Tələffüz lüğəti

1. обладающий ярко выраженными, своеобразными чертами. Səciyyəvi görkəm характерная внешность, səciyyəvi tələffüz характерное произношение

Xankəndi

AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutundan AzVision.az -a verilən məlumata görə, institutun Müasir Azərbaycan dili şöbəsinin aparıcı elmi işçisi dosent Nərgiz Hacıyevanın hazırladığı “Azərbaycan dilinin paronimlər lüğəti” artıq işıq üzü görüb.

Lüğətin elmi redaktorları professorlar Tofiq Hacıyev və İsmayıl Məmmədlidir. Lüğətin rəyçiləri professor Qara Məşədiyev, Nadir Məmmədli və dosent İntizar Salahovadır:

“Azərbaycan dilində çətin tələffüz olunan bir sıra sözlər var ki, bunlar eyni və müxtəlif köklü olaraq, dilçilikdə paronim sözlər adlanır. “Azərbaycan dilinin paronimlər lüğəti” paronimlər barədə yazılan ilk lüğətin genişləndirilmiş şəkli olub, 1600-dan çox sözü əhatə edir. Lüğət “Ön söz”, əlifba sırası ilə düzülmüş paronim sözlər, frazeoloji paronimlər və somatik frazeoloji paronimlərin izahından ibarətdir. Nitqdə bəzən kalambur məqsədilə, bəzən də bilməyərəkdən səhv işlədilən bu sözlərdən bədii ədəbiyyatda geniş istifadə olunur”.

Sizə teleqram var Vaxtında, Aydın, Lazımlı!

tələffüz

прил. произносительный. лингв. Tələffüz xüsusiyyətləri произносительные особенности, tələffüz normaları произносительные нормы; tələffüz etmək произносить, произнести; выговаривать, выговорить. Sözü düzgün tələffüz etmək правильно произносить слово

произношение, выговор, дикция. tələffüz eləmək (etmək) произносить, выговаривать.
сущ. устар. манера произношения

1) незагрязнённый, незапачканный. Təmiz süfrə чистая скатерть, təmiz köynək чистая рубашка, təmiz paltar чистое белье, təmiz döşəmə чистый пол, təmiz otaq чистая комната

2) содержащийся в опрятности, опрятный. Təmiz həyət чистый двор, təmiz şəhər чистый город
3) связанный с тем, что неособенно пачкает, грязнит. Təmiz işdə işləmək работать на чистой работе

4) сделанный, выполненный тщательно, аккуратно и искусно. Təmiz emal чистая обработка; təmiz iş görmək делать чистую работу

5) переписанный в окончательном виде, без помарок, беловой. Təmiz yazı işi чистая письменная работа

6) не заполненный ничем, не использованный для письма, рисунка. Təmiz blank чистый бланк, təmiz kağız vərəqi чистый лист бумаги, təmiz dəftər чистая тетрадь, təmiz səhifələr чистые страницы

7) без веснушек, прыщей. Təmiz üz (sifət) чистое лицо, təmiz dəri чистая кожа
8) безоблачный, без туч, без тумана. Təmiz səma чистое небо, təmiz üfüq чистый горизонт

9) без примеси чего-л. постороннего или с незначительной примесью. Təmiz qızıl чистое золото, təmiz yod чистый йод, təmiz maddə чистое вещество, təmiz mis чистая медь, təmiz spirt чистый спирт

10) не замутнённый грязью, песком. Təmiz su чистая вода
11) свежий, не душный, не пыльный и т.п. Təmiz hava чистый воздух
12) без сорняков. Təmiz sahə чистое поле, təmiz bostan чистый огород
13) не смешанной породы, чистокровный. Təmiz cins чистая порода

14) звонкий, отчётливый, без хрипа (о голосе, звуке). Təmiz səs чистый голос, təmiz tenor чистый тенор

15) правильный, соответствующий определённым правилам, нормам (о языке, слоге и т.д.). Təmiz Azərbaycan dilində danışmaq говорить на чистом азербайджанском языке, təmiz üslub чистый стиль, təmiz tələffüz чистое произношение, təmiz nitq чистая речь

16) перен. нравственно безупречный, правдивый и честный, без грязных, корыстных помыслов и действий. Təmiz vicdanlı (vicdanı təmiz) с чистой совестью, təmiz qəlbli (qəlbitəmiz) insanlar люди с чистой душой

