanılacaq xassələrin düzgün qiymətləndirilməsi mümkün olsun

E) nümunələri elə seçmək lazımdır ki, onlarla bütün standart xassələri analiz etmək mümkün olsun

185. Təcrübə nəticələrinin riyazi emalında hansı nümunələrdən istifadə edildikdə alınan xarakteristikalar seçimin xarakteristikaları adlandırılır

A) yoxlama nümunələri

B) statik nümunələr

C) dinamik nümunələr

E) emprik nümunələr

186. Laborator təcrübələrində yol verilən kobut xətalara aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmənin, nəticələrin cihaz yazılmasının yekunu olaraq alınan xətalar

B) cihazların düzgün işləməməsindən, yaxud qeyri-doğru təcrübə metodikasının tətbiqi ilə bağlı xətalar

C) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

D) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

E) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamısının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar

187. Laborator təcrübələrində yol verilən sistematik xətalara aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) cihazların düzgün işləməməsindən, yaxud qeyri-doğru təcrübə metodikasının tətbiqi ilə bağlı xətalar

B) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamısının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar

C) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

D) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

E) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmənin, nəticələrin cihaz yazılmasının yekunu olaraq alınan xətalar

188. Laborator təcrübələrində yol verilən buraxılbilən cihaz xətaları aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

B) cihazların düzgün işləməməsindən, yaxud qeyri-doğru təcrübə metodikasının tətbiqi ilə bağlı xətalar

C) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmənin, nəticələrin cihaz yazılmasının yekunu olaraq alınan xətalar

D) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

E) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamısının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar

189. Laborator təcrübələrində yol verilən təsadüfi xətalar aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

B) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamısının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar

C) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmənin, nəticələrin cihaz yazılmasının yekunu olaraq alınan xətalar

D) cihazların düzgün işləməməsindən, yaxud qeyri-doğru təcrübə metodikasının tətbiqi ilə bağlı xətalar

E) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

190. Laborator təcrübələrində yol verilən seçmədə xətalar aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamısının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar

B) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

C) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmənin, nəticələrin cihaz yazılmasının yekunu olaraq alınan xətalar

D) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

E) cihazların konstruksiyasıın sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

191. Təcrübə nəticələrindən ən böyük və ən kiçik qiymətlər fərqinə görə hədd dəyişməsinin qiyməti R = 13.8 olmuşdur. Əgər bütün təcrübə nəticələri n = 10 sinfə bölünərsə, sinif aralığı qiymətini tapın.

E) 272
192. Aşağıdakılardan hansıları riyazi statistikada paylanma qaunlarına aiddir?

1. normal paylanma qanunu; 2. anormal paylanma qanunu; 3.binominal paylanma qanunu; 4. sentrik paylanma qanunu; 5.Styudent paylanma qanunu; 6.Biopolyar paylanma qanunu; 7.polyar paylanma qanunu.

193. Elmitədqiqat işində istifadə edilmiş ədəbiyyatlar necə tərtib edilir?

A) yeni səhifədən və işin son nömrəsini davam etdirməklə

B) yeni səhifədən və yenidən ayrıca nömrələnməklə

C) işin titul vərəqindən sonra başlayıb və nömrələnməni də başlamaqla

D) işin hər fəslindən sonra və işin son nömrəsini davam etdirməklə

E) istifadə edilmiş ədəbiyyatlar yazılmış səhifələr nömrələnmirlər.

Kimya və toxuculuq sənayesi, kimya maşınqyırması
Ağac emalı, süd məhsulları, gön-dəri sənayesi
Energetika, tikiş sənayesi, süd məhsulları sənayesi
Yüngül sənaye maşınqayırması, tikinti-yol maşınqayırma və kommunal maşınqyırma
ət və ət məhsulları emalı, nəqliyyat və s.

195. Yüngül sənaye müəssisələrində idarəetmənin funksiyaları nədən ibarətdir?

təşkiletmə, planlaşdırma, uçot və nəzarət, təhlil və tənzimləmə
planlaşdırma, istehsal, mübadilə, istehlak, xətti, təhlil və tənzimləmə
planlaşdırma, təşkiletmə, koordinasiya, sosial-psixoloji
idarəetmədə əmək bölgüsü, təkbaşınaçılıq, korporativ əhval-ruhiyyəsi
təşkiletmə, inzibatı, iqtisadi, sosial-psixoloji

196. Yüngül sənaye:

kənd təsərrüfatı və kimya sənayesindən aldığı xammalı emal edərək əsasən xalq istehlakı şeyləri istehsal edən sahə
yalnız istehsal istehlakı şeyləri istehsal edən sahə
maddi istehsalın digər sahələri üçün yrımfabrikat istehsal edən sahə
yalnız kənd təsərrüfatı məhsulları emal edən sahə
kənd təsərrüfatı, kimya və neft sənaye malları emal edən sahə

197. Sahənin qabaqlama əmsalı necə hesablanır?

sahənin artım tempinin bütün sənayenin artım tempinə nisbəti kimi
il ərzində sahədə istehsal olunan məhsulun ümumi həcminin həmin dövrdə sahədə mövcud oln əsas istehsal fondlarının ümumi dəyərinə nisbəti kimi
balans mənfətin sahənin əsas kapitalına nisbəti kimi
bütün sənayenin artım tempinin sahənin artım pempinə nisbəti kimi
plan dövründə emalın xüsusi çəkisinin sahənin qabaqlama əmsalı ilə hasili kimi

198. İqtisadiyyatın iri maddi istehsal sahələrinə bölgüsündə təzahür edən əmək bölgüsü:

XX əsrdə
XVIII əsrin sonlarından
XIX əsrdə
XIX əsrin əvvəllərindən
XIX əsrin sonlarından

200. Elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin tətbiqi yüngül sənaye müəssisələrində nəyə imkan verir və nəyi təmin edir:

məhsulun rəqabətqabliyyətliliyinin artmasına, əmək şəraitinin yaxşılaşmasına, sosial məsələlərin həllinin asanlaşmasına və s.
istehsalın miqyasının və artım pempinin zəifləməsinə, bəzən müəssisələrin istehsal təsərrüfat fəaliyyətinin dayandırılmasına
iş şəraitinin mürəkkəbləşməsinə və fondveriminin azalmasına
sosial məsələlərin həllinin asanlaşmasına və əmək məhsuldarlığının a səviyyəsinin aşağı düşməsinə
yüngül sənayenin ayrı-ayrı yarımsahələrində mövsümük amilinin təsirinin yumşaldılması, məhsulun çeşidi azaldılması və keyfiyyətinin zəifləməsinə

201. düsturunda edir?

A) orta kvadratik əyinti

B) ədədi orta qiymət

C) təcrübə nəticələrin qiyməti

D) bərabərsizlik əmsalı

E) təcrübələrin sayı
202. . düsturunda – nəyi göstərir?
A) təcrübə nəticələrinin orta hesabi qiyməti

C) orta kvadratik fərqi

D) bərabərsizlik əmsalı

E) qeyri-bərabərsizlik əmsalı
203. Dispersiyanın adekdatlığı aşağıdakı hansı düsturla hesablanır?
A)
B)
C)
D)
E)
204. – düsturu nəyi ifadə edir?
A) dispersiyanın adekdatlığını

B) orta kvadratik fərqi

C) fişer kriteriyasını

D) sərbəstlik səviyyəsini

E) variasiya əmsalını
205. Qeyri – bərabər sayda təcrübələrin dispersiyası hansı formula ilə hesablan
ır?

206. – formula ilə nə hesablanır?

A) qeyri – bərabər təcrübələrin dispersiyası

B) assimmetriyanın orta kvadratik əyintisi

C) sərbəstlik səviyyəsinin sayı

D) faktorların qarşılıqlı əlaqəsi

E) reqresiya tənlikləri

207. – düsturunda nəyi ifadə edir?
A) ayrılmış xarakteristikalar üçün nisbi əhəmiyyətlilik əmsalını

B) Purson kriteriyasi

C) saxlanılmış xarakteristikaların nisbi çəkililiyi

D) razılıq əmsalı

E) nisbi xarakteristikaların ranq cəmləri
208. Elmi – tədqiqat üsulları neçə yerə bölünür?

