Yabanı tərəvəz bitkiləri və onların əhəmiyyəti

Dünyada geniş yayılan yoluxucu xəstəliklərə qarşı spesifik müalicə, onu yox edən dərman vasitəsi olmasa da, immuniteti gücləndirən qidalara üstünlük vermək virusa qarşı mübarizədə ən doğru yoldur. Bəzən insanlar çox qida qəbul etməklə orqanizmin müqavimətini artırmağı düşünürlər. Lakin bu, doğru deyil. İmmuniteti gücləndirmək üçün vitaminlərlə zəngin qidaları balanslı və mütəmadi şəkildə qəbul etmək lazımdır. İmmuniteti gücləndirməyin ən asan yolu isə sağlam həyat tərzi və düzgün qidalanmaqdır.

Çiçəkli bitkilərlə ümumi tanışlıq

§1. Biologiya canlılar haqqında elmdir. Təbiətdə, xalq təsərrüfatında və insan həyatında bitkilərin əhəmiyyəti. Hissə 1.

Test ID – 61892
Müəllif: zahrafiregirl123 (Əlavə edilib: 12.01.2014)

Tərəvəz bitkiləri:

kartof buğda çovdar

alma armud gavalı üzüm

kələm kartof yerkökü pomidor

zeytun pambıq zəfəran kələm

pomidor kətan günəbaxan yerkökü

CAVAB DÜZDÜR!

Testin cavabını DÜZ tapdınız. Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.

CAVAB SƏHVDİR
Paylaşın – Hamı bilsin

Hörmətli dost! Siz bu gün bizə dəstək olmamısınız. Yuxarıda olan paylaşma yollarından gendə 1 dəfə paylaşanın saytımızda olan bütün hər bir hissəsindən istifadə edəcəksiniz. Əvvəlcədən təşəkkürlər.

Testin cavabını göstər

Bu testə aid şərhlər yazılmayıb. Öz şərhlərinizi göndərmək üçün yuxarıdakı “Testin izahını yazın” bölməsinə yazın.

Çiçəkli bitkilərdə hansı orqanlar qidalanma orqanıdır?

Çiçək, meyvə
Tumurcuq, yarpaq
Kök, yarpaq
Meyvə, tumurcuq

Aşağıdakılardan hansı ot bitkiləridir?

Çinar, qoz, palıd, armud
Nar, fındıq, çaytikanı, zirinc
Gicitkən, günəbaxan, qarğıdalı
Qoz, fındıq, zirinc

Bitki orqanı nəyə deyilir?

Fotosintez prosesinin başqa bir adı orqandır
Bitki orqanizminin müəyyən funksiyasını yerinə yetirən hissəsinə orqan deyilir.
Orqan müstəqil yaşaya bilən canlı varlıqdır
Yarpaqlarda fotosintez prosesini yaradan maddəyə orqan deyilir

Oturaq yarpaq nəyə deyilir?

Uzun saplağı olan yarpağa
Saplağı olan yarpağa
Qısa saplağı olan yarpağa
Saplağı olmayan yarpağa

Dəriciyin yarpaq üçün əhəmiyyəti nədir?

Zədələnməkdən və qurumaqdan qoruyur.
Günəş işığından qoruyur.
Yarpağın dəriciyi olmur.
Yalnız zədələnməkdən qoruyur.

Hansı bitkinin floema liflərindən həsir toxuyurlar?

Elektron mikroskoplar əşyanı necə dəfə boyudur?

10000-100000 dəfə

Yaşıl hüceyrələrdə gedən proses hansı prosesdir?

Transpirasiya
Fotosintez

Palıd ağacının yoğunluğu hansı sırada düz verilmişdir?

Sorucu (əmici) tellər harada yerləşir?

Böyümə zonasında
Ötürücü zonada
Sorucu zonada
Örtücü zonada

Küpəli bitkilər üçün deyilən fikirlərdən biri səhvdir?

Hündürlüyü 35 sm olan bitkidir.
Gövdəsinin diametri 8 mm olan bitkidir.
Küpələr şirə ifraz edir.
Kökü olmur.