17) исполненный высокой нравственности, возвышенный. Təmiz niyyətlə с чистыми побуждениями; təmiz məhəbbət чистая любовь

18) невинный, непорочный. Təmiz qız чистая девушка

19) получающийся, остающийся после вычета чего-л. nəyin təmiz (xalis) çəkisi чистый вес чего, təmiz (xalis) gəlir чистая прибыль

2. разг. честный:

1) прямой, правдивый и добросовестный. Təmiz adam честный (порядочный) человек, işdə təmiz olmaq быть честным на работе

2) соответствующий понятию о чести, честности. Təmiz ad честное имя, təmiz həyat честная жизнь

1. чисто, опрятно. Təmiz süpürmək чисто подмести, təmiz yumaq чисто вымыть, təmiz geyinmək чисто одеваться, təmiz yazmaq чисто писать, təmiz tələffüz etmək чисто произносить

2. разг. честно. Təmiz işləmək честно работать, təmiz yaşamaq честно жить

3. начисто, полностью. Təmiz unutmuşam начисто забыл, təmiz sağalmaq полностью поправиться, təmiz köçürmək переписать начисто

◊ təmiz qız голубица (целомудренное, невинное существо); ağzını təmiz saxla не выражайся; выбирай выражения; təmiz qəlblə (ürəklə) demək говорить от чистого сердца; təmiz çörək yemək есть честный хлеб; təmizə çıxmaq оправдаться, реабилитироваться; təmizə çıxartmaq kimi оправдать, реабилитировать кого; təmiz çıxmaq выйти незапятнанным; təmiz hava udmaq подышать свежим воздухом; əldən təmiz olmaq быть чистым на руку; təmiz söhbət честный (откровенный) разговор

1. протяжно-мелодичный, певучий. Avazlı səs певучий голос, avazlı nitq певучая речь, avazlı tələffüz певучее произношение

2. умеющий петь, голосистый. Avazlı bülbül голосистый соловей
прил. ясный:

1. ничем не затемн ённый, светлый, чистый. Aydın səma ясное небо, aydın hava ясная погода, aydın gecə ясная ночь

2. отчётливо воспринимаемый. Aydın cizgilər ясные линии, черты; aydın tələffüz ясная (чёткая) дикция, aydın səs ясный звук, aydın xətt ясный (чёткий, разборчивый) почерк

3. понятный, простой, не требующий разъяснения, очевидный. Aydın sual ясный вопрос, aydın məqsəd ясная цель, aydın fikir ясная (понятная) мысль, aydın təklif ясное предложение

4. выражающий спокойствие, умиротворённость. Aydın gözlər ясные глаза, aydın baxış ясный взгляд
нареч. ясно:
1. чисто, отчётливо. Aydın eşidilir ясно (отчётливо) слышно

2. понятно, просто. Aydın danışmaq ясно говорить, aydın cavab vermək ясно отвечать, aydın təsəvvür etmək ясно представлять

предик. ясно кому-л., чему-л., hamıya aydındır ki … всем ясно, что …; aydın etmək nəyi вносить (внести) ясность во что-л., разъяснять, разъяснить; aydın olmaq быть, стать ясным; aydın görünmək казаться ясным; aydın həyəcanla с видимым волнением, aydın məsələdir ясное дело

◊ gözün aydın (olsun)! поздравляю, с доброй вестью! Gözün aydın, oğlun qayıdıb! поздравляю тебя с возвращением сына!; aydın gün diləmək kimə желать счастливых дней кому; aydın günün olsun! пусть твоя жизнь будет счастливой!, дай бог тебе счастья, всех благ тебе!; aydın günə çıxasınız! доживите до счастливых дней!

