60 ilin işığında – Misir Mərdanovun məqaləsi

JPedaqogikada da kateqoriya pedaqoji elmin ümumi və mühüm

Fərrux Rüstəmov

Rüstəmov Fərrux Abbas oğlu — pedaqoji elmlər doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Beynəlxalq Pedaqoji Akademiyanın həqiqi üzvü, Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyasının akademiki.

Mündəricat

Fərrux Rüstəmov 1 yanvar 1961-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Cil kəndində anadan olmuşdur. 1978-ci ildə Cil kənd orta məktəbini əla qiymətlərlə başa vurmuş, həmin ildə V.İ.Lenin adına (indiki ADPU) APİ-nin pedaqoji fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Tələbəlik illərində fakültə əlaçılar şurasının və tələbə elmi cəmiyyətinin sədri kimi fakültənin və institutun ictimai-pedaqoji həyatında fəal iştirak etmiş, “Əla təhsilə görə”, “Əla təhsilə və ictimai işə görə” SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyinin, ÜİLKGİ-nin döş nişanları, Azərbaycan Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyinin I-II dərəcəli diplomları (tələbə elmi tədqiqat işinə görə), ÜİLKGİ-nin və institut rektorluğunun Fəxri Fərmanları ilə təltif olunmuşdur. Təhsil əlaçısı, bacarıqlı tədqiqatçı və ictimaiyyətçi tələbə kimi təhsil illərində ən yüksək təqaüdə – Lenin təqaüdünə layiq bilinmiş, Lenin təqaüdü ilə oxuyan ali məktəb tələbələrinin 1982-ci ildə Bakıda keçirilən Ümumittifaq konfransında iştirak (həm də çıxış) etmişdir. 1982-ci ildə institutu fərqlənmə diplomu ilə başa vurmuş, təyinatla Quba rayonunun Rəngidar kəndindəki səkkizillik məktəbdə 1982-1985-ci illərdə müəllim və məktəb direktoru işləmişdir. Az vaxt ərzində məktəbin maddi-texniki bazasını yaxşılaşdırmış, məktəbi ixtisaslı kadrlarla təmin etmiş, kollektivdə işgüzar mühit yaratmış, şagirdlərin, müəllimlərin və kənd əhalisinin sevimlisinə çevrilmişdir. 1985-ci ildə elmi işə maraq onu yenidən V.İ.Lenin adına APİ-yə gətirmiş, o, pedaqogikanın nəzəriyyəsi və tarixi üzrə əyani aspiranturaya qəbul olunmuşdur. 1985-1987-ci illərdə sovet ordusu sıralarında Qazaxıstanın Leninski şəhərində xidmət etmişdir. Hərbi xidmətdən sonra aspirantura təhsilini davam etdirmiş, akademik Hüseyn Əhmədovun elmi rəhbərliyi altında “Azərbaycan sovet pedaqoji elminin inkişafı (1961-1981-ci illər)” mövzusunda elmi axtarışlarını başa çatdırmış, vaxtından xeyli əvvəl, 1989-cu ildə müdafiə edərək pedaqoji elmlər namizədi, 2003-cü ildə “Azərbaycanda pedaqoji elmin inkişaf yolları (1920-1991-ci illər)” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, pedaqoji elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almışdır. ADPU-nin Ümumi pedaqogika kafedrasının nəzdindəki “Şagirdlərin peşəyönümü” problem elmi laboratoriyasında kiçik elmi işçi kimi fəaliyyətə başlayan F.Rüstəmov, az sonra kafedrada müəllim kimi əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir. “Dədə Qorqud” elmi-tədqiqat laboratoriyasının “Pedaqogika, psixologiya, fəlsəfə” bölməsinin rəhbəri olmuşdur. 1998-2006-cı illərdə Bakı Qızlar Universitetinin pedaqogika kafedrasının müdiri olmuşdur. 22 aprel 1998-ci ildə Beynəlxalq pedaqoji Akademiyanın (Moskva) həqiqi üzvü (akademiki) seçilmişdir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. “Akademik Mehdi Mehdizadə”, “Gənc alimlər” və “Qızıl qələm” mükafatları laureatıdır. ADPU-nun “Xəbərlər” nin pedaqoji-psixoloji elmlər seriyasının redaktorudur. 2007-ci ildə ADPU-nun pedaqoji fakültəsinin dekanı, böyük Elmi şuranın üzvü və pedaqoji fakültənin Elmi Şurasının sədri seçilmişdir. ADPU -nun Elmi şurasının qərarı ilə ” İlin müəllimi və İlin alimi” muüsabiqəsinin qalibi olmuşdur. 2007-2012-ci illərdə ADPU-nun ibtidai təhsilin pedaqogikası kafedrasının müdiri olmuşdur. 2004 -cü ildən professordur. ADPU-də fəaliyyət göstərən ümumi pedaqogika, pedaqogika və təhsilin tarixi üzrə ixtisaslaşdırılmış Dissertasiya Şurasının sədr müavinidir. 2010-cu ildə “Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı ilə təltif olunmuşdur. 2010-cu ilin aprelində Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (akademiki) seçilmişdir. Təhsildə və elmdə qazandığı uğurlara görə Azerbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Tərəqqi medalı” (2006) ilə təltif olunmuş , “Əməkdar Elm Xadimi” (2012) fəxri adı verilmişdir.

İlk kitabını 1990-cı ildə nəşr etdirən F.Rüstəmovun qısa bir dövr ərzində 30-dan artıq monoqrafiya, kitab və kitabçanın, 31 tədris proqramının, 200 elmi məqalə və tezisin, 250-yə qədər elmi-pedaqoji və publisistik yazının müəllifidir. 10 kitabın tərtibçisidir. 40-a yaxın kitabın elmi redaktoru olub. Rəhbərliyi ilə 8 nəfər pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru dissertasiyası müdafiə edib. 3 nəfərin doktorluq , 20 nəfərin namizədlik dissertasiyasının rəsmi opponenti olub. Təhsil haqqında qanunu hazırlayan işçi qrupunun üzvü olmuşdur.

“Pedaqoji tədqiqatlar” elmi məqalələr məcmuəsinin redaktorudur. Elmi – pedaqoji fəaliyyəti ilə bağlı “Professor Fərrux Rüstəmov 50” kitabı (2011, 576 səh.) nəşr olunmuşdur.

Əsərləri Bakı, İstanbul , Tbilisi, Moskva, Çeboksarı, Səmərqənd, Təbriz şəhərlərində nəşr olunmuşdur.

Prof. F.Rüstəmov akademik Hüseyn Əhmədovun əsərlərinin biblioqarfik göstəricisinin (1996, 2001, 2006), həm də 5 cildlik “Seçilmiş pedaqoji əsərləri”nin tərtibçilərindən biridir.

1. Prof. H.Əhmədovun əsərlərinin izahlı biblioqrafiyası (1990). 120 s.
2. Azərbaycanda pedaqoji eln inkişaf tarixindən (1992). 112 s.
3. Günüuzadılmış qruplarda tərbiyə məsələləri (A.İsmayılovla birlikdə) (1993). 130 s.
4. M.V.Vidadinin, M.P.Vaqifin, Q.Zakirin təlim-tərbiyə haqqında fikirləri (İ.İsayevlə). (1994), 112 s.
5. Azərbaycan pedaqoji biblioqrafiyası: məktəb və pedaqogika tarixinə aid ədəbiyyat (1995). 96 s.
6. Görkəmli pedaqogika tarixçisi Əyyub Tağıyev (1996). 32 s.
7. Azərbaycanda pedaqogikanın nəzəriyyəsi və tarixi üzrə tədris planları, proqramları, dərslik və dərs vəsaitlərinin hazırlanması və təkmilləşdirilməsi tarixi (1997). 26 s.–=-
8. Azərbaycanda pedaqoji terminalogiyanın inkişaf tarixindən (1997). 108 s.
9. Azərbaycanda pedaqoji elm: təşəkkülü, inkişafı və problemləri (1998). 486 s.
10. Pedaqogika kafedrasının tarixi: sələflər və xələflər (1999). 136 s.
11. Pedaqogika. Yeni kurs (Ə.Paşayevlə birlikdə) (2002). 512 s.
12. Ümumtürk pedaqoji fikrində əxlaqi-mənəvi dəyərlər (2002). 112 s.
13. Şərqdə pedaqogika tarixi. I kitab (2003). 256 s.
14. Qərb pedaqogika tarixi. II kitab (2003). 256 s.
15. Yeni dövrün pedaqogika tarixi. III kitab (2004) 320 s.
16. Ən yeni dövrün pedaqogika tarixi. IV kitab (2005). 204 s.
17. Akademik Hüseyn Əhmədov və onun yetirmələri (2004). 248 s.
18. Pedaqogika tarixi (Xarici ölkələrdə təhsil və pedaqoji fikir tarixi) (2006). 752 s.
19. Ali məktəb pedaqogikası (2007). 435 s.
20. Pedaqoji oçerklər: sələflərim və xələflərim (2010). 342 s.
21. Pedaqoji fakültə -50 (2009). 84səh.
22. Pedaqoji (təlim və tərbiyə) tarixi Şərqdə. Tehran (2010) 317 s.
23. Pedaqoji qeydlər, resenziyalar, müsahibələr. Bakı(2010) 320 s.
24. Azərbaycanda ümumi pedaqogika, pedaqogikanın və təhsilin tarixi ixtisası üzrə elmi-pedaqoji kard hazırlığı. Bakı (2010) 96 s.
25. Azərbaycanda təhsil və tərbiyə nəzəriyyəsinin inkişafı 1961-81 ci illər. Bakı (2011) 136s. və s.

Məqalələri

1. “Türk xalqlarının məktəb tarixinə dair qiymətli əsər”, Xalq qəzeti.- 2012.- 24 iyun.- S. 6. (Həsən Bayramoğlu və Şamil Vəliyev ilə ortaqlı)

İstinadlar

• “Tələbəlik illərinin uğurlarından ruhlananda. “. Vidadi Xəlilov. Ömür yollarında. Bakı: Nərgiz, 2012. – səh. 117.

Avqust 05, 2021
Ən son məqalələr

Hordeum marinum

Horemheb

Horomos monastırı

Horonu

Hormon

Hormonlar

Horn adası

Horn burnu

Hornblend

Horner sindromu

Ən çox oxunan

Ziya Ağa

Ziya Bünyadov

Ziya Göyalp

Ziya Gözəlov

Ziya Hacızadə

fərrux, rüstəmov, rüstəmov, fərrux, abbas, oğlu, pedaqoji, elmlər, doktoru, professor, əməkdar, xadimi, beynəlxalq, pedaqoji, akademiyanın, həqiqi, üzvü, pedaqoji, sosial, elmlər, akademiyasının, akademiki, fərrux, abbas, oğlu, rüstəmovdoğum, tarixi, yanvar, 1. Rustemov Ferrux Abbas oglu pedaqoji elmler doktoru professor emekdar elm xadimi Beynelxalq Pedaqoji Akademiyanin heqiqi uzvu Pedaqoji ve Sosial Elmler Akademiyasinin akademiki Ferrux RustemovFerrux Abbas oglu RustemovDogum tarixi 1 yanvar 1961 60 yas Dogum yeri Cil Cemberek rayonu Ermenistan SSR SSRIVetendasligi SSRI AzerbaycanElm sahesi pedaqogika nezeriyyesi ve tarixiElmi rehberi Huseyn Mustafa oglu EhmedovMukafatlari Mundericat 1 Heyati 2 Eserleri 3 Meqaleleri 4 Istinadlar 5 MenbeHeyati RedakteFerrux Rustemov 1 yanvar 1961 ci ilde Qerbi Azerbaycanin Goyce mahalinin Cil kendinde anadan olmusdur 1978 ci ilde Cil kend orta mektebini ela qiymetlerle basa vurmus hemin ilde V I Lenin adina indiki ADPU API nin pedaqoji fakultesine qebul olunmusdur Telebelik illerinde fakulte elacilar surasinin ve telebe elmi cemiyyetinin sedri kimi fakultenin ve institutun ictimai pedaqoji heyatinda feal istirak etmis Ela tehsile gore Ela tehsile ve ictimai ise gore SSRI Ali ve Orta Ixtisas Tehsili Nazirliyinin UILKGI nin dos nisanlari Azerbaycan Ali ve Orta Ixtisas Tehsili Nazirliyinin I II dereceli diplomlari telebe elmi tedqiqat isine gore UILKGI nin ve institut rektorlugunun Fexri Fermanlari ile teltif olunmusdur Tehsil elacisi bacariqli tedqiqatci ve ictimaiyyetci telebe kimi tehsil illerinde en yuksek teqaude Lenin teqaudune layiq bilinmis Lenin teqaudu ile oxuyan ali mekteb telebelerinin 1982 ci ilde Bakida kecirilen Umumittifaq konfransinda istirak hem de cixis etmisdir 1982 ci ilde institutu ferqlenme diplomu ile basa vurmus teyinatla Quba rayonunun Rengidar kendindeki sekkizillik mektebde 1982 1985 ci illerde muellim ve mekteb direktoru islemisdir Az vaxt erzinde mektebin maddi texniki bazasini yaxsilasdirmis mektebi ixtisasli kadrlarla temin etmis kollektivde isguzar muhit yaratmis sagirdlerin muellimlerin ve kend ehalisinin sevimlisine cevrilmisdir 1985 ci ilde elmi ise maraq onu yeniden V I Lenin adina API ye getirmis o pedaqogikanin nezeriyyesi ve tarixi uzre eyani aspiranturaya qebul olunmusdur 1985 1987 ci illerde sovet ordusu siralarinda Qazaxistanin Leninski seherinde xidmet etmisdir Herbi xidmetden sonra aspirantura tehsilini davam etdirmis akademik Huseyn Ehmedovun elmi rehberliyi altinda Azerbaycan sovet pedaqoji elminin inkisafi 1961 1981 ci iller movzusunda elmi axtarislarini basa catdirmis vaxtindan xeyli evvel 1989 cu ilde mudafie ederek pedaqoji elmler namizedi 2003 cu ilde Azerbaycanda pedaqoji elmin inkisaf yollari 1920 1991 ci iller movzusunda doktorluq dissertasiyasi mudafie etmis pedaqoji elmler doktoru alimlik derecesi almisdir ADPU nin Umumi pedaqogika kafedrasinin nezdindeki Sagirdlerin peseyonumu problem elmi laboratoriyasinda kicik elmi isci kimi fealiyyete baslayan F Rustemov az sonra kafedrada muellim kimi emek fealiyyetini davam etdirmisdir Dede Qorqud elmi tedqiqat laboratoriyasinin Pedaqogika psixologiya felsefe bolmesinin rehberi olmusdur 1998 2006 ci illerde Baki Qizlar Universitetinin pedaqogika kafedrasinin mudiri olmusdur 22 aprel 1998 ci ilde Beynelxalq pedaqoji Akademiyanin Moskva heqiqi uzvu akademiki secilmisdir Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin uzvudur Akademik Mehdi Mehdizade Genc alimler ve Qizil qelem mukafatlari laureatidir ADPU nun Xeberler nin pedaqoji psixoloji elmler seriyasinin redaktorudur 2007 ci ilde ADPU nun pedaqoji fakultesinin dekani boyuk Elmi suranin uzvu ve pedaqoji fakultenin Elmi Surasinin sedri secilmisdir ADPU nun Elmi surasinin qerari ile Ilin muellimi ve Ilin alimi muusabiqesinin qalibi olmusdur 2007 2012 ci illerde ADPU nun ibtidai tehsilin pedaqogikasi kafedrasinin mudiri olmusdur 2004 cu ilden professordur ADPU de fealiyyet gosteren umumi pedaqogika pedaqogika ve tehsilin tarixi uzre ixtisaslasdirilmis Dissertasiya Surasinin sedr muavinidir 2010 cu ilde Azerbaycan Respublikasinin qabaqcil tehsil iscisi dos nisani ile teltif olunmusdur 2010 cu ilin aprelinde Pedaqoji ve Sosial Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu akademiki secilmisdir Tehsilde ve elmde qazandigi ugurlara gore Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyevin serencami ile Tereqqi medali 2006 ile teltif olunmus Emekdar Elm Xadimi 2012 fexri adi verilmisdir Ilk kitabini 1990 ci ilde nesr etdiren F Rustemovun qisa bir dovr erzinde 30 dan artiq monoqrafiya kitab ve kitabcanin 31 tedris proqraminin 200 elmi meqale ve tezisin 250 ye qeder elmi pedaqoji ve publisistik yazinin muellifidir 10 kitabin tertibcisidir 40 a yaxin kitabin elmi redaktoru olub Rehberliyi ile 8 nefer pedaqogika uzre felsefe doktoru dissertasiyasi mudafie edib 3 neferin doktorluq 20 neferin namizedlik dissertasiyasinin resmi opponenti olub Tehsil haqqinda qanunu hazirlayan isci qrupunun uzvu olmusdur Pedaqoji tedqiqatlar elmi meqaleler mecmuesinin redaktorudur Elmi pedaqoji fealiyyeti ile bagli Professor Ferrux Rustemov 50 kitabi 2011 576 seh nesr olunmusdur Eserleri Baki Istanbul Tbilisi Moskva Ceboksari Semerqend Tebriz seherlerinde nesr olunmusdur Prof F Rustemov akademik Huseyn Ehmedovun eserlerinin biblioqarfik gostericisinin 1996 2001 2006 hem de 5 cildlik Secilmis pedaqoji eserleri nin tertibcilerinden biridir Eserleri RedakteProf H Ehmedovun eserlerinin izahli biblioqrafiyasi 1990 120 s Azerbaycanda pedaqoji eln inkisaf tarixinden 1992 112 s Gunuuzadilmis qruplarda terbiye meseleleri A Ismayilovla birlikde 1993 130 s M V Vidadinin M P Vaqifin Q Zakirin telim terbiye haqqinda fikirleri I Isayevle 1994 112 s Azerbaycan pedaqoji biblioqrafiyasi mekteb ve pedaqogika tarixine aid edebiyyat 1995 96 s Gorkemli pedaqogika tarixcisi Eyyub Tagiyev 1996 32 s Azerbaycanda pedaqogikanin nezeriyyesi ve tarixi uzre tedris planlari proqramlari derslik ve ders vesaitlerinin hazirlanmasi ve tekmillesdirilmesi tarixi 1997 26 s Azerbaycanda pedaqoji terminalogiyanin inkisaf tarixinden 1997 108 s Azerbaycanda pedaqoji elm tesekkulu inkisafi ve problemleri 1998 486 s Pedaqogika kafedrasinin tarixi selefler ve xelefler 1999 136 s Pedaqogika Yeni kurs E Pasayevle birlikde 2002 512 s Umumturk pedaqoji fikrinde exlaqi menevi deyerler 2002 112 s Serqde pedaqogika tarixi I kitab 2003 256 s Qerb pedaqogika tarixi II kitab 2003 256 s Yeni dovrun pedaqogika tarixi III kitab 2004 320 s En yeni dovrun pedaqogika tarixi IV kitab 2005 204 s Akademik Huseyn Ehmedov ve onun yetirmeleri 2004 248 s Pedaqogika tarixi Xarici olkelerde tehsil ve pedaqoji fikir tarixi 2006 752 s Ali mekteb pedaqogikasi 2007 435 s Pedaqoji ocerkler seleflerim ve xeleflerim 2010 342 s Pedaqoji fakulte 50 2009 84seh Pedaqoji telim ve terbiye tarixi Serqde Tehran 2010 317 s Pedaqoji qeydler resenziyalar musahibeler Baki 2010 320 s Azerbaycanda umumi pedaqogika pedaqogikanin ve tehsilin tarixi ixtisasi uzre elmi pedaqoji kard hazirligi Baki 2010 96 s Azerbaycanda tehsil ve terbiye nezeriyyesinin inkisafi 1961 81 ci iller Baki 2011 136s ve s Meqaleleri Redakte Turk xalqlarinin mekteb tarixine dair qiymetli eser Xalq qezeti 2012 24 iyun S 6 Hesen Bayramoglu ve Samil Veliyev ile ortaqli Istinadlar RedakteMenbe Redakte Telebelik illerinin ugurlarindan ruhlananda Vidadi Xelilov Omur yollarinda Baki Nergiz 2012 seh 117 Menbe https az wikipedia org w index php title Ferrux Rustemov amp oldid 6006469, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

60 ilin işığında – Misir Mərdanovun məqaləsi

Tanınmış insanlar, görkəmli alimlər, qayğıkeş müəllim-ziyalılar haqqında fikir söyləmək, onları oxuculara və elmi ictimaiyyətə təqdim etmək olduqca çətin, son dərəcə məsuliyyətli bir işdir. Çünki bu çətinlik və məsuliyyət həmin alimin elm sahəsində sanbalı, elmə verdiyi töhfələri, insanlara, Vətənə, millətə, dövlətə, dövlətçiliyə münasibəti ilə, onun cəmiyyətdəki nüfuzu ilə sıx bağlıdır.

Azərbaycan xalqının belə dəyərli ziyalılarından biri də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin İbtidai təhsil fakültəsinin dekanı, pedaqoji elmlər doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi Fərrux Abbas oğlu Rüstəmovdur.

O, elmdə və təhsildə olduğu kimi, həyatda da 60 illik şərəfli bir ömür yolunu ləyaqətlə addımlamış alim-müəllim, ziyalı kimi həmkarlarının, tələbələrinin, yetirmələrinin qəlbində özünə məskən salmış qayğıkeş müəllimlərimizdən biridir. Böyük məmnuniyyətlə Fərrux müəllim haqqında qələmə aldığım bu sətirlər ürəyimdə çoxdan yer almış ülvi insani hisslərimin təzahürüdür, tanınmış təhsil işçisinə, milli təhsil və pedaqoji fikir tariximizin görkəmli tədqiqatçısına, sözün geniş mənasında, Azərbaycanın qayğıkeş müəllim-ziyalısına olan hörmət və ehtiramımın ifadəsidir.

Fərrux müəllimin anadan olduğu, böyüyüb başa çatdığı və hazırda mənfur düşmənlərimizin əsirliyində olan ulu Göyçənin əlçatmaz, ünyetməz dağları, durnagözlü bulaqları kimi əyilməz, dağ vüqarlı, saf ürəkli, həlim təbiətli, aydan arı, sudan duru xarakterli bir insan, qayğıkeş müəllim, az danışıb çox iş görən dərin təfəkkürlü alimdir.

Mən Fərrux müəllimi 2007-ci ildən belə tanımışam. Həmin illərdə Azərbaycan təhsilində uğurlu islahatlar aparılır, ciddi məzmun və struktur dəyişikliyi həyata keçirilirdi. Fərrux müəllim Təhsil Nazirliyinin “Azərbaycan Respublikasında fasiləsiz pedaqoji təhsil və müəllim hazırlığının konsepsiya və strategiyası” (2007), “Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası” (Milli Kurikulum) (2006), “Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin bakalavr pilləsində ibtidai sinif müəllimi hazırlığı üzrə Çərçivə Kurikulumu” (2008) layihələrini həyata keçirən işçi qrupun fəal üzvlərindən biri idi. Fasiləsiz Pedaqoji Təhsil üzrə Koordinasiya Şurasının, Dərslikləri Qiymətləndirmə Şurasının üzvü, 100 “Ən yaxşı müəllim”, 50 “Ən yaxşı məktəb” müsabiqəsini keçirən Respublika Təşkilat Komitəsinin üzvü və ümumtəhsil məktəblərinin “Həyat bilgisi” fənn kurikulumunu hazırlayan işçi komissiyasının sədri kimi səmərəli fəaliyyət göstərirdi. Həyata keçirilən təhsil layihələri ilə bağlı onunla həm işçi qrupunun üzvləri ilə birlikdə, həm də ayrılıqda tez-tez görüşürdüm. Görüşlərimiz və müzakirələrimiz olduqca maraqlı və səmərəli olurdu. Azərbaycan təhsili ilə bağlı hər bir fakt və hadisəni tarixilik və müasirlik müstəvisində dəyərləndirməyi bacaran Fərrux müəllim elmi cəhətdən əsaslandırdığı, hamının diqqətini cəlb edən, dərin məzmunlu, aydın ideyalı təklifləri ilə hamının rəğbətini qazanmışdı. Fərrux müəllim onda çox cavan olsa da, müdriklik keyfiyyəti ilə diqqətimi cəlb etmişdi. Və onu da deməliyəm ki, bu üstün keyfiyyət yaşın hüdudu ilə deyil, onun daxili təbiətindən irəli gəlir. Mən bu keyfiyyəti onun Azərbaycan müəllimlərinin XIII qurultayındakı çıxışında da, birgə iştirak etdiyimiz çoxsaylı elmi-praktik konfranslarda da dəfələrlə müşahidə etmişəm.

Son dərəcə səmimi, genişürəkli, həmişə axtarışda olan insan kimi tanıdığım Fərrux müəllim istər elmdə, istər pedaqoji və elmi-pedaqoji kadr hazırlığında, istərsə də həyatda çoxları üçün əlçatmaz zirvələri fəth etmiş xoşbəxt taleli ziyalılarımızdan, peşəkar maarifçi pedaqoqlarımızdandır. Məhz bu peşəkarlığına görə o, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin “Elm və Təhsil Məsələləri Daimi Komissiyası”nın “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nu hazırlayan işçi qrupununa daxil edilmişdir.

Sanki müəllimlik onun boyuna biçilib. Saflıq, təmizlik, təvazökarlıq, xeyirxahlıq Fərrux müəllimi həmkarlarına, tələbələrinə, bütövlükdə insanlara sevdirən keyfiyyətlər sırasında aparıcı yer tutur. Ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Pedaqoji fakültəsində alan, həmin fakültəni zamanın ən yüksək adlı tələbə təqaüdü ilə (Lenin) bitirən Fərrux müəllimdə Azərbaycanın klassik müəllimlərinə, maarifçi pedaqoqlara xas olan səmimiyyət və doğmalıq, ədəb-ərkan, səliqə-sahman, yüksək davranış və ünsiyyət mədəniyyəti cəmləşib. Hesab edirəm ki, Fərrux müəllimi həmkarlarına sevdirən məhz bu yüksək insani keyfiyyətlərdir.

Fərrux Rüstəmov 1982-ci ildə ali məktəbi bitirdikdən sonra az bir müddət təyinatla Quba rayonunda çalışsa da, 1985-ci ildən elmi-pedaqoji fəaliyyəti məzunu olduğu qocaman təhsil ocağı ilə bağlı olmuşdur. ADPU-nun əyani aspiranturasında təhsil almış, vaxtından əvvəl dissertasiya işini tamamlayıb Müdafiə Şurasına təqdim etmişdir.

Keçən əsrin 80-ci illərinin sonu, 90-cı illərinin əvvəllərində ölkədə baş verən çətinliklərə – ailəsinin qədim Azərbaycan torpağı olan indiki Ermənistandan deportasiya olmasına, maddi və mənəvi sıxıntılar keçirməsinə baxmayaraq, elmi fəaliyyətini davam etdirmiş, akademik Hüseyn Əhmədovun elmi rəhbərliyi ilə “Azərbaycan sovet pedaqoji elminin inkişafı (1961-1981-ci illər)” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, SSRİ EA-nın Sovet Sosioloqları Assosiasiyasının üzvü seçilmişdir.

ADPU-nun “Şagirdlərin peşəyönümü” elmi-tədqiqat laboratoriyasında kiçik elmi işçi kimi elmi fəaliyyətə başlayan F.Rüstəmov az sonra Ümumi pedaqogika kafedrasına dəyişdirilib, burada müəllim (1992-1995), dosent (1996-2004), professor (2004-2006) kimi geniş elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. 2003-cü ildə “Azərbaycanda pedaqoji elmin inkişaf yolları (1920-1991-ci illər)” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edən Fərrux müəllim ayrı-ayrı vaxtlarda “Şagirdlərin peşəyönümü” elmi-tədqiqat laboratoriyasına (1996-2000), “Dədə Qorqud” elmi-tədqiqat laboratoriyasının “pedaqogika, psixologiya, fəlsəfə” bölməsinə (2000-2004), Bakı Qızlar Universitetinin Pedaqogika kafedrasına (1998-2006), ADPU-nun İbtidai təhsilin pedaqogikası kafedrasına (2007-2011) və “Pedaqoji təhsilin problemləri” elmi-tədqiqat laboratoriyasına (2008-2011) rəhbərlik edib.

Mənim də dəstək verdiyim həmin elmi-tədqiqat laboratoriyasının ADPU-da təşkil edilməsinin təşəbbüskarı məhz Fərrux müəllim olmuşdur. Yaxşı xatırlayıram ki, magistratura pilləsində “Monitorinq və qiymətləndirmə” ixtisası üzrə kadr hazırlığına ADPU-da başlanmasının təşəbbüskarı da Fərrux müəllim olmuşdur. Həmin ixtisasın Təhsil Proqramının və fənn proqramlarının hazırlanmasında onun xüsusi xidmətləri olmuşdur. O, həm də Təhsil Nazirlyinin sifarişi ilə hazırlanan “Müəllim peşəsinin professioqramı” layihəsinin müəlliflər kollektivinə rəhbərlik etmişdir.

Professor Fərrux Rüstəmov 2006-cı ildən ADPU-nun İbtidai təhsilin pedaqogikası kafedrasının professoru, 2007-ci ildən ADPU-nun İbtidai təhsil fakültəsinin dekanı, fakültə elmi şurasının sədri, Universitet Elmi Şurasının üzvüdür.

Professor Fərrux Rüstəmov pedaqoji elmlər sahəsində sayılıb seçilən yaradıcı alimlərimizdəndir. O, çox zəngin elmi yaradıcılığa malikdir. İndiyə kimi onun 35 monoqrafiya, kitab və kitabçası, 31 tədris proqramı, 250-dən çox elmi məqaləsi, 40 tezisi, 180-dən artıq elmi-pedaqoji və publisistik qəzet məqaləsi işıq üzü görüb. 15 kitabın tərtibçisidir. 100-ə yaxın kitabın elmi redaktoru və rəyçisi olub. Onun “Pedaqogika” (prof. Ə.Paşayevlə birgə) (2002), “Şərqdə pedaqogika tarixi” (2002), “Qərb pedaqogika tarixi” (2003), “Yeni dövrün pedaqogika tarixi” (2004), “Ən yeni dövrün pedaqogika tarixi” (2005), “Pedaqogika tarixi” (2006, 2011), “Ali məktəb pedaqogikası” (2007), “Azərbaycan pedaqogikaşünaslığı” (2016), “Karl Rocers və şəxsiyyətyönümlü təhsil konsepsiyası” (2016) əsərləri tələbələrin stolüstü kitabıdır. Əsərləri Bakı, Moskva, Səmərqənd, Ceboksarı, Tehran, Təbriz, İstanbul, Astana, Sankt-Peterburq və Tbilisi şəhərlərinin nüfuzlu jurnallarında və elmi məcmuələrində Azərbaycan, rus, türk, özbək dillərində çap edilib.

Onun elmi rəhbəri akademik Hüseyn Əhmədovla birgə yazdığı “Müasir dövrdə Azərbaycanda təhsilin inkişafının əsas istiqamətləri” (2000) adlı əsəri Rusiya Təhsil Akademiyası tərəfindən Moskvada nəşr edilmişdir. 2010-cu ildə Tehranın “Xor-şidafərin” nəşriyyatı Fərrux müəllimin “Pedaqoji (təlim və tərbiyə) tarixi Şərqdə” kitabını (377 s.) nəşr etmişdir. “Yarımcıq ömrün sahibi” (2000) və “Professor Əmrulla Paşayev” (2015), “Pedaqoji fakültə-50” kitablarının tərtibçi-müəllifi olan prof. F.Rüstəmov elmi pedaqogikanın banisi Y.A.Komenskinin “Böyük didaktika”, M.Ə.Rəsulzadənin “Seçilmiş pedaqoji əsəri”nə geniş “Ön söz” yazmaqla latın qrafikası ilə nəfis şəkildə nəşr etdirmişdir. “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası”nın “Azərbaycan cildi”ndə pedaqogika elmi haqqında xüsusi oçerkin yazılmasının ona həvalə edilməsi Fərrux müəllimin yüksək nüfuzunun, intellektual səviyyəsinin təsdiqi kimi dəyərləndirilməlidir. Elə bu səbəbdəndir ki, akademik Hüseyn Əhmədov öz yetirməsinin yaradıcığını səciyyələndirərək yazırdı ki, belə bir əsərləri yazmaq igidlikdir, elmə xidmətdir, böyük zəhmətin nəticəsidir. Fərrux müəllim təkcə “Azərbaycan pedaqogikaşü-naslığı” (2016, 888 s.) kitabı ilə özünə sağlığında ikən abidə ucaltmışdır. Fərrux müəllimin təhsil və pedaqoji fikir sahəsindəki tədqiqatlarını yüksək dəyərləndirən professor Yaqub Babayev yazır: “XX əsrin əvvəllərində F.Köçərlinin Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi üçün təkbaşına gördüyü işi Fərrux müəllim pedaqogika tarixi üçün XXI yüzilliyin əvvəllərində eyni həvəs və əzabkeşliklə yerinə yetirmişdir”. Ümumiyyətlə, mən belə hesab edirəm ki, Fərrux müəllim çox gənc yaşlarında Azərbaycan təhsilinin tarixinə və tarixçisinə çevrilib. Fərrux müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyəti və tədqiqatlarını nüfuzun göstəricisi kimi də-yərləndirmək olar. O, bu nüfuzu istedadı, zəhmətkeşliyi və bir də təvazökarlığı sayəsində qazanıb, pedaqoji elmdə səlahiyyətli söz sahibinə çevrilib.

Son illərdə intensiv olaraq Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetrinin tarixini araşdırmaqla məşğuldur. Araşdırmalarının nəticəsi kimi “Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin rektorları” (2019), “Ali Pedaqoji İnstitutun salnaməsi” (2020), “Azərbaycan Ali Pedaqoji İnstitutu” (2020), “Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin inkişafının ikinci mərhələsi” (1920) kitabları nəşr olunub. Universitetin tarixi ilə bağlı iki kitabı nəşrə hazırlanır.

Fərrux müəllim çoxcəhətli elmi-pedaqoji fəaliyyəti, zəngin elmi yaradıcılığı, respublika və beynəlxalq səviyyəli konfranslardakı dərin məzmunlu çıxışları ilə elmi, pedaqoji və təhsil ictimaiyyətinin sevimlisinə, favoritinə çevrilmişdir. Məncə, Fərrux müəllimi tanıyan hər bir adam etiraf etməyə bilməz ki, o, öz davranışında, insanlarla ünsiyyətində, bütövlükdə, gündəlik həyat tərzində klassik Şərq adət-ənənələri və nəzakət qaydalarını çağdaş Qərb mədəniyyəti ilə çox üzvi şəkildə uzlaşdıran ziyalı-alim-müəllimdir. Əlbəttə, burada söhbət təkcə zahiri davranış tərzindən deyil, həm də yüksək ziyalılıq mədəniyyətindən gedir. Heç şübhə etmirəm ki, bu uzlaşma Fərrux müəllimin tədqiqatlarının əsas istiqamətlərindən olan Şərq və Qərb pedaqoji fikir tarixinə dərindən bələdliyindən irəli gəlir.

Professor Fərrux Rüstəmov bir çox beynəlxalq elmi-nəzəri konfranslarda ölkəmizi ləyaqətlə təmsil etmişdir. Təsadüfi deyil ki, bu üstün keyfiyyətləri nəzərə alınaraq o, 1998-ci ildə Beynəlxalq Pedaqoji Akademiyanın, 2010-cu ildə Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (akademiki) seçilmişdir.

İdarəçilik sahəsindəki peşəkarlığı sayəsində Pedaqoji Universitetin Pedaqoji fakültəsinin dekanı seçilən professor F.Rüstəmovun gərgin əməyi, yüksək təşkilatçılığı ilə 2010-cu ildə həmin fakültənin 50 illiyi respublika səviyyəsində qeyd edildi. Deməliyəm ki, bu təşəbbüs ali məktəb işçiləri tərəfindən yüksək qiymət-ləndirildi. Təhsil naziri kimi iştirak etdiyim həmin tədbirin çox yüksək səviyyədə keçdiyini məmnuniyyətlə xatırlayıram. Tədbirdə Təhsil Nazirliyinin və Bakı şəhər Təhsil İdarəsinin struktur rəhbərləri, universitet və institut rektorları, prorektorlar, Milli Məclisin deputatları, İran İslam Respublikasının səfiri, Türkiyə Cümhuriyyətinin Hacəttəpə Universitetinin Təhsil fakültəsinin 22 nəfərdən ibarət heyəti, tanınmış ziyalılar, şair və yazıçılar, fakültənin məşhur məzunları iştirak edirdi. Fakültənin 50 illiyi münasibəti ilə Fərrux müəllim Təhsil Nazirliyinin Kollegiyasının qərarı ilə “Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı ilə təltif olundu.

Professor Fərrux Rüstəmov elm və təhsil sahəsindəki xidmətlərinə görə 2006-cı ildə ölkə Prezidentinin Sərəncamı ilə “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilmişdir. 2011-ci ildə isə ona “Əməkdar elm xadimi” fəxri adı verilmişdir. Böyük qürur hissi ilə qeyd edim ki, təhsil naziri kimi hər üç mükafatı Fərrux müəllimə mən təqdim etmişəm.

Fərrux müəllim həm də Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, akademik Mehdi Mehdizadə, “Gənc alimlər” və “Qızıl qələm” mükafatları laureatıdır. “Avropa Nəşr Mətbu evi” komissiyasının qərarı ilə “Ən yaxşı vətənpərvər tədqiqatçı alim” qızıl medalı (2009), “Vektor” Beynəlxalq Elmi Mərkəzi Mükafat Komissiyasının qərarı ilə “XXI əsr Azərbaycan ziyalıları”, ADPU-da “İlin muəllimi” (2007), “İlin alimi” (2011, 2013, 2015) müsabiqələrinin qalibi olmuşdur.

Son illərdə prof. F.Rüstəmovun yaradıcılığında yeni bir istiqamət – yaşlıların təhsili məsələləri formalaşmaqdadır. Bu problemlə bağlı o, Rusiya, Yunanıstan, Albaniya, İtaliya, Finlandiya, İsveç, Norveç, Danimarka, Estoniya, İspaniya və Portuqaliyada keçirilən Beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişdir. Həmin konfranslarda oxunan məruzələrin materialları mütəmadi olaraq UNESCO-nun dəstəyi ilə “Obrazovanie na protəjenii vsey jizni: raznoobrazie idey konüepüiy form metodov texnoloqiy” adı ilə Sankt-Peterburqda nəşr olunur. Həmin məcmuənin 3 nəfər redaktorlarından biri də Fərrux müəllimdir.

Azərbaycanda pedaqoji və elmi-pedaqoji kadr hazırlığında da professor Fərrux Rüstəmovun səmərəli xidmətləri vardır. Onun elmi rəhbərliyi ilə 18 nəfər fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almış, 5 nəfər isə müdafiə ərəfəsindədir. Elmi məsləhətçiliyi ilə 2 nəfər pedaqoji elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. 3 nəfər elmlər doktoru, 8 nəfər fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiya üzərində işləyir. O, 3 nəfərin elmlər doktoru, 18 nəfərin fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim etdiyi dissertasiyanın rəsmi opponenti olmuşdur.

Azərbaycan pedaqoji mühitində özünə möhkəm mövqe qazanan, fikirləri ilə hesablaşılan alimlərdən biri olan Fərrux Rüstəmov pedaqoji sahədə yeni bir ənənənin əsasını qoyub. Elmi redaktorluğu ilə dissertant və doktorantlarının (E.Mollayeva, T.Vahabova, G.Balayeva, A.Məmmədova, S.Bayramova, S.Hacıyeva, G.Məmmədova, X.Qocayeva, V.Qurbanova, K.Həsənova) əsərlərinin monoqrafiya şəklində nəşrinə nail olub. Həmin əsərlərə geniş “Ön söz” yazaraq tədqiqatçıların ilk qələm təcrübələrinə yüksək qiymət verib.

Professor F.Rüstəmov 1997-2009-cu illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında AAK-ın Təhsil İnstitutunda və ADPU-da fəaliyyət göstərən umumi pedaqogika, pedaqogika və təhsil tarixi ixtisası üzrə Dissertasiya Şurasının üzvü olmuşdur. 2009-2016-cı illərdə ADPU-da fəaliyyət göstərən Dissertasiya Şurasının sədr müavini olmuşdur. Hazırda həmin Dissertasiya Şurasının üzvü və şuranın nəzdində fəaliyyət göstərən elmi seminarın rəhbəridir.

Professor Fərrux Rüstəmov ictimai əsaslarla müxtəlif elmi-pedaqoji qurumların işində yaxından iştirak edir. Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərini, milli maarifçilərin təhsil-tərbiyə ilə bağlı ideyalarını, dövləti və dövlətçiliyi təbliğ edən publisistik yazılarla mətbuat səhifələrində, radio və televiziya verilişlərində çıxışlar edir. O, həm də ADPU-nun “Xəbərlər”inin “Kurikulum”, “Təhsildə İKT”, “Azərbaycan məktəbi”, “Məktəbəqədər və ibtidai təhsil”, “Dədə Qorqud araşdırmaları”, “Media və təhsil innovasiyaları”, “Bakı Qızlar Seminariyasının Elmi Xəbərləri”nin, “Təhsil İnstitutunun Elmi Xəbərləri”nin və “Naxçıvan” Universitetinin Elmi xəbərləri”nin redaksiya heyətinin üzvü kimi də səmərəli fəaliyyət göstərir.

Professor Fərrux Rüstəmov həm də gözəl ailə başçısıdır. Oğlu Orxan ali təhsilini İngiltərədə, qızı Sevinc isə Azərbaycan Dillər Universitetində alıb. Sevinc hazırda İsveçin Hottenburq Universitetində magistratura təhsili alır.

Şərəfli alim-müəllim-ziyalı ömrünün 60 ili tamam olan pedaqoji elmlər dokroru, professor, Əməkdar elm xadimi Fərrux Rüstəmov qəlbi Vətən eşqi ilə döyünən xalq müəllimi, qələmi ilə elmin çətin zirvələrinə yüksəlmək üçün çalışan elm fədaisidir. Onda müəllimlik sənətinə bir vətəndaş yanğısı, Prometey dözümü var. Fərrux müəllimi yeni pedaqoji təfəkkürlü, müasir təlim texnologiyalarına yiyələnmiş müəllim hazırlığı daim düşündürür, bu ali məqsədə çatmaq uğrunda var gücü ilə çalışır. Ona bu müqəddəs yolda uğurlar diləyirəm!

Sözümün sonunda professor Fərrux Rüstəmovu anadan olmasının 60 illiyi münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, ən xoş arzularımı yetirir, Azərbaycan təhsilinin aydın və parlaq gələcəyi naminə ona möhkəm cansağlığı və uğurlar diləyirəm.

MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji

bəşəri ideyaları özündə əks etdirmək baxımından diqqəti cəlb edir.

Nurəddin Kazımov, Əliheydər Həşimov, Yusif Talıbov, Əjdər

Ağayev, Allahverdi Eminov, İramin İsayev, Akif Abbasov, Hikmət

Əlizadə, Fərahim Sadıqov, Əmrulla Paşayev, Fərrux Rüstəmov,

Ağahüseyn Həsənov, Ləzifə Qasımova, Rəhimə Mahmudova

tərəfindən hazırlanan, ali və orta ixtisas məktəblərində istifadəsi

mümkün sayılan «Pedaqogika», «Məktəb pedaqogikası», «Ali məktəb

pedaqogika», «Azərbaycan xalq pedaqogikası», «Azerbaydjanskaya

narod- naya pedaqoqika» adlı dərslik və dərs vəsaitləri bu baxımdan

mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Milli pedaqogikada pedaqoji elm,

pedaqoji proses və onların kateqoriyaları barədə irəli sürülən yeni

pedaqoji konsepsiyalar barədə bir qədər ətraflı danışmağa ehtiyac

Pedaqoji elmin başlıca kateqoriyaları

«Kateqoriya» sözünün yunanca yozumu «mülahizə», «ittiham»,

«əlamət» mənalarmdadır. Fəlsəfədə gerçəklik hadisələrinin, idrakın

ümumi və mühüm xassələrini, tərəflərini, münasibətlərini əks etdirən

əsas anlayışdır. İnsan onu əhatə edən aləmi kateqoriya vasitəsilə dərk

edir. Kateqoriya elmi biliyin düyün nöqtələri, insanın özünü təbiətdən

ayırmasmın, yəni dərk etməsinin pillələridir (Bax: ASE, səh. 297).

JPedaqogikada da kateqoriya pedaqoji elmin ümumi və mühüm

xassələrini, tərəflərini, münasibətlərini və tərkib hissələrini özündə

əks etdirir. Bu sözü ilk dəfə elmi pedaqogikaya gətirən əməkdar elm

xadimi, professor Nurəddin Kazımov olmuşdur. O, elmi məqalə və

çıxışlarında «Milli pedaqogika yollarm- da» kitabına, ən nəhayət,

2002-ci ildə dərc etdirdiyi «Məktəb pedaqogikası» dərsliyinə yeni

«Milli pedaqogikada başlıca kateqoriyalar: pedaqoji prosesin

tamlığını təmin edən amillər» fəslini daxil etmişdir.

Həmin kitabda oxuyuruq: «Beş başlıca pedaqoji kateqoriya var:

pedaqoji proses, tərbiyə, təlim, təhsil və psixoloji inkişaf. Pedaqoji

proses deyəndə, təlim, tərbiyə, təhsil və bunlardan ayrılmaz olan

psixoloji inkişaf kateqoriyalarının vəhdəti nəzərdə tutulur. Çünki

təlim, tərbiyə və təhsil kateqoriyalarında oxşarlıq əlamətləri fərqli

əlamətlərə nisbətən xeyli üstünlük təşkil edir; üçündə də iki tərəf

(öyrədən və öyrənən) iştirak edir; üçündə də bir tərəf digər tərəfə təsir

göstərir; üçündə də göstərilən təsirlər pedaqoji-psixoloji səciyyəli

olur; üçündə də pedaqoji-psixoloji təsirlər məqsədyönlü, planlı və

mütəşəkkil olur; üçündə də xalq üçün faydalı olan sistemləşdirilmiş

biliklər, bacarıq və vərdişlər, habelə mənəvi keyfiyyətlər

Pedaqoji prosesin əhatə etdiyi başlıca kateqoriyalara xas olan

ümumi cəhətləri nəzərə alaraq milli pedaqogika onun mahiyyətini

belə ifadə edir: sistemləşdirilmiş biliklərin, bacarıq və vərdişlərin,

habelə mənəvi keyfiyyətlərin adamlar tərəfindən məqsədyönlü, planlı

və mütəşəkkil mənimsənilməsi pedaqoji prosesdir» (Bax, Pedaqogika,

Çaşıoğlu, 2002, səh. 32).

Bəs pedaqoji prosesin kateqoriyalara bölünməsi hansı zərurətdən

yaranmışdır? Əlbəttə ki, pedaqoji prosesin kateqoriyalara bölünməsi

zərurətinin yaranması amilləri çoxdur. Onlarm bir neçəsinə diqqət

Birincisi, pedaqoji prosesin konkret kateqoriyalara bölünməsi

pedaqogikanm mövzusu ilə bağlı mövcud olan bütün fikir ayrılığına

son qoya bilər. İkincisi, pedaqogikanın tədqiqat mövzusu və

sahələrinin düzgün müəyyənləşdirilməsi üçün zəmin yaranar.

Üçüncüsü «təlim», «tərbiyə», «təhsil» anlayışlarının oxşar və fərqli

cəhətlərinin sərhədləri düzgün müəyyənləşər və beləliklə,

pedaqogikanı öyrənən gənc nəslin ayrı-ayrı dərsliklərdə (dərs

vəsaitlərində) bu məsələlərlə əlaqədar rastlaşdıqları biri-birinə

daban-dabana zidd olan fikirlərin, biri-birini təkzib edən

mülahizələrin, biri-birindən köklü surətdə fərqlənən tərəflərin aradan

qaldırılmasına zəmin yaranmış olar.

Uzun illərdir bütün dilçilər sözə, nitq hissələrinə cümləyə verilən

təriflərdə yekdil fikrə gəlmişlər. Həmçinin, fiziklər, bioloqlar,

filosoflar və başqalarından soruşsan ki, «Bitmiş bir fikri ifadə edən

sözə və ya söz birləşməsinə nə deyilir?», şübhəsiz, cavab verəcək ki,

bərdir» fizika qanununun formulu necədir? fikirləşmədən cavab

verəcəklər ki, «F=-F». Kimdən soruşsalar ki, «Şagirdlərin elmi texniki

biliklərə yiyələndirilməsi nədir?», yəqin ki, fikirləşməli olacaqlar

(İxtisasa giriş, səh. 38).

Kimdən soruşsalar ki, «Şagirdlərin elmi və texniki biliklər

sisteminə və bunlarla əlaqədar olan zehni, əməli bacarıqlar və

vərdişlər sisteminə yiyələnməsi, bu biliklər əsasında onlarda

dünyagörüşünün təşəkkül etməsi» nədir? şübhəsiz, xeyli fikirləşməli

olacaqlar. Yaxud, «Sistemləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlərin

məcmusu», «İnsanın bilik, bacarıq və vərdişlərlə silahlanduılması»

«Təlim prosesində şagirdlərə verilən bilik, bacarıq və vərdişlər

sisteminin məcmusu» yəqin yenə fikirləşməli olacaqlar. Dərslik və

dərs vəsaitlərindən götürülmüş bu beş tərifin beşi də «təhsil»ə verilən

təriflərdir. Təlimin və tərbiyənin təriflərini müqayisəli şəkildə təhlil

etdikdən sonra buna bənzər, hətta bundan da ziddiyyətli yanaşmaların

şahidi oluruq. Araşdırdığımız 50-dən artıq tərifin 10 faizi üst-üstə

düşdüyü halda, 90 faizi biri-birindən fərqlənir; ya biri-birini inkar

edir, ya təkzib edir, ya da təhsilin mahiyyətini özündə əks etdirmir.

Pedaqoji proses anlayışı ilə bağlı bir neçə cəhətə diqqət

yetirməyə ehtiyac duyulur. Birincisi, bu vaxta qədər elmi

pedaqogikada pedaqoji proses anlayışına ya az yer verilmiş, ya da heç

Muradxanov, Tələt Əfəndiyev və İsfəndiyar Vəlixanlı tərəfindən

1958-ci ildə V.İ.Lenin adına APİ tərəfindən çap olunan «Pedaqogika»

adlı tədris vəsaitində, 1964-ci ildə M.Muradxanovun redaktorluğu ilə

dərc edilmiş «Pedaqogika» dərsliyində və ondan sonra Y.Talıbov,

Ə.Ağayev, İ.İsayev, A.Eminov, A.Abbasov, H.Əlizadə, F.Sadıqov,

Ə.Həşimov, L.Qasımova, R.Mahmudova tərəfindən hazırlanmış dərs

vəsaitlərinin heç birində pedaqoji prosesin mahiyyəti və məzmunu ilə

bağlı fəsil və ya paraqraf yoxdur. Üstəlik müəlliflərin demək olar ki,

hamısı pedaqoji proses deyəndə yalnız təlim-tərbiyə müəssisələrində

həyata keçirilən prosesi nəzərdə tuturlar. Pedaqoji prosesin tədqiqat

sahəsi, habelə pedaqogikanın mövzusu ilə bağlı fikirlər də mübahisə

doğurur. Bütün bunlar isə bizim pedaqogikalara rus təsirindən gəlir,

keçmiş SSRİ məkanında müəllifi M.Şimb- riyev olan ilk pedaqogika

dərsliyindən tutmuş ondan sonra Kairov, Petuxov, B.P.Esipov,

T.A.İlina, Şukina, H.İ.Boldrev, V.İ.Curavl-