209. Elmi – tədqiqat işləri neçə üsulla aparıla bilər?

210. Kobud xətalar nədən alınır?

A) qeyri düzgün sayılmanın, ölçülmələrinin nəticələrin yazılmasının yekunu olaraq alınır

B) cihaların düzgün işləməsindən alınır

C) cihazların konstruksiyasının sadəliyindən alınır

D) müxtəlif faktorların təsirindən alınır

E) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların yoxlanılmasından alınır

211. Sistematik xətalar nədən alınır?

A) cihazların düzgün işləməməsindən

B) öıçülmələrin nəticələrinin düzgün sayılmamasından

C) cihazın konstruksiyasının sadəliyindən

D) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların yoxlanılmamasından

E) müxtəlif faktorların təsirindən

212. Buraxıla bilən cihaz xətaları hansılardır?

A) Cihazların konstruksiyasının sadəliliyindən, yaxud cihazın qeyri-dəqiq hazırlanması

B) cihazın düzgün dəqiq işləməməsi

C) ölçülmələrin nəticələrinin düzgün sayılmaması

D) müxtəlif faktorların təsirindən

E) təcrübələrin düzgün aparılmamasından

213. Təsadüfi xətalar nədən əmələ gəlir?

A) müxtəlif faktorların təsirindən

B) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların yoxlanılmamasından

C) ölçülmələrin nəticələrinin düzgün aparılmamasından

D) cihazın düzgün işləməməsindən

E) cihazın konstruksiyasının sadəliyindən

214. Seçmədə xətalar nədən baş verir?

A) təcrübələrdə partiyadakı materialların müəyyən hissəsinin yoxlanılmasından

B) cihazın konstruksiyasının sadəliyindən

C) müəyyən faktorların təsirindən

D) cihazın düzgün işləməməsindən

E) ölçülmələrin nəticələrinin düzgün aparılmamasından

215. düsturunda H – nəyi ifadə edir?
A) qeyri – bərabərlik əmsalını, % – lə

B) bütün təcrübələrin sayını

C) təcrübələrin nəticələrinin orta qiymətini

D) orta kvadratik fərqi

E) variasiya əmsalını
216. Hədd dəyişməsi dedikdə nə başa düşülür?

A) seçimdə təcrübə nəticələrinin maksimum qiyməti ilə minimum qiyməti arasındakı fərq

B) təcrübə nəticələrinin maksimum qiyməti

C) normal paylanmada orta dəyişmə

D) qeyri – bərabərliyin orta həddi

E) baş ortanın aşağı sərhəddi

217. Seçmədə təcrübə nəticələrinin maksimum qiyməti ilə minimum qiyməti arasındakı fərq dedikdə nə başa düşülür?

A) həddi dəyişmə

B) variasiya əmsalı

C) baş dispersiya

D) baş ortanın yuxarı sərhəddi

E) orta kvadratik fərq

218. düsturu nəyi ifadə edir?
A) həddi dəyişməni

B) təcrübənin minimum qiymətini

C) orta kvadratik fərqi

D) təcrübənin aşağı həddini

E) variasiya əmsalını
219. Normal paylanmada orta dəyişmə variasiyası aşağıdakı hansı formula ilə hesablanır?
A)
B)
C)
D)

220. düsturunda ifadəsi nəyi göstərir?
A) m – sayda seçim dəyişmə həddinin qiymətini

B) təcrübə nəticələrin maksimum həddini

C) orta kvadratik fərqi

D) normal paylanmada aşağı həddini

E) baş ortanın aşağı həddini
221. düsturunda m – ifadəsi nəyi göstərir?
A) material partiyasından seçimlərin sayını

B) təcrübələrin sayını

C) həddi dəyişməsi

D) orta kvadratik fərqi

E) baş ortanın yuxarı həddini
222. Orta kvadratik əyintinin baş məcbu aşağıdakı hansı formula ilə hesablanır?
A)
B)
C)
D)
E)
223. formulasında – nəyi göstərir?
A) təcrübələr sayından asılı əmsaldır

B) həddi dəyişməni göstərir

C) orta kvadratik fərqi göstərir

D) variasiya əmsalını göstərir

E) sabit kəmiyyətdir
224. Assimmetriya aşağıdakı formuladan hansı ilə hesablanır?
A)
B)
C)
D)
E) +
225. Assimmetriya hansı halda sağ yönümlü olur?

226. Assimmetriya hansı halda sol yönümlü olur?

227. Assimmetriya hansı halda simmetrik olur?

228. düsturunda ifadə edir?
A) razılıq əmsalını

B) sərbəstlik əmsalını

C) variasiya əmsalını

D) orta hədd dəyişməsini

E) pirson kriteriyasını

229. düsturunda – nəyi ifadə edir?

A) bütün xarakteristikalar üçün ranqların orta qiymətini

B) bütün xarakteristikalar üçün ranqların cəmini

C) bütün xarakteristikalar üçün ranqların aşağı qiymətini

D) bütün xarakteristikalar üçün ranqların yuxarı qiymətini

E) Pirson kriteriyasını
230. Bütün xarakteristikalar üçün ranqların orta qiyməti – aşağıdakı düsturlardan hansı ilə hesablanır?

E)
231. Razılıq əmsalının əhəmiyyətliliyini təyin etmək nəyi müəyyən edirlər?

A) Pirson kriteriyasını

B) Variasiya əmsalını

C) ranq cəmlərini

D) nisbi əhəmiyyətlilik əmsalını

E) seçilmiş orta hesabi qiyməti

232. Pirson kriteriyası aşağıdakı formuladan hansı ilə hesablanır?

B)
C)
D)
E)
233. Ekspertizadan keçirilmiş sınaq nəticələrin orta qiymət göstəricisi hansı formula ilə təyin olunur?
A)
B)
C)
D)
E)

234. Ekspert qiymətləndirmə üsulu ilə materialın xassələrini qiymətləndirərkən ekspertlərin sayı neçə olmalıdır?

A) 7 – dən az olmamalıdır

B) 5 – dən az olamamalıdır

C) 6 – dən az olamamalıdır

D) 3 – dən az olamamalıdır

E) 4 – dən az olamamalıdır
235. Hesaba alınması mümkün olmayan xətalar hansılardır?

A) təsadüfi xətalar

B) seçmədə baş verən xətalar

C) kobud xətalar

D) sistematik xətalar

236. formulası ilə nə hesablanır?
A) təcrübənin nəticələrinin orta hesabi qiyməti

B) sınaqda yol verilən xəta

C) orta kvadratik fərq

D) ayrı-ayrı təcrübələrin sayı

E) Variasiya əmsalı
237. formulunda – nəyi göstərir?

A) ayrı-ayrı təcrübə nəticələrinin qiyməti

B) təcrübələrin ümumi sayı

C) orta ədədi fərq

D) Variasiya əmsalı

E) Sınaqda yol verilən xəta

238. düsturunda n – nəyi ifadə edir?
A) təcrübələrin ümumi sayını

C) ayrı-ayrı təcrübələrin sayı

D) orta hesabi qiyməti

E) Variasiya əmsalı
239. Cihazın qeyri – dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar hansıdır?