1. основа, основание чего-л., совокупность материальных, технических ценностей, условий, необходимых для существования или деятельности чего-л. İqtisadi baza экономическая база, texniki baza техническая база, maddi baza материальная база; istehsalat bazası производственная база, yem bazası кормовая база; artikulyasiya bazası (tələffüz bazası) лингв. артикуляционная база

2. опорный пункт, место, где сосредоточены какие-л. запасы, материальные ценности, специальные сооружения для обслуживания чего-л. Aviasiya bazası авиационная база, turist bazası туристическая база, hərbi-dəniz bazası военно-морская база, üzən baza плавучая база, hərbi-strateji baza военно-стратегическая база, idman bazası спортивная база

3. склад, складской или снабженческий пункт. Təminat bazası база снабжения
1. базовый. Baza kitabxana базовая библиотека
2. базисный. Baza anbarı базисный склад, baza kəmiyyəti мат. базисная величина
прил. правильный:

1. не отступающий от правил, норм, установленного порядка. Düzgün tələffüz правильное произношение, düzgün fiziki inkişaf правильное физическое развитие

2. соответствующий установленным правилам. Düzgün istismar правильная эксплуатация, nədən düzgün istifadə правильное пользование ч ем, düzgün rejim правильный режим

3. верный, истинный, соответствующий действительности. Düzgün cavab правильный ответ, düzgün qiymət правильная оценка, düzgün qərar правильное решение

4. настоящий; такой, какой нужен, хороший. Düzgün məsləhət правильный совет, düzgün hərəkət правильный поступок, düzgün təlim правильное обучение

5. соответствующий действительным потребностям, приводящий к нужным результатам. Düzgün siyasət правильная политика, əməyin düzgün təşkili правильная организация труда, düzgün yol правильный путь

6. справедливый. Düzgün tənqid правильная критика, düzgün tələblər правильные требования
7. удовлетворяющий правилам пропорции и симметрии. Üzünün düzgün cizgiləri правильные черты лица
8. разг. точный. Düzgün tərəzi правильные весы, düzgün saat правильные часы

1. правильно, верно. Düzgün qiymətləndirmək правильно оценивать, düzgün yazmaq правильно писать, məsələni düzgün qoymaq верно поставить вопрос, düzgün demək (danışmaq) правильно говорить, düzgün başa düşmək правильно понимать, düzgün əməl etmək точно исполнять, düzgün bölmək правильно делить, düzgün müəyyən etmək правильно (точно) определять, düzgün əks etdirmək правильно отражать; физ. düzgün hərəkət правильное движение, düzgün olmayan rəqs неправильное колебание, düzgün çiçək бот. правильный цветок, мат. düzgün çoxbucaqlı правильный многоугольник, düzgün kəsr правильная дробь

◊ düzgün yol göstərmək указать правильный путь; düzgün yola çəkmək звать на правильный путь; düzgün addım atmamaq сделать неверный шаг

1. местный (действующий или имеющий значение только в пределах определённой территории, местности). Məhəlli iqlim местный климат, məhəlli idarələr местные учреждения

2. территориальный (связанный с определённой территорией). Məhəlli dialektlər территориальные диалекты, məhəlli sular территориальные воды

3. региональный (местный, относящийся к какой-л. отдельной области, стране. Məhəlli saziş регинальный договор, məhəlli müşavirə региональное совещание

4. областной (свойственный какой-л. местности, распространённый в какой-л. области); диалектный. Məhəlli ifadə областное выражение, məhəlli tələffüz областное произношение

прил. характерный:

1. обладающий ярко выраженными, своеобразными чертами. Səciyyəvi görkəm характерная внешность, səciyyəvi tələffüz характерное произношение

2. присущий, свойственный кому-л., чему-л., составляющий чью-л. своеобразную черту, отличительную особенность. Səciyyəvi xüsusiyyət характерная особенность, səciyyəvi cəhət характерная черта, elm üçün səciyyəvi характерный для науки, iqlim üçün səciyyəvi характерный для климата, insan üçün səciyyəvi характерный для человека

предик. səciyyəvidir характерен (-на, -но, -ны). Belə küləklər Abşeron üçün səciyyəvidir такие ветры характерны для Апшерона

1) звуки, возникающие вследствие колебания голосовых связок при разговоре, пении, крике. Adam səsi человеческий голос, kişi səsi мужской голос, uşaq səsi детский голос, bülbülün səsi голос соловья, zəif səs слабый голос, səsi batmaq потерять голос, səsi gəlir kimin, nəyin доносится голос чей, səsindən tanımaq узнать по голосу, səsini ucaltmaq повысить голос, səs eşidildi послышался голос

2) звучание голосовых связок при пении, способность петь. Yüksək səslə oxumaq петь высоким голосом, gözəl səs прекрасный голос, qadın səsi üçün романс романс для женского голоса, səsi olmaq иметь (хороший) голос, səsi yoxdur не имеет голоса