Bitki orqanı deyilir:

Bitki orqanizmininoxşar hüceyrələr qrupu
Bir neçə funksiya yerinə yetirən hissəsi
Oxşar quruluşa və formaya malik olub, bir neçə funksiyanı yerinə yetirən
Bitkini qida maddələri ilə təmin edən hissəsi

Qələm calağının neçə növü var?

Nektarla zəngin olan bitkilər hansılardır?

Ərik ağacı, reyhan, nanə, palıd ağacı
Cökə, ağ akasiya, yonca, qaratikan
Qarğıdalı, fındıq, qoz, qovaq
İt burnu, andız, alma ağacı, çinar

Səbət çiçək qrupuna aid olanı göstərin?

Çiçəkli bitkilər nədən təşkil olunur?

ötürücü, əsas, örtücü, mexaniki toxumadan
meyvədən toxumdan
ləçək yarpaq
oduncaqdan

Cansız amillər hansılardır?

bitkilər, heyvanlar, işıq
Su, Işıq, hava, istilik, torpaq, mineral duzlar
bakteriyalar, su, Işıq
göbələklər, torpaq, mineral duzlar

Üzvü maddələr gövdənin hansı hissəsi ilə hərəkət edirlər?

Özək şüaları

Soyuğa davamlı bitkilər hansılardır?

Darı, xiyar
Boranı, banan
Vələmir, soğan
Boranı, xiyar

Bitki yağları nədən alınır?

Zülalı çox olan bitkilərin toxumlarından
Yağı çox olan bitkilərin toxumlarından
Nişastası çox olan bitkilərin toxumlarından
Mineral duzları çox olan bitkilərin toxumlarından

Çiçəyin əsas orqanları hansılardır?

Erkəkcik və dişicik
Çiçək yanlığı

Hansı mikroskopun mexaniki hissəsi deyil?

əşya kürsüsü
hamısı mexaniki hissədir

Bitkilərin nektarı hansı toxumanın məhsuludur?

Ötürücü toxuma
Örtücü toxuma
Mexaniki toxuma
əsas toxuma
İfrazat toxuması

Qarğıdalı bitkisinin sorucu zonasında 18 kvadrat mm əraziyə nə qədər sorucu tel düşür?

800-ə qədər
700-ə qədər
600-ə qədər
1000-ə qədər
1500-ə qədər

2 ilə qədər ömür sürən bitki

Lobya toxumunda rüşeym nədən təşkil olunmuşdur?

Yalnız tumurcuqdan
Tumurcuq, gövdəcik, kökcük və iki ləpədən
Yalnız iki ləpədən
Endosperm və tumurcuqdan

Çiçəkləri ikicinslidir:

Portağalın əsl adi nədir?

Yapon əzgili
Çin alması
Hindistan limonu
Santa armudu

Generativ orqanlar hansılardır?

çiçək toxum meyvə
yumurtacıq

Üçyarpaq yoncanın 5 mürəkkəb yarpağın neçə yarpaqcıq var?

Haqqımızda

Bu portalı yaradılmasında məqsədimiz ən tez yenilənən təhsil xəbərlərı məkanı yaratmaq idi. Burada sizlər heç yerdə olmayan testlər, sınaqlar, gündəlik dərslərin yoxlanılması imkanı tapacaqsınız.

Əlaqə

• Azərbaycan, Bakı şəhəri
• +994 50 686 86 44
• sbabanli@yahoo.com

Abunə

Xüsusi kampaniyalar, endirimlər, sınaqlar haqqında ən birinci məlumat almaq üçün abunə olun (PULSUZDUR)

© Bütün hüquqlar qorunur.

Yabanı tərəvəz bitkiləri və onların əhəmiyyəti

Dünyada geniş yayılan yoluxucu xəstəliklərə qarşı spesifik müalicə, onu yox edən dərman vasitəsi olmasa da, immuniteti gücləndirən qidalara üstünlük vermək virusa qarşı mübarizədə ən doğru yoldur. Bəzən insanlar çox qida qəbul etməklə orqanizmin müqavimətini artırmağı düşünürlər. Lakin bu, doğru deyil. İmmuniteti gücləndirmək üçün vitaminlərlə zəngin qidaları balanslı və mütəmadi şəkildə qəbul etmək lazımdır. İmmuniteti gücləndirməyin ən asan yolu isə sağlam həyat tərzi və düzgün qidalanmaqdır.