A) cihaz xətaları

B) təsadüfi xətalar

C) sistematik xətalar

D) kobud xətalar

E) yol verilən xəta

240. Hansı tədqiqat üsulu bütün elmlərdə geniş istifadə olunur?

C) tənqidi – dialektik

241. Alimlərin fikrincə hansı tədqiqat üsulu fəaliyyət metodunun özünəməxsus inkişaf və konkretləşdirmə formasıdır?

A) tənqidi – dialektik

C) analiz və sintez üsulu

E) sosioloji üsul

242. Cihazın düzgün işləməməsi ilə bağlı olan xətalar hansıdır?

A) sistematik xətalar

B) yol verilən xətalar

C) kobud xətalar

D) təsadüfi xətalar

E) seçmədə xətalar

243. – düsturu nəyi ifadə edir?
A) orta kvadratik əyintini

B) sınaqda yol verilən xətanı

D) Variasiya əmsalını

E) orta əyintini
244. düsturunda t – nəyi ifadə edir?
A) sınaqların sayından asılı olan əmsalı

B) Variasiya əmsalını

C) Sınaq aparılan zaman – vaxtı

D) sınaqda yol verilmiş xətanı

E) nümunələrin sayını
245. Aşağıda göstərilən formulalardan hansı ilə yuxarı inandırıcı sərhəddi hesablayırlar?

B)
C) =
D)
E)
246. – düsturu nəyi göstərir?
A) yuxarı inandırıcı sərhəddi

B) orta inandırıcı sərhəddi

C) aşağı və yuxarı inandırıcı sərhəddi

D) aşağı inandırıcı sərhəddi

E) orta və aşağı inandırıcı sərhəddi
247. Disspersiya əmsallarını təyin etdikdən sonra onların xətalarını aşağıdakı düsturdan hansı ilə hesablamaq olar?

248. Standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissənin yoxlanılmasından əmələ gələn xətalar hansıdır?

A) seçmədə xətalar

B) təsadüfi xətalar

C) burada bilən cihaz xətaları

D) kobud xətalar

E) sistematik xətalar
249. Nisbi buraxılabilən xəta aşağıda göstərilən formulalardan hansı ilə təyin edilir?

B)
C)
D)
E)
250. Ekspert və sosioloji üsullar hansı təhlil üsulunun müxtəlif növləri sayılır?

A) orqonoleptik – sosioloji

C) fiziki – mexaniki

251. Orqonoleptik üsulda xassə göstəriciləri nə ilə ifadə edilir?

252. Orqonoleptiki üsulun çatışmayan sahəsi nədir?

A) onun tətbiqinin təqribiliyi

B) tətbiqinin xüsusiliyi

C) tətbiqinin mürəkkəbliyi

D) tətbiqinin sadəliyi

E) tətbiqinin xarakterliyi

253. Ekspert üsulu zamanı müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi mümkündürmü?

A) müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi zərərlidir

B) bəzi malların ekspertizasında mümkün deyil

C) kənarlaşmalar dəqiq olma deyil

D) müəyyən kənarlaşmalara yol verilməsi mümkün deyil

E) bəzi malların ekspertizasında mümkündür

254. Elmi – tədqiqat dedikdə nə başa düşülür?

A) bu elmin yaşaması və inkişaf formasıdır

B) elmi axtarışdır

C) verilən tapşırığın yerinə yetirilməsidir

D) mühazirə mətnidir

E) elmi işlərin yerinə yetirilməsidir

255. Birinci – elmi tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) metodologiya, üsullar və nəzəriyyə

B) elmi tədqiqat metodikası

C) fundamental elmi tədqiqat işi

D) elmi – tədqiqat texnologiyası

E) elmi – tədqiqat prosesləri

256. Elmi tədqiqatın təşkilinin strukturuna neçə komponentin məcmusu daxildir?

E) 3
257. İkinci – elmi tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) forma, dərketmənin üsul və vasitələri

B) tətbiqi elmi tədqiqat işi

C) elmi tədqiqat texnologiyası

D) elmi tədqiqat prosesləri

E) nəəriyyə, metodologiya
258. Üçünçü – elmi tədqiqatın strukturuna nə daxildir?

A) elmi – tədqiqatın üsulu, konkret formanın seçilməsidir

B) elmi – tədqiqat metodikası

C) elmi – tədqiqat texnologiyası

D) elmi tədqiqat prosesləri

E) elmi işlərin yerinə yetirilməsi

259. Dördüncü – elmi tədqiqatın təşkilinin strukturuna nə daxildir?

A) elmi – tədqiqat proseslərini əlavə edən biliklər məcmusu və onları yerinə yetirilmə üsulu

B) tətbiqi elmi – tədqiqat işi

C) elmi – tədqiqat metodikası

D) elmi – tədqiqat prosesləri

E) elmi işlərin yerinə yetirilməsi

260. Ekspert qiymətləndirmə üsulu ilə tikiş məmulatlarının keyfiyyətini qiymətləndirərkən ekspertlərin sayı neçə nəfər ola bilər?

A) 7 nəfərdən az olamamalıdır

261. Elmi – texniki inqilab nədir?

A) elm və texnikanın sürətli inkişafı nəticəsində istehsal gücünün köklü və keyfiyyətli şəkildə birdən-birə artması prosesi

B) istehsal gücünün artması

C) elm və texnikanın istehsal gücünün köklü dəyişməsi

D) elm və texnikada yeniliklərin baş verməsi

E) elm və texnikanın sürətlə inkişafı

262. Elmi – texniki inqilabın səviyyəsi əlamətlərinə nə aid deyil?

E) istehsal prosesində insanın rolunun dəyişməsi

263. Məmulatların keyfiyyətini təyin edən parametrlər hansılardır?

A) əsas parametrlər

B) texnoloji parametrlər

C) texniki – iqtisadi parametrlər

D) baş parametrlər

E) texniki parametrlər

264. Aşağıdakı əmsallardan hansı normativ sənədlərin işlənməsi zamanı əmək tutumunun hesablanmasına aid deyil?

A) təsdiqin mürəkkəbliyi əmsalı

B) yenilik əmsalı

C) standartlaşdırma obyektinin xırdalanma səviyyəsi əmsalı

D) rəylərin işlənməsi əmsalı

E) informasiya tutumu əmsalı

265. Məhsulun keyfiyyətini yoxlayarkən təcrübə nəticələri müxtəlif xətalarla müşahidə edilir ki, bu da nəticələrin emalına birbaşa təsir göstərir. Aşağıdakılardan hansı belə xətalara aid dyildir?

A) qəsdən edilən xətalar

B) kobud xətalar

C) sistematik xətalar

D) buraxıla bilən cihaz xətaları

E) təsadüfi xətalar

266. Aşağıda göstərilənlərdən hansı, keyfiyyət göstəricisi növlərinə aid deyildir?

A) normal göstəricilər

B) təyinat göstəriciləri

C) estetik göstəricilər

D) etibarlılıq göstəricilər

E) erqonomik göstəricilər

267. Materialların növləri onun keyfiyyətinin hansı göstəricisinin nəticəsini ifadə edir?

E) baza
268. Normal paylanmada və birpilləli təsadüfi seçmədə materialların xassələrinin qeyribərabərliliyi əmsalının hesabat formula hansıdır?

A)
B)
C)
D)
E)
269. Parçaların növləşdirilməsində bal sistemi ilə qiymətləndirilmə hansı göstəricilərə əsasən aparılır?

A) parçaların fiziki – mexaniki və xarici göstəricilərinə görə

B) parçaların həndəsi xassə göstəricilərinə görə

C) parçaların fiziki xassə göstəricilərinə görə

D) parçaların lif tərkibinə görə

E) parçaların rənginin davamlığına görə

270. Təcrübələrin nəticələrinin emalı hesabi qiymətin tapılması üçün hansı kəmiyyətlər məlum olmalıdır?

A) təcrübə nəticələri və təcrübələr sayı

B) təcrübə nəticələri və təcrübə aparılması üçün atmosfer şəraiti

C) təcrübə üçün material partiyası və təcrübələr sayı

D) təcrübə nəticələri və təcrübə nümunələrinin ölçüləri

E) təcrübələr sayı və təcrübə üçün avadanlıq

271. Tekstil materiallarının təcrübə nəticələrinin emalında Variasiya əmsalı aşağıda göstərilən formuladan hansı ilə hesablanır?

D)
E)
272. Hansı nümunələrdən istifadə etdikdə təsrübə nəticələrinin riyazi emalında alınan xarakteristikalar seçimin xarakteristikaları adlandırılır?

A) yoxlama nümunələri

B) emprik nümunələr

C) dinamik nümunələr

D) periodik nümunələr

E) statik nümunələr

273. Aşağıdakılardan hansıları riyazi statistikada paylanma qanunlarına aiddir?

1.Normal paylanma qanunu; 2.Anormal paylanma qanunu; 3.Binominal qanunu; 4.Sentrik paylanma qanunu; 5.Styudent paylanma qanunu; 6.Biopolyar paylanma qanunu; 7.Polyar paylanma qanunu:

E) 3,4,6
274. formulası ilə hansı xəta təyin edilir?
A) nisbi buraxıla bilən xəta

C) sistematik xəta

E) təsadüfi xəta
275. formulasında A – nəyi göstərir?

A) ölçülər kəmiyyətin yaxınlaşmış qiymətini

E) işi
276. Orqanoleptik təhlil üsulunun çatışmayan cəhəti nədir?

A) onun tətbiqinin təqribiliyi

B) onun tətbiqinin mürəkkəbliyi

C) onun tətbiqinin xarakterliyi

D) onun tətbiqinin xüsusiliyi

E) onun tətbiqinin sdəliyi
277. Orqanoleptik təhlil üsulunun üstün cəhəti nədən ibarətdir?

278. Tədqiqat üsulları hansılardır?

D) qeyri konstruktiv

E) aktiv
279. Planlaşdırma və proqnozlaşdırma olmadan məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi mümkündür?

E) mümkün deyil
280. Elmi tədqiqat nədən başlanılır?

A) mövzunun seçilməsindən

B) işin smetasının tərtibindən

C) tədqiqat üsullarının seçilməsindən

D) ədəbiyyat icmasından

E) elmi məqalə yazılmasından

281. Çoxdövrlü dartılmada sapların dözümlüyü hansı paylanma qanununa tabe olur?

B) eksponsial paylanma qanununa

C) binominal paylanma qanununa

D) Piasson paylanma qanununa

E) hiperhəndəsi paylanma qanununa

282. Elmi – tədqiqatın texnologiyası nədir?

A) elmi – tədqiqat proseslərini əhatə edən biliklər məcmusu və onların yerinə yetirilmə metodikasıdır

B) proseslərin idarə edilməsidir

C) konkret üsul və vasitələrin seçilməsidir

D) forma, dərketmənin üsul və vasitələridir

E) elmi – tədqiqatda istifadə olunan texnologiyalar məcmuəsidir

283. “Tədqiqatın üsul və vasitələri” fənninin məqsədi nədən ibarətdir?

A) tələbələrə elmi-tədqiqat xarakterli işlərin aparılması üçün vacib vərdişlər aşılanması

B) tələbələrə təcrübi işləri aşılamaq

C) tələbələrə nəzəri biliklərin verilməsi

D) tələbələrə elmi xarakterli məruzələr etmək

E) laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsində tələbələrə kömək etmək

284. Elmi mətn üçün xarakterik olmalıdır.

A) dəqiq, obyektiv və düzgün ifadə etmə

B) dəqiq və axıcı adədi dil

C) emosional rəngləmə

D) məcazi mənalarla izah etmə

E) abstrakt təsəvvürlər

285. Elmi – texniki informasiya orqanlarının əsas funksiyası hansıdır?

A) informasiyanın yığılması və saxlanması

B) informasiyanın emalı və təbliği

C) kitabxana fəaliyyəti

D) arxiv fəaliyyəti

E) təhsil fəaliyyəti

286. Tədqiqat obyektinin və tədqiqat predmetinin qarçılıqlı əlaqəsi

A) tədqiqat obyekti tədqiqat predmetindən çıxarılır

B) tədqiqat obyekti özündə tədqiqat predmetini daşıyır

C) biri – digəri ilə əlaqəli deyil

D) tədqiqat predmeti anlamı yoxdur

E) tədqiqat predmeti və tədqiqat eyni məna daşıyır

287. Tədqiqat mövzusunun seçilməsi nə ilə təyin olunur?

B) gəlirli olması

C) maraqlı olması

D) məcburi olması

E) ədəbiyyatlarda mövzunun olması

288. Ekspertiza üçün lazım olan bütün hazırlıq əməliyyatını kimlər aparır?

289. Əhəmiyyətsiz əmsallar çıxardıqdan sonra alınmış reqresion modelin adekdatlığı hipotezi necə yoxlanılmalıdır?

A) fişer kriteriyasından istifadə etməklə

B) disprsiya əmsalları ilə

C) disspersiyanın adekdatlığı ilə

D) styudent qarşılıqlı təsiri ilə

E) faktorların qarşılıqlı təsiri ilə

290. Tədqiqat üsulları nədən ibarətdir?

A) həqiqətin dərk edilməsi və öyrənilməsi müəyyən fəndlərin, ardıcıl proseduraların və əməliyyatların emprik və nəzəri aparılmasından

B) tətbiqi elmi tədqiqat işindən

C) elmi – tədqiqatın texnologiyasından

D) elmi – tədqiqatın metodikasından

E) elmi işlərin yerinə yetirilməsindən

291. İqtisadi tədqiqatlarda ən çox rast gəlinən üsul hansıdır?

E) qrafik şəkillər üsulu

292. Keyfiyyətə nəzarət hansı əlamətli olur?

A) kəmiyyət, keyfiyyət, alternativ

D) bir dəfəlik, seçmə

E) ölçü, keyfiyyət

293. Laboratoriya təcrübəsində yol verilən sistematik xətalara aşağıdakılardan hansı uyğun gəlir?

A) cihazların düzgün işləməməsindən, yaxud qeyri – doğru təcrübə metodikasının tətbiqi ilə bağlı xətalar

B) müxtəlif faktorların təsirindən əmələ gələn və hesaba alınması mümkün olmayan xətalar

C) cihazların konstruksiyasının sadəliyindən, yaxud cihazın qeyri – dəqiq hazırlanmasından yaranan xətalar

D) qeyri – düzgün sayılmanın, ölçülmənin yekunu olaraq alınan xətalar

E) təcrübələrdə bütün partiyadakı materialların hamsının deyil, yalnız standartlar üzrə nəzərdə tutulmuş müəyyən hissənin yoxlanmasından əmələ gələn xətalar

294. Tapşırıq hansı mərhələni əks etdirməlidir?

A) qoyulmuş məqsədə çatmağı

B) qoyulmuş məqsədi tamamlamağı

C) tədqiqatları maliyələşdirməni

D) tədqiqatları qiymətləndirməyi

E) gələcək tədqiqatlar aparılmasını

295. Tədqiqatın məqsədinin formalaşdırılması hansı suala cavab verir?

A) Nə və nə üçün tədqiq edilir?

