Vurğu v onun növlri

Senin yoluna ölürüm
«Ben seni geceyle gündüzün arasında sevdim yar

Aysel Yaqubqızı

Nə qədər zirvəyə qalxıb ucalsan,sən qalxan zirvəyə enən deyiləm!

“Dünya” – Səməd Vurğun

Səməd Vurğunun “Komsomol” poemasından (“Yeddi oğul istərəm” filmindən)

Ulduzlar havanın bağrını dəlir,
Qayalı dağlardan duman yüksəlir,
Xəyalım gecəni salama gəlir,
Çapdırır atını birbaşa dünya.

Yerlərə baxıram-bağçalı-bağlı,
Göylərə baxıram – qapısı bağlı.
Kainat ixtiayar, sirli-soraqlı.
Əzəldən yaranıb tamaşa dünya.

Bir də görürsən ki, açılan solur,
Düşünən bir beyin, bir torpaq olur,
Bir yandan boşalır, bir yandan dolur.
Sirrini verməyin sirdaşa dünya.

Əzəldən belədir çünki, kainat,
Cahan daimidir, ömür amanat.
Əldən-ələ keçir vəfasız həyat.
Biz gəldi-gedərik, sən yaşa, dünya!

Buludlar dağılır uzaqda lay-lay,
Yenə öz yerində yuvarlanır ay,
Fəqət nə Cəlal var, nə də ki, Humay,
Nə ömrə açılır, nə yaşa dünya.

Vurğu və intonasiya

Sözdə hecalardan birinin o birinə (və ya o birilərinə) nisbətən qüvvətli deyilməsinə vurğu deyilir.
Vurğu qəbul edən heca vurğulu heca adlanır. Vurğulu heca vurğusuz hecalardan iki əlamətə görə fərqlənir:
1. Yüksək səs tonuna malik olur.
2. Qüvvətli tələffüz olunur.

Hər hansı sözdə vurğunu tapmaq üçün sözü hecalara ayırmadan nisbətən qüvvətli demək lazımdır.Yadda saxlamaq lazımdır ki,sözü hecalara ayıranda bütün hecalar eyni vurğu altında deyilir. Bu halda vurğunu müəyyənləşdirmək olduqca çətinləşir. Vurğunu asan tapmaq üçün sözü sərbəst tələffüz edib, hecaları nisbətən qüvvətli demək lazımdır. Bu cür tələffüz olunma zamanı hansı halda vurğu ilə bərabər sözün düzgün tələffüzü üst-üstə düşürsə, bu zaman vurğulu heca həmin hecadır. Yazılışda vurğunu göstərmək üçün (¢) işarəsindən istifadə olunur. Bu işarə vurğu qəbul etmiş hecanın sait səsinin üzərinə qoyulur.
Türk mənşəli sözlərdə vurğu əsasən sözün son hecasına düşür. Məs: sarı’, danla’, danışıq’, Eldəni’z və s. İstisna olaraq vurğusu əvvələ düşən əsl Azərbaycan sözləri də var: dü’nən, bi’ldir, sa’nki, ne’cə, ni’yə, a’ncaq, ba`yaq, la’kin, ye’nə, ya’lnız və s. İlk hecasına m,p,r,s samitlərinin qoşulması ilə yaranan sifətin çoxaltma dərəcəsində olan sözlərdə də vurğu əvvələ düşür. Məs:qa’pqara, bo’mboz, bü’sbütün, tə’rtəmiz və s. Bitişik yazılan mürəkkəb sözlərdə çox zaman vurğu son hecalara düşür. Ancaq bəzi mürəkkəb sözlər var ki, vurğusu əvvələ düşür.Məs:A’ğdaş, A’ğdam, Gö’yçay və s.

Alınma sözlərdə isə vurğu çox zaman əvvəlinci hecalara düşür. Məs:sta’nsiya, fi’rma,a’vqust və s.
Qeyd: Vurğusu son hecaya düşən sözlərin hamısı milli sözlər deyil. Dilimizdə yetərincə vurğusu son hecaya düşən alınma sözlər var. Məs: defi’s, dialo’q, kati’b, enerji’ və s.