Orqanizmin bakteriya və viruslara, qarşı davamlı olması üçün immun sisteminin güclü olması olduqca vacibdir. Güclü immun sistemi hüceyrələri, orqanizmə daxil olan mikroorqanizmləri asanlıqla fərqləndirir və dərhal müvafiq cavab reaksiyası formalaşdırır.

Qida rasionunda mikroelementlər, vitamin və mineralların azlığı orqanizmdə müəyyən infeksiyalara yol açır. Yabanı tərəvəz bitkiləri də bu elementlərlə zəngindir. Onların tərkibində gündəlik qida rasionuna daxil olan C, A, E, B qrupu vitaminləri, fol turşusu, sink, dəmir, mis, selen var.

Yabanı tərəvəz bitkilərinin qədim dövrlərdən istifadəsi haqqında bir sıra əsərlər yazılıb. Bunların əksəriyyəti şifahi etnobotanik sorğular və dildən-dilə olan məlumatlardır. Bu gün də yabanı tərəvəz bitkiləri əhali tərəfindən təzə, qurudulmuş, duza qoyulmuş və bişirilmiş halda istifadə olunur.

Əhalinin saf, keyfiyyətli ərzaq məhsullarına tələbatını ödəmək üçün yerli imkanlardan daha səmərəli istifadə etməyə böyük ehtiyac vardır. Bu imkanlardan biri də qida tələbatının bir hissəsinin yabanı flora hesabına ödəməkdən ibarətdir.

1. Orta cincilim

Tərəvəz bitkisi kimi o digər bitkilərlə – qu­şəp­­pəyi, əvəlik, quzuqulağı və s. ilə birlikdə istifadə olunur. Cin­­cilimdən yerli əhali müxtəlif xörəklər- buğlama, şorba, kü­kü, sıyıq, qutab, dovğa, salat, göy borş və s. hazırlayır. Bundan əlavə onun ətli qovurması və südlə bişirilməsi dadlı olur. Tə­rə­vəz kimi aprel-may aylarında toplamaq lazımdır. Baharın erkən gə­lişi ilə əlaqədar mart ayında da yığmaq mümkündür. Bu bit­ki­nin əkinə yaramayan sahələrdə əkilib-becərilməsi vacibdir. O, kökümsovları və toxumları ilə sürətlə artır. İlk yazda və pa­yız­da toplanmış toxumları səpildikdə 6-12 gündən sonra cü­cə­rir.

Tibbi əhəmiyyəti. Çiçək açan dövrdə yerüstü hissələri toplanaraq qurudulur. Xalq təbabətində qurudulmuş bitkinin çay kimi dəmləməsi qara ciyər xəstəliklərində, sinə ağrılarında, qan­lı bəlğəm və qusma xəstəliyində içi­lir. Sulu cövhərindən ağrıkəsici vasitə kimi və mədə-ba­ğır­saq xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur.

2. Ağımtıl tərə

Sinonimləri: unnuca, salmanca.

Cavan yarpaq və zoğları yeməklərdə ispanaq və qulançar kimi istifadə edilir. Bəzi ölkələrdə körpə, təzə yarpaqlarından salat və borş hazırlanmasında yararlıdır. Yarpaqları spanaq kimi istifadə olunur. Unnucadan dovğa, qovurma, buğlama və s. xörəklər hazırlanır. Onu təzə halda yı­ğıb, odunlaşıb bərkiməmiş budaqlardan təmizləyirlər. Qaynar suda 2- 3 dəqiqə pörtlətdikdən sonra süzüb sıxır, yağ-soğanda qı­zardırlar. Sarımsaqlı qatıqla çox ləzzətli yeyilir. Cavan zoğ­la­rın­dan püre, kətə və s. hazırlanır. Yaşıl yarpaqlarından qida ki­mi mart ayından başlamış dekabra qədər istifadə etmək olar. Ca­van zoğlarını qurudaraq qışda istifadə üçün saxlayırlar. Tə­rə­ləri istifadə üçün aprel-may aylarında toplayırlar. Fransa, Al­ma­niya və İngiltərədə tərəvəz və toxum əldə etmək üçün əkilib becərilir.

