İtaliyanın birləşməsi: əvvəlki hadisələr, səbəblər, mərhələlər, nəticələr
Bu modernləşmə sayəsində krallıq bütün yarımadanın ən inkişaf etmiş ölkəsi oldu. Bu, bazarlarını genişləndirmək üçün İtaliyanın birləşməsi lehinə çox güclü bir burjuaziyanın formalaşmasına imkan verdi.
«Vyana sistemi» və Müqəddəs ittifaqın yaradılmasının beynəlxalq şəraitə təsiri
Napoleon imperiyası darmadağın edildikdən sonra Avropa dövlətləri arasında qüvvələr nisbəti əsaslı şəkildə dəyişildi. I fransız imperiyasının xərabəları üzərində gedən bölüşdürmə prosesi Avropada beynəlxalq münasibətlərin yenidən qurulması ilə başa çatdı. Qalib dövlətlərin yaratdığı yeni sistem tarixə «Vyana sistemi» adı ilə daxil olmuşdur. Bu sistemi yaratmaqla qalib dövlətlər Avropa ölkələrinin yeni sərhədlərini müəyyənləşdirmək, qüvvələr nisbətinin yeni balansını yaratmaq, təqribən iyirmi beş ilə yaxın dövrü ərzində baş vermiş dəyişiklikləri qanuniləşdirmək kimi məqsədləri reallaşdırmaq istəyirdilər. Qalib dövlətlər «Vyana sistemi»ni yaratmaqla qarşılarına aşağıdakı üç başlıca vəzifəni qoymuşdular:
-Fransanı inqilabaqədərki sərhədlərə (1792-ci il 1 yanvar sərhədlərinə) qaytarmaq, Fransa taxt-tacında legitim Burbonlar sülaləsinin hakimiyyətini bərqərar etmək;
-Avropada qalib dövlətlərin – Rusiya, İngiltərə, Avstriya və Prussiyanın mənafelərinə cavab verən, bununla da qüvvələr nisbətininin yeni düzümünü tarazlayan ərazi bölgüsünü həyata keçirmək; Avropa siyasətinin yeni qaydalarını müəyyənləşdirmək;
-Avropanı yeni sosial sarsıntılardan, milli münaqişə və inqilablardan qorunmaq üçün lazım olan bütün siyasi, diplomatik və hərbi tədbirləri həyata keçirmək.
Göstərilən vəzifələrin reallaşdırılması üçün yaradılmş Vyana sistemi onlarla müqavilə, saziş vəс. diplomatik sənədlərdən dən ibarət olub (Fransa ilə sülh müqavilələri, Fransaya qarşı -1814-cü il 1 martda bağlanmışŞoman müqaviləsinəəsasən –Rusiya, İngiltərə, Prussiya və Avstriyadan ibarət Dördlər ittifaqıнын yaradılması, Müqəddəs ittifaq) müəyyən mərhələlərlə 1814-cü ilin mayında 1818-ci ilin noyabrınadək yaradılmışdı. Həmin müqavilə və sazişlər 4 beynəlxalq görüş nəticəsində təsdiq olunmuşdu:
− I Paris sülhü (1814, may);
− Vyana konqresi (sentyabr 1814 – iyun 1815);
− II Paris sülhü (iyul-noyabr 1815);
− Axen konqresi (sentyabr-noyabr 1818).
Vyana konqresində Avropanın bütün ölkələrindən (Türkiyədən başqa) 216 nümayəndə iştirak edirdi. Belə ki, konqresdə qalib dövlətlərdən Rusiyanın çar I Aleksandr, Avstriyanı – kansler Metternix, Prussiyanı – prezident-nazir Qardenбerq, İngiltərəni – lord Kestlri (xarici işlər naziri), Fransanı isə xarici işlər naziri Taleyran təmsil edirdi. F. Engels konqresin işi ilə əlaqədar yazırdı ki, «burada xalqlar alınıb satılır, birləşdirilib ayrılır…»
Konqres legitimizm siyasətini əsas götürərək Napoleon tərəfindən işğal olunmuş ölkələrdə istilaya qədərki – yəni 1792-ci ilin yanvarına qədər quruluşu bərqarar etdi. Bu siyasət Taleyranın parlaq dühasının məhsulu idi. Knyaz Taleyran- Periqar Vyanaya sentyabrın 23-də xüsusi səlahiyyətlərə malik olmaqla gəldi. Onun başlıca məqsədi müttəfiqlər arasında Avropanın gələcəyinə dair fikir müxtəlifliyindən istifadə edərək onların arasını vurmaq, bununla da Fransanın parçalanmasına dair onların planlarını pozmaq idi. Taleyron bu məqsədlə Polşa-Saksoniya məsələsindən məharətlə istifadə etdi. Həm müttəfiqlərin arasındakı ziddiyyətləri bir qədər də dərinləşdirdi, həm də yaxşı kapital qazanmaq imkanı əldə etdi.
I Aleksandr onu yaxşı tanıyırdı, Taleyran dəfələrlə çardan bəxşiş istəmiş və almışdı. Taleyran legitizm siyasətini irəli sürməklə Rusiya və Prussiyanın yeni əraziləri ələ keçirməsinə yol qoymurdu, çünki bu prinsip Avropanı 1792-ci il sərhədlərinə qaytarmağı və I Napoleon tərəfindən devrilmiş sülalələrin qanuni hakimiyyətini bərpa etməyi tələb edirdi. 1814-cü ilin oktyabrın əvvəllərində Taleyran I Aleksandrın qəbulunda oldu və çara legitim siyasəti haqqında məlumat verdi. Bu kifayət qədər iradəli olan I Aleksandrı olduqca hiddətləndirdi, çünki Erfurtda Napoleonun planlarını Aleksandra pulla satan adam indi qanunilikdən danışırdı.
I Aleksandrın Metternixi də görən gözü yox idi, çünki onuun nəfəsi də yalanla gəlirdi. I Aleksandr lord Kestlrini isə «soyuq pedant» (xırdaçı, vasvası) adlandırırdı. Lakin çar eyni zamanda yaxşı başa düşürdü ki, həm Avstriya, həm dəİngiltərə məcburiyyət üzündən I Aleksandrın tələblərini qəbul edirlər. Təsadüfi deyildi ki, Prussiya kralı III Fridrix Vilhelm Kestern və Metternixin Polşa ilə bağlı planlarının üstünü açarkən I Aleksandr bunu olduqca adi bir epizod kimi qəbul etmiş, lakin onların hər ikisini satqınlıqda günahlandırmışdı.
1814-cü il mayın 30-da imzalanmış I Paris sülhünə görə, Fransa ilə Dördlər ittifaqı öz münasibətlərini hələ 1805-ci ildəİngiltərə ilə Rusiya arasında imzalanmış konvensiya əsasında qurdular. Tərəflər xeyli müzakirədən sonra kompromis qərar qəbul edirlər: yeni və köhnə zadəganlar, mülkədar və burjuaziya hüquqca bərabərləşdirilirdilər. Bu o demək idi ki, tərəflər Fransada mülkiyyət məsələlərində dəyişikliklər etməyi öz öhdərələrinə götürürlər. Dini siyasətdə də müttəfiqlər Napoleonla Papa arasında imzalanmış 1801-ci il Konkardatını əsas götürürdülər.
Lakin Napoleonun «100 günü» (O, Elba adasından qaçdıqdan sonra 100 günə öz hakimiyyətini bərqarar etsə də, 1815-ci il 18 iyunda Vaterloo döyüşündə müttəfiqləri tərəfindən məğlub edilərək bu dəfə Müqəddəs Yelena adasında sürgün edilmşidi) I Paris sülhünün şərtlərinin xeyli ağırlaşmasına səbəb oldu.
1815-ci il noyabrın 20-də imzalanmış II Paris sülhünə görə, Fransa mütəfiqlərə 700 mln. frank (qızıl) məbləğində təzminat verməli, təzminat ödənilənə qədər Fransanın şimali-şərq departamentləri mütəffiq qoşunların nəzarəti altında qalmalı, ordu və dövlət aparatında təmizlik keçirməli, Fransa hökumətinin 18151818-ci illərdəki fəaliyyəti 4 müttəfiq dövlətin səfirlərinin nəzarəti altında olmalıdır.
Vyana sisteminin başlıca müdəalarından olan Avropada ərazi dəyişiklikləri məsələsi I Paris sülhünün diqqət mərkəzində olmuş, 1815-ci il iynun 9-da Vyana konqersində qəti şəkildə həll edilmişdi. Konqresin qəbul etdiyi 121 bənddən və 17 əlavədən ibarət Yekun aktı Avropadakı sərhəd dəyişikliklərini qanuniləşdirirdi. Yekun aktına görə, Fransanın ərazisi 1792-ci ilin yanvarına olan sərhədlərlə məhdudlaşdırılırdı. Konqerasin gedişində Prussiyanın Elzas, Lotaringiya və Reyn çayının sol sahillərinə olan ərazi iddiaları rədd edildi.
Vyana konqresi Almaniya vəİtaliyada feodal pərakəndəliyini bir qədər dəyişilmiş formada saxladı. Məlum olduğu kimi, I Napoleon III koalisiyanın qüvvələrini darmadağın etdikdən sonra 1806-cı il sentyabrın 12-də Reyn İttifaqının yaradılması haqqında dekret imzalamışdır ki, buna əsasən 16 Qərbi Alman dövləti vahid ittifaqda birləşdirdi. İttifaqın başında Fransa dururdu, I Napoleon isə Reyn İttifaqının ömürlük protektoru elan edilirdi. Müqaviləyə görə, yeni ittifaqın hər bir üzvü Napoleona müəyyən miqdar hərbi qüvvə ilə yardım etməli idi. İtalyan krallığının yaradıcısı da I Napoleon idi. Əldə edilmiş razılığa əsasən Alman İttifaqına Avstriya və Prussiya da daxil idilər. Yeni birliyə «İttifaq seymi» rəhbərlik etməli idi. Konqresin qərarına görə, «Alman ittifaqı» 34 dövlətdən və 4 azad şəhərdən ibarət idi. İtaliyan İttifaqı isə 7 müstəqil dövlətdən ibarət olmalı idi. Konqres İtaliyanın ərazisi olan Lombardiya və Venetsiyanı Avstriyaya verdi.
Vyana konqresi Napoleon əleyhinə olan VI koalisiyanın təşkilatçısı İsveçi də layiqincə mükafatlandırdı. Norveç uniya əsasında daxili muxtariyyatı saxlanmaq şərti iləİsveçə verildi.
Konqres şahzadə I Oranlı Vilhelm başda olmaqda Hollandiyanın dövlət müstəqillyini bərpa etdi. Cənubi Niderland (Belçika) Hollandiyaya verildi və yeni dövlət Niderland krallığı adlandırılmağa başlandı.
İsveçrənin dövlət müstəqillyi də bərpa edilir və onun «əbədi bitərəfliyi» qanuniləşdirilirdi. Qərara alındı ki, Alp respublikası azad, müstəqil vaə bitərəf «kantonlar ittifaqı» əsasında təşkil olunsun.
Napoleona qarşı mübarizənin gedişində Prussiyanın və Avstriyanın xidmətlərini xüsusi qeyd edən konqres hər iki dövlətin ərazicə genişlənməsinə imkan verdi. Prussiya Rusiya ilə olan razılaşmaya əsasən Saksoniyanı (I Napoleonun müttəfiqi) tam şəkildəəldə edə bilməsə dəŞm. Saksoniyaya sahibləndi. Reyn Vestfaliya vilayəti və Pomeraniya da Prussiyaya verildi.
Konqresin nəticələri Avstriyanın Avropa diplomatiyasında mövqelərini olduqca möhkəmləndirdi. Belə ki, Avstriya Habsburqlarının hakimiyyəti bütün İtaliyaya yayıldı. Tirol, Baltelina, Triyest, Dalmasiya, Avstriya imperatoru I Fransın qohumları hakim təyin edildilər.
Vyana konqresinin gedişində Polşa-Saksoniya məsələsi ciddi ixtilafa səbəb oldu. Varşava hersoqluğunu Rusiyaya birləşdirməyə can atan I Aleksandr Saksoniyanı Prussiyaya vəd etməklə onu öz tərəfinə çəkməyə nail olmuşdu. Bu məsələətrafında ixtilaf o dərəcədə dərinləşdi ki, Taleyranın təklifi ilə 1815-ci il yanvarın 3-də İngiltərə, Avstriya və Fransa Rusiya və Prussiaya qarşı gizli ittifaq bağladılar. Müqavilə üç nüsxədən ibarət idi. Müttəfiqlər Rusiya və Prussiyanın və Avstriyanın planlarını pozmaq qərarına gəlmişdilər. Taleyran Fransanın qonşuluğunda olan Prussiyanın güclənməməsi üçün bütün vasitələrəəl atmışdı. Gərgin mübarizədən sonra Saksoniyanın bir hissəsi Prussiyaya, Varşava hersoqluğunun 3,2 mln əhali yaşayan böyük hissəsi isə Rusiyaya verildi. Lakin 1815-ci il martın 20-də Napoleon Parisə daxil olduqdan sonra Burbonlar sülaləsindən olan kral XVIII Lüdovik elə tələsik şəkildə Parisdən qaçdı ki, 1815-ci il 3 yanvar müqaviləsinin Fransaya aid nüsxəsi yaddan çıxıb imperatorun stolunun üstündə qaldı və I Napoleonun əlinə keçdi. Napoleon isə koalisiyanı dağıtmaq üçün həmin gizli müqaviləni I Aleksandra göndərdi. I Aleksandr müqavilə ilə tanış olduqdan sonra onun Metternixə təqdim etdi. Müasrləri deyirdi ki, Metternix özünü elə itirdi ki, hətta yalan demək də yadından çıxdı. Lakin çar: bizim bir düşmənimiz var –o da Napoleondur-deyərək koalisiyanın dağılmasına imkan vermədi. Təsadüfi deyil ki, I Aleksandrın tədqiqatçıları bir məsələdə yekdildirlər ki, bu da Aleksandrın mahir diplomat və siyasətçi olmasının etiraf edilməsindən ibarətdir.
Vyana konqresinin qəbul etdiyi qərarlar içərisində qul alveri məsələsi xüsusi yer tuturdu. Konqres zənci qullarla ticarətin qadağan olunması ilə yanaşı, ümumiyyətlə köləliyi insanların «ilahi hüquqlarının pozulması» kimi qiymətləndirərək qanundan kənar elan etdi.
Konqres diplomatik fəaliyyəti, dövlətlərarası münasibətlərin tarixi təcrübəsinə əsasən 1815-ci il martın 19-da «Diplomatik nümayəndəliklərin dərəcələri haqqında Əsasnamə» təsdiq etdi. Əsasnamə aşağıdakı diplomatik dərəcələri müəyyənləşdiridi:
-I dərəcə: səfir, papa leqatı və kuntsiləri;
-II dərəcə: diplomatik nümayəndə-elçi;
-III dərəcə: nazir rezident (1818-ci il Aexan konqersinin qərarına əsasən təsdiq edilmşidir);
-IV dərəcə: müvəqqəti işlər vəkili.
Vyana sistemi və onun hüquqi bərkintisi olan «Müqəddəs ittifaq» yalnız Krım müharibəsi başa çatdıqdan sonra (1853-1856) siyasi səhnəni tərk etdi və dövlətlər «real siyasət» strateji kursuna uyğun xətt yeritməyə başladılar. Legitimliyəəsaslanan beynəlxalq münasibətlər sistemi sona çatdı.
Vyana sistemi ideoloji və hərbi-siyasi baxımdan «Xalqların və monarxların Müqəddəs İttifaqının» yaranması ilə tamamlandı. Avropa monarxlarının siyasi sarsıntılara qarşı mübarizə ittifaqı olan bu birliyin yaranması ilə diplomatik leksikona «Pentarxiya» və «Avropa konserti» anlayışları daxil oldu..
Napoleonun «100 günü» Vyana konqresi iştirakçılarında belə bir fikir yaratmışdı ki, Fransada olduqca böyük imkanlara malik «gizli inqilabi komitə» fəaliyyət göstərir ki, həmin komitə hər şeyə qadirdir. Yaranmış şəraitdə, 1815-ci ilin sentyabrın 26-da Rusiya, Avstriya və Prussiya «Müqəddəs ittfaq» yaratmaqla nəinki Fransaya, ümumiyyətlə Avropaya qarşı strateji kursa imza atdılar. 1815-1817-ci illərdə Roma papası, İngiltərə və Türkiyədən başqa bütün Avropa dövlətləri «Müqəddəs ittifaqa» qoşuldular. İngiltərə dəəvvəlcə faktiki onun bütün işində iştirak edirdi. İttifaq Avropada əmin-amanlıq xatirinə hər hansı inqilabi çıxışı silahlı şəkildə yatırmağa hazır idi. Bunu hadisələrin sonrakı gedişi əyani şəkildə göstərdi.
Tədqiqatçılar «Müqəddəs İttifaqın» mövcudluq və tarixini üç dövrə bölürlər:
-birinci dövr – 1822-ci ilə qədər davam edən 7 illik dövrü əhatə edir ki, bu «Müqəddəs İttifaqın» ən qüdrətli dövrüdür. Bu dövrdə «Avropa konsertinin» iştirakçıları arasında fikir birliyi və fəaliyyət həmrəyliyi özünü aydın şəkildə göstərir ki, Aexan, Troppou-Loybax və Verone konqresləri keçirilir.
-ikinci dövr – 1823-1830-cu illəri əhatə edir və Fransada İyul monarxiyasının qurulması ilə başa çatır. Dövrün başlıca epizodu fransız qasidlərinin İspaniyaya müdaxiləsi və kral VII Ferdinandın hakimiyyətinin bərqərar olmasıdır. 1822-ci ilin avqustunda Kestelrinin özünə qəsd etməsindən sonra, sentyabrda onun yerini istedadlı ingilis diplomatı və antirus görüşləri ilə məşhur olan Corc Kanpinq tutur.
-üçüncü dövr – 1830-cu il İyul monarxiyasının qurulmasından başlayır və Krım müharibəsi ərəfəsinədək davam edir, tədricən Avropa dövlətlərinin əvvəlki həmrəyliyi arxa plana keçir.
Ümumiyyətlə, XVIII əsrin sonlarından etibarən Fransada burjua inqilabının təsiri ilə baş verən hadisələr qlobal dəyişiklikləri şərtləndirməklə Vyana sisteminin qurulmasına yol açdı. Bununla belə, əsrin dörddə birində baş verən hadisələr dünyanın sonrakı ictimai-siyasi və iqtisadi inkişafında mühüm rol oynadı.
Mövzuya dair suallar
- Napoleon imperiyasının süqutundan sonra beynəlxalq şərait
- Vyana konqresinin çağırılması və məqsədləri
- Legitimlik və Polşa-Saksoniya məsələsinə dair fikir ayrılığı
- Taleyronun Vyana konqresi dövrü diplomatiyası
- 1815-ci il gizli sazişi və məqsədləri
- Vyana konqresində Almaniya vəİtaliya məsələsi
- Konqresdəərazi dəyişiklikəri problemi
- Napoleonun «100 günü» və Vaterloo döyüşünün beynəlxalq nəticələri
- Fransada və I Napoleon tərəfindən işğal edilmiş ölkələrdə legitim sülalələrin bərpası
- Müqəddəs İttifaqın təşkili və Avropada irticanın güclənməsi
- Avropa dövlətlərinin nisbi həmrəyliyi və «Avropa konsertinin» dövrün hadisələrinə münasibəti
Ədəbiyyat
1. Галкин И.О. Созданиегерманскойимперии (1815-1871). М., 1986
2. Германскаяистория в новоеи новейшее время. Т.1, М., 1970
3. Дебидур А. Дипломатическая история Европы. От Венского до Берлинского Конгресса (18141878), Т1, М.-Л., 1947
4. Жилин П.А. Гибельнаполеоновский армии в России. М., 1974
5. Зек. А.А. Монархи против народа. Дипломатическая борьба на развалинах наполеоновской империи. М., 1966
6. История дипломатии. Т.1. М.,1959
7. История Франции. т.1. М., 1972
8. МонфредА.З. Великая французская буржуазная революция. М., 1983
9. Монфред А.З. Наполеон Бонапарт. М., 1980
10. Новая история стран Европы и Америки. Первый период. М., 1983
11. Собул А. Первая республика, 1792-1804. М., 1974
12. Талейрон Ш.М. Мемуары. М., 1959
13. Троицкий Н.А. Александр I и Наполеон. М., 1994
14. Эпштейн А.Д. История Германии от позднего средневек вья до революции 1848г. М., 1961
Müəllif: A.N.Abbasbəyli, S.Z.Yusifzadə
Mənbə: BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR TARİXİ (ən qədim dövrlərdən XIX yüzilliyin 70-ci illərinin sonuna qədər) dərsliyi,Bakı 2009
- Teqlər:
- Avropa tarixi
- , Vyana konqresi
İtaliyanın birləşməsi: əvvəlki hadisələr, səbəblər, mərhələlər, nəticələr
The İtaliyanın birləşməsi İtaliya yarımadasında mövcud olan müxtəlif dövlətlərin vahid bir ölkə qurması ilə nəticələnən proses idi. 19 -cu əsrdə, romantizm və millətçiliyin görünüşü ilə əlamətdar olan tarixi bir şəraitdə baş verdi. Bu ideoloji cərəyanlar milli dövlət anlayışını müdafiə edirdi.
Roma İmperatorluğunun süqutundan bəri İtaliya müxtəlif millətlər arasında bölündü. Bəziləri Venesiya Respublikası və ya Cenova kimi möhtəşəm anlardan keçdi, lakin həmişə müstəqil ölkələr kimi. Birləşmə prosesinin başlanğıcında, 19 -cu əsrdə Vyana Konqresi İtaliya yarımadasını yeddi əyalətə böldü.
1843-cü ildə İtaliya-Mənbə: Italia_1843-fr.svg: * Italia_1843.svg: Creative Commons Generic Attribution / Share-Alike 3.0 lisenziyası altında Gigillo83
İtaliyada Dirçəliş (İtalyanca Risorgimento) olaraq bilinən birləşmə, Sarduniya Krallığının naziri Kavour Kontu Fransa İmperatoru III Napoleonu yarımadada vahid bir dövlətin yaradılmasına kömək etməyə inandırması ilə sürət qazandı. Xüsusilə Avstriya İmperatorluğunu zəiflətmək üçün bir yol olduğuna görə razılaşdı.
Bu prosesin nəticəsi İtaliya Krallığının yaranması oldu. Yuxarıda göstərilən Count of Cavourdan başqa, performansları ilə fərqlənən digər personajlar Kral II Viktor Emmanuel, Giusseppe Garibaldi və Cüzeppe Mazzini idi.
- 1. Arxa plan
- 1.1 Xarici hökmranlıq
- 1.2 Vyana Konqresi
- 1.3 1820 -ci il inqilabları
- 1.4 1830 -cu il inqilabları
- 2.1 İdeoloji
- 2.2 Gizli cəmiyyətlər
- 2.3 İqtisadi səbəblər
- 3.1 1848 -ci il Avstriyaya qarşı müharibə
- 3.2 İkinci Müstəqillik Müharibəsi
- 3.3 Parma, Modena və Toskana əyalətlərinin ilhaqı
- 3.4 İki Siciliya İnqilabı
- 3.5 Venesiyanın ilhaqı (1866)
- 3.6 Papa dövlətlərinin birləşməsi (1870)
- 4.1 İrredentizm
- 4.2 İqtisadi inkişaf
- 4.3 Siyasi və sosial nəticələr
- 5.1 Viktor Emmanuel II
- 5.2 Cavour qraflığı
- 5.3 Giuseppe Garibaldi
- 5.4 Giuseppe Mazzini
Fon
Qədim dövrlərin sonunu və orta əsrlərə qədəm qoyan Roma İmperiyasının yox olması İtaliya yarımadasının müxtəlif xalqlarının parçalanmasına səbəb oldu. O vaxtdan bəri birləşməyə nail olacaq heç bir hərəkat ortaya çıxmamışdı.
Zaman keçdikcə bu əyalətlərin bir qismi, Burbonlar və Habsburqlar kimi yad hesab edilən sülalələr tərəfindən idarə olunmağa başladı. Napoleonun süqutu, Avropa güclərinin İtaliyanı yeddi fərqli dövlətə bölməklə Avropa xəritəsini yenidən tərtib etməsinə səbəb oldu:
– Piedmont- Sardiniya (Liberal Monarxiya. Paytaxt Turin)
– Toskana, Parma və Modena (Avstriya Müttəfiq Dövlətləri)
– Papalıq Dövlətləri (Papanın əlindədir)
– Lombard-Veneto Krallığı (onlar Avstriya İmperiyasının bir hissəsidir)
– Neapol Krallığı və İki Siciliya (Mütləq Monarxiya)
Xarici hökmranlıq
Yüksək orta əsrlərdən bəri müxtəlif xarici qüvvələr İtaliya yarımadasının bir hissəsinə nəzarət edirdi. Alman İmperiyası, Fransa, Katalan-Aragon tacı, İspaniya və Avstriya bu ərazinin müxtəlif ərazilərini idarə edirdi.
Sonrakı birləşmənin ilk əvvəli Fransa İnqilabından sonra baş verdi. Napoleon, bütün qitəni fəth etmək niyyəti ilə İtaliyaya inqilabi prinsiplərə əsaslanan yeni bir hüquqi və ictimai nizam verdi.
Sosial baxımdan bu Fransız hakimiyyəti, Maarifçiliyin davamçısı olan liberal burjuaziyanı gücləndirdi. Kəndli kütlələrində siyasi şüur olmasa da, şəhərlərdə Qallik modelinə əsaslanan millətçi bir fikir yaranmağa başladı.
Vyana Konqresi
Napoleonun məğlubiyyəti bu ilk təcrübəni sona çatdırdı. 1815 -ci ildə mütləq Avropa hakimiyyəti Fransa imperatorunu məğlub etdi və heç bir ərazi və ideoloji dəyişikliyin tərəfdarı deyildi.
Vyana Konqresindən çıxan Avropa xəritəsinin ideoloqlarından olan Avstriya Kansleri Şahzadə Metternich, İtaliya sözünün heç bir milli mənası olmayan bir “coğrafi ifadə” dən başqa bir şey olmadığını ifadə etdi.
1820 -ci il inqilabları
Bütün bunlara baxmayaraq, Fransız İnqilabının ideyaları bütün Avropaya yayıldı. Tezliklə burjuaziyanın başçılıq etdiyi mütləqiyyət sistemlərinə son qoymağa çalışan inqilablar baş verdi.
1820 -ci ildə inqilabi dalğa xüsusilə Aralıq dənizi sahillərini təsir etdi. İlk partladığı yer VII Ferdinand -a qarşı yönəldilmiş İspaniyada idi. Bu, liberal xarakter daşıyan 1812 -ci il Konstitusiyasına and içməli idi. Bununla birlikdə, ona kömək üçün ordu göndərən digər mütləq ölkələrdən kömək istədi.
İtaliyada, öz növbəsində, mütləqiyyətə son qoymağa çalışan gizli bir cəmiyyət olan Carboneria, o qədər güclü oldu ki, öz ordusu ilə Neapolu işğal edə bildi. Zəfərdən sonra müvəqqəti olaraq 1812 -ci il İspaniya Konstitusiyasından istifadə etməyə başladılar.
Ancaq bu inqilaba xalq dəstəyinin olmaması və Müqəddəs İttifaqa aid Avstriya qoşunlarının göndərilməsi liberal rejim qurmaq cəhdinə son verdi.
Yarımadanın başqa bir bölgəsində, Piedmont-Sardiniyada başqa bir üsyan da yaşandı. Bu vəziyyətdə, niyyət Avstriyalıları bölgədən çıxarmaq və İtaliyanı Savoy Evi altında birləşdirmək idi. Yenə də Müqəddəs İttifaq bu inqilaba son qoydu.
1830 -cu il inqilabları
On il sonra, təxminən 1830 -cu ildə, İtaliya yarımadasında yeni bir inqilab seriyası başladı. O dövrdə, həm də birləşmə lehinə olanlar kimi, millətçi hisslər də çox artmışdı.
1830 -cu ildə Fransada inkişaf etdirilən İyul İnqilabı, öz təsirini İtaliyada verdi. Qalli üsyançılar, monarxı taxtdan imtina etməyə məcbur etdilər və yerinə Orlean Louis Philippe’i qoydular. Bəzi İtalyan inqilabçılarına, Avstriyanın onlara hərbi hücum etməsi halında Fransanın onlara kömək edəcəyinə söz verdi.
Ancaq italyanlar tərəfindən planlaşdırılan üsyan, başçıları həbs edən papa polisi tərəfindən kəşf edildi.
Bu, Bolonya, Ferrara, Ancona və ya Perugia papa irslərində digər üsyanların görünməsinə mane olmadı. Üsyançılar üçrəngli bayrağı qəbul etdilər və vahid İtaliyanın yaradıldığını elan edən müvəqqəti hökumət qurdular. Bənzər bir şey Parmada baş verdi.
Bütün bu bölgələr birləşməyi planlaşdırırdı, amma Papa XVI Qriqori Avstriyaya kömək istəməsi buna mane oldu. Metternich, Orleandakı Louis Philippe’yə müdaxilə etməməsi lazım olduğunu xəbərdar etdi və italyanlara kömək etmək sözündən döndü.
1831 -ci ildə Avstriyalılar hər yarımadanı keçərək hər bir bölgədəki inqilabi hərəkatlara son verən bir ordu göndərdilər.
Səbəblər
İtaliyanın birləşməsinin səbəbləri ideoloji motivlərdən tutmuş, Avropa ölkələrində millətçi düşüncənin ortaya çıxmasından, iqtisadi səbəblərə qədər, yarımadanın şimalından olan sənayeçilərin bu prosesi təşviq etməsindən ibarətdir.
İdeoloji
Almaniyada ortaya çıxan Romantik hərəkatın böyük bir millətçi komponenti vardı. Maarifçiliyin rasionalizminə bir reaksiya olaraq doğulan mədəni və siyasi düşüncənin bir cərəyanı idi. Tərəfdarları duyğuları, yuxarıda qeyd olunan millətçiliyi və liberalizmi vurğuladı.
19 -cu əsrin birinci yarısında İtaliyada birləşmə ideyasına səbəb olan amillərdən biri romantizm idi. Leopardi və Manzoni kimi yazarlar, Verdi kimi musiqiçilər və ya Gioberti kimi filosoflar əsərlərində xarici güclərə qarşı birləşmiş İtaliyanın varlığını müdafiə etdilər.
Bu mədəni mühitlə birlikdə Risorgimento fikri daha da gücləndi. Əsas odur ki, xüsusi olaraq İtalyan mədəni kimliyinin və hisslərinin müdafiəsi idi.
Birləşmə hərəkatının yayılmasının başqa bir əsas cəhəti dil idi. İtalyan dilinin təmizliyi ilə bağlı mübahisə ortaya çıxdı, sonra qalisizmlərlə dolu idi.
Gizli cəmiyyətlər
O dövrdə çox sayda olan gizli cəmiyyətlərin təsiri inqilabi idealların yayılmasına kömək edən digər səbəblərdən biri idi. İtaliyada ən əhəmiyyətli olanlar arasında Carbonari, Oleanders və Neo-Guelphs var idi.
Carbonería, Napoleon dövründə İtaliyada Napoleonun öz qaynı Joaquin Muratın rəhbərliyi altında quruldu. Mason təsirləri olan bir cəmiyyət idi və məqsədi mütləqiyyət və dini dözümsüzlüklə mübarizə idi. Fransa ilə əlaqələrinə baxmayaraq, İtaliyanı qarət edərkən Qalli qoşunları ilə qarşılaşdılar.
Fransızlar yarımadadan qovulduqdan sonra, Carbonari İtaliyanı birləşdirməyi və liberal bir dövlət qurmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. Üzvlərinin çoxu burjuaziyaya mənsub idi, aralarında Cüzeppe Mazzini də vardı.
Mazzini 1831 -ci ildə üsyana səbəb olduğu üçün həbs edildi. Daha sonra Avstriyalıları İtaliya yarımadasındakı nəzarət etdikləri ərazilərdən qovmaq istəyən paramilitar bir təşkilat olan Young Italy yaratdı.
İqtisadi səbəblər
İtaliyanın birləşməsinə təsir edən iqtisadi faktorlardan biri, yarımadanın ən zəngin hissəsi olan şimaldakı sənayeçilər və tacirlərin dəstəyi idi.
Bu sektorlar, sənaye istehsalı üçün bir çıxış təmin etməyə kömək edəcək səmərəli kommunikasiyalarla birləşdirilmiş bir ölkə ilə vahid bir bazar yaratmağı hədəfləyirdi.
Nəzərə almaq lazımdır ki, o dövrdə İtaliyanın ərazi bölgüsü ticarətə mane olurdu. Şimaldakı sənayeçilər üçün mal ixracını çətinləşdirən gömrük maneələrinin aradan qaldırılması vacib idi. Cənub, demək olar ki, sənayesi olmayan bir ərazi idi və zəngin şimal üçün yaxşı bir ticarət bazarı sayılırdı.
Yuxarıda göstərilənlərin hamısı, bütün yarımadanın ən inkişaf etmiş dövləti olan Piedmont-Sardiniya Krallığının birləşməsinin hərəkətverici qüvvəsinə çevrilməsinə səbəb oldu.
Mərhələlər (proses)
Tarixçilər fərqli tarixləri qeyd etsələr də, ən çox 1815 -ci ilin Birləşmə və ya Risorgimentonun başlanğıcı olaraq göstərildiyi qeyd olunur. İtalyanlar bir tərəfdən Fransanın dəstəyinə sahib olduqları yarımadanın şimalından olan avstriyalıları qovmaq istəyirdilər.
Prosesin 1830 və 1848 -ci illərdə iki uğursuz cəhdi oldu. Hər ikisinin də avstriyalılar tərəfindən qarşısı alındı. Pyemont Krallığı III Napoleonun dəstəyini alana qədər fərqli İtalyan əraziləri birləşməyə başladı.
1848 -ci ildə Avstriyaya qarşı müharibə
1848 -ci ildə İtaliyanın bəzi bölgələrində baş verən inqilab dalğasından sonra Birinci İstiqlal Müharibəsi başladı. Bu, Sardunya Krallığı, Papa Dövləti və İki Siciliya Krallığı tərəfindən Avstriyalılara qarşı qurulan ittifaqa rəhbərlik edən Carlos Alberto de Savoya’nın qoşunları ilə qarşılaşdı.
Garibaldi, Mazzini və ya Elia Bezna kimi birləşmə qəhrəmanları bu münaqişədə iştirak etmək üçün İtaliyaya qayıtdılar. Lakin onun varlığı Savoy Evi tərəfindən tam qəbul edilmədi.
İtalyanlar bəzi ilkin qələbələr əldə etdilər, lakin Papa Sarduniya Krallığının genişlənə biləcəyindən qorxaraq qüvvələrini geri çəkmək qərarına gəldi. Bundan sonra İki Siciliya Krallığı da eyni şeyi etdi.
Nəhayət, Avstriyalılar qalib gəlməyi bacardılar və 9 avqust 1848 -ci ildə Salasko barışığını məğlubları imzalamağa məcbur etdilər. Bu, məğlubları Vyana Konqresi tərəfindən qurulanları qəbul etməyə məcbur etdi.
İkinci müstəqillik müharibəsi
19 -cu əsrin 50 -ci illərinin sonunda münaqişə yenidən aktivləşdi. Bu münasibətlə, Lombardiya və Venesiya əyalətlərini ilhaq edən Avstriyalılarla qarşıdurma hərəkatına başlayan Sarduniya Kralı II Viktor Emmanuel və Baş naziri Count Camilo de Cavour idi.
Plan böyük bir dövlətin dəstəyini almaq idi. Beləliklə, Fransa İmperatoru III Napoleonla gizli müqavilə bağlamağı bacardılar.
Hərbi kampaniya çox qısa idi, Sarduniyalıların və Fransızların qələbəsi və Avstriyanın məğlubiyyəti ilə başa çatdı.
Lakin III Napoleon müttəfiqləri ilə məsləhətləşmədən Avstriya ilə barışıq imzaladı. Bu, Lombardiyanın II Viktor Emmanuelin əlinə keçdiyini, lakin Venesiyanın Avstriya hakimiyyəti altında qalacağını təsbit etdi. Fransa da öz növbəsində Savoy və Nitsa üzərində suverenlik əldə etdi.
Parma, Modena və Toskana əyalətlərinin ilhaqı
Avstriyalılara qarşı qələbə, yarımadanın digər bölgələrində birləşmə istəyini alovlandırdı. Hadisədən bir il sonra, 1860 -cı ildə Parma, Modena və Toskana plebisit yolu ilə Sarduniya Krallığına qoşulmağa qərar verdilər.
İki Siciliya İnqilabı
İtalyan birləşməsinin növbəti mərhələsinin qəhrəmanı Giuseppe Garibaldi idi. Siciliyaya doğru gedən Min Qırmızı Köynək adlanan könüllülər ordusuna rəhbərlik etdi. Qısa müddətdə bütün adanı idarə etməyi bacardı. Bundan sonra o, Neapol bölgəsi üçün yola çıxdı.
Artıq o bölgədə, qoşunları Neapolitan kralı II Fransiskin Papalıq Dövlətlərinə qaçmasına səbəb olan bir neçə vacib qələbə qazandı.
II Viktor Emmanuelin komandanlığı altında olan Sarduniya ordusu, Romanın özü istisna olmaqla, Kilsə Dövlətlərini fəth etdi. Daha sonra Neapolda Garibaldi ilə tanış oldu. İki Siciliya, Sarduniya Krallığına daxil olduqlarını elan etdilər.
Nəhayət, 13 mart 1861 -ci ildə ilk milli parlament II Viktor Emmanuelanı İtaliya kralı elan etdi.
Venesiyanın ilhaqı (1866)
O dövrdə yarımadanın ən əhəmiyyətli şəhərlərindən biri hələ də Avstriyaya məxsus idi: Venesiya. Bu səbəbdən italyanlar Prussiya ilə şəhəri ilhaq etməyə icazə verəcək bir razılaşma istədilər.
Strategiya tamamilə uğurlu oldu. 3 oktyabr 1866 -cı ildə imzalanan Vyana müqaviləsi, 9 gün sonra imzalanan Kormos Barışığı, Venesiyanın İtaliya krallığına birləşdirilməsini təsdiqlədi.
Papa dövlətlərinin birləşməsi (1870)
1870 -ci ilə qədər birləşmə praktiki olaraq tamamlandı.Yalnız Papa Dövlətləri və xüsusən də Roma şəhəri problem olaraq qaldı.
Əvvəlki razılaşmalarda II Viktor Emmanuel III Napoleona Papanın Roma şəhərinə nəzarəti davam etdirəcəyinə söz vermişdi. Daha sonra, 1862 -ci ildə Garibaldi onu almağa çalışdı, ancaq beş il sonra yenə olduğu kimi rədd edildi.
Vəziyyət 1870 -ci ildə, Fransa ilə Prussiya arasındakı müharibə səbəbiylə III Napoleon Romanı müdafiə edən qarnizonu geri çəkmək məcburiyyətində qaldıqda dəyişməyə başladı.
Bu baş verən kimi italyanlar şəhərə hücum etdilər və papalıq qarnizonunun müqavimətinə baxmayaraq çox əziyyət çəkmədən onu fəth etməyi bacardılar. 1870 -ci ilin sentyabrında II Viktor Emmanuel Romada məskunlaşdı və şəhəri İtaliya krallığının paytaxtı elan etdi.
Həqiqətən də, Roma Papasının İtaliyaya birləşdirilməsini qəbul etmədi. Papa rəddini bildirmək üçün özünü Vatikan sarayına bağladı.