Dilimizdə söz kökünə şəkilçi artırılarkən vurğu da sözün sonuna doğru istiqamətlənir: ya¢z, yazı¢, yazıçı, yazıçılı¢q və s. Dilimizdə bəzi şəkilçilər də var ki, vurğu qəbul etmir.
Cümlədə sözlərdən birinin digərlərinə nisbətən qüvvətli deyilməsinə məntiqi vurğu deyilir. Məntiqi vurğu altına düşən söz, əsasən, felin yanında işlənir. Məs: Mən sabah kəndə gedəcəyəm. Mən sabah kəndə gedəcəyəm. Mən kəndə sabah gedəcəyəm. Sabah kəndə mən gedəcəyəm.
Həyəcan vurğusu hiss və həyəcanları ifadə etmək üçün cümlədə və ya abzasda sözün, yaxud ifadənin həyəcanlı deyilməsinə deyilir.

Yadda saxla!
Uzun tələffüz olunan sait səslərlə vurğu qəbul etmiş sait səsi qarışdırmaq olmaz. Uzun tələffüz olunan sait səs vurğu qəbul etmir:Tahi’r, laməka’n və s. Elə sözlər var ki, onlar istisna təşkil edir: bə’zi, bə’zən, so’nra və s.
Sözlər xitab kimi işləndikdə vurğunun yeri dəyişilə bilər. Məs:Tahi’r sabah rayona gedəcək. Ta’hir, sabah rayona gedərsən. Göründüyü kimi, bu uzun tələffüz olunan sözlərə də aiddir.
Bəzi sözlərdə vurğunun yerini dəyişməklə sözün mənası dəyişir. Məs: di’şlə-dişl’ə, a’zdır-azdı’r, a’lma-alma’ və s.

İntonasiya

Nitqin ahəngi (səsin yüksəlməsi və ya alçalması), ritmi (vurğulu və vurğusuz hecaların nisbəti, əlaqəsi), nitqin tempi və ya sürəti (sürətlə və yavaş tələffüzü), intensivliyi (nəfəsalmanın güclənməsi və ya zəifləməsi), məntiqi vurğusu və s. kimi hadisələrin məcmusuna intonasiya deyilir.
İntonasiya cümlə üzvlərinin düzgün qruplaşdırılmasını təmin edir, sadə və mürəkkəb cümlələrin, habelə tabesizlik və tabelilik əlaqələrinin şərtləndirilməsinə xidmət edir. Həmçinin məntiqi vurğunun, ara sözlərin müəyyənləşdirilməsinə imkan yaradır.
İntonasiya danışanın məqsədi, istək və arzuları ilə əlaqədar olduğundan, modallıq bildirir. Onun vasitəsilə məlumat vermə, sual və əmr intonasiyalarını fərqləndirirlər.
Xitabların, ara söz və ara cümlələrin intonasiyası da fərqlənir.
Həmçinin bax: Rus dilində vurğu

Murat Gogebakan – Vurgunum

Хотите скачать песню Murat Gogebakan с классным звучанием? На сайте Muzzonas.Ru ХИТ Murat Gogebakan 2021 года «Vurgunum» скачали больше 482 раз – бесплатно в mp3 формате.

Текст песни Murat Gogebakan – Vurgunum

Vurgunum yorgunum
Senin yoluna ölürüm ben
Vurgunum yorgunum
Senin yoluna ölürüm

Vurgunum yorgunum
Senin yoluna ölürüm ben

Senin yoluna ölürüm
«Ben seni geceyle gündüzün arasında sevdim yar

Kaybolan yılların, doğanın o acımasız kanununda sevdim ben seni

Kahretsin işte öyle sevdim öyle yandım ben sana yar
Bilsen ki sana olan sevgiyi anlatacak bir başka kelime bulsam

Bıkmadan usanmadan yılmadan

Namerdim ki onu söyler onu yazardım yar
Kahretsin ben seni gece ile gündüzün arasında sevdim yar

Bedenimi almaya gelen Azrail’in pençesinde sevdim ben seni

Kahretsin işte öyle sevdim öyle yandım ben sana yar
Bazen Prometheus oldum çarmıha gerilircesine