Tibbi əhəmiyyəti. Çin, Hind və Tibet təbabətində qə­dim­dən istifadə edilirdi. İstifadə orqanları kök və yarpaqlarıdır. Xalq təbabətində işlədici, ağrıkəsici, sidikqovucu, bəl­ğəm­gə­ti­ri­ci vasitə kimi işlədilir. İflic, vərəm, həzm orqanları xəs­tə­lik­lə­rinin müalicəsində tətbiq olunur. Dəmləmə və cövhəri qar­qa­ra, yaraların yuyulmasında, dəri xəstəliklərində qəbul edilir

3. Dörderkəkcikli ispanaq

Sino­nim­ləri: şomu, somun, çöl ispanağı.

Bitkinin yerüstü hissələrinin tərkibində A, B, C, D, K vitaminləri, selikli maddələr, üzvi turşular və on­la­rın törəmələri, fenol birləşmələri və fitoaleksinlərə rast gəlinir. Bitkinin tərkibində vitamin və zülallarla yanaşı, kal­sium və flor elementlərinin birləşmələri də vardır.

Ondan qovurma, sıxma, dovğa, qutab və s. hazırlanır. Adətən bişirilmiş halda istifadə edilir. Əvəliklərlə birlikdə borş, sup və müxtəlif tərəvəz yeməklərinin hazır­lan­ma­sında istifadə olunur. Qurudulmuş ispanaq tərkibində olan zü­la­lın miqdarına görə ətdən azacıq geri qalır. İspanaq nəinki təzə nal­da, hətta konservləşdirilmiş və dondurulmuş şəkildə də isti­fadə olunur ki, bu zaman tərkibindəki bioloji aktiv maddələr də­yişmir. Aprel-may aylarında, havalar mülayim keçən illərdə mar­tın axırıncı ongünlüyündə də toplanıla bilir.

4. Qarağat rəvəndi

Sinonimləri: uşqun, qabalaq.

İstifadəsi. Qədim zamanlardan Ərəbistan və İranda qida və dərman bitkisi kimi istifadə edilirdi. Yoğun çiçək sap­laq­larının qabığı soyularaq çiy halda yeyilir. Cavan zoğları yaz­da əhali tərəfindən yığılaraq bazarlarda satılır. Zoğlarından sup, sıyıq, kükü, komport, piroq, mürəbbə, marmelad, şirələr və s. hazırlanır. Eyni zamanda zoğları qurudularaq qışda isti­fa­də edilir.

Yerüstü orqanları böyrək xəs­tə­lik­lərində, qadın xəstəliklərində, limfangit və frunkulyoz xəs­tə­liklərində istifadə olunur. Rəvəndı az dozada tətbiq etdikdə bü­zücü, yüksək dozada isə işlədici təsir edir. Başlıca olaraq güclü sakitləşdirici, iltihabsorucu, antiseptik, ödqovucu və möhkəm­lən­dirici təsir göstərir. Orqanizmdə maddələr mübadiləsinin gedişinə müsbət təsir göstərir. Onun kök hissəsində antra və tan­noqlükozid maddələri olduğuna görə ondan cövhər, dəm­lə­mə hazırlayıb, bir sıra bağırsaq, sidik kisəsi və böyrək xəs­tə­lik­lərini müalicə edirlər. Kökündən müalicə məqsədləri üçün beş min il bundan əvvəl istifadə olunması haqqında məlu­mat­la­ra Çin tarixi mənbələrində rast gəlinir.

5. Hündür tuşməzə

Turşməzənin yarpaq və zoğları turşməzə olub, təzə halda yeyilir. Yarpaqlarından qədim zamanlardan müx­təlif xörəklərin hazırlanmasında istifadə edilir. Dovğa, şorba, buğlama və s. xörəklərə quzuqulağı əlavə etdikdə çox ləz­zətli olur. Yerli əhali onu yığıb qurudur, qış üçün tədarük edir. İstifadə üçün aprel-iyun aylarında toplanır.

Tibbi əhəmiyyəti. İstifadə orqanı yarpaq və zoğlarıdır. Dişlərin iltihabına və sinqa xəstəliinə qarşı istifadə edilir.

6. Turşəngvari əvəlik

Sinonimləri: Çöl quzuqulağısı.

Bitkinin yarpaqları və gövdəsindən salat hazırlanır, vitaminli aş və kətə bişirilir. Cavan zoğları və yar­paq­ları çiy halda yeyilir. Turş dada malikdir. Qurudularaq qış­da xörəklərə əlavə edilir. Təzə halda müxtəlif salatlar hazır­la­nır. Cavan zoğları duza qoyulub qışda istifadə üçün saxlanılır.

Tibbi əhəmiyyəti. Bitkinin yerüstü hissələri şişlərdə, qey­ri spesifik poliartritdə və yarasağaldıcı vasitə kimi istifadə olu­nur. Zoğ və yarpaqlarından hazırlanmış dəmləmələrdən diş qa­naxmalarında, sidik tutulmalarında, bəd xassəli şişlərin müali­cəsində, dizenteriyada, babasil, vərəm və digər xəs­tə­lik­lə­rin müalicəsində istifadə edilir.

7. Adi əvəlik

Sinonimləri: Ev əvəliyi, iri qoyunqulağı.

Yerli əhali bu bitkiləri çiçəkləməmişdən əv­vəl may – iyun aylarında yığır və saç kimi hörüb, quradaraq qı­şa tədarük edirlər. Yarpaqları tərəvəz kimi istifadə olunur. Qu­ru­dulmuş əvəlikdən qış vaxtı müxtəlif xörəklər hazırlanır: əvəlikli aş, əvəlikli umac, əvəlikli qındı, əvəlikli sıyıq və s. Xö­rək­lər dadlı qida olmaqla yanaşı, müalicəvi əhəmiyyətə ma­lik­dir.

Bitkinin yerüstü hissələrindən qeyri spesifik poliartritdə, infeksion xəstəliklərdə, yaraların sağal­dıl­ma­sında istifadə olunur. Bitkinin yerüstü hissələrindən alınmış şirə ödqovucu xüsusiyyətə malikdir. Yerüstü hissələrindən ha­zır­lanmış dəmləmələr daxili qanaxmalarda, sarğı kimi dəri xəs­tə­liklərində, şişlərin müalicəsində, sidik tutulmalarında iş­lə­di­lir. Yaşıl hissələrinin şirəsindən qızdırma, sinqa, qaşınma, rev­matizm əleyhinə istifadə edilir. Meyvəsindən alınan cövhər büzüşdürücü, qankəsici vasitə kimi işlədilir.

8. Quş qırxbuğumu

Kimyəvi tərkibi. Bitkinin tərkibi efiryağları, vitaminlərlə zəngindir. Bitkinin yerüstü orqanlarında karbohidratlar, efir yağ­ları, C, E vitamini, karotin, fenol karbon turşuları, kumarin, fla­vonoid və antraxinon vardır. Təkibində bir sıra müalicəvi əhə­miyyətli maddələr: flavonoid qlikozidi, aşı maddələri, suda həll olan silisium turşusu, karotin, şəkər,qatran, zülali bir­ləş­mə­lər və s. vardır.

Dərman məqsədilə yerüstü hissə­sin­dən istifadə olunur. Bitki çiçəkləyən dövrdə toplanıb, havası də­yiş­dirilən binalarda qurudulur. Xalq təbabətində qırxbuğum otun­dan hazırlanmış dəmləmə və cövhərlər mədə-bağırsaq xəs­tə­liklərinin müalicəsində, ağrıkəsici və iltihabgötürücü vasitə ki­mi istifadə edilir. Onun yarpaqlarından çıxıq və sınıqlara, çi­ban tipli yaralara təpitmə qoyulur. Ondan hazırlanmış pre­pa­rat­lar­dan qızdırma, şiş və vərəm xəstəliklərinə qarşı istifadə olu­nur. Elmi təbabətdə qurudulmuş otundan daxili qanaxmalarda qankəsici kimi, ekstraktı isə sidikqovucu dərman kimi işlədilir.

9. Adi quşəppəyi-

Sinonimləri: quşəppəyi, çoban çantası

Kimyəvi tərkibi. Quşəppəyin yarpağında 198 mq% C vi­ta­mini vardır. Eyni zamanda tərkibində A, B2, K, D vita­min­ləri, efir yağları, mikro və makroelementlər vardır.

Dərman məqsədi ilə bitki çiçəkləyən dövrdə yerüstü hissələri toplanıb, açıq havada qurudulur. Elmi təbabətdə qurudulmuş otundan spirtli ekstrakt və dəmləmə hazırlanır ki, o da uşaqlıq qanaxmalarında qankəsici vasitə kimi işlədilir. Quşəppəyindən həmçinin mədə-bağırsaq, böyrək və ağciyər qanaxmalarında istifadə olunur. Onda olan bu xüsusiyyət tərkibindəki K vitamini ilə əlaqədardır. Dəmləməsi başlıca olaraq mədə-bağırsaq traktı, ishal, öd, böyrəkdaşı və maddələr mübadiləsi pozğunluğu xəstəliklərində işlədilir. Quşəppəyi əsasən yaxşı qankəsici kimi də tətbiq edilir.

10. İkievli gicitkan

Kimyəvi tərkibi. Yarpaqlarında vitamin K, C, B2, karo­ti­noidlər, pantoten turşusu, aşı maddələri, qarışqa turşusu, sterinlər və s. müalicəvi əhəmiyyətli maddələr vardır. Gicit­kə­nin tərkibində dəmir, miss, manqan, bor, titan və digər mik­roele­mentlər, yağ, protein, sellüloza, azotsuz birləşmələr var­dır. Onun yarpaqları vitaminlərlə zəngindir. Bundan əlavə bit­ki­nin tərkibində fenolkarbon turşuları, lektinlər, azotlu bir­ləş­mələr, ali yağ turşuları, flavonoidlər və digər birləşmələrə rast gəlinir.

Tibbi əhəmiyyəti. Yerüstü hissələrindən hazırlanmış dəm­ləmə və duru ekstrakt elmi təbabətdə qankəsici vasitə kimi ağciyər, babasil, böyrək, bağırsaq və uşaqlıq qanaxmalarında istifadə edilir. Təzə dərilmiş yarpaqlarının şirəsindən, quru­dul­muş yarpaqların dəmlənməsindən skorbut və başqa avitaminoz hipovitaminozlarda polivitaminli xammal kimi istifadə olunur. Yarpaqlarının çayından qanazlığında, ümumi zəiflikdə, ateros­kle­rozda, mədənin həzm prosesinin yaxşılaşdırılmasında, öd­qovucu kimi iltihaba qarşı işlədilir. Xalq təbabətində quru yarpağın çayı şəkərli diabetdə, eləcə də babasildə qankəsici dərman kimi içilir. Quru yarpaq tozu ağız və burun qanax­ma­larında, tozun kərə yağı ilə hazırlanan məlhəmindən açıq və irinli yaraların, ekzemanın, yanıqların müalicəsində istifadə olunur. Gicitkənin yarpaqlarını böyük at pıtrağının kökləri ilə qarışdırıb, sulu bişirmə hazırlayır və saçların tökülməsinin qarşısı alınır.

11. Qızılı cacıq

Sinonimləri: cacıq, cacıx, ağca.

Kimyəvi tərkibi. Bitkinin tərkibində vitamin C, kuma­rin­lərdən umbelliferon, yüksək alifatik karbohidratlardan tetra­kozan, köklərində 0,05% efir yağı, liqnanlardan kerofillin, ma­kulatin, yerüstü hissələrində 0,087% efir yağı, vitamin C, fla­vo­noidlər və s. maddələr vardır.

12. Adi qazayağı

Kimyəvi tərkibi. Bitkinin tərkibi tsiklotollarla, efir yağ­ları, vitaminlər, flavonoidlər və kumarinlərlə zəngindir. Tər­kibində poliasetilen birləşmələrindən falkarinon, falkarinol, üzvi turşulardan asetat turşusu, efir yağları, vitamin C, karotin, fenolkarbon turşuları,onun törəmələri və digər maddələr vardır.

Tibbi əhəmiyyəti. Yerüstü hissələrindən hazırlanmış dəm­ləmə və cövhər böyrək xəstəlikləri və soyuqdəymələr za­manı istifadə edilir.

13. Enliyarpaq təkəsaqqalı

Sinonimləri: keçiyemliyi, yemlik.

Tibbi əhəmiyyəti. Bitkinin köklərindən istifadə edilir. Qədimdə kökündən hazırlanan məlhəmlə ilan sancmaları müali­cə olunurmuş. Tərkibində insulin maddəsi olduğundan şə­kər xəstəliyinə qarşı tətbiq edilir. Kök boğazından kəsildikdə sı­xan südəbənzər maddədən alınan saqqız diş diblərinin möh­kəm­ləndirilməsi və qanaxmaların dayandırılmasına müsbət təsir edir.

14. Zirehli yemlik.

Kimyəvi tərkibi. Tərkibində kauçuk, flavonoidlərdən ornentin,izoornentin, luteolin, izoviteksin, tsiklitollardan izon­na­zit, karbohidratlardan D-mannit, triterpenoidlər və yüksək ali­fatik spirtlər vardır.

Tibbi əhəmiyyəti. Bitkinin köklərindən istifadə edilir. Qədimdə kökündən hazırlanan məlhəmlə ilan sancmaları müalicə olunurmuş. Tərkibində insulin maddəsi olduğundan şəkər xəstəliyinə qarşı tətbiq edilir. Kök boğazından kəsildikdə sıxan südəbənzər maddədən alınan saqqız diş diblərinin möhkəmləndirilməsi və qanaxmaların dayandırılmasına müsbət təsir edir.

15. Adi dəvədabanı

Sinonimləri: əzmə-büzmə, ögey ana.

Bitkinin istifadə orqanı yarpaq və çiçəkləridir. Tərkibində iltihabsorucu, öskürəkkəsici, büzücü, sidik və tərqovucu maddələr vardır. Dəvədabanı bitkisi kəskin və xroniki yuxarı tənəffüs yolları xəstəliklərinin və qripin müali­cəsində tətbiq edilir. Keyfiyyətli bəlğəmgətirici və öd­qo­vu­cudur. Xalq təbabətində qurudulmuş yarpaqlarını yan­dırıb, tüs­tüsündən quru öskürəyə və asmaya tutulmuş xəstələri in­qal­yasiya edirlər. Təzə dərilmiş yarpaqları, müxtəlif mənşəli yol­xu­cu dəri xəstəliklərinin müalicəsində işlədirlər.

16. Uzunyarpaq yarpız

Sinonimləri: yarpız, nanə.

Kimyəvi tərkibi. Bitkinin tərkibində steroidlərdən β-sitosterin, flavonoidlərdən luteolin, gövdə və yarpaqlarında fenol və törəmələrindən evgenol qlikozod və başqaları vardır.

Tibbi əhəmiyyəti. Dəmləməsi və həlimi ürək-damar xəstəlilərində istifadə olunur. Bitkinin ekstraktı antibakterial, efir yağı antifunqal aktivliyə malikdir.

17. Görkəmli çiriş.

Tibbi əhəmiyyəti. Çiriş tozu bal ilə birlikdə qaynadılır və qatılaşana yaxın götürülür. Sonra ondan xüsusi məlhəm ha­zır­lanır. Bu məlhəm çıxıq, sınıq, çiban, dolama tipli yaraların müali­cəsində işlədilir.

18. Pont quşsüdü

İstifadəsi. Ponti quşsüdü (Xıncalaus). Soğanaqları yar­paq­­larla birgə yağda soğanla birlikdə qızardılır. Eyni zamanda soğanaqlardan tutma qoyulur.

Yuxarıda qeyd edilən bitkilər Naxçıvan MR biomüxtəlifliyində yabanı tərəvəz bitki­lərini tam əks etdirmir. Gələcək təqdiqatlarımızda digər yabanı tərəvəz bitki­lərinin kompleks şəkildə öyrənilməsinə çalışacayıq.

Daşqın Qənbərov

Botanika kafedrasının müdiri, biologiya üzrə elmlər doktoru

Hilal Qasımov

Botanika kafedrasının dosenti

Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib Ctrl+Enter düyməsini basaraq bizə göndərin.