B) nə tədqiq edilir

C) tədqiqatlarda qazanc varmı

D) tədqiqatın əmək haqqı və tutumu nə qədərdir

E) kim tərəfindən tədqiq edilir

296. Təqdim edilən hansı üsul nəzəri üsuldur?

A) analiz, sintez

B) abstraklaşdırma, konkretləşdirmə

297. Operativ elmi – texniki informasiya axtarışına kömək edir?

A) kataloqlar və kartatekalar

B) tematik ədəbiyyat siyahıları

C) televiziya xəbərləri

D) operativ sorğular

298. O, hansı üsuldur ki, xassə göstəriciləri bu üsuldan dəqiq ölçü vahidləri ilə ifadə edilir?

C) orqonoleptik üsul

299. Nöqsanların mahiyyəti, böyüklüyü sayı, yerləşməsi nəyi göstərir?

A) keyfiyyətin aşağı düşməsini

B) keyfiyyətin yüksək olmasını

C) keyfiyyətin kafi olmasını

D) keyfiyyətin qənaətbəxş olmasını

E) keyfiyyətin orta dərəcədə olmasını

300. Kvalimetriyada bütün təsərrüfatlarda istehsal edilən məhsullar neçə qrupa bölünürlər?

Tərtib etdi: dos. Babayev F.Ə.
Düzgün cavab: A﴿ bəndində

Dostları ilə paylaş:

Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

3.2.1. Nəmlənib-isidilmə əməliyyatını (NİƏ) yerinə yetirmək üçün avadanlığı seçir

•	Ütü və preslər

Tikiş məmulatının işlənilməsində əl ütüsündən, müxtəlif preslərdən və havabuxar manekenindən istifadə edilir. Tikiş məmulatının işlənilməsində əl ütüsü ilə proseslərarası və son nəmlənib-isidilmə əməliyyatı aparmaq olar. Ütü işlənilən səthə (parçaya) nisbətən az təzyiq göstərdiyi üçün əmək məhsuldarlığı aşağı, ütüləyicinin əmək şəraiti isə ağır olur. Əl ütüsü ilə işlədikdə əmək rejiminə riayət etmək çətinləşir. Temperatur rejimi (ütüaltı materialın temperaturu) tənzimləyici vasitəsilə saxlanılır. Ütünün səthi parçaya dəyəndə onun orta təzyiqi və nəmlik dərəcəsi xeyli dəyişir. Yarımfabrikata ütünün təzyiqi, ağırlığı və işçinin təsir gücü təsir edir. UPP- 3M (5M) elektrobuxar ütülərinin ağırlığı 3 və 5 kq, UTP-2EP ütüsü isə 2 kq-dır. Bundan başqa, ütülərin konstruksiyasında teflon altlıq, elektron termo tənzimləyici nəzərdə tutulmuşdur. Belə ütülərdən buxar xəttinə qoşulan, pardaqlayıcısı və ağırlığı 3 və 5 kq olan “Pannoniya” firmasının C₅-392 tipli və C₅-395/2 ütülərini göstərmək olar. Bu ütülər xüsusi buxarla təchiz olunmuş masada qurulur.

Türkiyənin istehsal etdiyi fərdi buxar qurğulu ütülərin (SPR-MN 2000, SPR-MN 2002, SPR-MN 2035 və SPR-MN 2005) proseslərarası və son pardaqlama əməliyyatında tətbiq edilməsi də faydalıdır (Şəkil 3.1, b).

Şəkil 3.1. Buxar ütüsünün altdan görünüşü:
a) 1 – buxar çıxan hissə, 2 – qızdırma-qurutma hissəsi, 3 – nəmliyi sorub çıxaran
hissə; b) fərdi buxar qurğulu ütü; c) C₅ – 395/2 tipli ütü

Əl ilə ütüləmə hərəkətləri hissənin formasından asılı olub, çox mürəkkəbdir. Bu işin mexanikləşdirilməsi daha çətindir. Belə ütülər həcmcə böyük olur. Təzyiq qüvvəsini yalnız pedal vasitəsilə dəyişmək mümkündür.

Son vaxtlar spiralşəkilli qızdırıcı elementi olan və TEN ilə qızdırılan ütülər istehsal edilir. Onlar termotənzimləyicili və termotənzimləyicisiz olur. Ütülər elektrik enerjisi ilə və ya buxarla işləyir. Bundan başqa, buxar-elektrik ütüləri də vardır.

Buxar ütüləri elektrik ütülərindən onunla fərqlənir ki, onlar işlənilmə zamanı hissəyə həm də buxar verir. Buxar ütülərinin altı üç zonaya bölünür (şəkil 3.1, a).

Buxar ütülərində nəmlənib-isidilmə əməliyyatı zamanı ütüaltı material lazım olmur, bu iş xüsusi ütü masaları üzərində aparılır. Bu halda nəm, demək olar ki, öz-özünə sorulur, ütülənəcək parça yaxşı qoyulur və yaxşı soyuyur. Ütü masasının üstü isidilir, bu zaman həmin sorulma üçün vakuum əldə edilir. İş masasının hündürlüyünü lazımi ölçüdə nizamlamaq mümkündür, masa düzgün nizamlananda işçi çox yorulmur.

Preslərin komplektində 20-dən artıq müxtəlif ütüləmə yastığı vardır. Geyimin bir çox hissələri onlarla nəmlənib isidilir. Sorma qüvvəsini dəyişdirməklə sormanı masa üzərində eyni vaxtda işləyən yastıqçaya bir ling vasitəsilə ötürmək olar. Xarici firmalarda xüsusi ütüləmə avtomatlarından istifadə edilir. Avtomatın iki buxar ütüsü və avtomatik zaman relesi vardır.

Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

Azərbaycan Qəzeti (Dərc olunma tarixi: 30-12-2017, Nəşr nömrəsi: 290), Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 31-12-2017, Nəşr nömrəsi: 12, Maddə nömrəsi: 2244)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
12201712010887
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Bu Qanun Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin I hissəsinin 1-ci bəndinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası əhalisinin sağlamlığının qorunması, sağlam həyat tərzinin təbliği, uşaqların və gənclərin sağlam böyüməsi və inkişafı, zərərli vərdişlərə aludəçiliyin profilaktikası, tütün məmulatlarının istifadəsinin və tütün tüstüsünün ətraf mühitə ziyanlı təsirlərinin azaldılması istiqamətində fəaliyyətin hüquqi əsaslarını müəyyən edir.

ÜMUMİ MÜDDƏALAR

Maddə 1. Əsas anlayışlar

1.0. Bu Qanunda istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir:

1.0.1. tütün məmulatı – tütün yarpağından və onun komponentlərindən hazırlanmış, tərkibində nikotin, aktiv alkoloid, o cümlədən kanserogen maddələr olan və nikotinə aludəçilik yaradan məhsul (siqaretlər, papiroslar, siqarlar, siqarillalar, çubuq tütünü və s.). Bütün növ qəlyanlar və elektron siqaretlər də bu qanunun təsir dairəsində tütün məmulatlarına bərabər tutulur;

1.0.2. nikotin – tütünün və tənbəkinin tərkibində mövcud olan alkoloidlər qrupuna aid maddə;

1.0.3. tütün çəkmə – tütün məmulatlarının tüstüsünün tənəffüs yolları vasitəsi ilə insan orqanizminə daxil olması nəticəsində tütün çəkənin nikotindən asılılıq vəziyyətinin yaranmasına, onun və ətrafdakı şəxslərin sağlamlığına zərər vurulmasına və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olan istifadə prosesi;

1.0.4. ətraf mühitdəki tütün tüstüsü – tütün çəkmənin həyata keçirildiyi və ya daha əvvəl həyata keçirilmiş olduğu yerin atmosfer havasında olan, o cümlədən tütün çəkməni həyata keçirən şəxs tərəfindən nəfəslə buraxılan tütün tüstüsü;

1.0.5. tütündən istifadə – tütün çəkmə, habelə tütünün qızması nəticəsində meydana gələn buxarın tənəffüs yolu ilə orqanizmə qəbul edilməsi;

1.0.6. tütündən istifadənin nəticələri – tütün istifadəsi və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsiri nəticəsində insanın həyatına və ya sağlamlığına, onun yaşadığı mühitə ziyan vurulması, habelə bununla əlaqədar tibbi, demoqrafik, sosial-iqtisadi nəticələr;

1.0.7. tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma – insanların həyat və sağlamlıqlarının ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən və tütün istifadəsinin nəticələrindən müdafiə olunması;

1.0.8. tütün məmulatları sponsorluğu – tütün məmulatlarının istehsalçıları və satıcıları tərəfindən tütün məmulatlarının satışının və istifadəsinin stimullaşdırılmasına xidmət edən hər hansı tədbirə verilən töhfənin istənilən növü;

1.0.9. xüsusi ayrılmış yer – mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müəssisə, idarə və təşkilatlarda, iş yerlərində, yerləşdirmə vasitələrində, habelə ictimai iaşə müəssisələrində işəgötürənin və ya mülkiyyətçinin həmin müəssisələrin bu Qanuna uyğun olaraq tütün çəkilməsinə icazə verdiyi açıq və ya qapalı ərazisi;

1.0.10. yerləşdirmə vasitələri – mehmanxana, istirahət mərkəzi, sanatoriya-kurort, pansionat, motel, hostel, habelə fiziki şəxslərin gecələməsi və ən azı iyirmi dörd saat ərzində qala biləcəkləri digər yerləşdirmə obyektləri.

