Halinin coğrafiyası: nə öyrənir, tarix, metodologiya

Adətən bu rəqəmlər kvadrat kilometr və ya mil başına şəxslər kimi verilir.

Azərbaycan əhalisi

2010-cü ildə Azərbaycanın əhalisi 9 milyonu keçmişdir. Dünyanın 70 ölkəsində 50 milyondan artıq azərbaycanlı yaşayır. Iranda onlar daha çoxdur (25 mln.). Bir il ərzində ölkədə doğulanların sayından ölənlərin sayını çıxdıqda, alınan fərqə əhalinin təbii hərəkəti və ya artımı deyilir. Azərbaycanda hər min nəfərə 14 nəfər doğulur, 6 nəfər ölür. Deməli hər min nəfərə təbii artım 8 nəfərdir. Təbii artım – iqtisadi, sosial, hərbi-siyasi və milli xüsusiyyətlərdən asılıdır.

Azərbaycanda ən yüksək təbii artım – Talış bölgəsindədir. Azərbaycanda oğlanlar qızlardan çox doğulsa da, sonradan kişilərin orta ömrünün aşağı düşməsi və ya Azərbaycanı tərk etmələri nəticəsində bu nisbət qadınların xeyrinə dəyişir. Azərbaycan əhalisinin 49%-i kişi, 51%-i isə qadınlardan təşkil olunub. Azərbaycanda təbi artım çox olduğundan burada yaşlılara nisbətən uşaq və cavanlar üstünlük təşkil edir. Azərbaycanda orta ömür 73 yaşa qədərdir. Ən çox uzun ömürlülük – Talış bölgəsindədir.
Azərbaycan əhalisinin 17%-i 80-a yaxın millətin nümayəndələrindən, rus, erməni, ləzgi, yəhudi, avar, tatar, tat, talış və s. millətlərdən ibarətdir. Milli tərkibinə görə Azərbaycanın Abşeron və Şəki-Zaqatala bölgəsi daha rəngarəngdir.
Əhalinin bir yaşayış yerindən başqasına və ya bir ölkədən başqasına köçməsinə mexaniki hərəkət və ya miqrasiya deyilir. Işsizlik, iqtisadi çətinliklərlə əlaqədar Azərbaycanı tərk edənlər buraya gələnlərdən daha çoxdur. Azərbaycanı əsasan qeyri-azərbaycanlılar tərk edir. Azərbaycan daxilində əhali əsasən iri şəhərlərə, xüsusilə Bakıya miqrasiya edir. Çünki burada iş tapmaq daha asandır.
Ərazinin hər km 2 -nə düşən əhali sayına onun sıxlığı deyilir. Sıxlığı tapmaq üçün əhalinin sayını ölkənin sahəsinə bölmək lazımdır. Azərbaycanda sıxlılıq hər km 2 -ə 103.9 nəfərdir. Ən sıx əhali Abşeronda xüsusilə Bakı aqlomerasiyasında (840 nəfər), Gəncə-Qazax və Lənkəran zonasındadır. Ən az sıxlılıq isə orta və yüksək dağlıqda, Qarabağ vulkanik yaylası, Qobustan, Acınohur-Ceyrançöl, Şirvan və Muğan düzlərinin bəzi yerlərindədir. Azərbaycanda əhalinin 76%-i düzən və hündürlüyü 500 m-ə qədər olan ərazilərdə yaşayır. Ən yüksək yaşayış məntəqələri Kəlbəcərdə – Yuxarı Bağırsaq (2330 m) və Qubadakı Xınalıq (2000 m) kəndləridir. Azərbaycanda 4400 yaşayış məntəqəsi vardır ki, bunun da 4242-si kənddir.

Issizlik və boş torpaq sahələrinin olmamasından son illər Azərbaycanda kəndlərin sayı azalır. Kəndlərdə orta hesabla 750 nəfər yaşayır. Ən iri kəndlər düzən və dağ ətəyindədir. Dağlıq rayonlarındakı kənd əhalisinin şəhərlərə köçməməsi üçün burada əmək tutumlu iş yerləri açmaq lazımdır. Azərbaycanda kənd əhalisi əsasən təbii artım hesabına artır.
Əhalisinin sayı 5 min nəfərdən çox olan və əksəriyyəti kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmayan yaşayış məntəqəsinə şəhər deyilir. Şəhər əhalisinin sayı təbii və mexaniki artım hesabına artır. Əksər ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da şəhərlərin sayı artır, kəndlərin sayı isə azalır. Azərbaycanda mövcud olan 70 şəhərin 11-i Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Yevlax, Mingəçevir, Şəki, Şuşa, Xankəndi, Naftalan, Şirvan (Əli-Bayramlı), Lənkəran – respublika; 3-ü – Naxçıvan, Ordubad, Culfa – Muxtar respublika; qalanları isə rayon tabeliyindədir. Urbanizasiya – şəhər ərazisinin və əhalisinin artması prosesidir. Çoxsahəli sənaye və paytaxt amili ilə əlaqədar Abşeron Azərbaycanın ən yüksək urbanizasiyalaşmış rayonu sayılır. Azərbaycan əhalisinin 27%-i, şəhər əhalisinin isə 47%-i Bakıda yaşayır. Ümumilikdə Azərbaycan əhalisinin 52,5%-i şəhərlərdə yaşayır.
Əmək ehtiyatları dedikdə – əmək qabiliyyətli əhali (15-56 yaş qadınlar və 15-61 yaş kişilər) başa düşülür. Azərbaycan əhalisinin 55%-i əmək qabiliyyətlidir. Maddi və qeyri-maddi istehsal sahələrində çalışan insanlara fəal əhali deyilir. Azərbaycan əmək ehtiyatları ilə yaxşı, fəal əhali ilə isə çox pis təmin olunub. Azərbaycanda boş iş yerləri olmadığından və əmək qabiliyyətli əhalinin çox olmasından əhali iş tapmaq üçün xaricə (xüsusilə Rusiya) gedirlər. Bunun qarşısını almaq üçün Azərbaycanda əmək tutumlu istehsal sahələrini, xüsusilə emaledici sənayeni inkişaf etdirmək lazımdır. Hazırda Azərbaycanda 1 mln-dan artıq işsiz var. Bu cür iqtisadi çətinliklər Azərbaycan əhalisinin təbii artımına mənfi təsir göstərir.

Əhalinin sayının dəyişilməsi 1)

İllər	Bütün əhali (min nəfər)	İl ərzində ümumi artım		o cümlədən:		Bütün əhaliyə görə, faizlə
		min nəfər	faizlə	şəhər əhalisi	kənd əhalisi	şəhər əhalisi	kənd əhalisi
1897	1806.7	–	–	305.1	1501.6	16.9	83.1
1913	2339.2	–	–	555.9	1783.3	23.8	76.2
1917	2353.7	–	–	560.2	1793.5	23.8	76.2
1920	1952.2	–	–	405.8	1546.4	20.8	79.2
1926	2313.7	–	–	649.5	1664.2	28.1	71.9
1939	3205.2	–	–	1156.8	2048.4	36.1	63.9
1959	3697.7	–	–	1767.3	1930.4	47.8	52.2
1970	5117.1	–	–	2564.6	2552.5	50.1	49.9
1979	6028.3	86.0	1.4	3200.3	2828.0	53.1	46.9
1980	6114.3	92.4	1.5	3247.5	2866.8	53.1	46.9
1981	6206.7	102.1	1.6	3301.5	2905.2	53.2	46.8
1982	6308.8	97.5	1.5	3355.9	2952.9	53.2	46.8
1983	6406.3	107.0	1.7	3407.0	2999.3	53.2	46.8
1984	6513.3	109.1	1.7	3459.8	3053.5	53.1	46.9
1985	6622.4	95.5	1.4	3524.5	3097.9	53.2	46.8
1986	6717.9	104.8	1.6	3588.0	3129.9	53.4	46.6
1987	6822.7	105.3	1.5	3651.3	3171.4	53.5	46.5
1988	6928.0	93.2	1.3	3722.6	3205.4	53.7	46.3
1989	7021.2	110.7	1.6	3805.9	3215.3	54.2	45.8
1990	7131.9	86.6	1.2	3847.3	3284.6	53.9	46.1
1991	7218.5	105.6	1.5	3858.3	3360.2	53.5	46.5
1992	7324.1	115.9	1.6	3884.4	3439.7	53.0	47.0
1993	7440.0	109.6	1.5	3928.5	3511.5	52.8	47.2
1994	7549.6	93.9	1.2	3970.9	3578.7	52.6	47.4
1995	7643.5	82.7	1.1	4005.6	3637.9	52.4	47.6
1996	7726.2	73.6	1.0	4034.5	3691.7	52.2	47.8
1997	7799.8	76.9	1.0	4057.8	3742.0	52.0	48.0
1998	7876.7	76.7	1.0	4082.5	3794.2	51.8	48.2
1999	7953.4	79.4	1.0	4064.3	3889.1	51.1	48.9
20002)	8032.8	81.5	1.0	4116.4	3916.4	51.2	48.8
20012)	8114.3	77.0	0.9	4167.2	3947.1	51.4	48.6
20022)	8191.3	77.8	0.9	4219.7	3971.6	51.5	48.5
20032)	8269.1	79.9	1.0	4273.7	3995.4	51.7	48.3
20042)	8349.0	98.3	1.2	4403.6	3945.4	52.7	47.3
20052)	8447.3	105.7	1.3	4477.6	3969.7	53.0	47.0
20062)	8553.0	112.9	1.3	4565.7	3987.3	53.4	46.6
20072)	8665.9	113.9	1.3	4636.6	4029.3	53.5	46.5
20082)	8779.8	117.1	1.3	4733.6	4046.2	53.9	46.1
20092)	8896.9	100.5	1.1	4818.3	4078.6	54.2	45.8
20102)	8997.4	4866.6	4130.8	54.1	45.9

1) 1897,1926, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 1999-cu illərin məlumatları əhalinin siyahıyaalınmaları üzrə, 1913, 1917, 1920-cı illərin məlumatları ilin axırına, qalan illərin məlumatları isə ilin əvvəlinə göstərilmişdir. 2) Əhalinin sayı ökədə 2009-cu ilin aprel ayında keçirilmiş əhalinin siyahıyaalınmasının ilkin nəticələri əsasında yenidən hesablanmışdır.

• Teqlər:
• demoqrafiya
• , azərbaycanlılar

Əhalinin coğrafiyası: nə öyrənir, tarix, metodologiya

The əhali coğrafiyası Əsas məqsədi müəyyən bir məkan daxilində bir cəmiyyətin paylanması, xüsusiyyətləri, tərkibi və böyüməsindəki dəyişiklikləri toplamaq, öyrənmək və təhlil etmək olan bir sosial elmdir.

İnsan coğrafiyasından çıxır və demoqrafiya biliklərini əhali araşdırmaları ilə birləşdirir. Bu elmin təhlil etdiyi proseslər məkan-zaman və müəyyən bölgələrdəki qrupların davranış nümunələri ilə dərin diskursiv bir əlaqəyə malikdir.

Tədqiq ediləcək mövzulardan bəziləri ümumiyyətlə bir qrupun inkişaf və ya azalma qanunauyğunluqları, hansı fenomenlərin populyasiyanın yoxa çıxmasına və ya artmasına səbəb olduğu və ya ətraf mühit şərtlərinə necə təsir etdiyidir. Əhalinin demoqrafik tədqiqatlarının aparılmasından məsul olan tədqiqatçılar çoxsaylı dəyişənləri soruşacaqlar.

İkinci mərhələdə, müəyyən sivilizasiyaları və ya cəmiyyətləri təşkil edənlərin ölümü, doğum nisbəti, etnik mənşəyi və yaşı ilə əlaqəli elmi işlər də həyata keçirəcəklər.

Əhalinin coğrafiyasına dair işlər sayəsində bu gün insan növünə səbəb olan köçəri axınların necə baş verdiyini müəyyənləşdirmək mümkündür.

Əhalinin coğrafiyasının qısa tarixi

Fon

Bir qrupun tərkibi və əhatə dairəsi haqqında ilk qeydlər Qədim Yunanıstan illərinə aiddir. Bununla birlikdə, bu nizam-intizamın əhəmiyyət qazanmağa başladığı Amerikaya ilk səfərlər idi, çünki müstəmləkəçilər fəth edilmiş torpaqların sakinlərinin sayını və fiziki xüsusiyyətlərini izah edən səyahət gündəlikləri yaratdılar.

Müasir dövr

XVII əsrə qədər və Maariflənmə dövrünün ən yüksək dövründə, Avropada əhali məlumatlarının toplanmasına və yayılmasına cavabdeh olan ilk ensiklopediyalar meydana çıxacaqdı. İspaniyada yaxşı bir nümunə ola bilərValensiya Krallığının təbii tarixi, coğrafiyası, əhalisi və meyvələrinə dair müşahidələr, alim Antonio José Cavanilles tərəfindən hazırlanmışdır.

Ancaq şübhəsiz ki, belə olardı Əhali prinsipi haqqında inşa (1798) İngilis demoqrafı Thomas Malthus tərəfindən bu əsər müasir əhali coğrafiyasının təməl daşı hesab edildi.

Malthus əsərində, mal və xidmətlərə giriş, yoxsulluq və sosial təbəqə ilə əlaqəli variantları təhlil etməklə yanaşı, əhalinin artması və azalması barədə riyazi təsəvvürlər tətbiq etməyi bacarır.

20-ci əsr və sonrası

20-ci əsrin ortalarında bu kimi adlandırılan əhali coğrafiyasının konsepsiyası və tədqiqat sahəsi ortaya çıxacaqdı. Əsas istinadlar arasında coğrafiyaçılardan ABŞ-dan olan Wilbur Zelinsky və İngilis əsilli John I. Clarke’i qeyd etmək lazımdır.

Zelinskinin əhali coğrafiyasına verdiyi töhfə elə idi ki, 1960-cı illərin ortalarında Penn Universitetinin ilk demoqrafik tədqiqat mərkəzlərindən birini yaratmağı bacardı.

Clarke, öz növbəsində, tez-tez cinsiyyət və giriş və gücün asimmetriyasına yönəlmiş tədqiqatlarına gender tədqiqatlarının daxil edilməsində öncül idi. Elmə verdiyi töhfə o qədər böyük idi ki, Əhali Coğrafiyası üzrə Beynəlxalq Coğrafiya Birliyi Komissiyasının önündə olmağı bacardı.

Konsepsiya və metodologiya

Əhalinin coğrafiyasında hazırda elmi məqsədlər üçün çox müxtəlif iş alətləri mövcuddur. Bir qrupun məkan bölgüsünü izah etmək üçün vacib olan müəyyən əsas və metodoloji vasitələr mövcuddur.

Sayı və ya cəmi

Müəyyən bir fəza vaxtında yerləşən bir qrupun sakinlərinin sayını ifadə edən obyektiv, qəti və kəmiyyət ölçməsidir. Məsələn: 2016-cı ildə Yer planetində 7.4 milyard sakin var idi.

Dərəcəsi

Müəyyən bir yerin sakinlərinin sayına bölünərək müəyyən bir demoqrafik hadisənin baş vermə tezliyinə aiddir. Məsələn: qlobal məhsuldarlıq nisbəti (hər 100 nəfərə düşən doğuş sayı), 2016-cı ildə dünya səviyyəsində% 2,5 idi

Nisbət

Termin riyaziyyatdan gəlir və sosial bir alt qrupla başqa bir qrup və ya alt qrup arasındakı nisbətdir. Məsələn: 2016-cı ildə kişi ilə qadın əhalinin nisbəti hər 100 qadına 101 kişi idi.

Nisbət

Müəyyən bir məkanın ümumi populyasiyasına görə bir alt qrupun əlaqəsini və ya əhatə dairəsini təyin etmək üçün istifadə olunur. Məsələn: 2016-cı ildə Yer planetinin sakinlərinin 54% -i şəhər yerlərində yaşayırdı.

Kohort ölçüsü

Kohort, homojenliyi ilə xarakterizə olunan, yəni eyni “demoqrafik təcrübə” yə sahib olan bir qrupdur. Bu qruplardakı demoqrafik hadisələrin miqdarını təyin etmək üçün kohort tədbirlərindən istifadə olunur. Məzuniyyət və ya doğuşlarla bağlı ölçmələr bariz nümunədir.

Ölçmə müddəti

Müəyyən bir tarixi anda qeydə alınan müəyyən bir məkanda bir qrup üzərində aparılan araşdırmalara aiddir. Məsələn: 2016-cı ildə dünya ölüm nisbəti hər 1000 doğuşa 36 idi.

Məlumat toplama mənbələrinin növləri

Demoqrafik tədqiqatlar aparmaq üçün məlumat toplamağın müxtəlif yolları mövcuddur. Tədqiqat növünə və üzərində işləyən fərziyyəyə görə tədqiqatçılar hansı metodologiyanın layihəyə ən uyğun gələcəyinə qərar verəcəklər. Bəziləri bunlardır:

Əhalinin siyahıyaalınması

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının tərifinə görə, müəyyən bir qrupun demoqrafik, iqtisadi və sosial məlumatlarının toplanması, tərtib edilməsi, təsnif edilməsi, qiymətləndirilməsi, təhlili və yayımlanması prosesinə siyahıyaalma deyilir. Ümumiyyətlə, hər on ildən bir ölkə səviyyəsində kütləvi şəkildə həyata keçirilir. Cinsiyyət, cinsiyyət, din, təhsil və s. Haqqında məlumatlar daxil edilir.

Qeydlər sistemi

Tarixi olaraq rəsmi qeydlər yolu ilə, müəyyən bir məkanda və ya cəmiyyətdə toplanan məlumatların öyrənilməsidir. Bəzi qeydlər doğum şəhadətnamələri, ölüm sertifikatları, immiqrasiya sənədləri və ya əhali qeydləri ola bilər.

Adətən minlərlə insanın iştirakını əhatə etdiyi üçün aylarla inkişaf və araşdırma aparan siyahıyaalmanın əksinə olaraq, nümunə götürmə daha sürətli bir üsuldur. Bu, ümumi əhali ilə eyni xüsusiyyətlərə sahib olan alt qrupu təşkil edən insanların seçilməsini, yəni sosial “nümunə” ni əhatə edir.

Qeyri-ənənəvi mənbələr

Yuxarıda göstərilən metodlar istintaqda icra edilə bilmədikdə, başqa analiz formalarına müraciət etmək adi haldır. Qeyri-hökumət, dini təşkilatlar, məktəblər, xəstəxanalar və ya birliklərdən alınan məlumatların toplanması buna nümunədir.

İstinadlar

1. Ajaero, C., Chukwunonso Onuh, J., & Nnadi, G. (2017). Əhali coğrafiyasının mahiyyəti və əhatə dairəsi.
2. González Pérez, V. (s.f.). Ərazinin planlaşdırılmasında əhalinin coğrafiyası.
3. Davies Withers, S. (s.f.). Əhali coğrafiyası.
4. López Torres, J. M. (s.f.). Əhali coğrafiyası: demoqrafik göstəricilərə giriş.
5. Xəlil Elfaki, W. (2018). Əhali coğrafiyası: anlayışlar və yanaşmalar.

Əhali coğrafiyası

Nüfus coğrafiyası insan coğrafiyasının bir filialıdır ki, bu da insanların elmi tədqiqatına, onların məkan dağılımlarına və sıxlığına yönəlib. Bu faktorları öyrənmək üçün coğrafiya əhalisi əhalinin artması və azaldılması, zaman keçdikcə insanların hərəkətləri, ümumi məskunlaşma nümunələri və işğal kimi digər mövzular və insanların yerin coğrafi xarakterini necə meydana gətirdiyini araşdırır. Nüfus coğrafiyası demoqrafiya ilə yaxından əlaqələnir (əhalinin statistikası və tendensiyaları).

Əhali Coğrafiyasında Mövzular

Əhali coğrafiyası dünyanın əhalisi ilə əlaqəli müxtəlif mövzularda olan coğrafiyanın böyük bir sahəsidir . Bunlardan birincisi əhalinin paylanmasıdır, insanların yaşadığı yerin tədqiqatı kimi təsvir olunur. Dünya əhalisi qeyri-bərabərdir, çünki bəzi yerlər kənd hesab edilir və az miqdarda yaşayır, digərləri daha çox şəhərdir və sıx məskunlaşmışdır. Əhalinin əhaliyə bölüşdürülməsinə maraq göstərən əhali coğrafiyası mütəxəssisi insanların bəzilərini, bu günün böyük şəhər mərkəzlərinə necə və nə üçün xüsusi sahələrin genişləndirildiyini anlamağa çalışırlar. Əksər hallarda məskunlaşmış ərazilər Kanadanın şimal əraziləri kimi yaşamaq üçün çətin yerlərdir, Avropa kimi sıx əhalisi olan ərazilər və ya sahil Amerika Birləşmiş Ştatları daha qonaqpərvərdir.

Nüfusun paylanması ilə sıx bağlı əhali sıxlığı – əhalinin coğrafiyasında başqa bir mövzu. Əhalinin sıxlığı ümumi ərazidə olan insanların sayını bölməklə bir sahədə orta sayda insanı araşdırır.

Adətən bu rəqəmlər kvadrat kilometr və ya mil başına şəxslər kimi verilir.

Əhalinin sıxlığını təsir edən bir sıra amillər mövcuddur və bunlar da əhalinin coğrafiyətçiləri tərəfindən araşdırılmaqdadır. Belə amillər iqlim və topoqrafiya kimi fiziki mühitə aid ola bilər və ya bir sahənin sosial, iqtisadi və siyasi mühitlərinə aid ola bilər.

Məsələn, Kaliforniya Ölüm Vadisi bölgəsi kimi sərt iqlim olan ərazilər az miqdarda məskunlaşmışdır. Əksinə, Tokio və Sinqapur onların yumşaq iqlimi və onların iqtisadi, sosial və siyasi inkişafı üçün sıx məskunlaşmışdır.

Əhalinin ümumi artımı və dəyişməsi populyar coğrafiyaçıları üçün əhəmiyyətli bir sahədir. Çünki dünya əhalisi son iki əsrdə dramatik şəkildə böyüdü. Bu ümumi mövzunu öyrənmək üçün əhali artımı təbii artımla nəzərdən keçirilir. Bu bir sahənin doğum dərəcələri və ölüm nisbətlərini araşdırır. Doğum səviyyəsi hər il əhalidə 1000 fərd üçün doğulmuş körpə sayını təşkil edir. Ölüm səviyyəsi, hər il 1000 adam başına düşən ölüm sayıdır.

Əhalinin tarixi təbii artım nisbəti sıfıra yaxın idi, yəni doğum təxminən ölümlə bərabər idi. Ancaq bu gün daha yaxşı sağlamlıq və həyat standartları səbəbiylə ömür uzunluğunda bir artım ümumi ölüm nisbətini aşağı saldı. İnkişaf edilən ölkələrdə doğum səviyyəsi azalıb, lakin inkişaf etməkdə olan ölkələrdə hələ də yüksəkdir. Nəticədə dünya əhalisi dözərək artdı.

Təbii artımla yanaşı, əhalinin dəyişməsi də bir əraziyə xalis miqrasiyanı nəzərdən keçirir.

Bu köç və köçün arasında fərqdir. Sahənin ümumi artım tempi və ya əhalinin dəyişməsi təbii artım və dəqiq miqrasiyanın məbləğidir.

Dünya əhalisinin artım tempini və əhalinin dəyişməsini öyrənmək üçün mühüm komponent – əhalinin coğrafiyasında əhəmiyyətli bir vasitə olan demoqrafik keçid modeli . Bu model bir ölkə kimi dörd mərhələdə inkişaf necə əhalinin dəyişdiyini nəzərdən keçirir. Birinci mərhələ doğum dərəcələri və ölüm nisbətlərinin yüksək olmasıdır, buna görə də az təbii artım və nisbətən az əhali var. İkinci mərhələdə yüksək doğum və ölüm nisbəti yüksəkdir, belə ki əhalidə yüksək artım (bu, ən az inkişaf etmiş ölkələrin payına düşür). Üçüncü mərhələdə doğuşun azaldılması və ölüm nisbətinin azaldılması, daha da yavaşlayan əhali artımı ilə nəticələnir.

Nəhayət, dördüncü mərhələ aşağı təbii artımla aşağı doğum və ölüm nisbətinə malikdir.

Nüfusun göstərilməsi

Dünyanın müxtəlif yerlərində xüsusi sayda insanları öyrənməklə yanaşı, populyar coğrafiya da populyar piramidaları xüsusi yerlərin əhalisini görsel olaraq təsvir etmək üçün istifadə edir. Bunlar əhali içərisində müxtəlif yaş qrupları olan kişi və qadınların sayını göstərir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə geniş doğuş və qüsursuz piramidalar var, bu da doğum dərəcələri və ölüm dərəcələrinin yüksək olduğunu göstərir. Məsələn, Qana əhalisinin piramidi bu forma olacaq.

İnkişaf edilən millətlər, adətən, müxtəlif yaş qruplarında insanların bərabər payına malikdir və bu, əhalinin yavaş-yavaş artım göstərdiyini göstərir. Bəzi hallarda, uşaqların sayı bərabər və ya daha böyük yaşlılara nisbətən bir az aşağı olduqda, mənfi əhali artımı göstərir. Məsələn Yaponiyanın əhalisi piramidası əhalinin yavaşladığını göstərir.

Texnologiyalar və məlumat mənbələri

Nüfus coğrafiyası, intizamın ən çox məlumatlı zəngin sahələrindən biridir. Çünki əksər ölkələr hər 10 ildə birtərəfli milli censusları aparırlar. Bunlar mənzil, iqtisadi vəziyyət, cins, yaş və təhsil kimi məlumatları ehtiva edir. Məsələn, Birləşmiş Ştatlarda Konstitusiya ilə təyin edilmiş hər bir on ildə bir siyahıyaalma aparılır. Bu məlumat ABŞ Census Bürosu tərəfindən qorunur.

Nüfus sayım məlumatları ilə yanaşı, əhali məlumatları doğum və ölüm sertifikatları kimi dövlət sənədləri vasitəsi ilə də mövcuddur. Hökumətlər, universitetlər və xüsusi təşkilatlar da əhalinin coğrafiyasında baş verə biləcək əhali xüsusiyyətləri və davranışları haqqında məlumat toplamaq üçün müxtəlif tədqiqatlar və tədqiqatlar aparmaq üçün çalışırlar.

Əhali coğrafiyası və onun içindəki xüsusi mövzular haqqında daha çox məlumat əldə etmək üçün bu saytın Əhali Coğrafiyası məqalələr kolleksiyasına baxın.