3) звуки, сопровождающие какое-л. явление, действие, работу устройств, предметов. Dənizin səsi голос моря, küləyin səsi голос ветра, küçədən gələn səslər голоса с улицы, motorların səsi голоса моторов

4) перен. веление, зов какого-л. внутреннего чувства, убеждения, инстинкта. Vicdanın səsi голос совести, daxili bir səs внутренний голос

5) мнение, суждение, высказывание. Öz səsi olmaq иметь свой голос, kütlələrin səsi голос масс, xalqın səsi голос народа

6) право заявлять своё мнение при решении вопросов в государственных и общественных учреждениях. Həlledici səs решающий голос, məşvərətçi səs совещательный голос

7) самомнение в его внешнем выражении. Səslər bölündü голоса разделились, seçkilərdə səs qazanmaq получить голоса на выборах, səslərin sayılması подсчет голосов, səs çoxluğu ilə большинством голосов, səslər uğrunda mübarizə борьба за голоса

1) слуховое ощущение, вызываемое действием механических колебаний окружающей среды; то, что мыслышим. Addım səsi звук шагов, atəş səsi звук выстрела, gülüş səsi звук смеха, öskürək səsi звук кашля, partlayış səsi звук взрыва, səsə qulaq asmaq прислушиваться к звуку, səsə (səs gələn tərəfə) dönmək обернуться на звук, səsə oyanmaq проснуться на звук, səsə görə təyin etmək определить что-л. по звуку

2) лингв. членораздельный элемент человеческой произносимой речи. Azərbaycan dilinin səsləri звуки азербайджанского языка, sait səslər гласные звуки, samit səslər согласные звуки, burun səsi носовой звук, vurğulu səs ударный звук, səsi tələffüz etmək произносить звук, hansı səslə qurtarır кончается на какой звук

3) физ. колебательное движение частиц воздуха или иной среды. Eşidilməyən səslər неслышимые звуки, səsin gurluğu громкость звука, səsin sürəti скорость звука, səsin ucalığı высота звука, səsin şiddəti интенсивность звука, səsin udulması поглощение звука (звукопоглощение)

4) муз. тон определенной высоты, громкости, длительности тембра. Musiqi səsi звуки музыки, saz səsi звуки саза

3. слух (известия, сведения, достоверность которых не установлена). Qulağıma səs dəyib дошёл до меня слух, səs yayıblar ki, … распространили слух, что …

1) совокупность неясных глухих звуков, сливающихся в однообразное звучание. Küləyin səsi шум ветра, meşənin səsi шум леса, şəhərin səsi городской шум

2) перен. толки, оживленное обсуждение, вызванные повышенным интересом к кому-, к чему-л. Səs salmaq наделать шуму

3) оживленное движение, деятельность, суета. Səs qopdu поднялся шум, sinifdəki səs шум в классе
1. голосовой. Səs telləri голосовые связки
2. звуковой:

1) ощущаемый, воспринимаемый на слух. Səs dalğaları звуковые волны, səs izolyasiyası звуковая изоляция, səs sistemi звуковая система, səs tərkibi звуковой состав, səs yazısı звуковая запись (звукозапись)

◊ səs vermək:
1) голосовать, участвовать в голосовании; проголосовать за кого, за что

2) откликаться, откликнуться на чей-л. зов; səsə qoymaq ставить, поставить на голосование; səs eləmək шуметь; səs çıxarmadan не издавая звука, тихо; səsi çıxmamaq сидеть молча; səsə düşmək:

1) быть предметом разговоров
2) впадать, впасть в панику; səsi kəsilmək:
1) умолкать, умолкнуть, замолкать, замолкнуть

2) перестать действовать; səsinə səs vermək: 1. быть солидарным с кем-л.; 2. подавать, подать голос, откликнуться на зов; səsini içinə salmaq:

1) голоса не подавать

2) всхлипывать, судорожно вздыхать при плаче; səsini səsinə qatmaq см. səsinə səs vermək; присоединять свой голос к чьему-л. голосу; səsini çıxartmamaq молчать, рта не раскрывать; qulağına səs gəlmək послышаться (о голосе); səsə salmaq разглашать, разгласить что-л. скрываемое; səsi aləmi basmaq (götürmək) кричать, говорить во все горло; səsini qaldırmaq kimə повышать, повысить голос на кого; səsinin yoğun yerinə salmaq орать во всё горло на кого-л.; səsi sonra çıxacaq отзовётся потом