Maddə 2. Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi

Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən, “Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında”, “Tütün və tütün məmulatları haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarından, bu Qanundan və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir.

Maddə 3. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunmanın əsas prinsipləri

3.0. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunmanın əsas prinsipləri aşağıdakılardır:

3.0.1. vətəndaşların sağlamlığının ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən və tütündən istifadənin nəticələrindən qorunması sahəsində hüquqlarına riayət edilməsi;

3.0.2. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsiri və tütün istifadəsi nəticəsində yaranan xəstəliklərin, əlilliyin, vaxtından əvvəl ölüm hallarının qarşısının alınması;

3.0.3. tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma hüquqlarının təmin edilməsi üçün dövlətin və bələdiyyələrin, fərdi sahibkarların, hüquqi şəxslərin və digər qurumların məsuliyyəti;

3.0.4. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəldilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi zamanı sistemli yanaşma, bu tədbirlərin həyata keçirilməsinin fasiləsizliyi və ardıcıllığı;

3.0.5. həyat və sağlamlığın qorunmasının tütün istehsalçılarının mənafelərindən üstünlüyü;

3.0.6. tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq əməkdaşlığının təmin edilməsi;

3.0.7. dövlətin, bələdiyyələrin, vətəndaşların, tütün təşkilatları ilə əlaqədar olmayan fərdi sahibkarların, hüquqi şəxslərin və qanunvericiliyə uyğun olaraq yaradılmış digər qurumların qarşılıqlı fəaliyyəti;

3.0.8. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəldilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsinin aşkarlığı və səmərəliliyinin müstəqil qiymətləndirilməsi;

3.0.9. tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin məlumatlandırılması.

Maddə 4. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində dövlətin vəzifələri

4.1. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində dövlətin vəzifələrinə aşağıdakılar aiddir:

4.1.1. dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi;

4.1.2. sağlamlığın qorunması sahəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq tibb müəssisələrində vətəndaşlara, əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə tütündən istifadənin dayandırılmasına, tütün asılılığı və tütün istifadəsi nəticəsində yaranan xəstəliklərin müalicəsinə yönəldilmiş tibbi yardım göstərilməsinin təşkilinin təmin edilməsi;

4.1.3. dövlət nəzarətinin təşkili və həyata keçirilməsi;

4.1.4. beynəlxalq əməkdaşlıq, o cümlədən beynəlxalq müqavilələrin bağlanması;

4.1.5. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəldilmiş tədbirlərin monitorinqinin keçirilməsi, həmçinin Azərbaycan Respublikasının ərazisində tütündən istifadənin miqyasını müəyyənləşdirmək və istifadənin azaldılmasına nail olmaq məqsədi ilə həyata keçirilən və (və ya) planlaşdırılan tədbirlər haqqında əhalinin məlumatlandırılması.

4.2. Dövlətin bu Qanunun 4.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan vəzifələrini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yerinə yetirir.

Maddə 5. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində bələdiyyələrin vəzifələri

5.0. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində bələdiyyələrin vəzifələrinə aşağıdakılar aiddir:

5.0.1. bələdiyyə ərazilərində vətəndaşların sağlamlığının ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən qorunmasına xidmət edən tədbirlərin həyata keçirilməsi və belə tədbirlərdə iştirak;

5.0.2. bələdiyyə ərazisində tütündən istifadənin miqyasını müəyyənləşdirmək və istifadənin azaldılmasına nail olmaq məqsədi ilə həyata keçirilən və (və ya) planlaşdırılan tədbirlər haqqında əhalinin məlumatlandırılması;

5.0.3. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin nəticələrinin azaldılmasına yönəlmiş tədbirlərin monitorinqinin həyata keçirilməsi.

Maddə 6. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində fiziki və hüquqi şəxslərin hüquq və vəzifələri

6.1. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində fiziki və hüquqi şəxslər aşağıdakı hüquqlara malikdirlər:

6.1.1. tüstüsüz ətraf mühitdə həyat fəaliyyəti üçün əlverişli şərait və sağlamlığın ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən qorunmasını müvafiq dövlət və bələdiyyə orqanlarından tələb etmək;

6.1.2. tütündən istifadənin dayandırılmasına və tütündən asılılığın müalicəsinə yönəlmiş tibbi yardım almaq;

6.1.3. dövlət və bələdiyyə orqanlarından, fərdi sahibkarlardan, hüquqi şəxslərdən və digər qurumlardan ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəlmiş tədbirlər haqqında məlumat almaq;

6.1.4. ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsinə ictimai nəzarətdə iştirak etmək;

6.1.5. tütündən istifadənin nəticələrindən qorunmanın təmin edilməsi barədə dövlət və bələdiyyə orqanlarına, habelə digər şəxslərə təkliflər təqdim etmək;

6.1.6. qanunvericiliyin digər şəxslər tərəfindən pozulması nəticəsində həyat və sağlamlıqlarına, əmlaklarına vurulmuş ziyanın ödənilməsini tələb etmək.

6.2. Tütündən istifadənin nəticələrindən qorunma sahəsində vətəndaşların vəzifələri aşağıdakılardır:

6.2.1. tütün məmulatlarından istifadənin məhdudlaşdırılması haqqında qanunvericiliyin tələblərinə riayət etmək;

6.2.2. uşaqlarda və gənclərdə tütün istifadəsinə mənfi münasibət formalaşmasının, habelə onların tütün istifadəsi prosesinə cəlb edilməsinin yolverilməzliyinin qeydinə qalmaq;

6.2.3. başqa şəxslərin tüstüsüz ətraf mühitdə həyat fəaliyyəti üçün əlverişli şərait və sağlamlığın ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən qorunması hüquqlarının pozulması ilə nəticələnən hərəkətlər etməmək.

Maddə 7. Tütün və ondan istifadənin nəticələri haqqında məlumat almaq hüququ

7.1. Hər kəsin tütün məmulatlarının və onlardan tüstü ilə ayrılan məhsulların komponentləri, tütün çəkilməsinin zərərli təsiri, profilaktikası və məhdudlaşdırılması barədə məlumat almaq hüququ vardır.

7.2. Tütün məmulatlarının tərkibində olan nikotinin, tütün qatranının və karbon monoksidinin miqdarı barədə məlumatlar istifadəçiyə bildirilməli, tütün məmulatları qutularının üzərində həmin məlumatlar əks etdirilməlidir.

TÜTÜNDƏN İSTİFADƏNİN AZALDILMASINA VƏ ƏTRAF MÜHİTDƏKİ TÜTÜN TÜSTÜSÜNÜN TƏSİRİNİN QARŞISININ ALINMASINA YÖNƏLMİŞ MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ

Maddə 8. Tütün məmulatlarının satışında həvəsləndirmə üsullarının məhdudlaşdırılması

8.1. Hüquqi və fiziki şəxslərə tütün məmulatlarının satışında istifadəçilərin həvəsləndirilməsi üçün aşağıdakı üsullardan istifadə edilməsi qadağan edilir:

8.1.1. tütün məmulatlarının və onların yeni nümunələrinin pulsuz paylanması və ya mükafat kimi verilməsi;

8.1.2. tütün məmulatlarının lotereya, müsabiqə, idman yarışları, oyunlar üçün mükafat kimi təklif edilməsi;

8.1.3. tütün məmulatlarının satışı və istifadəsi ilə bağlı uduşlu (o cümlədən siqaret qutularının və hissələrinin yığılması ilə) oyunların, o cümlədən stimullaşdırıcı lotereyaların keçirilməsi.

