Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi

– 1990-ların ilk parlamentlərində hələ müxalifət var, qəzetlər dərc edilir, dövlət başçısı ona sədaqət və yaxşı qulluq müabilində müxtəlif şəxslərə çörəkli vəzifələr paylayır, amma aralarındakı süzeren-vassal razılığının pozulması müqabilində dərhal ala da bilər.

Xarici əlaqələr üzrə orqanlar

Xarici əlaqələr üzrə dövlət orqanları. XİN- dövlətin xarici siyasət aparatının əsas bəndidir (üzvüdür).
Yerləşməklərinə və fəaliyyətlərinə uyğun olaraq XMÜ DO 2 qrupa ayrılır: 1) Dövlətin XMÜ mərkəzi orqanları. 2) Dövlətin XMÜ xarici (dövlətdən kənar) yerləşən orqanları.
Öz funksiyalarının xüsusiyyətləri və hüquqi mövqelərinə görə 2 qrupa bölürlər:
A) Ümumisiyasət rəhbərlik orqanları – dövlətlərin konstitusiyaları ilə təsis və müəyyən edilmiş və ümumisiyasət funksiyalarını yerinə yetirən. (Ölkəsi tərəfindən).
B) Dövlətin başqa ölkələrlə ixtisaslaşmış (iqtisadi, təsisatlə, müəyyən sahəli) əlaqələr üzrə orqanlar.

Birincilərə.
– adətən ölkənin əhalisi tərəfindən seçilən hakimiyyətin ali qanunverici orqanları
– fərdi, yaxud kollegial – dövlət başçısı.
– Hökumət və ilk növbədə hökumət başçısı.
– Xarici işlər naziri və XİN-in mərkəzi aparatı aiddir.

Hakimiyyətin ali qanunverici orqanları idarəetmənin respublikan forması olan dövlətlərdə həm daxili, həm də xarici siyasət və münasibətlər aləmində ali dövlət orqanları sayılırlar. Qanunverici orqanlar tərəfindən xarici münasibətlər sahəsində müəyyən funksiyaları yerinə yetirmək ənənəsi hələ qədim quldarlıq dövlətlərinə aid olub. Belə ki, Qədim Romada, sülh və müharibə, danışıqların aparılması, xarici ölkələrə diplomatik missiyalar və səfirlərin təyin edilməsi haqqında məsələlərin həlli Roma quldarlıq zadəganların orqanı sayılan – Senata – həvalə edilmişdi.

Orta əsrlərdə idarəetmənin respublika forması olan dövlətlərdə (misal üçün, İtaliyada), Genuya, Venesiya və s. şəhər-respublikalarda xarici münasibətlərin əsas məsələləri hakimiyyətin nümayəndələr qanunverici orqanlarına aid edilirdi.

Lakin feodalizm dövründə butun bü cür suallarla hökmdar (monarx) məşğul olardı. burjuaziyanın hakimiyətə gəlməsi ilə Avropa dövlətlərin əksəriyyətində respublika idarəetməsi bərqərar edildi. Eyni zamanda konstitusiyalarda monarxizmə əks olaraq, dövlət hakimiyyətin nümayəndələr seçki orqanları həm daxili, həm xarici siyasət sahələrində ali orqanlar kimi qəbel olunmuşdular.

Konstitusiyaya uyğun olaraq, bütün müasir respublika idarəetməsi ilə dövlətlərdə xarici münasibətlər üzrə ali orqanlar kimi parlamentlər sayılır. Sülh və müharibə, bəzi ölkələrdə isə hətta xarici dövlətlərə səfirlərin təyin edilməsi kimi məslələrin həlli onların öhdəsinə buraxılır. Misal üçün, ABŞ-da bu funksiyaları senat həyata keçirir. Parlamentlər hökümətin xarici siyasət fəaliyyəti barədə hesabatı dinləyir və müzakirələrdən sonra xüsusi qətnamələr qəbul edirlər. Bu qətnamələrdə hökümətin xarici münasibətlər sahəsindəki fəaliyyətinə və ümumiyyətlə, xarici siyasət fəaliyyətinə qiymət verilir. Onlar beynəlxalq müşavirələri təsdiq edir; xarici siyasət məsələləri ilə əlaqədar başqa ölkələrin parlamentlərinə müraciət edir və s. işlərlə məşğul olur.

Ali qanunverici orqanlar strukturlarında xarici işlər üzrə müxtəlif komissiyalar və komitetlər fəaliyyət göstərir. Hüquqi olaraq onlar parlamentlərin orqanları sayılır.

Monarxın iderəetməsi ilə dövlətlərdə xarici münasibətlərin ali dövlət orqanı hökmdar özü (kral, imperator və s.) sayılar. Konstitusyon monarxiyalarda onun hakimiyyəti parlament tərəfindən məhdudlaşdırılır, bu da müasir şəraitdə icra hökumət orqanları xeyrinə məhdudlaşdırma deməkdir.

Xarici münasibətlər üzrə dövlətin ikinci mərkəzi orqanı – dövlət başçısıdır (fərdi yaxud kollegial).

Adətən respublikan idarəetməsi ilə dövlətlərdə dövlət başçısı prezident (baş nazir) olur. Xarici münasibətlərin praktiki olaraq həyata keçirilməsi dövlət hakimiyyətin icra orqanların səlahiyyətidir. Bununla əlaqədar təbiidir ki, bütün xarici münasibətlərin gündəlik rəhbərliyi ilə məhz dövlət başçısı məşğul olur və dövlət başçısının bu sahədə fəaliyyəti onun xarici münasibətlər üzrə ali orqan olduğunu deməyə əsas verir. Dövlət başçısının bu gür mövqeyi ona başqa dövlətlərlə və onların başçıları ilə bilavasitə əlaqələr saxlamağa, xarici siyasət məsələləri üzrə sazişlər bağlamağa, hər hansı bir xüsusi səlahiyyətlər lazım olmadan BMT-nin Baş Assambleyasının və başqa beynəlxalq təşkilatların iclaslarında iştirak etməyə imkan verir. ən əhəmiyyətli sazişlər, xarici siyasət aktları və ərizələr dövlət başçısının imzası ilə təsdiqlənir. Əksər dövlətlərin konstitusiyalarında bu əsasnamə müvafiq məqalələrdə öz əksini tapıb.

Dövlət başçısının xarici siyasət sahəsindəki fəaliyyətin və məsuliyyətin həcmi konstitusiya ilə ətsin edilir.

Hökümət başçısı da xarici münasibətlər aləmində öz dövləti və hökümətini ona məxsus olan səlahiyyətlər çərçivəsində təmsil edir, və bu sahədə gündəlik əməliyyatlı iş aparır.

Xarici işlər naziri (xarici siyasət üzrə idarənin başçısı) öz funksiyaları və səlahiyyətlərinə görə dövlətin xarici münasibətlər üzrə təsisatın gündəlik rəhbəridir. Xarici işlər naziri başqa dövlətlərlə münasibətlər saxlayır, xüsusi səlahiyyətləri lazım olmadan BMT-nin baş assambleyasının və başqa beynəlxalq təşkilatların iclaslarında iştirak edirlər. Xarici işlər idarəsinin mərkəzi aparatı da mərkəzi orqanları qrupuna aiddir. Bu aparatın qarşısında duran məqsədlər və onun işinin prinsipləri ayrıca müzakirə olunacaq. Bütün yuxarıda sadalanan orqanların fəaliyyəti diplomatik xarakter daşıyır.

Beləliklə, dövlət başçısı, hökümət başçısı və Xarici işlər naziri xarici münasibətlər sahəsində öz funksiyalarını bunun üçün səlahiyyətləri olmadan yerinə yetirirlər. Bununla belə, xaricdə səfərlərdə olarkən, onlar ümumqəbul olunmuş hüquqlar və imtiyazlarda (məsələn, şəxsi toxunulmazlıq, məhkum olunmazlıq, şifrə olunmuş yazı olan istifadə) və bir sıra fəxri imtiyazlardan (misal üçün, onların maşınlarında və dayandıqları iqamətqahların binalarında təmsil etdikləri dövlət bayrağın ucaldılması) istifadə edirlər.

Dövlətin başqa ölkələrlə xüsusi (iqtisadi, təsisatlı, idarəli) əlaqələr üzrə xüsusi orqanlar (bəzən onları «xarici münasibətlər üzrə ixtisaslaşdırılmış dövlət orqanları» da adlandırırlar.
-dövlətlərin konstitusiyaları (xarici ticarət nazirliyi və s.)
-dövlətin normativ aktları «cari qaunanvericilik, qərarlar, hökümət qətnamələri və idarədaxili sərəncamlar (müxtəlif idərələr, nazirliklərin strukturunda xarici əlaqələr və beynəlxalq münasibətlər üzrəşöbələr) əsasında qurulub fəaliyyət göstərirlər.

Dövlətin başqa ölkələrlə xüsusi əlaqələr üzrə orqanları qeyri-siyasi, ixtisaslaşdırılmış funksiyaları yerinə yetirirlər. Onlar diplomatik xasiyyət daşımır, və bu orqanlarda xidmət öz əsasında diplomatik xidmət sayılmır. Bu orqanlar qrupuna başqa ölkələrlə yaradılan iqtisadi, elmi-tədqiqat və mədəniyyət əlaqələri daxildir.

• Teqlər:
• beynəlxalq münasibətlər

Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi

İki müəllim haqqında xatirəm və daha nələrsə

Erkin deputatlığa namizəd olarkən onunla bağlı bəzi xatirələrimi bölüşmüşdüm. Yazımda da belə başlamışdım:

“Uzaq-uzaq 1998-ci ildə … bizim üçün “Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi” və “Ümumi dövlət və hüquq nəzəriyyəsi” kimi adıuzun fənlər yox idi – bizdə “Elbəyin fənni” və “Erkinin fənni”, hətta, bundan da qısa – “Elbəy” və “Erkin” var idi.”

Və o zaman bizim seçim imkanımız var idi. Əlbəttə, hansı fənni oxumağımız, hansı fənni isə rədd edə bilməmiz seçimi deyil, sadəcə olaraq hansı fənnə, onun predmeti, metodologiyası və əlbəttə ki, tədris edən şəxsə daha çox rəğbət bəsləmə seçimi. Tələbələrin əksəriyyəti əlbəttə ki, seçimi “Ümumi dövlət və hüquq nəzəriyyəsi”nin xeyriənə etdilər, kimisi müəllimin cavan olmasına görə, kimisi qayıbı yazmadığına görə, kimisi fənninin mücərrəd olduğuna görə. Çoxusuna elə gəlirdi ki, “Tarixdə” çox sayda dəqiq ad və rəqəmlər yadda saxlamaq tələb olduğundan “Nəzəriyyədə” onlar ordan-burdan basıb-bağlamaqla quyruqlarını sudan çıxara biləcəklər. Onların necə yanıldıqlarını 1999-un iyununda Məsumə xanımın iştirakı ilə keçirilən dövlət imtahanı göstərdi. Əslində o zaman da Erkin dönə-dönə vurğulayırdı ki, “Nəzəriyyə” daha çox növbəti 4 il üçün ilkin bilikləri verən fənn deyil, 4 il ərzində qazanılmış pərən-pərən bilikləri ümumiləşdirəcək bir fənn olmalıdır. Amma kim idi ona qulaq asan?! Nə isə.

Mən isə əsl əzbərçi və botan kimi dərhal “Tarixi” sevdim. Tək tarixin ən sevdiyim fənn olduğundan deyil, həm də 1 gün öncə universitet auditoriyasının qapısından keçmiş şəxs üçün hər şey ən azından aydın idi: dərslik nədir, müəllim nə tələb edir, nəyi diqqətlə öyrənmək lazımdır. 9 ay ərzində gündə ən azı 4 saat tarix oxuyurdum. Əslində belə əməksevərliyimin çox böyük faydası oldu. Təsadüfi deyil ki, magistraturanı bitirərkən 4 nəfərlik qrupda tək mən dissertasiyamı “Tarix” üzrə müdafiə etmişdim. O zaman da tez-tez bu sözləri eşirdirdim, indi də yəgin tələbələrin dilindən düşmür: “Ümumiyyətlə bu tarixi neynirik biz?! Hamurappidən bizə nə?!”. Bir gün bu barədə yazacam. Amma “Tarix” çox faydalı və laızmlı bir elmdir. Heç bir elm, hətta tarixin özü də, özünün tarixinə əsaslanmır, belə varislik əlaqələrinə malik deyil. Məhz buna görə də bu gün də hətta bizimki kimi bərbad “Yurfakda” da “Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi”ni də, “Latın dili”ni də, “Roma hüququ”nu da ayrıca fənn kimi tədris edirlər.

Bu “Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi” kursu çərçivəsində hamısı çox maraqlıdır, amma orta əsrlərə xüsusi rəğbətim var, bilirsiniz. Tez-tez belə bir söz eşidirik, “Əşşi, Azərbaycanda nə sosializm olub, nə də kapitalizm olacaq, bizdə feodalizmdir”. Bu fikir barədə düşündüm. Əksəriyyətinin feodal dövləti haqqında çox səthi məlumatlı olduğundan dedim bəzi məsələlərdə aydınlıq gətirim. Qısa bir analogiya aparsaq –

Feodalizm öz inkişafında 4 əsas mərhələdən keçir:

– Erkən feodal monarxiya – monarx getdikcə güclənir, hələ də (hərbi) demokratiya əlamətləri qalmaqdadır, əhalinin çoxusu azad döyüşçü və istehsalçı kimi qəbul olunur, monarx öz yaxınlarına xidmət müqabilində şərtli müxtəlif nemətlər paylayır;

– Feodal pərakəndəlik – monarxın şərtli payladığı nemətlər xüsusi mülkiyyətə çevrilir, monarx yalnız ənənəyə görə digər feodallar arasında hörmətə sahibdir, amma heç də ölkədə ən zəngin və ən nüfuzlu olmaya bilər, müxtəlif güclü feodallar və onların qruplaşmaları arasında tarazlıq tapmaq üçün getdikcə onlara daha çox azadlıqlar verməyə məcburdur, bu da daha çox özbaşınalıqlara səbəb olur, feodallar öz aralarında və monarxla müharibələr aparırlar, təbəqləşmə sürətlənir, kəndlilər təhkimliyə çevrilir;

– Silki-nümayəndəli monarxiya – monarx hakimiyyətini gücləndirmək üçün iri feodallar arasındakı və xüsusilə iri və xırda feodallar arasındalı ziddiyyətlərdən istifadə edərək və şəhərlərdə inkişaf edən burjuaziyaya arxalanaraq qərarları onların rəyi ilə qəbul eləməyə başlayır, ölkədə administrasiyanın, pul dövriyyəsinin, hüquq praktikasının unifikasiyası gedir, eyni zamanda kənd və şəhər arasında kəskin əmək bölgüsü baş verir, kəndlilərin böyük əksəriyyəti təhkimliyə çevrilsələr də zamanla kənddə də kapitalizm cücərtiləri yaranır;

– Mütləq monarxiya – yetəri qədər güclənmiş monarx ölkənin müxtəlif hissələri arasında əlaqələrin güclənməsinə, pul-əmtəə dövriyyəsinə nail olur, artmış gəlirləri nəticəsində artıq yeni vergilər və qanunlar üçün ictimaiyyətin rəyini almağa ehtiyac görmür və ölkəni tamamilə təkbaşına idarə edir, keçmiş feodallar zadəganlara çevrilir, böyük sərvətləri hesabına monarxın ətrafına parazitik həyat tərzi sürürlər, burjuaziya getdikcə iqtisadi həyatda domninanta çevrilir.

1990-2000-lərin Azərbaycanına baxaq:

– 1990-ların ilk parlamentlərində hələ müxalifət var, qəzetlər dərc edilir, dövlət başçısı ona sədaqət və yaxşı qulluq müabilində müxtəlif şəxslərə çörəkli vəzifələr paylayır, amma aralarındakı süzeren-vassal razılığının pozulması müqabilində dərhal ala da bilər.

– 2000-lərin əvvəlində yeni dövlət başçısı hakimiyyətdə möhkəmlənmək üçün iri-iri məmurların imtiyazlarını artırır, onlara verilmiş vəzifələr şərtlidən şərtsizə çevrilir, illərlər eyni vəzifədə şəxsin qalması zamanla onu irsiyə çevirmə imkanı yaradır, ölkədə dövlət başçısından daha zəngn şəxslər meydana gəlir, iqtidardaxili müxalifət yaranır, iri məmurlar öz siyasi-iqtisadi maraqları naminə müharibələrə başlayırlar, kimlərsə məğlub olur.

– 2000-lərin sonunda dövlət başçısının ailəsinə məxsus domen getdikcə güclənməyə başlayır, o iqtisadiyyatı müxtəlif sferalarında hökmran mövqe qazanmaqla yanaşı hələlik digər iri mülkiyyətçilərlə hesablaşır, amma eyni zamanda “vassalımın vassalı vassalım deyil” prinsipini pozaraq xırda sahibkarlar və ziyalılarla münasibətə girməyə çalışır, özünü mədəniyyətin hamisi kimi göstərməyə çalışır, maarifçi mütləqiyyət ideyası hər vasitə ilə alqışlanır.

Analoqumuz olmasa da, müəyyən tarixi-nəzəri analogiyalar var. Sadəcə yadımdan çıxmamış deyim ki, o qeyd elədiyim 4-cü bənd varıydı ha – Mütləq monarxiya, o adətən inqilabla nəticələnir və monarxın da, xalqın da axırı pis olur.

S. M. SəIimov h e. d prof. C.İ. Süleymanov h e. n dos. İ. D. Səlimov

çalışanlar və geniş oxucular üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Xarici ölkələrin dövlət və hüquq tarixi fənni çərçivəsində hazırlanmış

bu vəsaitdə müstəqil Azərbaycanın daxil olduğu regional və beynəlxalq

təşkilatların üzvü olan, bizim üçün əhəmiyyət kəsb edən qonşu və ya dost

ölkələrin dövlət idarəçiliyi və hüquq institutlarının öyrənilməsi, zənnimizcə,

labüd tarixi elmi prosesin tərkib hissəsidir. Belə ki, keçmişin baş vermiş

dövlət hüquqi proseslərinin inkişafını izləmədən, dərk etmədən və nəticə

çıxarmadan gələcəkdə daha böyük uğurlara nail olmaq çətindir.

Son illərdə AMEA-nın müxbir üzvü h.e.d. prof M.F.Məlikova- nm və

h.e.n. dos. E.Q.Nəbiyevin müəllifliyi ilə vətən və xarici ölkə dövlətlərinin

dövlət və hüquq tarixinin öyrənilməsində xeyli müvəffəqiyyətlər əldə

edilmiş, dərsliklər, dərs vəsaitləri və elmi məqalələr nəşr olunmuşdur. Bu

kitaba daxil edilmiş Qədim İranın, Cənubi Qafqazın, Mərkəzi Asiya və

Qazaxıstanın, Baltikyanı dövlətlərin, Şərqi slavyanların, Moldovanın, Qərbi

slavyalarm və Cənubi slavyanların dövlət və hüquq tarixi ana dilində ilk

dəfə nəşr edilir. Kitabda quldarlıq və feodalizm dövründə göstərilən

ölkələrdə mövcud olmuş dövlətlər və bu dövlətlərdə ictimai münasibətləri

tənzimləyən hüquq sahələrinin adət hüququ və qanunvericilik normalarının

tarixinin öyrənilməsinə cəhd edilmişdir. Xüsusilə feodalizm dövründə

mövcud olmuş (məlumdur ki, Avropa dövlətlərinin bir çoxu ibtidai icmadan

birbaşa feodalizm quruluşuna keçmişdilər) dövlətlər və onların ictimai

quruluşu, dövlət quruluşu, hüquq mənbələri, mülkiyyət və öhdəlik hüquq

münasibətləri, ailə nikah və vərəsəlik hüququ, cinayət və cəza sistemi və

məhkəmə prosesi araşdırılmışdır. Feodalizm dövründə təkcə dünyəvi

hakimiyyətin deyil, katolik və pravoslav kilsəsinin, kanon hüququnun və

inkivizasiya məhkəmə prosesinin feodal zülmünə bəraət qazan- dırnıaq,

azad fıkirliyə qarşı çıxmaq, feodalların torpaq mülkiyyəti üzərində inhisar

hüququnu təsbit etmək və s. proseslərin də müstəsna rolu olmuşdur. Bütün

hüquq institutları – adət hüququ, kral

qanunvericiliyi və kilsə hüququ feodalların siyasi və məhkəmə

hakimiyyətini müəyyən edir və beləliklə, feodal özbaşınalığı üçün şərait

yaradırdı. Feodal kəndlinin şəxsiyyəti üzərində tam hakimdir, hətta ev

dustaqxanası – karser icad edir, görünməmiş işgəncə növləri tətbiq edirdi.

Orta əsrlərdə dövlətin mərkəzi və yerli idarəetmə orqanlarının,

həmçinin, özləri də, ən iri feodallar olan kral və knyazların hakimiyyəti

feodal sinfinin tam nəzarətində olmuşdur. Feodal pərakəndəliyi dövründə

hökmdardan vassal asılılığında olan yerli hakimlər öz sahibliklərində

“dövlət içərisində dövlət” yaradaraq hərbi, inzibati və məhkəmə aparatı

təşkil edirdilər. Torpağın əsas istehsalçıları olan kəndlilər torpaqdan

məhrum edilərək şəxsi azadlıqlarını da itirməklə təhkimçiyə çevrilirdilər.

Qədim və orta əsr qanunlar külliyyatının mətinləri və onlann şərhi 0

dövrün qanunvericilik və hüquq qaydalarının öyrənilməsində əvəzsiz

mənbələrdəndir. Qədim Şərqdə – Misir hökmdarı Bak- xorisin qanunları,

İkiçayarası dövlətlərindən olan Eşnunn – şəhər dövləti qanunları, Het

şahlığının qanunlar külliyatı. Antik dövlətlərdən Romanın XII cədvəl

qanunları hüquq mənbəyi olaraq dövlət təsisatları və hüquq institutları

barədə geniş məlumat verir. Orta əsr feodal hüququ və onun mühüm

mənbələrinə daxil olan Almaniya imperiyasının 1532-ci ildə hazırladığı

“Karolina” – cinayət və cinayət prosessual məcəlləsi represiya hüquq kimi

təsbit edilmişdir. 1529-cu ildə hazırlanmış Litva statutu, həmçinin erkən

burjua dövrünün qanunvericilik aktları o dövrün ictimai münasibətlərin

tənzimlənməsində, yeni qaydaların yaranmasında əhəmiyyətli hüquqi

Beləliklə, dövr ardıcıllığı ilə öyrənilən ölkələrin dövlət və hü-^ quq

mənimsənilməsinə kömək etməklə yanaşı, keçmiş dövrün dövlət idarəçiliyi

təcrübəsinin öyrənilməsinə’də şərait yaradacaqdır.

QƏDIM

İRANIN

DÖVLƏT

HÜQUQ

TARİXİ

ÜMUMİ TARİXİ İCMAL

Eramızdan əwəl III minilliyin əvvəllərində müasir İranın cənub-

şəhər-dövlətlərdən ibarət olan bu qurumlarda quldarlıq münasibətləri

inkişaf etmişdir. II minilliyin sonlannda hind-iran dillərində danışan ari

tayfa- lan bu ərazilərdə məskunlaşır. Mənbələrin məlumatına görə onlar

Mərkəzi Asiya ərazisindən gələrək yerli əhali ilə qanşmışdılar. İran

ifadəsinin ari sözündən yarandığı güman edilir. Qədim İran dilində

Aquanam “arilər ölkəsi”, “arilər padşahlığı” mənasını bildirirdi.

Qədim İranın tarixi barədə yazılı mənbələrdə çox ötəri məlumatlar

verilir. Assuriya çarı III Salmanasarm e.ə. 843-cü ildə tərtib etdiyi yazıda

Parsu vilayətinin adı çəkilir və onların “27 çar”ından vergi alındığı

bildirilir. E.ə. IX əsrdən iran tayfalarının məhsuldar Fars vilayətində

məskunlaşması başa çatır. E.ə. VII əsrin 40-cı illərinə qədər farslar Elam

dövlətinin, daha sonra isə qısa müddətə Assuriyanın təbəəlinə keçir, VII

əsrin sonlarında Pars padşahlığı Midiyanın tabeçiliyində idi.

E.əvvəl VII əsrin əvvəllərində İranın cənub-şərqində Əhəmən yeni

sülalə hakimiyyətinin əsasını yaradır. Midiya dövlətindən asılı olan Fars

padşahlığına Əhəməndən sonra Çişpiş (e.ə.675-640) başçılıq edir. Onun

oğlu I Kir (e.ə. 640-604) Assuriyaya qarşı ittifaqda iştirak etmişdir. I Dara

(e.ə.604-584) dövründə Əhəməni sülaləsinin hakimiyyəti möhkəmlənir.

Midiya hökmdarının qızı ilə evlənmiş I Kambiz (e.ə.584-558) bu

qohumluqdan istifadə edərək gələcək böyük imperiya, Əhəminilər üçün

yaxşı zəmin yarada bilmişdir.

E.ə. 558-ci ildə hakimiyyətə gəlmiş II Kir fars tayfalarını birləşdirməyə

başlayır. II Kir (e.ə.558-530) Midiya hökmdan Astiqa qarşı üsyan

qaldıraraq vassal aslılığma son qoymağa cəhd göstərir.