Sözdə Roma Sualı, 1929-cu ildə, Mussolini və Papa XI Pius Lateran müqavilələrini imzalayana qədər həll edilməmişdir. Bunlar Vatikan dövlətini müstəqil bir ölkə kimi tanıdı.
Nəticələr
Birləşmənin ilk nəticəsi İtaliya Krallığının yaranması oldu. Beləliklə, 1871 -ci ildə paytaxtı Romada quruldu və konstitusiya monarxiyası tərəfindən idarə edildi.
İrredentizm
Yuxarıda göstərilənlərə baxmayaraq, italiyalıların yeni krallıq xaricində özlərinə məxsus hesab etdikləri bölgələr var idi. Beləliklə, Trentino, Alto Adige, Trieste, Istria, Dalmatia və Ragusa hələ də irredenta (azad edilməmiş) əyalətləri olaraq tanınaraq Avstriyalıların əlində idi.
Bəzilərində millətçi hərəkatlar İtaliyaya daxil olmağa çalışırdılar. Zaman keçdikcə bu qruplar Fransızların əlində Nice və Korsikaya yayıldı.
Bu vəziyyət Birinci Dünya Müharibəsinin sonuna qədər həll olunmadı. İtaliya qalib tərəfdə iştirak etdi və Versal müqaviləsi ilə əyalətləri Avstriya-Macarıstan İmperatorluğunun əlinə aldı.
İqtisadi inkişaf
Birləşmədən sonra İtaliya çox qeyri -bərabər həyata keçirilsə də böyük iqtisadi inkişaf yaşadı.
Bu yolla birləşmə ilə şimal və cənub arasında onsuz da köhnə bərabərsizliklər davam etdirildi.
Siyasi və sosial nəticələr
İtalyanlar iki böyük ideoloji cərəyan arasında bölünməyə başladılar. Bir tərəfdən, şimalın sənaye və ticarət sektorları ilə əlaqəli liberallar. Digər tərəfdən, mühafizəkarlar, cənubun əkinçilik maraqlarının nümayəndələri.
Qeyd edildiyi kimi, yeni dövləti parlament monarxiyası idarə edirdi. Ancaq səsvermə azlıqlarla məhdudlaşdı, tez -tez korrupsiya epizodları ilə.
Siyasi tərəfdən birləşmədən ən çox faydalananlar şimal burjuaziyası idi. Eyni şəkildə, mötədil monarxistlər, digərləri arasında Garibaldi və Mazzini ilə təmsil olunan respublikaçı və demokratik sektorlara yükləndilər.
İqtisadiyyatda olduğu kimi, birləşmə də İtaliyanı Avropanın siyasi və hərbi gücünə çevirdi.
Əsas iştirakçılar
İtalyan birləşməsinin ən əhəmiyyətli simaları Sarduniya kralı, Viktor Emmanuel II, Kavour qrafı; Giuseppe Garibaldi və Giuseppe Mazzini.
Viktor Emmanuel II
Pyotmont-Sardiniya kralı II Viktor Emmanuel, İtaliyanın birləşməsinə imkan verən strategiyanın təşəbbüskarlarından biri idi.
Baş nazirləri Kont Cavour ilə birlikdə İtaliya krallığının qurulmasına səbəb olacaq hərəkətlərə başlayaraq Avstriyalılarla qarşı -qarşıya gəlmək üçün III Napoleonla razılığa gəldilər.
II Viktor Emmanuelin özü, Millətin Atası sayılan vahid İtaliyanın ilk kralı oldu. Monarx çox mülayim bir xarakterə malik bir konstitusiya monarxiyasında hökmranlıq edirdi.
Cavour qraflığı
Kavour Kontu Camillo Benso, siyasi həyatına 1847 -ci ildə, son məqsədini artıq nümayiş etdirən, mülayim bir liberal qəzet qurduğu zaman başladı: Risorgimento. İki il sonra Piedmont-Sardiniyada millət vəkili seçildi.
Benso 1852 -ci ildə Nazirlər Şurasının sədri vəzifəsinə çataraq müxtəlif hökumətlərdə müxtəlif vəzifələrdə çalışdı. Bu mövqedən krallığın həm siyasi, həm də iqtisadi cəhətdən modernləşdirilməsi siyasətini inkişaf etdirdi.
Bu modernləşmə sayəsində krallıq bütün yarımadanın ən inkişaf etmiş ölkəsi oldu. Bu, bazarlarını genişləndirmək üçün İtaliyanın birləşməsi lehinə çox güclü bir burjuaziyanın formalaşmasına imkan verdi.
Cavour Qrafı, italyanların avstriyalılarla qarşılaşmaq üçün xarici yardıma ehtiyacı olacağını başa düşdü və xarici siyasətinin bir hissəsini bu dəstəyi əldə etməyə həsr etdi. 1858 -ci ilin iyulunda III Napoleon ilə görüşdü və birləşməni həyata keçirmək üçün Fransa ilə əməkdaşlıq etdi.
Vacib roluna baxmayaraq, Kavour Qrafı, vahid krallığın qurulması yolu müzakirə olunanda anti-mərkəzçi mövqeyinin məğlub olduğunu gördü.
Giuseppe Garibaldi
Garibaldi, əsas İtalyan millətçi liderlərindən biri idi. Hələ gənc ikən, 1832 -ci ildə Piedmontda sürgünə məhkum edilməsinə səbəb olan respublika üsyanında iştirak etdi. O dövrdə əsas təsirləri Giuseppe Mazzini və Fransız sosialist Saint-Simon idi.
Cəzasını çəkən Garibaldi, 1836-1848 -ci illər arasında Cənubi Amerikada yaşadı. Bu bölgədə həmişə Amerika koloniyalarının müstəqilliyi tərəfdarlarının tərəfində olan İspan və Portuqaliyaya qarşı bir neçə üsyana qatıldı.
1848 -ci ildə Garibaldi Avstriya ordusu ilə döyüşmək üçün Lombardiyaya qayıtdı. Count of Cavour, Piedmont Baş naziri təyin edildikdə, Avstriyaya qarşı ikinci müharibədə Garibaldi’ye krallığın qüvvələrini əmr etdi. İnqilabçı, son hədəfi yaxınlaşdırmağa kömək edən bir neçə vacib qələbə qazandı.
Ən əhəmiyyətli performanslarından biri İki Siciliyanı çəkmək idi. Min Qırmızı Köynəkli komandiri Garibaldi, 1860 -cı ildə adanı ələ keçirdi. Bundan sonra Napoliya girərək onu II Viktor Emmanuelə təhvil verdi.
1861 -ci ildə yeni İtaliya Krallığı quruldu. Bu məqsədə çatmasına baxmayaraq, Roma Papanın əlində qaldığından Garibaldi razı qalmadı.
Cüzeppe Mazzini
Giuseppe Mazzininin siyasətə qoşulması 1815-ci ildə, Cenova Respublikasının Piedmont-Sardiniya krallığına qoşulmasına qarşı çıxanda başladı.
İllər sonra, 1827 -ci ildə, La Carbonería’ya qatıldı, baxmayaraq ki, məhdud effektivliyindən məyus olduğu zaman bu gizli cəmiyyətdən ayrıldı.
İnqilabi fəaliyyətinə görə həbsdə qaldıqdan sonra Mazzini Fransaya getdi və 1831 -ci ildə Gənc İtaliya təşkilatını qurdu. İlk məqsədi Sarduniyada respublikaçı üsyanı təşviq etmək idi, lakin bu cəhdinin uğursuz olması onu qiyabi ölüm cəzasına məhkum etdi.
Ölkəsinə qayıda bilməyən və Fransadan qovulan Mazzini, Avropanı gəzərək bəzi inqilabi birliklər qurdu. Sonrakı illərdə həm son məqsədlərinə çatmamış olmasına baxmayaraq həm Romada, həm də Mantua və Milanda respublika xarakterli müxtəlif üsyanları təbliğ etdi.
Nəhayət, liberal monarxistlər İtalyan millətçi hərəkatının komandanlığını öz üzərinə götürdülər ki, birləşdikdən sonra yeni ölkə üçün seçilmiş sistem monarxiya olsun.
İstinadlar
- Meler, Deyv. İtalyan birləşməsi. İhistoriarte.com saytından əldə edilib
- Universal tarix. İtalyan birləşməsi. Mihistoriauniversal.com saytından əldə edilmişdir
- Muñoz Fernandez, Viktor. 19 -cu əsrin İtalyan birləşmə prosesi. Redhistoria.com saytından əldə edildi
- SparkNotes. İtalyan birləşməsi (1848-1870). Sparknotes.com saytından əldə edildi
- Britannica ensiklopediyasının redaktorları. Risorgimento. Britannica.com saytından əldə edildi
- Yeni Dünya Ensiklopediyası. İtalyan birləşməsi. Newworldencyclopedia.org saytından əldə edildi
- Matthews, Jeff. Garibaldinin gəlişi. Naplesldm.com saytından əldə edildi
- Russo, Gina. Cavour və Garibaldi İtalyan Birliyində. İup.edu saytından bərpa edildi
Vyana konqresi
Dünyanın ən güclü dəniz donanmasına malik olan İngiltərəni məğlub edə bilməyəcəyini anlayıb ona qarşı qitə blokadası tətbiq etdi. Fransadan asılı və müttəfiq dövlətlərə Böyük Britaniya ilə ticarət əlaqələri saxlamaq qadağan olundu. I Napoleonun hərbi strategiyası sürətli hərəkətə və qələbə üçün qüvvələri bir cəbhədə cəmləşdirməyə əsaslanırdı. 1807-ci ildə Rusiyanı məğlub edərək Tilzit sülhü bağlayan I Napoleon onu da qitə blokadasına qoşulmağa məcbur etdi. Lakin qitə blokadası iqtisadi cəhətdən güclü olan Böyük Britaniyaya deyil, Fransa və ondan asılı olan dövlətlərə mənfi təsir göstərdi. Rusiya qitə blokadasını pozaraq Böyük Britaniya ilə əlaqələri yenidən qaydaya saldı. Bu və Avropada bir sıra məsələlərdə mənafelərin toqquşması 1812-ci ildə I Napoleonun Rusiyaya yürüşünə səbəb oldu. O, Moskvanı ələ keçirsə də, lakin qışın düşməsi və rusların partizan müharibəsi taktikasından istifadə etməsi bu yürüşün uğursuzluğu ilə nəticələndi. I Napoleona qarşı Avropa dövlətlərinin yeni koalisiyası yarandı. 1814-cü ildə müttəfiqlər Parisə daxil oldular və I Napoleonu hakimiyyətdən kənarlaşdırdılar.
Vyana konqresi. 1814-cü ildə bütün Avropa dövlətləri Vyana konqresində toplandı. Konqresin məqsədi I Napoleon müharibələrindən sonrakı dövlətlərarası münasibətlərin yeni qaydalarını müəyyən etmək idi. Konqresdə aparıcı rolu İngiltərə, Rusiya, Avstriya və Prussiya oynayırdı. Konqresin qərarına görə, I Napoleondan geri alınan ərazilərdə etnik prinsip əsasında dövlətlərin yaradılması deyil, onların monarxiyalar arasında bölüşdürülməsi qaydası tətbiq olundu. Fransanın inqilabdan əvvəlki sərhədləri bərpa edildi. Rusiya Polşanın bir hissəsini ilhaq etdi. Böyük Britaniya Malta, Seylon və Afrikanın cənubuna sahib oldu.
Vyana konqresinin qərarına əsasən, alman dövlətləri konfederasiyada birləşdi. Ümumi müdafiə prinsipinə əsaslanan Almaniya konfederasiyasında Avstriya və Prussiya əsas rol oynayırdı.
1814–1815-ci illər Vyana konqresindən sonra Avropada münasibətlər müntəzəm olaraq çağırılan konqreslərlə tənzimlənməyə başlandı. Güc tarazlığına və monarxiyaların hakimiyyətini qoruyan legitimliyə (qanuniliyə) əsaslanan dünya düzəni quruldu. Bu sistemin əsasını qoyanlardan biri Avstriya imperiyasının Xarici İşlər naziri Klemens Metternix idi. XIX əsrin birinci yarısında Avropada dövlətlərarası münasibətlər “Metternix sistemi”nə görə tənzimlənirdi. Bu sistem monarxiya sülalələrinin legitimlik prinsipinə əsaslanırdı. Yəni hər bir dövlət hakim sülalənin hökmdarına məxsus hesab edilirdi.
“Şərq məsələsi”. XIX əsrdə dövlətlərarası münasibətlərdə “Şərq məsələsi” önəmli yer tuturdu. Siyasi anlayış kimi ilk dəfə Rusiya tərəfindən Vyana konqresində irəli sürülmüş bu məsələdə məqsəd Osmanlı dövlətinin ərazilərini işğal etmək və bölüşdürmək idi. Çar Rusiyasının İstanbulu və boğazları işğal etmək istəyi Qərbi Avropa dövlətlərinin maraqlarına uyğun deyildi.
Ona görə də onlar 1853-cü ildə Rusiyanın Osmanlı dövlətinə qarşı başladığı Krım müharibəsində Osmanlı dövlətini müdafiə etdilər. Başlıca döyüş meydanı Krım olduğu üçün belə adlanan bu müharibədə Böyük Britaniya, Fransa və Sardiniya Rusiyaya qarşı vuruşdu. Rusiyanın məğlub olduğu müharibə 1856-cı ildə Paris sülh konfransı ilə başa çatdı. Konfrans Vyana konqresindən sonra Avropada yaradılmış güc tarazlığını yenidən nizama saldı.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.