прил. литературный:

1. относящийся к художественной литературе. Ədəbi əsər литературное произведение, ədəbi janr литературный жанр, ədəbi irs литературное наследие, ədəbi cərəyan литературное течение, ədəbi metod литературный метод, ədəbi tənqid литературная критика, ədəbi veriliş литературная передача, ədəbi kompozisiya литературная композиция, ədəbi müsabiqə литературный конкурс, ədəbi qiraət литературное чтение, ədəbi qəhrəman литературный герой

2. связанный с созданием художественных, критических, публицистических произведений. Ədəbi fəaliyyət литературная деятельность, ədəbi proses литературный процесс

3. относящийся к литераторам; писательский. Ədəbi dairələr литературные круги, ədəbi ictimaiyyət литературная общественность, gənc ədəbi qüvvələr молодые литературные силы

4. установившийся, имеющийся между литературами. Ədəbi əlaqələr литературные связи

5. соответствующий нормам, закрепленным в письменности, литературе. Ədəbi dil литературный язык, ədəbi üslub литературный стиль, ədəbi tələffüz литературное произношение

См. также в других словарях:

tələffüz — is. <ər.> Bir hərfi və ya sözü, kəlməni söyləmə xüsusiyyəti, tərzi. Tələffüz xatası. Aydın tələffüz. Düzgün tələffüz. Tələffüz etmək – sözü, kəlməni düzgün və ya yanlış söyləmək, demək. . . <Dürrə> «plankton» sözünü çətinliklə… … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
təhəffüz — ə. 1) özünü mühafizə etmə; qorunma; 2) karantin … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
tələffüz — ə. 1) sözün şifahi deyilməsi; 2) sözü söyləmə tərzi, ifa tərzi, şivə … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
təfxim — ə. 1) böyütmə, artırma; 2) bir səsi dolğun tələffüz etmə, vurğulama; sözü diqqəti cəlb edəcək surətdə aydın və bərkdən tələffüz etmə … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
deyiliş — is. Deyilmə tərzi, tələffüz tərzi; tələffüz. Sözün deyilişi. – Xəlil sözlərin deyilişindən hiss etdi ki, Bəhmən daha samovara baxmır. İ. Məlikzadə … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
diksiya — <lat.> Sözlərin tələffüz tərzi; tələffüz. Artistin gözəl diksiyası var. Onun diksiyası aydın deyil … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
şivə — is. <fars.> 1. Danışma tərzi, tələffüz tərzi, tələffüz. Dostum haman kitabı bükdü, qoydu stolun üstə və durdu, getdi, şkafdan yenə bir köhnə kitab çıxartdı, gətirdi və həmən kitabı iki əlilə yuxarı qalxızdı, şairanə bir şivə ilə mənə dedi.… … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
loğalaxlamax — I (Qazax, Gəncə) bükmək. – Paltarı loğalaxlama, xarav olar (Qazax); – Paltarı nə yaxşı loğalaxlıyıflar (Gəncə) II (Borçalı) səhv tələffüz etmək. – Hasan danışanda loğalaxle:r … Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti
heca’ — ə. sözün birdəfəyə tələffüz olunan səsi və ya səs birləşməsi hissəsi … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
ibn — ə. 1) oğul; 2) şəxs adları sistemində atanın adının əvvəlinə qoşularaq «ata adı» komponentini yaratmağa xidmət edir və tələffüzdə qoşulduğu addan ayrılır, məs.: Əbu Əli ibn Sina, İbn Xəldun, İbn Müqəffə və s.; 3) ümumi ismə qoşulduqda və ya əmələ … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
ləfz — ə. 1) söz, kəlmə; 2) deyiliş, tələffüz … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti

Azərbaycan dilində çətin tələffüz olunan sözlərin lüğəti hazırlanıb

AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutundan Trend-ə verilən məlumata görə, institutun Müasir Azərbaycan dili şöbəsinin aparıcı elmi işçisi dosent Nərgiz Hacıyevanın hazırladığı “Azərbaycan dilinin paronimlər lüğəti” artıq işıq üzü görüb.