8.2. Tütün istehsalı və satışı ilə məşğul olan şəxslər tərəfindən istehsal edilən və ya satışa çıxarılan tütün məmulatlarının istehlakçılara hədiyyə və ya yardım kimi paylanmasına yol verilmir.

Maddə 9. Tütün tüstüsünün təsirinin qarşısının alınmasına və tütündən istifadənin azaldılmasına yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsinin təşkili

9.1. Ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirinin və tütün istifadəsi ilə bağlı xəstəliklərin yaranmasının qarşısının alınması və tütündən istifadənin azaldılması məqsədilə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir:

9.1.1. ayrı-ayrı ərazilərdə, binalarda və obyektlərdə tütün çəkilməsinə qadağa qoyulması və həmin qadağanın pozulmasına görə məsuliyyətə cəlb edilməsi;

9.1.2. tütün məmulatlarına tələbatın azaldılmasına yönəlmiş qiymət, vergi və (və ya) rüsum tədbirləri;

9.1.3. tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin maarifləndirilməsi və məlumatlandırılması;

9.1.4. tütün satışının bilavasitə və ya dolayı reklamının və təşviqinin, habelə tütün məmulatları sponsorluğunun reklamının və stimullaşdırılmasının bütün növlərinin qadağan edilməsi;

9.1.5. fiziki şəxslərə tütündən istifadənin dayandırılmasına, tütün asılılığının və tütündən istifadə nəticəsində yaranan xəstəliklərin müalicəsinə yönəldilmiş tibbi və psixoloji yardımın göstərilməsi;

9.1.6. tütün məmulatlarının qeyri-qanuni dövriyyəsinin qarşısının alınması;

9.1.7. tütün məmulatlarının dövriyyəsinin məhdudlaşdırılması;

9.2. Tütün məmulatları tullantılarının ətraf mühitə atılması qadağandır. Onların utilizasiyası qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

Maddə 10. Tütün çəkilməsinə icazə verilməyən yerlər

10.1. Azərbaycan Respublikasında tütündən istifadənin məhdudlaşdırılması və tütün tüstüsünün ətraf mühitə ziyanlı təsirinin azaldılması məqsədi ilə aşağıda göstərilən yerlərdə tütün çəkilməsi qadağandır:

10.1.1. təhsil və tərbiyə müəssisələrində, habelə onların ərazilərində;

10.1.2. tibb müəssisələrində və tibbi-reabilitasiya müəssisələrində, habelə onların ərazilərində; [1]

10.1.3. idman yarışları və başqa kütləvi tədbirlərin keçirildiyi binalarda və obyektlərdə, habelə onların ərazilərində;

10.1.4. restoranlar, kafelər, barlar daxil olmaqla, ictimai-iaşə obyektlərində;

10.1.5. ticarət obyektlərində;

10.1.6. məişət obyektlərində;

10.1.7. sosial xidmət müəssisələrində;

10.1.8. yerləşdirmə vasitələrində;

10.1.9. teatr və kinoteatrlarda, sirk binalarında, sərgi və nümayiş salonlarında, oxu zallarında, kitabxanalarda, muzeylərdə, habelə digər mədəniyyət obyektlərində;

10.1.10. uşaq meydançalarında;

10.1.11. yerüstü qapalı və yeraltı piyada keçidlərində;

10.1.12. müntəzəm şəhərdaxili (rayondaxili), şəhərlərarası (rayonlararası) və beynəlxalq marşrutlar üzrə hərəkət edən avtobuslarda, sərnişin daşımaları üzrə ümumi istifadədə olan avtomobil nəqliyyatı vasitələrində və taksi minik avtomobillərində;

10.1.13. metropoliten stansiyalarının vestibüllərində, keçidlərində, platformalarında və vaqonlarda;

10.1.14. hava nəqliyyatı vasitələrində, dəmiryolu qatarlarında, su nəqliyyatı vasitələrində;

10.1.15. hava və dəniz (çay) limanlarının inzibati binalarında, dəmir yolu vağzallarında, avtovağzallarda (avtostansiyalarda) və avtobusların dayanacaq məntəqələrində;

10.1.16. liftlərdə və çoxmənzilli yaşayış binalarının ümumi istifadədə olan yerlərində;

10.1.18. yanacaqdoldurma məntəqələrində, o cümlədən tezalışan maddələrin saxlandığı bina və müəssisələrdə, habelə bu maddələrin daşındığı nəqliyyat vasitələrində;

10.1.19. mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq digər müəssisə, idarə və təşkilatlarda, iş yerlərində.

10.2. Mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq bütün müəssisə, idarə və təşkilat rəhbərləri bu Qanunun 10.1-ci maddəsində göstərilən yerlərdə hər kəsin yaxşı görə biləcəyi lövhələrdə “tütün çəkmək qadağandır” yazısının və ya işarəsinin olmasını təmin etməlidirlər.

10.3. Bu Qanunun 10.1.3-cü, 10.1.4-cü, 10.1.5-ci, 10.1.8-ci, 10.1.14-cü (su və dəmiryolu nəqliyyatında), 10.1.15-ci və 10.1.19-cu maddələrində göstərilən yerlərdə tütün çəkmək üçün havalandırma sistemi ilə təmin olunan və ya açıq havada olan xüsusi yerlər təşkil edilə bilər.

10.4. Tütün çəkmək üçün xüsusi ayrılmış yerlər sanitar-gigiyenik normalara və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi tələblərə cavab verən şəkildə təchiz edilməlidir.

Maddə 11. Tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin maarifləndirilməsi və məlumatlandırılması

11.1. Tütünə və tütün məmulatına tələbatın azaldılması, tütün istifadəsi ilə əlaqədar xəstəliklərin profilaktikası, sağlamlığa məsuliyyətli və tütündən istifadəyə mənfi münasibətin formalaşdırılması məqsədi ilə tütün məmulatlarının tərkibinin açıqlanmasına, qablaşdırılmasına və markalanmasına dair tələblər müəyyən edilir. Bu tələblərə aşağıdakılar barədə informasiya verilməsi daxildir:

11.1.1. tütündən istifadənin dayandırılmasının üstünlükləri haqqında;

11.1.2. tütündən istifadənin mənfi tibbi, demoqrafik və sosial-iqtisadi nəticələri haqqında;

11.1.3. tütünçülük sənayesi haqqında.

11.2. Tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin maarifləndirilməsi ailədə, təhsil və tibb müəssisələrində, habelə işəgötürənlər tərəfindən iş yerlərində həyata keçirilir.

11.3. Əhalinin maarifləndirilməsinin əsas istiqamətləri və üsulları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. Bu məqsəd üçün xüsusi “qaynar xətlərin” fəaliyyəti təmin edilir.

11.4. İnsanların sağlamlığının ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün təsirindən və tütündən istifadənin məhdudlaşdırılması haqqında qanunvericiliyin pozulması məsələlərinə dair vətəndaşların, o cümlədən fərdi sahibkarların və hüquqi şəxslərin müraciətləri üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən “qaynar xətlər” yaradılması və ya internet informasiya-kommunikasiya şəbəkəsindən istifadə edilməsi nəzərdə tutulur.

11.5. Tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin məlumatlandırılması dövlət və bələdiyyə orqanları, habelə ictimai birliklər tərəfindən kütləvi informasiya vasitələrində müvafiq kampaniyalar keçirilməsi vasitəsi ilə həyata keçirilir.

11.6. Tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə əhalinin məlumatlandırılması zamanı kütləvi informasiya vasitələrində informasiya kampaniyaları keçirilərkən tütün məmulatının və tütün istifadəsi prosesinin nümayiş etdirilməsinə icazə verilir.

Maddə 12. Kütləvi informasiya vasitələrində tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə biliklərin təbliği

12.1. Kütləvi informasiya vasitələri tütündən istifadənin zərəri və ətraf mühitdəki tütün tüstüsünün ziyanlı təsiri barədə biliklərin təbliğində iştirak edirlər.

12.2. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanları kütləvi informasiya vasitələrində tütündən istifadənin zərərli təsirləri barədə davamlı təbliğat işinin aparılması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirirlər.

12.3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən tədris proqramları hazırlanarkən tütündən istifadənin sağlamlığa və ətraf mühitə zərərli təsiri barədə mövzular tədrisin məzmununa daxil edilir.

12.4. Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən bütün televiziya və radio yayımçıları tütündən istifadənin və sağlamlığa zərər vuran digər vərdişlərin mənfi təsiri barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, elm müəssisələrinin və qeyri-hökumət təşkilatlarının dəstəyi ilə xəbərdaredici, maarifləndirici və tərbiyəvi mövzuda verilişlər hazırlayır və bu mövzulara ayda 90 dəqiqədən az olmayan efir vaxtı ayırırlar. Bu verilişlərin 45 dəqiqəsi saat 17.30 – 23.00 arasında olmaqla saat 08.00 – 23.00 arasında yayımlanır və verilişlərin surəti hər ay Milli Televiziya və Radio Şurasına təhvil verilir.

Maddə 13. Yetkinlik yaşına çatmayanlara tütün məmulatlarının satışının və onların tütündən istifadə etməsinin qadağan olunması

13.1. Yetkinlik yaşına çatmayanlara tütün məmulatlarının satışı, habelə onlara tütün məmulatı almaqla, verməklə, tütün məmulatından istifadəni təklif və ya tələb etmək yolu ilə onların tütündən istifadə prosesinə cəlb edilməsi qadağandır. [2]

13.2. Tütün məmulatlarının buraxılmasını bilavasitə həyata keçirən şəxs (satıcı) tütün məhsulunu istifadə edən şəxsin (alıcının) yetkinlik yaşına çatmasına şübhə etdikdə satıcı alıcıdan onun şəxsiyyətini təsdiq edən və yaşını müəyyən etməyə imkan verən sənəd tələb edir.

13.3. Alıcının yetkinlik yaşına çatmasına şübhə olduqda, onun şəxsiyyətini təsdiq edən və yaşını müəyyən etməyə imkan verən sənəd təqdim edilmirsə, satıcı tütün məmulatını alıcıya satmaqdan imtina edir.

13.4. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin tütündən istifadəsinə icazə verilmir.

Maddə 14. Tütün məmulatlarının reklamının və satışının stimullaşdırılmasının qadağan edilməsi

14.1. Tütün məmulatına tələbatın azaldılması məqsədi ilə tütün məmulatlarının satışının və onlardan istifadənin reklamı və stimullaşdırılması ilə bağlı aşağıdakılar qadağan edilir:

14.1.1. tütün məmulatlarının əhali arasında pulsuz, o cümlədən hədiyyələr şəklində yayılması;

14.1.2. tütün məmulatlarını alanlara hədiyyə qismində başqa əmtəənin təklif edilməsi;

14.1.3. tütün məmulatlarının qiymətlərinə hər hansı üsullarla, habelə kuponlar və talonlar nəşr edilməsi yolu ilə güzəştlər tətbiq olunması;

14.1.4. televiziya və videofilmlərdə, teatr tamaşalarında, radio, televiziya, video və kinoxronika proqramlarında, uşaqlar üçün nəzərdə tutulan audiovizual əsərlərdə tütün məmulatlarının və tütün istifadəsi prosesinin nümayiş etdirilməsi, həmçinin tütün məmulatlarının və tütün istifadəsi prosesinin nümayiş etdirildiyi əsərlərin, tamaşaların, proqramların efirdə, kabel yayımı vasitəsi ilə açıq yayımlanması;

14.1.5. tütün məmulatlarının mükafat qismində verilməsi şərti ilə əmtəə satışını stimullaşdıran müxtəlif tədbirlərin (o cümlədən lotereyaların, müsabiqələrin, oyunların) təşkili və keçirilməsi.

14.2. Tütün və tütün məmulatlarının istehsalı və (və ya) satışı ilə məşğul olan şəxslər “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 13.4-cü və 28-ci maddələrinə uyğun olaraq sponsor ola bilməz.

14.3. Tütünün və tütün məmulatlarının, habelə tütün çəkmə ləvazimatlarının reklamı qadağandır.

Maddə 15. Vətəndaşlara tütündən istifadənin dayandırılmasına, tütün asılılığının və tütündən istifadə nəticəsində yaranan xəstəliklərin müalicəsinə yönəlmiş tibbi yardım göstərilməsi

15.1. Tütündən istifadənin dayandırılması, tütün asılılığının və tütündən istifadə nəticəsində yaranan xəstəliklərin müalicəsi üçün tibb müəssisələrinə müraciət etmiş şəxslərə müvafiq tibbi yardım göstərilir.

15.2. Vətəndaşlara tütündən istifadənin dayandırılması üçün tibbi yardım göstərilməsi, o cümlədən tütün asılılığının və tütündən istifadənin nəticələrinin profilaktikası, diaqnostikası və müalicəsi dövlət tibb müəssisələrində dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına (“Tibbi sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq xidmətlər zərfində nəzərdə tutulduğu halda isə icbari tibbi sığorta vəsaitləri hesabına) həyata keçirilir. [3]

15.3. Müalicə edən həkim tibbi yardım göstərilməsi üçün tibb müəssisəsinə müraciət etmiş pasiyentə, müalicənin səbəbindən asılı olmayaraq tütündən istifadənin dayandırılması barədə tövsiyələr və ona göstərilə biləcək tibbi yardım haqqında zəruri məlumat verir.

YEKUN MÜDDƏALAR

Maddə 16. Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət

Bu Qanunun tələblərini pozan şəxslər Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş hallarda məsuliyyət daşıyırlar.

Maddə 17. Keçid müddəası

Bu Qanunun qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar olaraq “ Tütün və tütün məmulatı” haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun 20-ci və 21-ci maddələri ləğv edilir.

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 1 dekabr 2017-ci il

İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI

1. 1 oktyabr 2018-ci il tarixli 1266-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 6 noyabr 2018-ci il, № 250 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 10, maddə 1969 )

2. 20 noyabr 2020-ci il tarixli 200-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 yanvar 2021-ci il, № 3 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 12, I kitab, maddə 1425 )

3. 4 may 2021-ci il tarixli 312-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 18 iyun 2021-ci il, № 125 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci il, № 6, I kitab, maddə 548 )

QANUNA EDİLMİŞ DƏYİŞİKLİK VƏ ƏLAVƏLƏRİN SİYAHISI

[1] 4 may 2021-ci il tarixli 312-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 18 iyun 2021-ci il, № 125 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci il, № 6, I kitab, maddə 548 ) ilə 10.1.2-ci maddəsində “səhiyyə” sözü “tibb müəssisələrində” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[2] 1 oktyabr 2018-ci il tarixli 1266-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 6 noyabr 2018-ci il, № 250 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 10, maddə 1969 ) ilə 13.1-ci maddədə “və ya satış məqsədi olmadan verilməsi, habelə” sözləri “, habelə onlara tütün məmulatı almaqla, verməklə, tütün məmulatından istifadəni təklif və ya tələb etmək yolu ilə” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[3] 20 noyabr 2020-ci il tarixli 200-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 yanvar 2021-ci il, № 3 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 12, I kitab, maddə 1425 ) ilə 15.2-ci maddəsində “pulsuz” sözü “dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına (“Tibbi sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq xidmətlər zərfində nəzərdə tutulduğu halda isə icbari tibbi sığorta vəsaitləri hesabına)” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

Tikiş məmulatları texnologiyası üzrə tədqiqatın üsul və vasitələri fənnindən testlər. Qrup: m 31427 A

Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

Tikiş məmulatlarının nəmlənib isidilmə ilə işlənməsi i

Related posts: