Yabanı kök nədir və nə üçün istifadə olunur? Bitkinin fotoşəkili və təsviri

Hazırlıq:

Azərbaycanda meyvə-tərəvəzlər üçün TƏHLÜKƏ

2019-cu ilin təsərrüfat mövsümü qlobal iqlim dəyişikliklərilə müşahidə olunur. İlkin yazda aramsız yağıntılar tumlu meyvə bağlarında ağacların mayalanmasına mənfi təsir göstərərək potensial məhsuldarlığı aşağı salmışdı, iyunun sonu iyulun əvvələrindən başlayaraq isə açıq sahə tərəvəzçiliyində istehsal tsiklinin ləngiməsinə yol açdı.

Adətən, iyunun sonu istixana təsərrüfatları istehsal dövrünü başa çatdırır, iyulun əvvələrindən əhali açıq sahədən gələn ucuz məhsullarla qış tədarükünə başlayırdılar.

Lakin göründüyü kimi iyulun birinci yarısını başa vursaq da məhsulların yetişməsi üçün tələb olunan orta temperatur əmsalının formalaşmaması nəticəsində məhsullar sahədə yetişmir. Arxada qoyduğumuz son iki gündə – istirahət günlərində əsl payız havası yaşadıq, Abşeron yarımadasında havalar küləkli, sərin keçsə də, regionlarda güclü yağışlarla müşayət olundu.

Bu barədə Modern.az-a danışan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin (KTN) eksperti Nicat Nəsirli bildirib ki, elə bu dəqiqələrdə əsas pomidor istehsalçısı olan Xaçmaza güclü yağış yağır:

“”Adətən, iyulda yayın cırhacırını yaşayırdıq, bu gün isə əynimizi qalın edib oturmuşuq, yağışın kəsməyini gözləyirik.Pomidorlar isə sahədə ağarıb qalıb. Havalar məhsulun yetişməsinə imkan vermir”. Bir neçə dəqiqə əvvəl zəng vurduğum Tərəvəzçilik Elmi Tətqiqat İnstitunun Xaçmazda yerləşən bölgə təcrübə stansiyasının rəhbəri Aləmşah müəllim mənə belə dedi.

İnstitutun Lənkəran rayonunda yerləşən elmi təcrübə stansiyasının rəhbəri Həzər müəllim isə dedi ki, bir neçə gündür yağan yağış axşam dayanıb:

“Yağışlar nəticəsində məhsulun xarici görünüşündə çatlar əmələ gəlir, dəymiş pomidor əmtəə görünüşünü itirir. Bu fəsildə nəmlik dərəcəsini artması göbələk xəstəliklərinin artmasına da səbəb olur””.

N.Nəsirli qeyd edib ki, havaların gah isinib, gah soyuması bitkilərlə yanaşı insanlar üzərində də stress amilini gücəndirir:

“Son günlər hamı bir – birindən havaların niyə soyumasını soruşur, həyat ritmi pozulub, insanlar adaptasiya ola bilmirlər. Avropadakı bir sıra sosial-iqtisadi araşdırma mərkəzləri bu amili vurğulayaraq iqlim dəyişmələrinin təsərrüfat əhəmiyyətini mənfi qiymətləndirirlər. Avropa Meyvə-Tərəvəz İstehsalçıları Assosasiyası olan “Ardo”nun məlumatına görə, artıq üç ildir ki, qitə qışda quraqlıq, yayda isə qeyri-sabit hava şəraitindən əziyyət çəkir.

Qitənin əsas tərəvəzçilik regionlarında atmosfer çöküntülərinin normadan aşağı düşməsi nəticəsində havada nəmlik defisiti yaranıb. Bunun əksinə, Avropanın bəzi hissələrində şiddətli yağışlar, dolu səbəbi ilə kənd təsərrüfatının bütün sahələrində məhsuldarlığa ciddi ziyan dəyib, iyul ayı isə quraqlıqla başlayıb.

Təşkilat hesab edir ki, bu il qış fəsili təqvimə “tabe olmayıb”, xeyli uzun çəkib, yaz isə quraqlıqla başlayıb və bu bölgəələrdə təsərrüfat fəaliyyətinə mənfi təsir göstərib. Bitkilərdə abiotik amillərin təsiri ilə qeyri-adaptasiya əlamətləri müşayət olunur. Kəskin istilər nəticəsində ildən-ilə havada buxarlanmanın səviyyəsi artır, yeraltı su resursları tükəndiyi üçün istehsalın təbii dövriliyində fasilələr yaranır. Hesablamalara görə, 2050-ci ilə qədər qlobal iqlim dəyişiklikləri ildə 2 dərəcə istilik temperaturunun yüksəlməsi, paralel olaraq yağıntıların artması ilə müşayət olunacaq. Günəşli günlərin sayı isə (Azərbaycanda 325 gündür) il ərzində 65 faiz həddinə düşəcək”.

Xəbərlər Baxılıb: 997 Tarix: 15 iyul 2019

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 051 7028255

Yabanı kök nədir və nə üçün istifadə olunur? Bitkinin fotoşəkili və təsviri

Yetişdirilən yerkökü sortlarına əlavə olaraq təbiətdə böyüyən vəhşi yerkökü də var.

Bu, demək olar ki, hər yerdə böyüyən iddiasız bir bitkidir. Ad özü özü üçün danışır və bu çeşid bağ növündən çox fərqlidir.

Yabanı yerkökünün ən qiymətli keyfiyyəti onun müalicəvi xüsusiyyətləri sayılır. Yazıda daha sonra yabanı yerkökü haqqında daha ətraflı danışaq.

Bu nədir və bir alaqdır?

• Yabanı yerkökü birillik, ikiillik və ya çoxillik ola bilər.
• Çətir ailəsinə aiddir.
• Bitki hündürlüyü 1 metrə çata bilər.
• Yerkökünün çiçəkləmə dövrü yay aylarında davam edir və avqust ayına qədər köklər tamamilə yetişir.
• Populyar olaraq, yabanı yerkökülərə sarı şalğam və melliferous yerkökü də deyilir.
• Yabanı kök, ecazkar bir bal bitkisidir və yüksək bal məhsuldarlığına malikdir. 1 hektar yabanı yerköküdən arıların toplaya biləcəyi bal miqdarı 20-40 kiloqramdır.
• Yabanı yerkökünün kök tərəvəzləri yemək üçün tamamilə yararsızdır.
• Orta və Qərbi Asiya, Yeni Zelandiya, Amerika və Afrika ərazilərində bu bitki bir alaq sayılır. Vəhşi yerkökü bağda adi bir alaq kimi böyüyə bilər və ya qəsdən əkilə bilər.

Nəyə bənzəyir: təsvir və foto

Vəhşi kök görünüşü:

1. Düz tüklü kök.
2. Fərqli ölçülü yarpaqlar.
3. Tikanlı meyvələr.
4. Uzun ətli ağ və ya sarımtıl kök.
5. Çətir şəklində çiçəklər.

Çətir ailəsinin digər bir nümayəndəsi xallı hemlokdur. Xarici yerkökü ilə bənzərliyinə görə iki fərqli bitkini qarışdırıb sonra peşman ola bilərsiniz.

Həqiqət, hemlockun son dərəcə zəhərli bir bitkidir və istifadəsi zəhərlənməyə səbəb ola bilər. Hemlock’u vəhşi kökdən ayırmaq üçün gövdəsinə daha yaxından baxın. Hemlokda qalın və ləkələrlə örtülmüşdür. Yabanı yerkökünün sapında heç bir ləkə yoxdur.

Aşağıda bitki şəklini görəcəksiniz.

Belə bir bal bitkisi harada böyüyür?

Bu olduqca iddiasız bitki həm Rusiyada, həm də dünyada geniş yayılmışdır.

• Dünyada bu növ yerkökü bütün Avropa, Asiya, Afrika və Avstraliyada tapıla bilər.
• Rusiya ərazisində yabanı yerkökülər Moskva və Smolensk bölgəsindən Krım və Həştərxana qədər böyüyür.

Kimyəvi birləşmə

Yabanı yerkökü çox sayda faydalı birləşmə ehtiva edir. Köklər var:

• Çox miqdarda efir yağı.
• Geraniol.
• Geranil asetat.
• Sabit yağlar.
• Flavonoidlər.
• Tiamin.
• Karoten.
• İz elementləri (dəmir, bor, mis, fosfor).

Bitkinin çiçəklərində antosiyaninlər və quercetin var.

Xüsusiyyətlər və əks göstərişlər

Yabanı yerkökünün bütün hissələri xalq təbabətində istifadə olunur. Ancaq ən qiymətlisi toxumlarıdır. Bu bitki aşağıdakı kimi təsir edərək insan bədəninə müsbət təsir göstərir:

• Diuretik təsir.
• Xoleretik təsir.
• Antiseptik təsir.
• Yüngül sedasiya.

Şəfa verən bir vasitə olaraq, hər hissəsi öz qaydasında istifadə olunur, məsələn:

• Yabanı yerkökünün kök bitkisi qastrit, kabızlık, şişləri müalicə etmək və yaraları müalicə etmək üçün istifadə olunur.
• Kök anemiya üçün faydalıdır.
• Kök gövdəsi və çiçəkləri qaraciyər xəstəlikləri və sarılıq üçün faydalıdır.
• Toxumlar urolitiyazda, sidik sisteminin iltihabında kömək edəcəkdir.

Toplamaq üçün addım-addım təlimat

Gələcək xammalın toplanması və yığılması mərhələsi ən vacib hesab olunur və onların texnologiyası zavodun hansı hissəsinin istifadə edilməsinin planlaşdırıldığından asılıdır.

Meyvə

1. Meyvələrin yığılması üçün yaxşı vaxt yerkökü çiçəklənmə bitən sentyabr – oktyabr aylarıdır.
2. Yığılan meyvələr diqqətlə qurudulur.
3. Sonra bir qəhvə dəyirmanı və ya harçla üyüdülmələri lazımdır.
4. Nəticədə xammal toz şəklində istifadə olunur.

Köklər

1. Kök bitkiləri erkən yazda və ya son payızda toplamalısınız.
2. Qazın və yerin qalıqlarını silkələyin.
3. Kök tərəvəzlər meyvə suyu, qurudula və ya çiy istifadə edilə bilər.

Çiçəklənmələr

1. Çiçəklənmənin başlamasından 2-4 gün sonra, məhsul yığmağa başlaya bilərsiniz.
2. Çiçəklənmələr kəsilir.
3. Sonra günəşin altında qurudulur.
4. Qurudulmuş çiçəklər əzilməli və hava keçirməyən bir qabda çıxarılmalıdır.

Toxumlar

1. Vəhşi yerkökü çətirləri tam yetişdikdən sonra toxum yığmaq olar.
2. Bunun üçün sakit bir gündə quru hava seçin.
3. Çətirlər silinməlidir.
4. Nəticədə toxumlar bir parça üzərində nazik bir təbəqə ilə düzülür və qurudulur.
5. Hazır toxumlar şüşə qablarda və ya yaxşı möhürlənmiş qablarda saxlanılır.

Dərman istifadəsi

Soyuqdəymə üçün

Tərkibi:

• 2 çay qaşığı yabanı kök toxumu.
• 100 ml qaynar su.

Hazırlıq:

1. Toxumların üzərinə qaynar su tökün və möhkəm örtün.
2. 7 dəqiqə dəmlənsin.
3. Gərginlik.

Müalicə kursu: Bitmiş içki gün boyu kiçik qurtumlarla içilir.Soyuq bir xəstəlik zamanı qəbul kursu simptomlar tamamilə yox olana qədər davam edir.

Sinir gərginliyindən

Tərkibi:

• 1 xörək qaşığı əzilmiş quru qönçələr və ya toxum.
• 200 ml isti su.

Hazırlıq:

1. Quru çiçəklənmələri və ya toxumları su ilə doldurun.
2. 2 dəqiqə bişirin.
3. Hazır qarışığı 2 saat dəmləmək üçün buraxın.

Müalicə kursu: yeməkdən əvvəl gündə 3 dəfə 1 xörək qaşığı içmək. Müalicə kursu 1-2 ay davam edir.

Hipertoniya üçün

Tərkibi:

• 2 xörək qaşığı toxum.
• 200 ml qaynar su.

Hazırlıq:

1. Toxumları bir termosa qoyun.
2. Üzərinə qaynar su tökün.
3. Bir gecədə dəmlənsin.

Müalicə kursu: səhər acqarına 1 stəkan infuziya içmək. Qalanını 2 dozaya bölün: nahar vaxtı və axşam. Müalicə kursu 5 gün davam edir, sonra 10 gün fasilə verilir. Belə bir kurs 5-6 aya qədər həyata keçirilə bilər.

Sidik kisəsindəki daşlar üçün

Tərkibi:

• 3 xörək qaşığı əzilmiş toxum.
• 3 stəkan qaynar su.

Hazırlıq:

1. Toxumların üzərinə qaynar su tökün.
2. Konteynerə sarın və 8 saat buraxın.
3. Toxumları termosda dəmləyə bilərsiniz.

Müalicə kursu: İçmədən əvvəl içkini istiləşdirin. Gündə 3 dəfə 1 stəkan içmək. Müalicə kursu 14 gün davam edir.

Kataraktdan

Tərkibi:

• 2-3 xörək qaşığı toxum.
• Qaynar su.

Hazırlıq:

1. Toxumların üzərinə qaynar su tökün.
2. Soyumalarına icazə verin.
3. Suyu boşaltın.
4. Toxumları parça torbalara bölün.

Müalicə kursu: Parça torbalarını gözlərinizə çəkin. Müalicə kursu bir aydır.

Qəbizlik üçün

Tərkibi:

• Quru gövdələr və ya çiçəklənmələr.
• Su.

Hazırlıq: Sapları və çiçəklənmələri çay kimi dəmləyin.

Müalicə kursu: Bir həftə ərzində hər gün 1-2 dəfə çay içmək. Şəfalı yerkökü çayı laksatif təsir göstərir, buna görə xroniki kabızlığı aradan qaldırır.

Yaraları müalicə etmək

Əzilmiş yarpaqlardan təzə şirəsi ilə bir məlhəm və ya losyonlar edə bilərsiniz.

Tərkibi: yabanı yerkökünün təzə yarpaqları.

Məlhəmin hazırlanması:

1. Təzə yarpaqları üyüdün.
2. Onları bal ilə qarışdırın.

Müalicə kursu: ilk gündə hər saat şirəsi olan məlhəm və ya losyonlar tətbiq olunur. İkincisi – hər 2 saatdan bir. Növbəti günlərdə, hər 6 saatdan bir. Müalicə kursu yara tamamilə sağalana qədər davam edir.

Müalicədən yan təsirlərin siyahısı

Yabanı yerkökü istifadə edildikdən sonra yan təsirlər nadir hallarda olur. Onların meydana gəlməsinin səbəbi bu bitki ilə həddindən artıq A vitamini yaradacaq həddindən artıq həvəs ola bilər, xoşagəlməz və həyəcan verici simptomların aşkarlanması halında müalicə təcili olaraq dayandırılmalıdır.

Mümkün yan təsirlər:

• Dərinin soyulması, dodaqların selikli qişası və ağız künclərində çatlamalar.
• Ümumi vəziyyətin pisləşməsi.
• Yorğunluq və apatiya.
• Baş ağrısı, başgicəllənmə.
• Xüsusilə gecə saatlarında bol tərləmə.
• Dəri qaşınır.

Yemək üçün yararsız olmasına baxmayaraq, yabanı yerkökü çox faydalı xüsusiyyətlərə malikdir və müalicəvi vasitə kimi istifadə olunur. Bu məqsədlər üçün hər il xammal toplamaq lazımdır, baxmayaraq ki 2-3 il ərzində dərman xüsusiyyətlərini itirməyəcəkdir. Yerkökünü hemlok və digər zəhərli bitkilərdən ayırd edə bilmək və yan təsirləri olmaması üçün diqqətlə müalicə üçün müraciət etmək vacibdir.

Faydalı video

Yabanı yerkökünün faydalı xüsusiyyətləri haqqında məlumat verən bir video təqdim edirik: