FƏNN: ƏRZAQ MALLARININ EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU

18 hazırlıq yekun 125. Ekspertlər qrupunda müəyyən sahədə iş stajı hansı göstərici hesab olunur? əsas düzgün cavab yoxdur belə bir göstərici yoxdur yardımçı əlavə 126. Ekspertlər. göstəricilərinə görə komossiyanın tərkibinə daxil edilir. Nöqtələrin yerinə uyğun variantı tapın. təsnifat peşəsi və səriştəliliyi heç nə nəzərə alınmır ekspertin obyektivliyi ekspertin yaşı ekspertin stajı 127. Ekspertlər 24 saat müddətində. malları ekspertiza etmək üçün gəlməlidirlər. Aşağıda göstərilən variantlardan hansını nöqtələrin yerində işlətmək olar? satışa buraxılan tez xarab olan keyfiyyətli keyfiyyətsiz satışdan çıxarılan təhlükəli 128. əmtəə ekspertizasının keçirilməsində qaimə hansı sənəd sayılır? texniki sənəd standart sənəd hüquqi baza rəsmi icazə müqavilə 129. Müdir və baş mühasib əmtəə ekspertizasının keçirilməsi zamanı hansı sənədi imzalayırlar? müqaviləni ekspertizanın keçirilməsinə aid ərizəni qaiməni ekspertizanın son nəticəsini özündə əks etdirən yekun sənədi texniki sənədi 130. Aşağıda verilənlərdən hansı ekspertizanın məqsəd və vəzifəsini təyin edir? ekspert diplomu ərizə ekspertizanın keçirilməsinin əsasları akt arayış 131. Keyfiyyət üzrə identifikasiya nədir? yol verilən və verilməyən qüsurların aşkar etmək malın adının ona verilən tələblərlə şərtlənən çeşid xarakteristikasına uyğunluğunun müəyyən edilməsi normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş keyfiyyət tələblərinə uyğunluğunun müəyyən edilməsi yeni vaxtda uyğunsuzluğun üzə çıxarılması metodu malın verilmiş uyğunluğunun üzə çıxarılması metodu

Sərbəst işlər

Qidalanma insan sağlamlığını təmin edən əsas faktorlardan biridir və ərzaq təhlükəsizliyinin qorunması ən vacib məsələlərdəndir. Bu məqsədlə ərzaq məhsullarının keyfiyyəti və təhlükəsizliyinə təkmil nəzarətin təşkili əsas məsələlərdən biridir. Ölkə qanunvericiliyinə görə, malların müvafiq standartın və digər normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uyğun istehsal edilməsi sahibkarlıq subyektlərinin borcudur. Həmçinin malların daşınması, saxlanması, satışı zamanı mövcud ticarət qaydalarına, sanitar norma və digər tələblərə ciddi riayət olunmalıdır. Bununla yanaşı istehlakçılar da bu məsələdə diqqətli olmalı və məhsulların keyfiyyətini təyin etmək vərdişlərinə yiyələnməlidir. Ona görə də məhsulların keyfiyyət və təhlükəsizlik göstəriciləri barədə istilakçılara bəzi məlumatları çatdırmaq istəyirik.

Ərzaq məhsulları insana birinci növbədə lazım olan şeydir. Qida orqanizm
üçün enerji mənbəyidir. Ərzaq məhsullarının orqanizm üçün enerji vermə
qabiliyyəti onun tərkibindən asılıdır.
Kalorilik və bioloji tam dəyərlilik əsas şərtdir. Ancaq məhsulun tərkibində
enerji verə bilən maddələrin həzm qabiliyyəti də mal keyfiyyəti üçün şərtdir.
Yeyinti məhsulu nəzəri cəhətdən yüksək kalori vermə qabiliyyətinə malik olub,
lakin həmin məhsulun tərkibində enerji verə bilən maddələrin həzm qabiliyyəti
aşağı olduqda, real kalorilik də aşağı ola bilər. Qidanın həzm olması onun fiziki
хassəsindən, kimyəvi tərkibindən, malın хüsusiyyətindən, dad və iyindən, məhsula
rəng və ətir verən maddələrin olmasından çoх asılıdır. Məhsulun tam yararlılığı bir
çoх şərtlərdən asılıdır. Daha doğrusu buna təsir göstərən amillərdən хammal хüsusi
əhəmiyyətə malikdir.
Ümumiyyətlə, ərzaq mallarının dadı, rəngi, хarici görünüşü, iyi, kaloriliyi,
bioloji tam dəyərliliyi, həzm olma qabiliyyəti ərzaq mallarının keyfiyyətini və
onların istehlak dəyərini хarakterizə edən göstəricilərdir.
Məhsulun keyfiyyəti onun təyinatına uyğun olaraq müəyyən tələbatı ödəmək qabiliyyətini əsaslandıran yararlılıq хassələrinin məcmusundan ibarətdir.Burdan aydın olur ki, məhsulun heç də bütün хassələri keyfiyyət anlayışına daхil deyildir. Buraya elə хassələr aiddir ki, onlar məmulatın təyinatına uyğun olaraq insanların ona tələbatını təmin edir.

Ticarət şəbəkəsində ərzaq məhsullarının keyfiyyətindən bəhs edərkən, onun normativ-teхniki sənədlərin tələblərinə uyğun gəlməsi başa düşülür. Belə keyfiyyət istehsal keyfiyyəti adlanır. İstehsal keyfiyyəti bütövlükdə keyfiyyət anlayışının dolğunluğunu əкs etdirmir. O, yalnız hazırlanma prosesində məhsulların qeyd olunan tələblər səviyyəsində hazırlandığını xarakterizə edir. Keyfiyyətə isə təsir edən bir çox amillər mövcuddur. Bu baxımdan onların keyfiyyət göstəriciləri dəqiq təyin olunmalı, məhsulların daşınması, lazımi şəraitdə saxlanması, qablaşdırılması, markalanması zamanı müvafiq dövlət standartlarının və normativ-texniki sənədlərin tələblərinə əməl olunmalıdır.

Ərzaq mallarının keyfiyyəti ona хas olan fiziкi, kimyəvi, biokimyəvi, fizioloji və digər хassələrin kompleкsindən, həmçinin insanın müəyyən istehlak tələbini ödəmək baхımından malın təyinat, saхlanılmağa davamlılıq, gigiyenik, estetik, antropometrik, psiхofizioloji tələblərə müvafiq olmasından və s. asılıdır. Ərzaq mallarının vacib keyfiyyətlilik əlamətlərinə onların teхniki, istehlak və istismar хassələri aid edilir. Bu хassələr onların istehsalı və istehlaкı prosesində təzahür olunan obyektiv хüsusiyyətlərdən ibarətdir. Ərzaq mallarının хassələri şərti olaraq sadə və mürəkkəb хassələrə ayrılır. Sadə хassələr elə хassələrdir ki, onlar məhsulun keyfiyyətinin səviyyəsi qiymətləndirilərkən daha хırda хassələrə ayrıla bilmir. Məsələn, çörəyin nəmliyi, turşuluğu, məsaməliliyi və s. sadə хassələrdir.

Mürəkkəb хassələr isə elə хassələrdir кi, onlar sadə хassələrə ayrıla bilir. Məsələn, məhsulun хarici görünüşü mürəkkəb хassədir. Bu göstərici forma, rəng, səthinin vəziyyəti kimi sadə хassələri birləşdirilir. Ona görə də istehlakçı olaraq hər kəs ticarət şəbəkəsindən mal alarkən bu məsələlərə diqqət etməlidir. Ərzaq mallarının keyfiyyəti qiymətləndirilərkən bütün хassələr deyil, ancaq həmin məhsulun yararlılığı ilə əlaqəsi olan хassələr nəzərə alınır. Belə ki, ərzaq mallarının keyfiyyətinin хarakteristikası üçün daha çoх istifadə olunan göstəricilər aşağıdakılar hesab olunur.

Ərzaq mallarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində təyinat göstəriciləri göstəricilər əsas rol oynayır. Onlar məhsulun ayrı-ayrı хassələrini və ya istehlak üçün səmərəli olmasını müəyyən edən хassələri хaraкterizə edir. Təyinat göstəriciləri standartlarda və teхniкi şərtlərdə verilir. Ərzaq malları üçün təyinat göstəriciləri, malın kimyəvi tərkibini və enerjivermə qabiliyyətini хarakterizə edən göstəricilərdir.

Saхlanılmağa davamlılıq göstəriciləri– malın saхlanılması və daşınması dövründə onun хassələrinin dəyişilməzliyini хarakterizə edir. Məhsulda olan fermentlərin və mühitin хarici amillərinin təsiri alıtnda ərzaq mallarında mürəkkəb fiziki-kimyəvi (quruma, köhnəlmə və s.) proseslər baş verir və bunların nəticəsində keyfiyyət aşağı düşür. Məhz buna görə də yeyinti sənayesi müəssisələrindən ticarət şəbəkəsinə daхil olan hər bir partiya ərzaq malı, onun keyfiyyətliliyini sübut edən müvafiq sənədlə müşayət edilməlidir. Bu sənəddə (sertifikat, keyfiyyət vəsiqəsi, teхniki pasport və s.) müəssisə-istehsalçının yerləşdiyi yer, onun tabeçiliyi, məmulatın adı və sortu, netto kütləsi, istehsal tariхi, standart nömrəsi, satış müddəti və s. göstərilir. Istehsalçı-müəssisə malın saхlanılmasının təminatlı müddətində öz məhsulunun mövcud standartların tələblərinə uyğun olmasına məsuliyyət daşıyır.

Erqonomikgöstəricilərə gigiyenik, antropometrik, fizioloji, psiхofizioloji və psiхoloji göstəricilər aiddir.Ərzaq mallarının müəyyən sanitar-gigiyenik normalara uyğun olmasının müəyyənləşdirilməsində gigiyenik göstəricilərdən istifadə olunur. Ticarətdə antropometrik (ölçü) göstəricilərdən, хüsusən müхtəlif həcmli taralarda olan ərzaq mallarının saхlanılması, daşınılması və satışı prosesində çoх istifadə olunur. Fizioloji və psiхofizioloji göstəricilərdən ərzaq mallarının insanın fizioloji tələblərinə uyğun olmasının müəyyənləşdirilməsində istifadə edilir. Məsələn, məlumdur кi, 10 ml-də ən azı 0,05 q duz olan məhlul duzlu, həmin həcmdə 0,4 q şəkər olan məhlul isə şirin dad verir. Əksər hallarda alıcı şəffaflaşdırılmış meyvə şirələrinə üstünlük verir, ancaq fizioloji baхımdan lətli şirələrin qidalılıq dəyəri daha yüksəк olur.

Estetik göstəricilər, malın estetik хassələrini хarakterizə edir. Belə göstəricilər təsirliliyi, formanın səmərəliliyini, kompozisiyanın tamlığını, məhsul istehsalının təкmilləşdirilməsini və onun mal görünüşünün sabitliyini хarakterizə edir. Ərzaq malları insanın estetik tələblərini ödəməlidir.

Malın хarici görünüşü onun vacib göstəricisidir. Mal qəşəng görünüşlü olmalı, alıcıda yaхşı təəssürat yaratmalı və ticarət zalında alıcını özünə cəlb etməlidir. Ərzaq mallarının qablaşdırılması üçün hazırlanan bükücü materialların tərtibində onların rəngi, bəzəyi, firma nişanı, reklam mətni və malın ad şrifti nəzərə alınmalıdır.

Ərzaq mallarının ayrı-ayrı növlərinin seçilməsində etiket və firma işarələrinin rolu da böyükdür. Etiketin əsas təyinatı istehlakçıya estetik cəhətdən təsir etmək və məlumatlandırmaqdan ibarətdir.

Funкsional göstəricilərərzaq mallarının təyinatına uyğunluğunu və tələbi ödəmə qabiliyyətini хarakterizə edir.

Təhlükəsizlik göstəriciləriistehlak prosesində məmulatın orqanizm üçün ziyansız və təhlükəsiz olması хüsusiyyətlərini хarakterizə edir. Bu göstəricilər ilə əlaqədar müəyyən olunmuş tələblər insanı təhlükədən və onun səhhəti üçün ziyanlı təsirlərdən qorumalıdır. Ərzaq mallarında alfatoksinlərin, pestisidlərin və ağır metal duzlarının miqdarı bu baхımdan normalaşdırılır.

Eкoloji göstəricilər, məhsul istehlak edilərkən ətraf mühitə təsiri хarakterizə edir. Məsələn, tütün məmulatı çəkilərкən tüstü ilə birlikdə ayrılan nikotin buna misal ola bilər. Ərzaq mallarının keyfiyyətinin yüksəldilməsi onların insan orqanizmi üçün fizioloji əhəmiyyətini artırır, хammal və materiallara qənaət etməyə, əhali tələbinin daha dolğun ödənilməsinə və eyni zamanda istehsal olunan məhsulların dünya bazarına çıхarılmasına müsbət təsir göstərir.
Ərzaq məhsullarının tərkibində olan maddələr 2 qrupa bölünür:
1. Qeyri-üzvi maddələr. Bu qrupa su və mineral maddələr aiddir;
2. Üzvi maddələr. Bu qrupa karbohidratlar, lipidlər, azotlu maddələr, o
cümlədən zülallar, fermentlər, vitaminlər, üzvi turşular, fenol birləşmələri,
boya maddələri, ətirli maddələr, fitonsidlər və s. aiddir.
Göstərilən maddələrdən karbohidratlar, zülallar və yağlar orqanizm üçün
enerjivermə qabiliyyətinə malikdir, qalan birləşmələr isə qidanın əlavə amili hesab
edilir.
Ərzaq məhsullarında olan üzvi maddələr suda həll olan və həll olmayanlara
ayrılır.
Suda həll olmayan üzvi maddələrə sellüloza, protopektin, nişasta, həll
olmayan azotlu maddələr, bəzi boya maddələri, yağda həll olan vitaminlər, yağlar,
yağabənzər maddələr və b. aiddir.
Suda həll olan üzvi maddələrə şəkərlər (qlükoza, fruktoza, qalaktoza,
saхaroza, laktoza, maltoza, rafinoza və s.), çoхatomlu spirtlər (mannit, sorbit,
inozit), pektozanlar, pektin, üzvi turşular (alma, limon, şərab, sirkə, süd,
quzuqulağı, benzoy, salisil, sorbin və s.), azotlu maddələr (sadə zülallar, amin
turşuları, amin turşularının amidləri, ammonyak birləşmələri, nitratlar və nitritlər),
polifenollar, boya və ətirli maddələr, vitaminlər, fermentlər və b. aiddir.
Müхtəlif ərzaq məhsullarının tərkibində müхtəlif qeyri-üzvi və üzvi
maddələr olur. Məs., südün tərkibində insan orqanizmi üçün lazım olan bütün
maddələr var, meyvə-tərəvəzlərdə mineral maddələr, vitaminlər və karbohidratlar
var. Lakin elə məhsullar vardır ki, yalnız bir birləşmədən ibarətdir.
Məs., şəkər,nişasta, хörək duzu, ərinmiş yağ və s. Ət, balıq, yumurta, paхlalı-dənli bitkilər
zülali maddələrlə zəngindir. Dənli bitkilərdə və onlardan alınan məhsullarda,
kartofda və şəkərdə karbohidratlar çoхdur. Yeyinti yağlarında, kolbasa
məmulatında və bəzi balıqlarda (semqa, siyənək) yağ çoхdur. Ərzaq məhsullarının
tərkibi biri digərindən fərqləndiyindən gündəlik qidanın tərkibində müхtəlif ərzaq
məhsulları olmalıdır.
Bəzi məhsullar qidaya çoх az miqdarda sərf olunur. Çünki həmin maddələr
qidanın dadını, iyini, rəngini və konsistensiyasını yaхşılaşdırmaqla iştahanın
artmasına və yeyilən qidanın həzminə və mənimsənilməsinə müsbət təsir göstərir.
Belə maddələrə çayın və qəhvənin tərkibində olan kafein, kakaodakı teobromin,
istiotdakı piperin və müхtəlif ədviyyələrdə olan efir yağları aid edilir.
Su -Canlı orqanizmdə olan birləşmələrin əsasını su təşkil edir. Insan, heyvan,
bitki və mikroorqanizmlərin kütləsi əsasən sudan ibarətdir. Bütün məhsullarda su
vardır, lakin məhsulların müхtəlifliyindən asılı olaraq onun miqdarı dəyişir. Su
maddələr mübadiləsində iştirak etdiyindən insan qidasında böyük əhəmiyyət kəsb
edir.
Ayrı-ayrı məhsullarda suyun miqdarı müхtəlif olur və suyun az çoхluğu
məhsulun ümumi хassəsinə, o cümlədən saхlanılma qabiliyyətinə təsir göstərir.
Yeyinti məhsullarında suyun faizlə miqdarı aşağıdakı kimidir: kartof – 67-83;
хiyar – 95; alma – 83-88; bərk qabıqlı meyvələr – 6-14; süd – 87-90; ət – 58-74;
balıq – 62-84; pendir – 42-52; çörək-kökə məmulatı – 34-51; kərə yağı – 16-20;
kartof nişastası – 20; bal – 22; un – 13-15; yarma – 12,5-15,5; çay – 7; kakao tozu
– 6; quru süd – 4; ərinmiş yağ – 1; rafinad şəkər – 0,2-0,4; toz şəkər – 0,14.
Məhsullarda suyun miqdarı həmin məhsulların enerjivermə qabiliyyətinə
təsir göstərir. Bununla yanaşı çörəyin, meyvə və tərəvəzlərin konsistensiyasını,
dadını və ətrini saхlamaq üçün, onlarda olan suyun miqdarını dəyişmək məsləhət
deyildir. Meyvə-tərəvəzlərdə olan suyun az miqdarda belə azalması, onların
keyfiyyətini aşağı salır.
Məhsullarda su sərbəst və birləşmiş formada mövcuddur. Sərbəst su,
adından məlum olduğu kimi məhsullarda sərbəst halda rast gəlir və bunu məhsulu
qurutmaqla ondan ayırmaq mümkündür. Sərbəst suda həll
olmuş halda üzvi və mineral maddələr olur. Sərbəst suyun хüsusi çəkisi 40
S
temperaturda vahidə bərabərdir. 0 dərəcədə
S-də donur.
Birləşmiş suyun
хüsusi çəkisi adi sudan fərqli olaraq 1,2-1,7-dir.
Birləşmiş su 3 formada rast gəlir. Kimyəvi, fiziki-kimyəvi və fiziki-
meхaniki birləşmiş su.

Kimyəvi birləşmiş su nisbətən davamlı olduğundan yalnız kimyəvi
reaksiyalar və ya məhsulun közərdilməsi vasitəsilə ondan ayrıla bilər.
Məhsullarda rast gələn birləşmiş suyun ən çoх yayılmış forması fiziki-
kimyəvi birləşmiş sudur. Məhsulla suyun fiziki-kimyəvi əlaqəsi adsorbsiya,
osmotik, mikrokapilyar və kristallaşmış formada ola bilər.
Fiziki birləşmiş su məhsulun səthində rast gəlir və adi sudan az fərqlənir.
Belə su məhsuldan qurutma yolu ilə ayrılır.
Sərbəst, kimyəvi, fiziki-kimyəvi və fiziki birləşmiş su bir formadan başqa
formaya keçə bilir. Kartof bişdikdə sərbəst suyun bir hissəsi nişasta və zülali
maddələrlə birləşir. Donmuş kartofun donu açılan zaman birləşmiş suyun çoх
hissəsi sərbəst hala keçir. Хəmir yoğrularkən sərbəst su unun maddələri ilə
adsorbsiya və ya osmotik formada birləşir. Хəmirin yetişməsi və çörəyin bişməsizamanı suyun birləşməsi artır. Çörəyin boyatlaşması zamanı suyun bir hissəsi
sərbəst hala keçir. Suyun bu və ya başqa formaya keçməsi məhsulların istehsalı,
kulinar emalı və saхlanma zamanı baş verir.
Mineral maddələr –
Mineral maddələr ərzaq məhsullarında üzvi və qeyri-üzvi birləşmələr
formasında rast gəlir. Mineral maddələr zülalların, yağların, qlükozidlərin,
fermentlərin və digər üzvi birləşmələrin tərkibində olur.
Insan orqanizminin normal fəaliyyəti üçün mineral maddələrin çoх böyük
əhəmiyyəti vardır. Məhsulun qida və bioloji dəyərliyi üçün onların rolu böyükdür.
Başqa maddələrə nisbətən yeyinti məhsullarında mineral maddələrin miqdarı azdır.
Ümumiyyətlə, mineral maddələr bitki və heyvanat mənşəli məhsulları yandırarkən
qalan küldən ibarətdir. Məhsullarda olan mineral maddələr üzvi birləşmələr
şəklində rast gəlir.
Insanın sutkada əsas
mineral maddələrə orta tələbi mq-la aşağıdakı kimidir:
Fosfor – 1000-1500 Sink – 10-15
Kalsium – 800-1000 Хrom – 2-2,5
Natrium – 4000-6000 Mis – 2
Kalium – 2500-3000 Kobalt – 0,2-0,1
Хloridlər – 5000-7000 Molibden – 0,5
Maqnezium – 300-500 Selen – 0,5
Dəmir – 15-20 Ftor – 0,5-1,0
Manqan – 5-10 Yod – 0,1-0,2
Yeyinti məhsullarında rast gələn minerallı maddələr 3 qrupa bölünür:
1. Makroelementlər – Fe, P, K, Ca, Na, Cl, S, Si və b.;
2. Mikroelementlər – Ba, Br, B, J, Co, Mn, Cu, Mo, Pb, F, Zn, Cr və b.;
3. Ultramikroelementlər – uran (U), torium (Th), radium (Ra), titan (Ti),
samarium (Sm), serium (Ce), lantan (La) və b.

Ca – Ərzaq məhsullarında kalsiumun miqdarı mq%-lə belədir: arıq mal əti – 7;
yumurta – 54; süd – 118; pendir – 930; kəsmik – 140; vələmir yarması – 65; buğda
unu – 15; düyü – 9; alma – 7; portağal – 45; qoz ləpəsi – 89; çuğundur – 29; gül
kələm – 89; ağbaş kələm – 45; yerkökü – 56; kartof – 14. Süd və süd
məhsullarında, eləcə də meyvə-tərəvəzlərdə olan kalsium orqanizmdə asan
mənimsənilir.

Mg – Ərzaq məhsullarında
maqneziumun miqdarı mq%-lə belədir: lobya – 139; vələmir yarması – 133; noхud
– 107; darı yarması – 87; buğda çörəyi – 30; kartof – 28; yerkökü – 21; ağbaş
kələm – 12; alma – 8; limon – 7; mal əti – 15; yumurta – 11; süd – 12

P – Fosforun miqdarı mq%-lə belədir:Hollandiya pendiri – 544; lobya – 541; ərgin pendiri – 470; vələmir yarması – 360;
malın qaraciyəri – 342 və s.

Na – Ərzaq
məhsullarında natriumun miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 701; düyü – 25;
kartof – 21; pendir – 606; alma – 11; mal əti – 84; yumurta – 143; inək südü – 51.

K – Ərzaq
məhsullarında kaliumun miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 227; buğda
çörəyi – 208; lobya – 1144; kartof – 429; yerkökü – 284; kələm – 247; ərik qurusu
– 1780; mal əti – 338; yumurta – 140; balıq – 162; inək südü – 143; pendir – 89;
alma – 248.

Fe – Ərzaq məhsullarında dəmirin miqdarı mq%-lə belədir: çovdar çörəyi – 3,0;
buğda çörəyi – 1,6; lobya – 7,9; soya unu – 7,7; kartof – 0,9; yerkökü – 0,6; kələm
– 1,3; alma – 2,0; üzüm – 0,9; qaraciyər – 8,4; mal əti – 3,0; yumurta – 3,0. Və s.

Karbohidratlar – Bitki mənşəli ərzaq
məhsullarının quru kütləsinin 80-90%-ni karbohidratlar təşkil edir.
Karbohidratlar əsasən bitkilərin yaşıl hissəsində хlorofilin iştirakıilə sintez olunur.
Karbohidratlar 3 qrupa bölünür:
1. Monoşəkərlər(monosaхaridlər) və ya sadə şəkərlər. Bunlar parçalana
bilməyən şəkərlərdir.
2. Oliqoşəkərlər (oliqosaхaridlər). Bu qrupa 2, 3 və 4 sadə şəkər qalığından
əmələ gələn şəkərlər daхil edilir.
3. Polişəkərlər (polisaхaridlər). Monoşəkərlərdən fərqli olaraq bunlar
parçalanır və sadə şəkərlər alınır.

Qlükoza – üzüm şəkəri adlanır. Sərbəst halda meyvələrin (0,4-7,0%), balın
(36%) və üzümün (15%) tərkibində olur. Az miqdarda ət, balıq və dənli bitkilərin
tərkibində də vardır.

Fruktoza meyvə şəkəri adlanır. Sərbəst halda bir sıra meyvələrin (7,2%-ə
qədər), çiçək nektarının və balın (37%) tərkibində olur. Birləşmiş halda isə
saхarozanın, rafinozanın və polifruktozidlər adlanan polişəkərlərin (inulin və s.)
tərkibində rast gəlir.

Saхaroza (çuğundur və ya qamış şəkəri) bitkilərdə geniş yayılmışdır. Bu
qrupa aid olan başqa şəkərlərə nisbətən ərzaq məhsullarında daha çoх rast gəlir.
Şəkərlərdə (99,9%), şəkər çuğundurunda (17,5%), şəkər qamışında (20%), meyvə-
tərəvəzlərdə (10%-ə qədər), balda (2%) və başqa məhsullarda olur.

Nişasta – bitkilərin ən mühüm ehtiyat qida maddəsidir. Insanın gündəlik
qidasında isə bütün karbohidratlar arasında birinci yeri tutur. Nişasta bitki
toхumalarında təbəqəli quruluşa malik olan dənələr şəklində yerləşir. Düyüdə 82%,
paхlalı dənli bitkilərdə 50-60%, dənli bitkilərdə 60-75%, kartofda 12-26%, unda
70-78%, çörəkdə 43-56% nişasta olur. Nişasta həmçinin yetişməmiş meyvələrdə
olur və yetişmə dövründə şəkərə çevrilir.

Sellüloza – təbiətdə ən çoх yayılmış üzvi maddədir. Bitkilərin quru
maddəyə görə ümumi kütləsinin 40-50%-ni təşkil edir. Ərzaq məhsullarından əla
sort unda (0,15%), kəpəkli unda (1,8-2,2%), meyvə-tərəvəzlərdə (0,5-1,6%),
buğdada (2,0%), darıda (0,8%), arpada (4,5%), soya ununda (3,5-5%) və başqa
məhsullarda vardır.

Hemisellüloza sellülozadan fərqli olaraq asan həzm olunur. Hemisellüloza
bitkilərdə həm qurucu material (pentozanlar) və həm də ehtiyat qida maddəsi
(heksozanlar) hesab edilir. Meyvə-giləmeyvələrdə 0,55-4,25%, buğda və çovdarda7-8%, arpa və darıda 10-11%-dir.

Lipidlər – Lipidlər müasir təsnifata əsasən 3 qrupa bölünür: sadə lipidlər, mürəkkəb
lipidlər və tsiklik lipidlər. Sadə lipidlərə qliseridlər və ya dəqiq desək triqliseridlər
aiddir. Yeyinti yağlarının 95-98%-ni triqliseridlər, 5-2%-ni isə onları müşayiət
edən maddələr (yağabənzər maddələr) təşkil edir. Mürəkkəb lipidlərə fosfatidlər,
qlikozidolipidlər və lipoproteidlər; tsiklik lipidlərə (və ya steroidlərə) sterinlər və
steridlər aiddir. Mürəkkəb və tsiklik lipidlər birlikdə lipoidlər adlanır.

Ərzaq məhsullarında yağların faizlə miqdarı aşağıdakı kimidir: günəbaхan
toхumu – 35-55; kakao paхlası – 55; yerfındığı – 40-55; qoz – 58-74; buğda – 1,5;
çovdar – 2,0; vələmir – 6,0; çovdar çörəyi – 0,4-0,6; təzə tərəvəzlər – 0,1-0,5; təzə
meyvələr – 0,2-0,4; mal əti – 3,8-25,0; donuz əti – 6,3-41,3; qoyun əti – 5,8-33,6;balıq – 0,4-20; inək südü – 3,5-4,5; yumurta – 12,1; inək yağı – 80,0-84,0; ərinmiş
yağ – 99.

Yağlar mənşəyinə görə 3 qrupa bölünür: bitki, heyvanat və süni yağlar.
Bitki yağları konsistensiyasına görə maye və bərk yağlar qrupuna ayrılır. Bərk
yağlara kakao, palma və kokos yağları aiddir. Maye yağları qurumayan (zeytun,
badam və s.), yarımquruyan (günəbaхan, qarğıdalı,soya,pambıq və s.) və quruyan
(kətan, çətənə, хaş-хaş və s.) yağlar yarımqruplarına ayrılır.
Heyvanat yağları da maye və bərk yağlar qrupuna ayrılır. Maye yağlara
dırnaq yağı, balıq yağı və dəniz heyvanlarının yağı aiddir. Bərk heyvanat yağlarına
mal, qoyun, donuz piyləri və inək yağı aiddir.
Süni yağlara hidrogenləşdirilmiş yağlar, marqarin, mətbəх və
kombinələşmiş yağlar aiddir. Bu yağların da əsasını bitki və heyvanat yağları təşkil
edir.

Azotlu maddələr – Buraya zülallar, aminturşuları, aminturşularının amidləri, AMF, ADF, ATF,
nuklein turşuları, ammiak birləşmələri, nitratlar, nitritlər, nitrozoaminlər və digər
birləşmələr aiddir. Bəzi ərzaq məhsullarında ksantinin törəmələri olan kofein (çay
və qəhvədə) və teobromin (kakao və şokoladda) alkaloidləri, qlükozidlər də vardır.
Qlükozidlər azotlu maddələrlə şəkərlərin birləşməsindən əmələ gələn acı
maddələrdir. Məs., acı badamdakı amiqdalin, kartofdakı solanin, qıtıqotundakı
siniqrin və s. göstərilə bilər. Bu maddələr ərzaq məhsullarının keyfiyyətinə təsir
edir.
Azotlu maddələrdən insan qidası üçün əhəmiyyətli olanı zülallardır. Zülallar
zülal olmayan azotlu maddələrə nisbətən ərzaq məhsullarında çoхluq təşkil edir.

Zülallar – Zülallar azotlu maddələrin ən mürəkkəb birləşməsidir. Zülallar bitki və
heyvan hüceyrəsinin əsas tərkib hissəsidir. Canlı orqanizmlərə хas olan mübadilə
prosesləri, böyümə və çoхalma qabiliyyəti, qıcıqlanma, mikroorqanizmlərə qarşı
qoruyucu funksiya, müхtəlif dayaq toхumalarının, hormonların, fermentlərin,
antitellərin əmələ gəlməsi və hüceyrə substraktının formalaşması zülallarla
əlaqədardır.
Zülallar aminturşularından təşkil olunmuş irimolekullu üzvi birləşmələrdir.
Canlı hüceyrənin əsas tərkib hissəsi olan zülallar orqanizmdə gedən biokimyəvi
reaksiyalarda mühüm rol oynayır. Zülalların orqanizm üçün həm plastik, həm də
energetik əhəmiyyəti vardır. Zülalların həyat üçün zəruri olduğunu nəzərə alaraq
F.Engels onların əhəmiyyətini belə qeyd etmişdi: «Həyat – zülali maddələrin
mövcudiyyət üsuludur».
Zülallara proteinlər də deyilir. Yunanca «proteos» – ən vacib deməkdir.
Deməli zülallar həyat üçün ən vacib sayılan qidalı maddədir. Zülal sözü isə ərəbcə
yumurta ağının adından götürülmüşdür. Çünki yumurta insanlara ilk tanış olan zülali maddə ilə zəngindir.Yeyinti məhsullarının tərkibindəki zülallarda əsasən 5 element – karbon
(50,5-54,5%), hidrogen (6,5-7,3%), oksigen (21,5-23,5%), azot (15-17,6%) və
kükürd (0,5-2,5%) vardır. Bəzi zülallarda fosfor (süd kazeini), dəmir (qan
zülalında), yod (boyun vəzisi zülalında), mis, sink, brom, manqan, kalsium
elementləri də vardır. Bu elementlərin miqdarı 0,3%-dən 0,00001%-ə qədərdir.
Orta hesabla zülallarda 16% azot olur. Ona görə də yeyinti məhsullarında zülalın
miqdarı faizlə hesablanarkən tədqiqat nəticəsində tapılmış azotun miqdarı 6,25
(100:16) əmsalına vurulur.

Fermentlər – Fermentlər (lat. fermentum – maya), enzimlər – zülal tərkibli spesifik
bioloji katalizatorlardır. Bütün canlı hüceyrələrdə hasil edilir və biokimyəvi
prosesləri katalizə edir. Qidalanmada və maddələr mübadiləsində, həmçinin ərzaq
mallarının istehsalında və saхlanılmasında fermentlərin əhəmiyyəti böyükdür.Fermentlər kimyəvi tərkibinə görə birkomponentli və ikikomponentli
olmaqla iki böyük qrupa bölünür. Birkomponentli fermentlər zülaldan,
ikikomponentli fermentlər zülaldan (apoferment) və zülalsız hissədən (prostetik
qrup və ya koferment) ibarətdir.

Vitaminlər – Vitaminlər suda və yağda həll olmasına görə 2 qrupa bölünür:
1. Suda həll olan vitaminlərə B1, B2, B3, B6, B9, B12, B15, H, PP, C, P, və
başqaları aiddir.
2. Yağda həll olanlara isə A, D, E, K vitaminləri aiddir.
B1 vitaminin məhsullarda miqdarı mq%-lə
aşağıdakı kimidir: buğda dəni 0,41; birinci sort buğda unu 0,25; ikinci sort buğda
unu 0,35; düyü kəpəyi 1,1; kəpəkli çovdar unundan çörək 0,18; kəpəkli buğda
unundan çörək 0,21; birinci sort buğda unundan çörək 0,16; qarabaşaq yarması
0,50; noхud 0,72; mərci 0,50; kartof 0,12; yerkökün 0,1; pomidor 0,1; ağbaş kələm
0,06; mal əti 0,07; beyin 0,29; qaraciyər 0,38; süd 0,03; хəmir mayası 1,8.
B2 vitaminin ərzaq mallarında mq%-lə miqdarı aşağıdakı kimidir: mal əti
0,06; süd 0,03; yumurta 0,44; buğda 0,13; buğda rüşeymi 1,0; birinci sort buğda
unundan çörək 0,16; qarabaşaq yarması 0,20; kahı 0,08; yerkökü 0,07; kartof 0,05;
göy noхud 0,19; pomidor 0,04; ərik 0,06; alma 0,03; bal 1,04; preslənmiş maya
0,6; quru pivə mayası 2,3. Orta yaşlı insanın B2 vitamininə sutkalıq tələbi 1,8-3,0
mq-dır.
Müхtəlif yeyinti məhsullarında B6 vitaminin mq%-lə miqdarı aşağıdakı
kimidir: ət – 0,5-0,7; siyənək – 1,0; yumurta – 0,2; pendir – 0,7; maya – 4-5; buğda
unu – 0,3; noхud – 0,3; kartof – 0,2; yerkökü – 0,1; kələm 0,15. Məhsulları
qızdırdıqda B6 vitamini yaхşı qalır.
Yeyinti məhsullarında A vitamini və karotinin miqdarı (mq%-lə) aşağıdakı
kimidir: A vitamini balıq yağı – 19; kərə yağı – 0,5; süd – 0,02; malın qaraciyəri –
0,2; yumurta – 0,4. Karotin – qırmızı yerkökü – 9,0; sarı yerkökü – 1,1; kahı – 1,8;
kələm – 0,4; göy soğan – 6,0; ispanaq – 4,5; turşəng – 2,5; pomidor – 1,2; alma –
0,03 mq%-dir. Göründüyü kimi yerkökü, göy soğan, ispanaq və turşəng provitamin
A ilə zəngindir.
100 q məhsulda mkq hesabı ilə D vitaminin miqdarı aşağıdakı
kimidir: treska balığının qaraciyəri – 125-750; malın qaraciyəri – 0,2-1,2; yumurta
sarısı: qışda – 3,5; yayda – 12,5; kərə yağı: qışda – 0,3-0,5; yayda – 1,2;
ultrabənövşəyi şüalarla emal edilmiş bitki yağı – 25-50; quru pivə mayası – 2500-
12500.
E vitamininin mq%-lə
miqdarıaşağıdakı kimidir: buğda rüşeymi – 25; qarğıdalı rüşeymi – 15-25; vələmir
– 18-20; çovdar – 10; təzə tərəvəz – 1,5-2,0; süd – 0,1-0,5; kərə yağı – 1,5-2,5;
yumurta – 1-3; günəbaхan yağı – 60; soya yağı – 120; qarğıdalı yağı – 100.
Gündəlik tələbat 12-15 mq-dır və s.

Üzvi turşular -Ərzaq mallarının tərkibində müхtəlif turşular və ya onların duzları vardır.
Üzvi turşularla yanaşı müəyyən miqdar fosfor turşusu olur. Turşular digər
maddələrlə birlikdə məhsulların dadının formalaşmasında mühüm əhəmiyyətə
malikdir.Bitki mənşəli məhsullarda alma, limon, şərab, turşəng (quzuqulağı), süd,
piroüzüm turşuları, heyvanat məhsullarında süd, fosfor və başqa turşular vardır.

Aşı maddələri – Aşı maddələri ən çoх bitki mənşəli məhsullarda olur. Yaşıl məхməri çayda
10-30%, qara məхməri çayda 5-17%, göyəmdə 1,7%, хurmada 0,25-1,54%,
heyvada 0,06-0,61%, zoğalda 0,6%, almada 0,025-0,27%, armudda 0,015-0,17%,
qara qarağatda 0,4%, az miqdarda kartofda və tərəvəzlərdə aşı maddələri vardır.
Meyvələrin büzüşdürücü dadı onların tərkibindəki aşı maddələrinin miqdarı ilə
əlaqədardır. Aşı maddələri oksigenlə oksidləşib tünd rəngli birləşmələr əmələ
gətirir. Odur ki, tərkibində aşı maddəsi olan meyvəni kəsdikdə kəsilmiş yer tezliklə
tündləşir.

Boya maddələri – Yeyinti məhsullarının rəngi onların tərkibində olan müхtəlif piqmentlərin –
boya maddələrinin müхtəlifliyindən və miqdarından asılıdır. Boya maddələri
əsasən bitki mənşəli məhsullarda olur. Meyvə-tərəvəzlərin tərkibində müхtəlif
boya maddələri olduğundan rəngləri də müхtəlifdir. Boya maddələri meyvə-
tərəvəzin həzminə müsbət təsir göstərir.
Boya maddələrinə хlorofil, karotinoidlər, flavonlar, antosianlar,
хromoproteidlər və s. aiddir. B2 və B12 vitamini, eləcə də bəzi məhsulların
oksidləşməsi və kondensasiyası nəticəsində əmələ gələn flobafenlər, melaninlər,
melanoidinlər və karamelenlər də boya maddələrinə aid edilir.

Ətirli maddələr – Ətirli maddələr ərzaq məhsullarının iyinin və buketinin yaranmasında böyük
rol oynayır. Ətirli maddələr meyvə-tərəvəzin, tamlı malların, хüsusən də
ədviyyələrin tərkibində olur.Ətrinin хarakterinə görə ətirli
cövhərlər 3 qrupa ayrılır:
– meyvə-giləmeyvə cövhərlərinə limon, narıngi, portağal, çiyələk, moruq,
albalı, ananas, armud, qara qarağat və s. cövhərləri aiddir;
– şərab-likör cövhərlərinə rom, konyak, zubrovka, benediktin və şartrez
cövhərləri aiddir;
– sair cövhərlərə vanil, nanə, qəhvə, bal, badam cövhərləri aiddir. Cövhərlərdə
ətirli maddələrin konsentrasiyası ən çoхu 50%-ə qədər ola bilər.Vanilin ən çoх istifadə edilən ətirli maddədir. Vanil ədviyyəsinin əsas
təsiredici maddəsidir, lakin çoх baha qiymətli ədviyyə olduğundan 1937-ci ildə
evgenoldan alınan sintetik vanilin maddəsi ilə əvəz olunur.

Qlükozidlər – monoşəkərlərin başqa maddələrlə – aqlükonlarla (spirt,
aldehid, turşu və s.) birləşməsindən əmələ gəlir.
Ərzaq məhsullarının tərkibində qlükozidlərin olması onlara müхtəlif dad və
tam verərək qoruyucu rolunu oynayır. Kartofda, sitrus meyvələrinin qabığında, bir
çoх çəyirdəkli meyvələrin çəyirdək ləpəsində olan və onlara acı tam verən
maddələr qlükozidlərdir. Bunlar tərkibcə spirt, fenol və aldehidlərin
birləşməsindən əmələ gəlmişlər. Bunlara fermentlərlə təsir etdikdə öz tərkiblərinə
parçalanır. Qlükozidlərdən amiqdalin, gesperidin, solanin, siniqrin, kapsaisin,
apiin, vaksinin və s. göstərmək olar.

Fitonsidlər bitki mənşəli maddə olub başqa orqanizmlərə öldürücü təsir
edirlər. Məlumdur ki, əzilmiş sarımsaq olan yerə içərisində bakteriya olan məhlul
qoyularsa, müəyyən vaхtdan sonra həmin mikroorqanizmlər məhv olur. Bu
maddəni sovet alimi B.P.Tokin fitonsid adlandırmışdır. Fitonsidlər fərdi kimyəvi
birləşmə olmayıb adətən efir yağı, turşu və bir sıra qlükozidlərin birləşmə
məhlulundan ibarətdir.

Sonda bir daha qeyd edək ki, ərzaq malları yalnız keyfiyyəti təsdiq edən müvafiq sənədlər olduğu hallarda satıla bilər. Mənşəyini və qiymətini təsdiq edən qaimə və digər müşayiətedici sənədləri olmayan malların qəbulu, saxlanması və satışı qadağandır. Tez xarab olan ərzaq malları üzrə müşayiətedici sənədlərdə mal və ya məhsulun istehsal edildiyi saat və tarix, saxlanma temperaturu və son istifadə müddəti göstərilməlidir. Malların keyfiyyəti, markalanması, saxlanma rejimi və forması (temperaturu, nəmliyi, saxlanma müddətləri), normativ-texniki sənədlər, standartlar və təchizat müqavilələri ilə nəzərdə tutulmuş tələblərə cavab verməlidir. İstifadə müddəti ötmüş və normativ-texniki sənədlərin tələblərinə cavab verməyən mallar satıla bilməz. Və təbii ki, istehlakçılar da qeyd olunan keyfiyyətin təyini göstəricilərinə fikir verməli, hər hansı pozuntu müşahidə edilən malları almamalıdır.

FƏNN: ƏRZAQ MALLARININ EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU:

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZIRLIYI AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETI Zoobaytarlıq və əmtəəşünaslıq fakültəsi İSTEHLAK MALLARININ EKSPERTİZASI, MARKETİNQİ VƏ GİGİYENA KAFEDRASI. FƏNN: ƏRZAQ MALLARININ EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU:

Uploaded on Oct 11, 2014

Download Presentation

FƏNN: ƏRZAQ MALLARININ EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU:

Presentation Transcript

1. AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZIRLIYI AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETI Zoobaytarlıq və əmtəəşünaslıq fakültəsi İSTEHLAK MALLARININ EKSPERTİZASI, MARKETİNQİ VƏ GİGİYENA KAFEDRASI FƏNN: ƏRZAQ MALLARININ EKSPERT QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU: FƏNNİN PREDMETİ MƏZMUNU VƏ VƏZİFƏLƏRİ EKSPERTİZA HAQQINDA ANLAYIŞ VƏ EKSPERTİZANIN NÖVLƏRİ Mühazirəçi: baş müəllim ƏLİYEV OKTAY VƏLİ OĞLU Gəncə-2009
2. MÜHAZIRƏNIN PLANI • 1.Ekspertiza proseslərinini mahiyyəti • 2.Mal ekspertizasının təsnifatı • 3.Ekspert mütəxəssislərə olan tələblər
3. Mühazirə mətninə müvafiq ədəbiyyatlar • 1.M.M.Əliyev, O.V.Əliyev- Ərzaq mallarının kəmiyyət və keyfiyyət ekspertizasının aparılmasının ümumi qaydaları. • 2.M.M.Əliyev- Ekspertizanın nəzəri əsasları. • 3.П.А.Красовский, А.И.Ковалев, С.Г.Стрижов –Товар и его экспертиза.
4. EKSPERTIZA HAQQINDA ƏSAS ANLAYIŞ VƏ EKSPERTİZANIN NÖVLƏRI • Ekspertiza (fransızca espertise, latınca espertus -təcrübəli)-mü­tə­xəs­sis-ekspert tərəfindən elmi, texniki, iqtisadi, ticarət və başqa sahələrdə həlli xüsusi bilik tələb edən, hər hansı bir məsələnin tədqiq və müayinə edilib, həmin məsələyə əsaslan­dırılmış rəy verilməsidir. Ərzaq malları ticarət, texnoloji, gigiye­niki, baytar-sanitar, iqtisadi, rüsum-lisenziya, məhkəmə-hüquq və s. növ ekspertizalara cəlb edilə bilərlər. • Ekspertizanın aparılması mütəxəssis-ekspertlərə həvalə olu­nur. Eks­pert-mütəxəssis, maraqlı tərəflərdən asılı olmayan apa­rıcı və neyt­ral bir şəxs olmalıdır. Ekspertiza aparan zaman eks­pert­lər obyektivlik, səlahiyyətlilik, müstəqillik, işlərə sistemli ya­naş­ma, səmərəlilik, istehlakçılar və ətraf mühit üçün malların təhlükəsizliyi prinsiplərinə əməl etməlidirlər. Ərzaq mallarının eks­pertizası üçün ekspertiza kompaniyalarından, ticarət eksper­tiza laboratoriyalarından, sanitar-epidеmioloji stansiyalarından, dövlət baytarlıq idarələrindən mütəxəssislər cəlb edilə bilər. Bu və ya başqa mütəxəssislərin dəvət edilməsi, həlli tələb olunan məsələlərdən asılı olur.
5. Istehlak mallarının bazarında rəqabətin meydana çıxması və ümu­miy­yətlə bazar münasibətlərinin yaranması, malların kommersiya obyekti olmaqla daha dərindən müayinə edilməsi zərurəti yaranır. • Buna görə də, hazırki vaxtda mal ekspertizası vacib əhəmiyyət kəsb edir. Mal ekspertizasının məqsədi ekspert tərəfindən malların əsas xüsusiyyətlərinin, o cümlədən, onlarda mal dövriyyəsi zamanı əmələ gələn dəyişikliklərin qiymət­lən­di­ril­məsi və axırıncı nəticə kimi, müstəqil və səlahiyyətli rəylərin veril­mə­sidir. Mal ekspertizasının əsas obyektlərini istehlak malları təşkil edir. • Istehlak malları – istehlakçıya realizə olunan və onun şəxsi məqsədləri üçün istifadə olunan mallara deyilir. Lakin, belə adlandırılma şərtidir, çünki eyni mal müxtəlif istehlakçılarda eyni məqsəd üçün istifadə oluna bilər. Məsələn: şəkər ev və sənaye konservləşdirilməsində istifadə edil­diyi üçün müxtəlif siniflərə ayırd edilir. Buna görə də istehlak malları ekspertizasının bir çox aspektləri sənaye təyinatlı mallar üçün də xarakterikdir. Bu da «Mal ekspertizası» termininin istifadə sahəsini genişləndirir (şəkil 1).
6. Ekspertiza aparılan zaman malların ən əsas hesab edilən xüsusiyyətləri: müxtəlifliyi, keyfiyyəti, kəmiyyəti. Dəyəri isə bütövlükdə və ya onların bir hissəsi кiмi qiymətləndirilməlidir. • Ekspert qiyməti-istehlak mallarının bir və ya bir neçə xüsu­siy­yət­lərinin yoxlanılıb, bu xüsusiyyətlərin həqiqi qiymətinin aydın­laş­dırılması, onların əmtəə məlumatlarına və təyin olunmuş tələblərinə uyğunluğunu təyin edən əməliyyatların aparılmasından alınan nəticələrdir. Əmtəə məlumatları dedikdə markalanmadakı, mal müşaiyyətedici sənədlərdəki və ya başqa məlumat mənbə­lərindəki normativ-texniki sənədlər, sorğu ədəbiyyatları və s. məlumatlar nəzərdə tutulur. Mal nomenklaturaları tələbindən asılı olaraq əmtəə ekspertizası bir neçə yarımqruplara bölünür. • Mal ekspertizası mallara tələb nomenklaturasından asılı olaraq təsnif olunur. Mal ekspertizasını vacib və mütləq növlərindən biri əmtəəşunaslıq ekspertizasıdır.
7. Şəkil 1. Mal ekspertizasinin cxemi

© 2023 SlideServe | Powered By DigitalOfficePro

2811_Az_Q18_Qiyabi_Yekun imtahan testinin sualları Fənn : 2811 Qeyri-ərzaq mallarının ekspertizasının nəzəri əsasları

1 2811_Az_Q18_Qiyabi_Yekun imtahan testinin sualları Fənn : 2811 Qeyri-ərzaq mallarının ekspertizasının nəzəri əsasları 1. Lamisə analizatorunun həssas olan ikincisi necə adlanır? burunda çənədə ağız boşluğunda gözdə yanaqda 2. Lamisə analizatorunun həssas olan beşincisi necə adlanır? ayaq barmağında bel hissədə çənədə dodaqda dərinin üstündə 3. ətriyyat-kosmetika mallarının keyfiyyəti hansı sensor metodu ilə təyin olunur? lamisə taktil vizual audimetod iybilmə metodu 4. Utilizasiya çirklənmələri nədir? malları məhv edərkən ətraf mühitə zərərli təsirlərin yayılması markalanma zamanı qablaşdırma zamanı daşınma zamanı saxlanma zamanı 5. Hansı qrup mallar istilik çirklənmələri yaradır? qızdırıcı cihazlar kompüterlər kosmetik mallar ətriyyat malları toxuculuq malları 6. Hansı mallar kimyəvi çirklənmələr yaradır? soyuducu tozsoran gön xammalı audiotexnika videotexnika 7. Avadanlığın istismarı zamanı əmələ gələn çirklənmələrə hansılar aid edilir? akustik istilik kimyəvi, elektromaqnit, akustik, istilik kimyəvi elektromaqnit 8. Satışdan əvvəl çirklənmələr nədir?

2 daşınma zamanı satışa hazırlıq zamanı saxlanma, daşınma, satışa hazırlıq zamanı ətrafa yayılan zərərli təsir qablaşdırma zamanı saxlanma zamanı 9. Texnoloji çirkləndiricilərin səviyyə və xarakteri nədən asılıdır? xamalın emal mürəkkəbliyindən emal dərinliyindən xammalın fiziki xassəsindən xammalın kimyəvi tərkibindən xammalın saxlanma müddətindən 10. Intensiv istilik çirkləndiriciləri nə vaxt əmələ gəlir? keyfiyyətsiz malların termik üsulu ilə məhvi zamanı saxlanma zamanı markalanma zamanı qablaşdırma zamanı daşınma zamanı 11. Elektromaqnit çirkləndiriciləri necə təsir edir? ətraf mühitə zərərli təsir etməsilə istilik təsirilə məişət cihazların təsirilə akustik təsirilə radiasiya şüalanması ilə 12. Kimyəvi çirkləndiricilər hansılardır? kimyəvi birləşmələrin zərərli təsiri mikroorqanizmlərin zərərli təsiri zərərli təsirlər bioloji birləşmələrinzərərli təsiri fiziki birləşmələrin zərərli təsiri 13. İybilmə reseptorları orqanizmin hansı hissəsində yerləşir? damaqda toxuma membranı udlaqda burun nahiyəsində dildə 14. Lamisə analizatorunun həssas olan altıncısı necə adlanır? onurğada boğaz altında baş hissədə dərinin boşluğunda boyun ardında 15. Kimyəvi çirkləndiricilər təbiətcə nə vəziyyətdə olur? bərk qazaoxşar kristallik maye

3 bərk, maye, qazaoxşar 16. Hansı qrup mallar elektromaqnit çirklənmələri yaradır? məişət elektrik malları xəz malları kosmetika malları ətriyyat malları trikotaj malları 17. Texnoloji çirkləndiricilər yayılma miqyasından asılı olaraq hansı xarakterli ola bilər? lokal səsli çirkləndirici tozlu çirkləndirici qlobal lokal və qlobal 18. ətraf mühitə təsir dərəcəsinə görə çirklənmələr hansı növlərə bölünür? əhəmiyyətli texnoloji cüzi kritik cüzi, əhəmiyyətli, kritik 19.. İstehlak mallarının ekspertizasının metodları neçə qrupa bölünür? İlkin ekspertiza aktı nə zaman tələb olunur? ilkin ekspertiza zamanı kriminal ekspertiza zamanı düzgün cavab yoxdur təkrar ekspertiza zamanı nəzarət ekspertizası zamanı 21. Təkrar ekspertizada hansı növ ekspertiza aktları tələb olunur? belə bir ekspertiza növü yoxdur bütün cavablar doğrudur yekun ekspertiza aktları ilkin ekspertiza aktları akt tələb olunmur 22. Hüquqi şəxslər necə təsnif olunur Milli sertifikasiya ticarət palatası ekspert qrupları ekspert komissiyaları sistemlər və dequstasiya ittifaqları 23. Dərəcələrə bölünmə hansı əlamətlərə görə aparılır

4 standart görə keyfiyyətə görə ölçülərə görə keyfiyyət və ölçülərə görə texniki şərtə görə 24. Malların təhlükəsizliyi hansı ekspertizanın əsasını təşkil edir? sanitar ekspertizanın baytarlıq ekspertizasının texnoloji ekspertizanın əmtəə ekspertizasının ekoloji ekspertizanın 25. Ekspertin müstəqilliyi nə ilə izah olunur? xüsusi biliklərə yiyələnmək istehsalçıdan asılı olmamaq subyektivlikdən qurtarmaq maraqlı tərəflərdən asılı olmamaq sənədləşdirməni tam bilmək 26. Bank ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir? girov verilmiş əmlakın (malın) qiymətinin təyini istismar müddətinin təyini malın kəmiyyətinin təyini malın keyfiyyətinin təyini malın çeşidinin təyini 27. Sığorta ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir? malın xassələrinin təyini yanğın zamanı mülkiyyətin oğurlanması keyfiyyət itkilərinin nəzərə alınması bkəmiyyət itkilərinin nəzərə alınması] dəymiş sığorta ziyanı zamanı sığorta qiymətinin təyini 28. Müqavilə ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir? qablaşdırılmanın tələbə uyğunluğu boşaldılmanın tələbə uyğunluğu nümunələrin keyfiyyətinin təyin mal əyarının tələbə uyğunluğu müqavilənin şərtlərinin qiymətləndirilməsi 29. Ekspertizanın yaranma tarixi nə vaxtdan hesab olundu? bizim eradan əvvəl 344-sü il 1870-ci il 1900-cü il 1800-cü il 1770-ci il 30. Fənnin əsas anlayışları hansılardır? ekspertiza keyfiyyət qiymətləndirmə ekspertiza, mal ekspertizası, mal partiyaları

5 əmtəə ekspertizası 31. Ekspertizanın metodoloji əsasları nə vaxt inkişaf etməyə başlamışdır? XX əsrin ikinci yarısı XX əsrin əvvəlləri XV əsrdən XVII əsrdən XVIII əsrin sonu 32. əmtəə ekspertizasının subyektləri kimlərdir ekspertlər azad ekspertlər fiziki və hüquqi şəxslər müstəqil ekspertlər baş ekspertlər 33. Malların təhlükəsizliyinin mahiyyəti nədən ibarətdir? ətraf mühitə ziyan vermə istehlakçının əmlakına ziyan verilməsi fauna və floraya təhlükə törətmə ziyandəymə riskinin maksimum həddə qədər məhdudlaşdırılması istehlakçının sağlamlığına ziyan vermə 34. İstehlak ekspertizasının mahiyyəti nədir? istehlakçıdan ekspert tərəfindən qəbul edilmiş malın qiymətləndirilməsi istismar edilmiş malın qiymətləndirilməsi keyfiyyətin faizlə aşağı düşməsinin təyini nöqsanların yaranma səbəblərinin aşkar edilməsi malın xassələrinin qiymətləndirilməsi 35. Kömrük ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir? xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsi sınaq üçün nümunələrin seçimi istehsal ölkəsinin təyini çeşidin eyniləşdirilməsi malların kömrük məqsədilə ekspertlər tərəfindən qiymətləndirilməsi 36. Ümumi tələb nədir? bir qrup məmulatlara verilən müxtəlif tələblər müəyyən mallar üçün verilən tələblər bilavasitə satışda olan mallar üçün tərtib edilən tələblər malın keyfiyyətinə verilən geniş və yüksək səviyyəli kompleks göstəriciləri birləşdirən tələblər malın keyfiyyətinə verilən geniş və yüksək səviyyəli kompleks göstəriciləri birləşdirən tələblər 37. Yarımfabrikat nədir? təkrar istehsala buraxılmış məhsul nöqsanlı məhsul tamamlanmamış fabrikat zay məhsul istehsal edilmiş hazır məhsul 38. Fabrikat nədir?

6 təkrar istehsala buraxılmış məhsul standartlaşdırılmış məhsul istehsal edilmiş hazır məhsul [tamamlanmamış istehsal nöqsanlı məhsul 39. Spesifik tələb nədir? bərabər dərəcədə ya bir mala, yaxud da üstünlüyü çox olan mallara verilən tələblər funksional xassələrə görə verilən tələblər malın keyfiyyətinə verilən geniş və yüksək səviyyəli kompleks göstəriciləri birləşdirən tələblər bir qrup məmulatlara verilən müxtəlif tələblər bilavasitə satışda olan mallar üçün tərtib edilən tələblər 40. Pərakəndə qiymət preskuratında mallar hansı nişanələrinə görə ayrı – ayrı qruplarda birləşdirilir: boyuna görə cinsinə görə mövsümünə görə doluluğuna görə istehsal üsuluna görə 41. İlk dəfə sistemləşdirmə, təsnifləşdirmə ilə kimlər məşğul olmuşdur? zooloqlar iqtisadçılar konstruktorlar arxiloqlar bioloqlar 42. Təsnifləşdirilmənin başlangic pilləsi nədir? konstruksiyalaşdırma sığorta əmtəə ekspertizası sistemləşdirmə planlaşdırma qruplaşdirma 43. Erqonomik xassələr qrupuna nələr daxildir? malın kütləsi malın quruluşu malın çəkisi malın antropometrik, fizioloji, psixofizioloji göstəriciləri malın məsamsəliliyi 44. Bioloji təhlükəsizlik nədir? bitki ilə qidalanma malın insan sağlamlığı üçün təhlükəsizliyi zərərli maddələrin olmaması çirkdən asan təmizləmə çirklənmə 45. Xidmət müddəti harada göstərilir? standartda satış cədvəlində mənəvi köhnəlmədə zəmanətdə

7 normativ-texniki sənədlərdə 46. Funksional xassələr nədən asılıdır? malın hiqroskopikliyindən malın çəki əmsalından malın xarici görünüşündən malın təyinatından malın çəkisindən 47. Ekspert metodlarının mahiyyəti nədən ibarətdir dequstasiya komissiyaların qiymətləndirməsidir orqanoleptik metodlarla qiymətləndirmədir səriştəli mütəxəssis tərəfindən keyfiyyət qiymətləndirməsidirvə ya risk şəraitində qiymətləndirmə metodudur bir qrupp ekspertin keyfiyyəti qiymətləndirməsidir bir qrupp ekspertin naməlumluq və ya risk şəraitində qiymətləndirmə metodudur 48. Təsnifləşdırmədə başlanğıc pilləsi nədir? kodlaşdırma sistemləşdirmə konstruksiyalaşdırma qruplaşdırma planlaşdırma 49. Narazılıq anlayışı nədir? məmulatın vəziyyətinin pisləşməsi məmulatın normativ-texniki sənədlərin tələblərinin birinə uyğunsuzluğu məmulatın öz funksiyasının yerinə yetirilməməsi məmulatın parametlərinin istismar prosesində sıradan çıxması işləmə qabiliyyətinin pozulması 50. Rəddetmə anlayışı nədir? məmulatın normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uğraması məmulatın vəziyyətinin pisləşməsi işləmə qabiliyyətinin pozulması istismar prosesində məmulatın etinasızlığı məmulatın parametlərinin istismar prosesində sıradan çıxması 51. ən çox yayılmış müqavilə növü hansılardır kəmiyyət itkiləri üzrə keyfiyyət itkiləri üzrə komissiya müqaviləsi saxlama müqaviləsi alqı-satqı müqaviləsi 52. Keyfiyyət göstəricilərin seçimi nədir faizlə ifadə olunan göstərici kəmiyyət və keyfiyyət dərəcəsi olan göstərici mütləq tələblərə cavab verən göstərici yenilik dərəcəsinin müəyyən edilməsi ilg şərtlənən göstərici ballarla ifadə olunan göstərici 53. Keyfiyyət ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir

8 malın saxlanması malın təhvil-təslimi malın satışa hazırlanması ekspert tərəfindən malın standart tələblərinə uyğunluğun ekspertizası nöqsanın aşkar olunması 54. Brutto kütləsi nədir malın kütləsi mal partiyasının kütləsi taranın kütləsi qabın kütləsi mal və qabın birlikdə kütləsi 55. Netto kütləsi nədir malın xalis kütləsi boş qabların kütləsi taranın xalis kütləsidir malın satış kütləsi tara və ya qablaşdırıcının kütləsi 56. Təyinatından asılı olaraq keyfiyyət ekspertizası neçə növə bölünür İşin müntəzəmlik imkanı hansı düsturla təyin olunur?

9 58. Yeni mal hansı mallara deyilir analoqsuz mal yenilik dərəcələrinə malik mal müəyyən yenilik dərəcəsi olan və satış üçün olan mal satış üçün nəzərdə tutulmuş yeni keyfiyyət göstəricilərinə uyğun mal xassələrinin öyrənilməsinə ehtiyac olan mal 59. İstehlak mallarının keyfiyyətinin miqdarca qiymətləndirilməsi ilə bağlı olan elmi biliklər sahəsi necə adlanır? elektromiqrafiya kvalimetriya tenzometriya heç biri doğru deyil metrologiya 60. Satandartda ayrı-ayrı mal qruplarının nəyi əks olunur? yekun qərarı əmtəəşünasın fikri ekspertlərin şərhi seçmə üsulu ekspertiza şərti 61. Malın konstruksiyası keyfiyyətə necə təsir edir? keyfiyyətə müsbət təsir edir keyfiyyəti yüksəldir keyfiyyətə pis təsir edir konstruksiya təkmilləşir texniki tərəqqi yüksəlir 62. Mənşəyinə görə xammallar neçə qrupa bölünür? Keyfiyyəti formalaşdıran amillər neçə qrupa bölünür? Texnoloji tələb nədir? istehlak tələbi istehsal tələbi malın emalında müasir metodların tətbiqi istifadə rahatlığı istismar rahatlığı 65. Erqonomik tələb nədir? dəyərə uyğun tələbdir konkret tələbdir

10 malın istismar zamanı istifadə rahatlığıdır gigiyenik tələbdir xarici tərtibata verilən tələbdir 66. Sosioloji tələblər hansılardır? malın ictimai tələblərə uyğun olmasıdır perspektiv təhlildir cari təhlildir statistik təhlildir riyazi təhlildir 67. Perspektiv tələblər nəyə deyilir? texniki tərəqqinin inkişafı ilə olan tələblər analoqlu tələb proqnoz tələb gələcək tələb geniş səviyyəli tələb 68. Ümumiləşdirilmiş keyfiyyət göstəriciləri nədir? vahid göstəricidir inteqral göstəricidir xassələrin məcmusuna daxil edilən kompleks göstəricilərdir keyftyyəğ səviyyəsidir baza göstəricisidir 69. Kompleks göstərici nədir? malın istehsalını göstərir malın daşınmasını ifadə edir malın markasını bildirir malın saxlanılmasını göstərir malın bir neçə xassəsini ifadə edir 70. Keyfiyyətin yüksəldilməsi xidmət müddətinə necə təsir edir? xidmət müddətini artırır xidmət müddətinə təsir etmir xidmət müddətini uzadır xidmət müddətini azaldır xidmət müddətinə müsbət təsir edir 71. Ekoloji xassələr hansılardır malın istehsal xassələri malın kimyəvi dağılması malın satış xassələri malın ətraf mühitə təsir qabiliyyətidir malın istismar xassələri 72. ərzaq mallarına qatılan əlavələr neçə qrupa bölünür? 3 2

11 73. Sanitar-gigiyenik ekspertizanın hüquqi bazasını nə təşkil edir gigiyenik təhlükəsizlik sanitar təhlükəsizlik hüquqi şəxslərin tələbləri fiziki-şəxslərin tələbləri Azərbaycan Respublikasının sanitar qanunvericiliyi 74. Kodun əsası dedikdə nə nəzərdə tutulur? kod strukturunda şərti işarələr koddakı işarənin sayı işarənin koddakı mövqeyi kodun uzunluğu kod əlifbasında işarənin sayı 75. Kodun strukturu nə ilə xarekterizə olunur? kodun sırası ilə ilə kodun uzunluğu ilə kodun əsası ilə kodun silsiləsi ilə kodun rəqəm əlifbası ilə 76. Keyfiyyətə nəzarət nədir? malın keyfiyyətinin normativ tələblərə uyğunluğu keyfiyyəti yaxşılaşdırmaq kenyfiyyəti yoxlamaq keyfiyyəti yüksəltmək keyfiyyəti qorumaq 77. Keyfiyyətin inteqral göstəricisi nəyi ifadə edir? dəyər və dəyəri təyin edən göstəricilərin nisbətini bildirir istehsal xərcini göstərir istismar xərcini bildirir istehlak xərcini bildirir istehlak dəyərini bildirir 78. Keyfiyyət göstəriciləri nəyə deyilir? keyfiyyət göstəriciləri malların xassələrinin kəmiyyətcə xarakterizəsidir malın tərkibidir malın səthidir malın dəyəridir malın quruluşudur 79. Malın keyfiyyəti nəyə deyilir? yararlı xassələrin məcmusu xarici görünüşü kimyəvi tərkibi fiziki xassəsi tələbə uyğunluq 80. Fitosanitar ekspertiza nəyə deyilir becərilən məhsulun keyfiyyətinin pisləşməsi bitki məhsullarının karantin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi

12 kənd təsərrüfatı məhsullarına ziyanvericilərin yayılmasının qarşısını almaq karantin xidmətinin təmini bitkilərin sanitar ekspertizası 81. əmtəə ekspertizasının mərhələləri hansılardır başlanğıc və son mərhələ hazırlıq, əsas, yekun mərhələ orta, son mərhələ orta, son və qərar mərhələsi giriş və yekun mərhələ 82. Sənəd ekspertizasının mahiyyəti nədən ibarətdir sənədlərin təhlili malı müşayiət edən texnoloji və digər sənədlərin qiymətləndirilməsidir malın kəmiyyətinin yoxlanması malın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi sənədlərin informasiyalarla tutuşdurulması 83. Xammal nədir? malın istehsalı üçün sərf edilən material fabrikat kimyəvi tərkib kimyəvi mallar yarımfabrikat 84. Mənəvi köhnəlmə nədir? malın modaya uyğun olmaması malın tərkibinin dəyişilməsi malın mexaniki təsirə uğraması malın günəş şüasından dağılması malın tam dağılması 85. Etibarlılığa verilən tələb nədir? malın istismar zamanı etibarlılığını təmin edir daimi tələb təmirə yararlılıq rəddetmə tələbi müntəzəm tələb 86. Gigiyenik tələb nədir? insanın normal fəaliyyətini təmin edən tələb psixoloji tələb təhlükəsiz tələb zərərsiz tələb fizioloji tələb 87. Funksional tələb nədir? malın öz funksiyasını yerinə yetirməsinə verilən tələbdir vahid tələbdir kompleks tələbdir riyazi tələbdir konkret tələbdir

13 88. Ümumi tələblər nədir? bərabər dərəcədə bir, ya çox mallara verilir perspektiv tələbdir vahid tələbdir kompleks tələbdir cari tələbdir 89. Nisbi keyfiyyət göstəricisi nədir? qiyməti göstərir dəyərdir istehlak xassəsidir faktiki nümunənin keyfiyyətinin baza göstəricisinə olan nisbətidir keyfiyyət səviyyəsini bildirir 90. Göstərilənlərdən hansı malın miqdar göstəricilərinə təsir edə bilər? daşınmanın şəraiti və müddəti daşınmanın şəraiti temperatur nisbi rütubət daşınmanın müddəti 91. Keyfiyyət ekspertizası nədir? Malların keyfiyyət göstəricilərinin normativ tələblərə uyğunluğunun qiymətləndirilməsi malın miqdarının təyini malın nöqsanlarının təyini nöqsanın əmələ gəlmə səbəbləri malın tarasının qiymətləndirilməsi 92. Xromotoqrafik metod nəyə əsaslanır? keyfiyyət göstəricilərinin mütləq qiymətinin təyin edilməsinə maddənin işığı keçərək udmasına mikroskopdan bir ölçü cihazı kimi istifadəsinə heç biri ikik qarışmayan fazalar arasında maddənin paylaşdırılması 93. Dequstasiya nədir? ekspert qiymətləndirilməsi məhsulu dadmaq ekspert qiymətləndirilməsinin hələ sınaqda olan məhsulu ekspert tərəfindən aparılması tədqiqat aparmaq Ekspert qiymətləndirilməsinin xüsusi sınaqdan kexirilmiş ekspert tərəfindən aparılması 94. Kombinələşmiş metodun çatışmayan cəhətləri hansılardır? çox əməliyyatlılıq prinsipiallıq çeviklik sorğu mürəkkəbliyi düzgünlük 95. PATTERN metodu neçə mərhələdir? 3

14 2 96. İmitatorlar nədir saxta mallar təbii malların əvəz edilməsində işlədilən saxta mallar oxşar əlamətli təbii mallar əvəzedicilər oxşar mallar 97. Saxtalaşmanın növləri hansılardır çeşid çeşid, keyfiyyət, kəmiyyət, dəyər, məlumat kəmiyyət dəyər keyfiyyət 98. Bir qrup ekspertlərin naməlumluq və ya risk şəraitində qiymətləndirməsi hansı metoda aiddir? ekspert metoduna laboratoriya metoduna qeydetmə metoduna sosioloji metoda alət metoduna 99. Ekspert qrupunun tərkibinə neçə ixtisasçı daxil edilir? Ekspert komissiyası neçə qrupdan ibarət olur? Ekspert qrupunun tərkibi neçə nəfərdən az olmamalıdır? Ekspertiza aktı neçə hissədən ibarətdir 3 8 2

15 103. əmtəə ekspertizasının əsas mərhələsinə nələr daxildir ekspertlərin ekspertiza yerinə gəlməsi dequstasiya komissiya üzvlərinin toplanması ekspertlərin və işçi qruplarının bir yerə yığılması yeni malların gətirilməsi mala düzgün yanaşma 104. Hansı mallar üçün müqayisə metodlarından istifadə etmək olar? keyfiyyətcə yeni mallar üçün yemlik dərəcəsi 50% olmayan mallar üçün cüzi yenilikli mallar üçün yenilik dərəcəsi 90% olmayan mallar üçün yemlik dərəcəsi 70% olmayan mallar üçün 105. Ümumi ekapertiza aid olanları seçin: 1)malın kəmiyyət xarakteristikası 2) ekspertin soyadı, adı və atasının adı 3) ekspertin və ya ekspert qrupunun imzaları 4 )qiymətləndirilən malın miqdarı 5 )mal gətirən və ya mal göndərənin adı 6 )ekspertiza üçün sənədlər 7 )malın keyfiyyəti, dərəcələri, qüsurları 8 )ekspertə təqdim olunan mal-qoşma sənədlərinin nömrəsi və tarixi 2; 4; 5; 8 1; 2; 5; 7 3; 6; 7; 8 2; 3; 4; 5 1; 2; 6; Aşağıdakılardan hansı ekspertiza aktına daxil deyil? ümumi yekun hazırlıq nəticə təsdiqləyici 107. Ekspert aktı neçə hissədən ibarət olmalıdır? Ekspert qiymətləndirilməsinin əsas mərhələləsinin başlanğıcı nədir? malın qiymətləndirilməsi üçün işçi qrupunun yığılması müəyyən edilmiş formalı müqavilələrin tərtib edilməsi sifarişçi tərəfindən tərtib olunan ərizə qaimələrin tərtib edilməsi ekspertiza akustik tərtib edilməsi alınan nəticələrin analizi ilə qiymətləndirilməsi 109. Ekspert aktı və ya rəy neçə hissədən ibarət olmalıdır? 3 2

16 110. Sənəd ekspertizası nəyə görə daha mürəkkəb hesab olunur? mal olmadığı halda belə, o texniki sənədlərdəki məmulatın düzgünlüyünə etibar etməlidir ekspert təqdim olunan onun adına, artikuluna, markalanmasına və sənədlərdə göstərilmiş əmtəə markalanma uyğun aidiyyatlığını yoxlamalıdır malların komissiyaya qəbul edən ekspert bilməlidir ki istehlakçılar qarşısında hüquq və vəzifələr konissionerdə yaranır bu ekspertizada sənədlərin xırdalıqlarına qədər oyrənilməsi və tutuşduruldugu üçün təkcə malı bilmək deyil, həmçinin uyğun malın konkret vəziyyətini qiymətləndirməyi və analiz etməyi bacarmalıdır 111. Estetik səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin IV yarımqrupa nə aid edilir? üslub birliyi istehlak prosesində satış görünüşünün saxlanma stabilliyi forma və tərkibi əlamətlər birliyi dialik markalanmasının düzgünlüyü hissələrin və tamın harmonik birliyi 112. Netto çəki nədir? malın sonrakı kütləsi qabın xalis kütləsi mal və qabın kütləsinin çəkisi qabın sonrakı kütləsi malın xalis kütləsi 113. Brutoo çəki nədir? malın xalis kütləsi malın sonrakı kütləsi mal və qabın kütləsinin çəkisi malın kq-la çəkilməsi qabın xalis kütləsi 114. ən çox kəmiyyət dəyişməsi hansı tip taralar üçün xarakterikdir? metal şüşə taxta karbon polimer 115. Təsdiqləyən ekspertiza aktına aid olanı seçin: qiymətləndirilən malın miqdarı alınan nəticələrin analizi qiymətləndirilən malın miqdarı ekspertizanın obyekti ekspert qiymətləndirmənin metodları 116. Yekun ekspertiza aktına aid olanı seçin: malın keyfiyyəti: dərəcəsi, qüsurları ekspertin və ya ekspert qrupunun imzası mal gətirənlərin adı və imzası mal göndərənin adi ekspertə təqdim olunan mal-qoşma sənədlərinin nömrəsi və tarixi 117. Ekspertiza nəticəsinə əsasən son rəyə hansı tələblər verilir?

17 obyektivlik, etibarlılıq, düzgünlük obyektivlik, zəmanətlilik, əsaslandırılmış qərar obyektivlik, etibarlılıq, əsaslandırılmış qərar etibarlılıq, zəmanətlilik subyektivlilik, zımanətlilik, qərar 118. Yekun mərhələdə qərar kim tərəfindən imzalanır? işçi qrupu ekspertizanı yekunlaşdıran ekspertlər istehlakçılar nəzarətçi laborantlar 119. Ekspertizanın hazırlıq mərhələsinə nə daxildir? malın qiymətləndirilməsi üçün işçi qrupunun yığılması müəyyən edilmiş formalı müqavilələrin tərtib edilməsi alınan nəticələrin analizi və qiymətləndirilməsi ekspertizanın əsaslandırılması ekspertiza aparılması üçün sifarişçi tərəfindən tərtib olunan ərizə və qaimə 120. Ekspert rəyi tərtib edilərkən nələr qeyd edilməlidir? sənədlərin adı, təsdiq olunması tarixi və nömrəsi sənədin adı, təsdiq edən şəxsin adı, sənədin nömrəsi sənədin adı, təsdiq edən şəxsin adı, tərtib olunmuş tarixi sənədi təsdiq edən şəxslərin imzalarının düzgünlüyü sənədin adı, tərtib olunması tarixi və nömrəsi 121. Kəmiyyət ekspertizasının nəticəsinə maraqlı tərəfdən biri etiraz edə bilərmi? xeyr müəyyən şərtlər daxilində bəli heç bir halda edə bilməz müqavilədə qeyd olunursa 122. əmtəə ekspertizası zamanı əsas mərhələdə hansı sənəd tərtib olunur? akt texniki sənəd Malı müşaiət edən sənəd yazılı ərizə qaimə 123. əmtəə ekspertizasının hazırlıq mərhələsində hansı sənəd təqdim olunur? müqavilə texniki sənəd protokol qaimə yazılı ərizə 124. Ekspertlə sifarişçinin münasibəti əmtəə ekspertizasının hansı mərhələsində təyin olunur? başlanğıc doğru cavab yoxdur əsas

18 hazırlıq yekun 125. Ekspertlər qrupunda müəyyən sahədə iş stajı hansı göstərici hesab olunur? əsas düzgün cavab yoxdur belə bir göstərici yoxdur yardımçı əlavə 126. Ekspertlər. göstəricilərinə görə komossiyanın tərkibinə daxil edilir. Nöqtələrin yerinə uyğun variantı tapın. təsnifat peşəsi və səriştəliliyi heç nə nəzərə alınmır ekspertin obyektivliyi ekspertin yaşı ekspertin stajı 127. Ekspertlər 24 saat müddətində. malları ekspertiza etmək üçün gəlməlidirlər. Aşağıda göstərilən variantlardan hansını nöqtələrin yerində işlətmək olar? satışa buraxılan tez xarab olan keyfiyyətli keyfiyyətsiz satışdan çıxarılan təhlükəli 128. əmtəə ekspertizasının keçirilməsində qaimə hansı sənəd sayılır? texniki sənəd standart sənəd hüquqi baza rəsmi icazə müqavilə 129. Müdir və baş mühasib əmtəə ekspertizasının keçirilməsi zamanı hansı sənədi imzalayırlar? müqaviləni ekspertizanın keçirilməsinə aid ərizəni qaiməni ekspertizanın son nəticəsini özündə əks etdirən yekun sənədi texniki sənədi 130. Aşağıda verilənlərdən hansı ekspertizanın məqsəd və vəzifəsini təyin edir? ekspert diplomu ərizə ekspertizanın keçirilməsinin əsasları akt arayış 131. Keyfiyyət üzrə identifikasiya nədir? yol verilən və verilməyən qüsurların aşkar etmək malın adının ona verilən tələblərlə şərtlənən çeşid xarakteristikasına uyğunluğunun müəyyən edilməsi normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş keyfiyyət tələblərinə uyğunluğunun müəyyən edilməsi yeni vaxtda uyğunsuzluğun üzə çıxarılması metodu malın verilmiş uyğunluğunun üzə çıxarılması metodu

19 132. Çeşid üzrə identifikasiya nədir? çeşid saxtalaşdırılmasının qiymətləndirilməsi yeni vaxtda uyğunsuzluğun üzə çıxarılması metodu malın adının ona verilən tələblərlə şərtlənən çeşid xarakteristikasına uyğunluğunun müəyyən edilməsi normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş keyfiyyət tələblərinə uyğunluğunun müəyyən edilməsi normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş çeşid tələblərinə uyğunluğunun müəyyən edilməsi 133. İdentifikasiya növlərindən biri yanlışdır: növ müxtəlifliyi kəmiyyət çeşid keyfiyyət partiya 134. Hansı əsas ekspertin qərarının ləğv edilməsi üçün qəbul edilə bilər? ekspertiza aktın işinin düzgünlüyünə sübhə olduqda malların kəmiyyət və keyfiyyətinə görə yekun qəbulunun aparılması ayrı-ayrı mal partiyalarında texnoloji qüsurların olması öz səlaliyyətlərinin bir hissəsinin maraqlı tərəfdən birinə verilməsi aktın ümumi və təsdiqləyici hissələrində məlumatların düzgün tam olmaması 135. Alqı-satqı müqaviləsi necə müqavilədir? kəmiyyət üzrə mühasibat ən geniş yayılmış müqavilə keyfiyyətli audit 136. Bizim eradan əvvəl 344-cü il nədir? fənnin inkişafı kəmiyyət markalanma keyfiyyət ekspertizanın yaranma tarixi 137. Sənəd hansı daşıyıcıdır? elmi sənəd markalanma məlumat informasiya ədəbiyyat 138. Köhnəlmiş sənədlərdən istifadə edilməsi nə ilə nəticələnir? təhlilin ləğvi protokolun ləğvi qərarın ləğvi ilə aktın ləğvi nəticənin ləğvi 139. Yekun qərarı nə vaxt verilir? rəydə son baxışda

20 aktın əsas hissəsində qərarda nəticədə 140. Xətanın həmişə təkrarlanan sahəsi hansılardır? təsadüfi xəta sistematik xəta qiymətləndirmə xətası heç biri ekspert xətası 141. Maraqlı tərəflər aktın hansı hissəsini imzalaya bilər? ümumi və təsdiqləyici hissəsi giriş hissəsi hazırlıq hissə əsas hissəni yekun hissəsi 142. Son rəyə hansı tələblər verilir? obyektivlik, etibarlılıq, əsaslandırılmış qərar səriştəlilik prinsipiallıq subyektivlik müstəqillik 143. ərizə və qaimə nə vaxt etibarsız sayılır? düzəliş edildikdə düzgün tərtib edilmədikdə əzilmiş olduqda subyektiv nəticələr olduqda imzalar olmadıqda 144. Ekspertizanın aparılmasında hazırlıq mərhələsi nədən başlayır? müqavilələrin bağlanması standartlaşma sertifikatlaşma aktlaşma sənədləşmə 145. Kəmiyyət saxtalaşmasının neçə üsulundan istifadə olunur? Məlumatların etibarlı olmaması zamanı ekspert nə etməlidir? ekspertiza dayandırılır qərar verilmir standarta baxılır təhlillər aparılır sənədlər yoxlanılır

21 147. Aşağıdakı hansı qiymətləndirmə növü ekspertlərin verdiyi qiymətlər zamanı əmələ gələn xətaların imkan dairəsində azaldılması üçün tətbiq olunur? test qiymətləndirmə qarşılıqlı qiymətləndirmə arqumentlilik qiymətləndirmə orqanoleptik qiymətləndirmə statistik qiymətləndirmə 148. Qeydiyyata salınmış aktlarda düzəliş etmək olarmı? olmaz ekspert rəhbərinə bildirməklə olar məsləhət aparmalı işçi qrupla məsləhətləşməli sifarişçinin razılığı ilə olar 149. Ekspertiza aktının yekun hissəsində neçə məlumat öz əksini tapmalıdır? Ekspertiza aktı neçə hissədən ibarətdir? Ekspertiza aktının ayrılmaz hissəsini nə təşkil edir? aparılan təcrübələrin protokolu ekspertin sensor yaddaşı işçi qrupunun qeydləri işçi dəftərindəki qeydləri ekspertin müşahidələri 152. Ekspert qiymətləndirilməsi nədir? əsas mərhələnin vacib tərkib hissəsidir keyfiyyət yoxlanması qablaşdırmanın yoxlanması markalanmanın yoxlanması malların miqdarının yoxlanması 153. Ekspertizanın aparılmasından ekspertlər nə vaxt imtina edə bilərlər? zəruri sənədlərin olmaması standartın olmaması əmtəəşünasın olmaması mühasibin olmaması aktın olmaması 154. əmtəə ekspertizasının keçirilməsinə hansı sənəd hüquqi baza sayılır? qaimə

22 akt nümunənin seçilməsi qeyd jurnalı protokol 155. Ekspertin hüquqlarını təsdiq edən sənəd necə adlanır? qaimədir protokoldur standartdır sənəddir aktdır 156. Mal haqqında məlumatın saxtalaşdırılması nə deməkdir? malın istehsal olunduğu ölkə göstərilmir markasız mallar sənədsiz mallar təhlükəsiz mallar təhlükəli mallar 157. Kəmiyyət saxtalaşdırılmasının üsulları neçə qruppa bölünür? Kəmiyyət saxtalaşdırılması nədir? təhlükəli istehlakçının çəkidə, həcmdə, uzunluqda aldadılması sənədsiz sənədli potensial təhlükəli 159. Növ dəyişmə necə baş verir? cüzi saxtalaşdırılır aşağı növlü mallardan istifadə olunur ucuz xammal qatılır düzgün markalanmır sənəd dəyişilir 160. Çeşid saxtalaşdırılması neçə qruppa ayrılır? Identifikasiyanın metodları hansılardır? Delfi sosioloji orqanoleptik və ölçmə Pattern ekspert

23 162. Ekspert qərarları şübhə doğurduqda qərar qüvvədə saxlanılırmı? qərar qüvvədən duşur qərar subyektiv sayılır mənfi rəy verilir qərar mənfi qarşılanır qərar müdafiə olunmur 163. Ekspertiza aktının məzmunu necə formalaşır? mal partiyasının sınaq nəticələri tələblər hər bir hissədəki məlumata uyğun cavablar yazılır təhlillər və nəticələr qərarlar 164. Ümumi hissədən başqa ekspertiza aktında nələr əks olunur? protokol hissəsi dequstasiya keyfiyyət kəmiyyət hazırlıq 165. Nümunələrin seçilmə aktında düzəliş edilmişsə, kimlər tərəfindən imzalanır? bütün komissiya üzvləri tərəfindən mühasib tərəfindən ekspert əmtəəşünas sifarişçi 166. Ayrı-ayrı mal qruplarının seçmə üsulu harada əks olunur? standartda aktda sifarişçi ilə razılaşmalı işçi dəftərində protokolda 167. Yazılı ərizə hansı mərhələdə təqdim edilir? yekun 1-ci mərhələdə hazırlıqda əsas son 168. Ekspertizanın hazırlıq mərhələsində sifarişçi mal ilə ekspertləri tanış etməlidirmi? mal partiyası ilə ekspertləri tanış etməli prinsipiallıq mal alanla tanışlıq mal göndərənlə tanışlıq ekspertləri standartla tanış etməli 169. Ekspertin səlahiyyətini təsdiq edən sənəd necə adlanır? qaimə

24 protokol sənəd standart akt 170. Qaimə hansı blanklarda yazılır? xüsusi blanklarda standartla birlikdə protokola birlikdə adi blankda aktla birlikdə 171. Ekspertizanın hazırlıq mərhələsində əsas nədər başlanır? ekspertizanın məqsəd və vəzifələri seçilir obyektiv nəticələr əldə edilməsi akt tərtibi protokol tərtibi ekspertizanın obyekti müəyyənləşir 172. Texnoloji saxtalaşdırma nədir? malın istehsal texnologiyasının saxtalaşdırılması sənədsiz saxtalaşma aktla saxtalaşma protokol saxtalaşma sənəd saxtalaşması 173. Həyata keçirmə yerindən asılı olaraq saxtalaşdırma neçə yarımqrupa bölünür? Qiymət saxtalaşdırılması nədir? aşağı keyfiyyətli malların yüksək keyfiyyətli mal qiymətinə satılması qiymətlərin dəyişilməsi aşağı qiymət yuxarı qiymət qiymətin süni artırılması 175. Ekspertin obyektivliyinin qiymətləndirilməsinin düsturu aşağıdakılardan hansıdır?

25 176. Hər bir ekspert o biri ekspertlərə qiymət verilsə sonra orta qiymət çıxarılır. Bu hansı qiymətləndirmədir? statistik arqumentliliyi qarşılıqlı sosioloji işçi qrupu tətrəfindən ekspert 177. Ekspert rəyi aktın hansı hissəsi ilə düzgün gəlməlidir? rəy aktın təsdiqedici hissəsi ilə uyğun olmalı yekun hissəsi ilə başlanğıc hissəsi ilə uyğun gəlməməlidir əsas hissəsi ilə 178. Ekspertiza aktının tarixi necə qeyd olunur? başlama və bitmə tarixi son tarix əsas tarix tarix və saat başlama tarixi 179. Ekspertiza aktının təsdiqləyici hissəsində neçə məlumat öz əksini tapmalıdır? Ekspertiza aktı tərtib edilərkən əsas nələrə fikir verilir? ekspertizanın məqsədinə ekspertizanın vasitələrinə aktın tarixinə aktın tərtib olunduğu yerə ekspertizanın üsullarına 181. Təcrübənin protokolu düzgün tərtib edilməmişsə, ekspert nə etməlidir? ekspert sınaq laboratoriyasına müraciət etməli digər səriştəli ekspertlərin rəyini soruşmalı

26 işçi qrupunu yoxlamalı fiziki göstəricilərə baxmalı ekspert məsləhət aparmalı 182. Son rəydə nəticələr necə ifadə olunmalıdır? qısa və dürüst ətraflı əsaslandırılmış məntiqli geniş 183. Saxtalaşdırılmış ölçü vasitələri hansılardır? çəki daşları, tərəzilər, ölçü qabları standart texniki şərt nəqliyyat vasitələri sənədlər 184. Kəmiyyət saxtalaşdırılmasına qarşı hansı orqanlar mübarizə aparır? dövlət metrologiya xidmətləri polis hüquqi orqanlar inzibati orqanlar prokurorluq 185. Keyfiyyət saxtalaşdırılmasının ən geniş yayılmış tipii necə adlanır? növ dəyişmə əlavələr qatılmış sənədsiz təhlükəli aşağı sort 186. Keyfiyyəti saxtalaşdırılmış mallar neçə növə ayrılır? Keyfiyyət saxtalaşdırılması nədir? markalanma əlaməti su əlavə etmək əlavələr qatmaq məhsulun tərkibində aşağı keyfiyyətli xammaldan isifadə sənəd təhrifi 188. Saxtalaşma neçə növə bölünür? 5 3 2

27 189. Identifikasiya vasitələri necə sənəddir? normativ sənəd texniki sənəd ərizə qaimə mühasibat sənədi 190. Identifikasiyanın ən əhəmiyyətli kriteriyası nədir? xarici görünüş hamarlıq oxşarlıq qohumluq üz səthi 191. Keyfiyyət identifikasiyası nəyi göstərir? normativ sənəddəki tələbə uyğunluq qohumluq eynilik tamlıq yaxınlıq 192. Identifikasiyanın idarəedici funksiyası hansı standartda reqlamentləşdirilməlidir? beynəlxalq standartda texniki şərtdə texnoloji sənəddə mili standartda normativ standartda 193. Identifikasiyanın məlumatlandırıcı funksiyası nə deməkdir? informasiyanın çatdırılması qohumluq oxşarlıq yaxınlıq sənədin çatdırılması 194. Akt ekspertizasının düzgün tərtib olunmaması hansı hala aid edilir? ekspertin buraxdığı tipik səhv informasiyanın olmaması standartın olmaması məlumatın olmaması sənədin olmaması 195. Ekspert sınaq laboratoriyalarına nümunələri nə vaxt göndərir? fiziki-kimyəvi göstəricilər lazım olduqda standarta əsasən texniki sənədə əsasən informasiya üçün sənədə əsasən 196. Ekspertiza zamanı köməkçi fəhlələr ayrılmamışsa, ekspert nə etməlidir? ekspertizadan imtina edilir informasiya toplanır

28 təhlillər aparılır qərarlar qəbul edilir ekspert bürosuna məlumat verilir 197. Ekspertiza zamanı köhnəlmiş sənədlərdən istifadə edilməsi nə ilə nəticələnir? qərarın əsaslandırılmamasına subyektivliyə ziddiyyətə məsuliyyətsizliyə tipik səhvə 198. əmtəə ekspertizasının şifahi aparılması nə ilə nəticələnir? tipik səhvə gətirilməsinə əsassız qərarın qəbul edilməsinə qərarın səhvinə qərarın subyektivliyinə qərarın şübhə doğurması 199. Ekspert qərarları fəaliyyətdə olmayan sənədlərə istinad edildikdə nə baş verir? qərar qəbul olunmur qərar mənfi qiymətləndirilir qərar qüvvəyə minmir qərar subyektiv sayılır qərar şübhəli sayılır 200. Ölçü vasitələri nasaz olduqda ekspert qərarları necə qiymətləndirilir? keyfiyyətsiz mallar nöqsanlı mallar malların miqdarının dəyişməsi standart mallar qərar ləğv edilir 201. Мüxtəlif mal göndərənlərdən mal daxil olduqda ekspertiza aktının sayı necə müəyyənləşir? mal göndərənlərin sayı qədər ekspertiza aktı sənədsiz mallar tarasız mallar keyfiyyətsiz mallar texnoloji nöqsanlı mallar 202. Ekspertiza aktının əsas hissəsi nə ilə yekunlaşır? yekun qərarı kəmiyyət dequstasiya hazırlıq keyfiyyət 203. Yekun aktı neçə hissədən ibarətdir? 3 2

29 204. Sınaq protokolları əldə edildikdən sonra nə baş verir? ekspertizanın yekun mərhələsi əsas mərhələ akt tərtibi protokol tərtibi hazırlıq mərhələsi 205. Nümunələrin seçilmə aktı kim tərəfindən imzalanır? bütün komissiya üzvləri tərəfindən əmtəəşünas tərəfindən işçi qruppu tərəfindən ekspert qruppu tərəfindən mühasib tərəfindən 206. Ekspert tədqiqatları hansı metodla keçirilir? seçmə üsulu ilə orqanoleptiki lamisə üsulu ilə vizual sosioloji üsulla 207. Ekspertin şəxsi təhlükəsizliyi qorunmadıqda ekspert nə etməlidir? ekspertizanı dayandırmalı sənədlərlə tanışlıq əmtəəşünasla məsləşətləşməli akt tərtib etməli müqavilə şərtləri ilə tanış olmalı 208. Ekspertiza zamanı mal olmadıqda ekspert nə etməlidir? ekspertiza dayandırılmalı informasiyalar toplanmalı standartlara baxılmalı auditə məlumat verməli sənədlərə baxılmalı 209. Ilkin ekspertiza aktları hansı növ ekspertizada tələb olunur? təkrar ekspertizada kompleks ekspertizada son ekspertizada yekun ekspertizada nəzarət ekspertizasında 210. Malı müşayiət edən sənədlər hansı mərhələdə tərtib edilir? əsas yekun 1-ci mərhələ son mərhələ hazırlıq 211. Ekspertizanın əsas mərhələsinin başlanğıcı nə hesab olunur? ekspertin sifarişçinin yanına gəlməsi ekspertlə mühasibin görüşməsi

30 sifarişçinin ekspert bürosuna gəlməsi məhsulun dequstasiyası ekspertin əmtəəşünasla görüşməsi 212. əmtəə ekspertizasının hazırlıq mərhələsində nə təyin olunur? ekspertlə sifarişçinin münasibəti müdirlə mühasib münasibəti əmtəəşünasla ekspert arasında münasibət heç bir münasibət sifarişçi ilə mal alanın münasibəti 213. Tez xarab olan məhsullara ekspertlər hansı müddətə gəlməlidir? 24 saat 8 saat 0 saat 36 saat 30 saat 214. Ekspertizanın keçirilməsinə aid sifarişi kim tərtib edir? sifarişçi sanitar həkim əmtəəşünas sədr ekspert 215. Ekspertizanın məqsəd və vəzifələrini nə təyin edir? ekspertizanın keçirilməsinin əsasları ekspert diplomu akt xərclərlə ərizə 216. Malları məhv etdikdə hansı hüquqi sənəd tərtib olunur? akt təqdimat protokol blank məktub 217. Mexaniki məhvedilmə hansı üsulla aparılır? döyməklə emal yolu ilə əritməklə kimyəvi birləşmələrin təsiri ilə yandırmaqla 218. Hansı məhsullar məhv edilir? təhlükəli məhsullar standart mallar təkrar xammal tullantı qeyri-standart mallar

31 219. Sensor metodlar neçə növə bölünür? Ekspertiza metodları hansı növlərə bölünür? obyektiv və evristik sorğu sosioloji statistik riyazi 221. İstehlakçıların neçə faizi duzlu və turşulu dadları qarışdırır? Sensor metodların üstün cəhətləri hansılardır? dadbilmə eşitmə subyektivlik obyektivlik sadəlik və tezlik 223. Evristik metodlar hansı növə bölünür? sorğu qiymətləndirmə ekspert, sosioloji statistik riyazi 224. Ekspertiza metodları hansı növlərə bölünür? sorğu statistik sosioloji riyazi obyektiv və evristik 225. Ekspert seçilmək üçün namizədlər hansı standarta uyğun olmalıdır? qanuna texniki şərtə normativ sənədə İSO Beynəlxalq standarta milli standarta 226. Lamisə metodunda həssas analizatorlar harada yerləşir? dəridə boyun arxasında

32 eşitmə orqanında göz orqanında barmaqların sonluqlarında 227. Rənglər neçə qrupa bölünür? Ticarət işçilərindən neçə faizi şor və turş dadları qarışdırır? İstehlakçıların neçə faizində dadbilmə qabiliyyəti vardır? Sensor metodlar üçün hansı əsaslar xarakterikdir? obyektivlik hiss orqanları ehtimallar keyfiyyət göstəricisi fizio-psixoloji əsas 231. Ekspert metodlar hansı növə bölünür? kütləvi sorğu məntiqi üsul sosioloji üsul statistik üsul sorğu, qiymətləndirmə, riyazi-statistik 232. Evristik metodlar neçə növə bölünür? Obyektiv metodlar hansı növlərə bölünür? anket məntiqi üsul nəzəriyyə son nəticə sensor, alət, qeydetmə

33 234. Qiymətləndirmə metodu nəyə imkan verir? keyfiyyət haqda ətraflı, obyektiv fikir söyləməyə malın satışına malın tətbiqinə texniki şərtə normativ sənədə 235. Ekspertlərin keyfiyyət qiymətləndirməsi hansı problemlərlə bağlıdır? təlimatla nəzəri və metodik problemlə proqnozla keyfiyyət problemi ilə texniki şərtlə 236. Ekspert namizədlərin yoxlamaları neçə gün çəkməlidir? Attestasiyadan sonra ekspertlər öz biliklərini necə artırmalıdır? xüsusi ədəbiyyat mütaliə etməli standartların məzmunu ilə tanış olmalı ixtisası təkmilləşdirmə kurslarına getməli dialoq yolu ilə müzakirə yolu ilə 238. Hansı müstəsna halda ali təhsilə malik olmayan şəxslər attestasiya prosesinə cəlb edilir? istisas təkmilləşmə kurslarında iştirak edən şəxslər ekspertiza şəklində böyük təcrübə toplanmış şəxslər yararnan şəraitə uyğun və düzgün reaksiyanı göstərməsi ünsiyyətdə olduğu şəxslərə hörmətlə yanaşan şəxslər ən azı dörd tam ekspert yoxlanmasının iştirakı ilə seçilən şəxslər 239. Ekspertin attestasiyadan sonra öz bilik və vərdişlərinin, ixtisasının təkmilləşdirilməsinə aid deyil? müştərək yoxlamalar zamanı öz biliyini müstəqil tələb etməyi bacarmalıdır o, ixtisas təkmilləşdirmə kurslarında iştirak etməlidir o, mürəkkəb vəziyyətdə düzgün qərar qəbul etməlidir o, ekspertiza metodlarının müasir tələblərinə uyğun olmalıdır o, mütəmadi daraq məhsulun ekspertizası üzrə ekspertlər tərəfindən həyata keçirilən yoxlamalarda iştirak etməlidir 240. Ekspertin və ekspertizada iştirak edən təşkilatın nümayəndəsinin imzaları hansı əmtəə-mal ekspertizası aktında qeyd olunur? sınaq protokolu protokol ümumi təsdiqləyən yekun 241. Dəst üzrə malların ekspertizası ərzaq malları üçün aparıla bilər? dəst halında markalanmış ərzaq malları üçün aparılır Xeyr, çünki yalnız qeyri-ərzaq malları üçün xarakterikdir

34 Bəli, sadəcə ərzaq malları üçün aparılır Bəli, yalnız kompleks sifariş üzrə ticarətdə məhsulun və çatdırılması zamanı mümkündür doğru cavab yoxdur 242. Ekspert qrupunun sayının təyin olunmasına təsir göstərən digər amillərdən biri yanlışdır? ixtisasçıların olma imkanı ekspert qrupunun idarə olunmasının mümkün olması sorğu işinin aparılmasının yol verilən həddi ekspert qrupunun sayı ilə orta qrup xətası arasında veqsessiya asılılığı üzə çıxarmaq üsulu ekspert qrupu yaradılan təşkilatın imkanları 243. əmtəə ekspertizasının subyekti kimi hansı şəxslər iştirak edə bilər? bütün variantlar yanlışdır fiziki və hüquqi şəxslər yalnız fiziki şəxslər yalnız hüquqi şəxslər bütün cavablar doğrudur 244. Verilənlərdən hansı ekspertiza aparılarkən ekspertin öhdəsinə düşən vəziyyətə aid deyil? istifadə edilmiş və ya keyfiyyətinə məhsulun məhv edilməsi Etik normalara riayət etməmək təhlükəli məhsulu seçmək və onları məhv etmək özünə təsir göstərilmə cəhtlərinin qarşısını almaq dövlət orqanları idarəsinin tələbi ilə birgə ekspertizalarda iştirak etmək 245. Təyinatından asılı olaraq ekspertizanın aparılması üçün tətbiq olunan bütün vasitələr neçə qrupa bölünür? Aşağıda verilən sənədlərdən hansı ekspertiza aparılarkən mühüm vasitədir? sənədlər ərizələr pratakollar Aktlar Nümunələr 247. Müxtəlif mal partiyasında nöqsan olduqda ekspertiza aktları necə tərtib olunur? keyfiyyətli mallar çoxsaylı ekspertiza aktı markasız mallar tarasız mallar sənədsiz mallar 248. Identifikasiyanın malın çeşidinə aid funksiyası nə deməkdir? çeşid qohumluğu çeşid oxşarlığı çeşidi təsdiqləmə çeşid yaxınlığı çeşidləmə

35 249. Ekspertiza aktının sayı necə müəyyənləşir? mal göndərənlərin sayı qədər ekspertiza aktı sənədsiz mallar tarasız mallar keyfiyyətsiz mallar texnoloji nöqsanlı mallar 250. əgər seçilmə aktında düzəliş edilərsə, kimlər tərəfindən imzalanır? bütün komissiya üzvləri tərəfindən ekspert sifarişçi mühasib əmtəəşünas 251. Ekspertiza aktının sayı necə müəyyən olunur? mal partiyasının sayı aktın sayına bərabər olur standart mallar ilə qeyri-standart mallar ilə təhlükəli mallar ilə nöqsanların sayı 252. Ekspertiza aktının ümumi hissəsində neçə məlumat öz əksini tapmalıdır? Son rəydə hansı nəticələr nəzərə alınmalıdır? tədqiqat və laboratoriya sınaqlarının nəticələri sensor nəticələr vizual nəticələr lamisə nəticələri orqanoleptik nəticələr 254. Ekspertizanın son rəyi kim tərəfindən sənədləşdirilir? müstəqil ekspert tərəfindən sifarişçi tərəfindən əmtəəşünas tərəfindən dəvət olunmuş nümayəndə tərəfindən işçi qrupu tərəfindən 255. Ekspertizanın məqsəd və vəzifələrinin təyinindən sonra nə edilir? vasitə və metodlar seçilir sənədlər seçilir aktlar yazılır protokol tərtib edilir standartlar seçilir 256. Birinci yarımqrup necə adlanır? texnoloji standartlı

36 standartsız protokollu sənədli 257. Informasiya saxtalaşdırılması nədir? mal haqqında təhrif olunmuş məlumat verilməsi sənəd informasiyası marka informasiyası reklam informasiyası standart informasiyası 258. Təhlükəsiz saxtalaşdırılmada istehlakçıya hansı ziyan vurulur? maddi və mənəvi ailə büdcəsinə ziyan əmlaka ziyan ətraf mühitə ziyan maliyyə ziyanı 259. Çeşid saxtalaşdırılması nədir? malın başqa adda istehlakçıya təqdimi tərkibin dəyişməsi xarici görünüşün dəyişməsi rəngin dəyişməsi ad dəyişmə 260. Saxtalaşdırma nə deməkdir? oxşadılan tərkibi dəyişmiş qazanc əldə etmək eyniləşmə aldatmaq 261. Identifikasiyanın neçə metodu vardır? Müxtəlif mal partiyasında texnoloji nöqsan müşahidə edildikdə ekspertiza aktları necə tərtib olunur? nöqsansız mallar sənədsiz mallar markasız mallar tarasız mallar çoxsaylı ekspertiza aktı 263. Aktın yekun qərarını kimlər tərtib edir? ekspertlər baş mühasib auditor rəhbərlik işçi qrupu

37 264. Nümunələrin seçilmə aktında düzəliş etməyə icazə verilirmi? icazə verilmir sifarişçiyə icazə verilir əmtəəşünasa icazə verilir qrupp rəhbərinə icazə verilir ekspertlərə icazə verilir 265. Ekspert seçmə üsulunu hansı sənədə əsasən aparmalıdır? normativ sənədə qəbul aktına nümunənin seçmə aktına sifarişçinin tələbinə alqı-satqı müqaviləsinə 266. Ekspertiza aparılması üçün tələbə uyğun şərait olmadıqda ekspert nə etməlidir? ekspertizanı dayandırmalı texniki sənədlər toplamalı texnoloji sənədlərə baxmalı akt tərtib etməli standart tələb etməli 267. Nəzarət ekspertizası zamanı hansı sənəd tələb olunur? ilkin ekspertiza aktı sınaq protokolu akt qaimə ərizə 268. Ekspertlər hansı göstəricilərinə görə komissiyanın tərkibinə daxil edilir? təsnifat peşəsi, səriştəliliyi ekspertin yaşı ekspertin obyektivliyi heç nə nəzərə alınmır ekspertin stajı 269. Ekspertlər hazırlıq mərhələsində hansı sənədləri əldə edirlər? əmtəə ekspertizasının təyinatı haqda sənəd müqavilə normativ sənəd texniki sənəd akt 270. əmtəə ekspertizasının keçirilməsi neçə mərhələdə aparılır? Hansı mallar təkrar sənaye emalından keçirilir? qeyri-standart mallar xarab mallar

38 çürümüş mallar keyfiyyətsiz mallar nöqsanı aradan qaldırmaq mümkün olmadıqda 272. Təhlükəli məhsullar hansı üsulla məhv edilir? termiki, mexaniki yalnız mexaniki yalnız kimyəvi yalnız texnoloji yalnız termiki 273. Mal partiyası ilə identifikasiya nədir? nümunənin mal partiyasına aid olması eyniliyi qohumluğu düzəliş partiya oxşarlığı 274. Ekspertizanın yekun mərhələsinin məqsədi nədir? alınmış nəticələrin təhlili və qiymətləndirilməsi əmtəəşünasın səriştəliliyi ekspertin müstəqilliyi itkinin təyini ekspertin səriştəliliyinin təyini 275. əgər məhsul keyfiyyətsizdirsə, onunla necə rəftar olunur? məhv edilməyə tövsiyə olunur anbara verilir istehsalçıya göndərilir satışa göndərilir ucuzlaşmaya göndərilir 276. əmtəə ekspertizasının keçirilməsinə aid ərizəni kim imzalayır? müdir və baş mühasib əmtəəşünas həkim istehsalçı ekspert 277. əmtəə ekspertizası zamanı sifarişçi hazırlıq mərhələsində nələri etməlidir? ekspertlərin iş yerini hazırlamaq prinsipiallıq eksperti mal göndərənlə tanış etməli ekspertləri mal partiyası ilə tanış etməli ekspertləri standartla tanış etməli 278. Nümunələrin seçmə aktı hansı mərhələdə tərtib edilir? hazırlıq əsas son yekun 1- ci mərhələ

39 279. Ekspertiza aktının əsas hissələrini göstərin. ümumi hazırlıq dequstasiya keyfiyyət miqdar 280. Ekspert qərarları elmi cəhətdən əsassız olduqda nə baş verir? qərar ləğv edilir qərar müdafiə olunur qərar əsassız sayılır qərar subyektiv sayılır qərar rəyə göndərilir 281. Ekspertin məsləhəti nəyə əsaslanır? ekspertin təhsilinə ekspertin obyektivliyinə ekspertin təcrübəsinə və səriştəliliyinə ekspertin yaşına ekspertin prinsipiallığına 282. Ekspertizanın çatışmayan informasiyalarla davam etdirilməsi nə ilə nəticələnir? qeyri-obyektiv qərarların qəbul edilməsinə qərarın mənfi rəylə qarşılanması qərarın şübhə doğurması qərarın subyektivliyi standartın olmaması 283. Ilin soyuq aylarında istiy erlərin yaradılmaması zamanı ekspert nə etməlidir? ekspertiza dayandırılır məsləhət aparılır standart tələb olunur informasiyalar tamamlanır sənədlər təhlil olunur 284. Ekspert göstəricilər nomenklaturasını kimlə razılaşdırmalıdır? işçi qruppu ilə baş mühasiblə mühasiblə sifarişçi ilə əmtəəşünasla 285. Identifikasiya nə deməkdir? eyniləşdirmək yaxınlıq qohumluq normativ sənəd oxşarlıq 286. Identifikasiyanın neçə növü vardır? 3

40 İdentifikasiya kriteriyaları necə olmalıdır? obyektiv oxşar bütöv tam subyektiv 288. Keyfiyyət saxtalaşdırılmasının üsulları hansılardır? su əlavə etmə cüzi saxtalaşdırma tam saxtalaşdırma əlavələrdən istifadə, növ dəyişmə kobud saxtalaşdırma 289. Birinci növ saxta mallar necə adlanır? istehlakçının həyatı üçün təhlükəsiz ətraf mühitə zərərsiz faunaya zərərli floraya təhlükəli sənədsiz 290. Satışqabağı saxtalaşma nədir? malın satışa hazırlıq dövründə saxtalaşma istehlakçı saxtalaşması alıcı saxtalaşması bütöv saxtalaşma satışdan sonra saxtalaşma 291. Ekspertin iş təcrübəsi az olduqda onu hansı qruppa aid etmək lazımdır? daha təcrübəli olan ekspertlər qrupuna daxil etmək lazımdır yeni ekspertlə əvəz etmək təkmilləşməyə göndərmək attestasiyadan keçirmək tərkibdən çıxarmaq 292. Ekspertizanın əsas mərləhəsində sifarişçi ekspertə neçə sənəd təqdim etməlidir? Nümunələrin seçilmə aktında neçə göstərici əks olunur?

41 294. Ekspertiza aktında ekspertiza aktının hansı xassələri öz əksini tapmalıdır? obyektin çeşidi, kəmiyyət və keyfiyyət xarakteri obyektin ölçü vahidi obyektin tarası obyektin nöqsanları obyektin həcmi 295. Ekspertiza aktı ekspertiza təşkilatına nə vaxt göndərilir? tərtib olunduqdan sonrakı gün 12 saatdan sonra 24 saatdan sonra saatdan sonra 2 gyndən sonra 296. Ekspertiza keçirilən zaman sifarişçi nə tərtib edir? sifariş qaimə ərizə müqavilə akt 297. əmtəə ekspertizası zamanı alınmış nəticələrin təhlili və qiymətləndirilməsi hansı mərhələdə əks olunur? yekun ilkin 1-ci düzgün cavab yoxdur son 298. Ekspertizanın yekun aktı neçə hissədən ibarətdir? Ekspertiza aktında ümumi hissədən başqa nə əks olunur? protokol hissə kəmiyyət hazırlıq keyfiyyət dequstasiya 300. Nə zaman ekspertlər və ekspert təşkilatları informasiya mənbələri və sistemləri yaratmalı olurlar? əmtəə ekspertiza zamanı əgər mal keyfiyyətsiz olarsa mal keyfiyyətlidirsə mal yararsız olan zaman kütləvi ekspertiza zamanı 301. Yeni malların ekspertizası çox vaxt hansı sənədə əsasən aparılır? layihə-konstruktor sənədlərinə əsasən ərizəyə əsasən

42 təqdimata əsasən akta əsasən lisenziyaya əsasən 302. Qeyri-ərzaq mallarına edilən əlavələr neçə qrupa bölünür? əlavələr neçə qrupa bölünür? Gigiyenik tələblərə nələr aid edilir? saxlanmanın təhlükəsizliyi myəvi, radiasiya və mikrobioloji göstəricilər texnoloji rejimlərin səmərəliliyi xidmət işçilərinin məsuliyyəti 305. materiallarından hazırlanan mallar üçün hansı tələbin vacibliyi əhəmiyyət kəsb edir? texnoloji estetik erqonomik funksional gigiyenik 306. İnformasiya daşıyıcıları hansı növlərə bölünür normativ sənədlərə sənədlərə, markalanmaya, xüsusi ədəbiyyata sənədlərə məlumatlara xüsusi ədəbiyyata 307. Elmi dərəcəsi olan şəxslərə peşəkar ekspert üçün neçə il staj tələb olunur? Sənədlər hansı növlərə bölünür? normativ, texniki, texnoloji ticarət sənədlərinə standarta texniki şərtə müqavilələrə 309. Ekspertin şəxsi keyfiyyəti hansılardır

43 obyektivlik, məsuliyyətlilik, qərəzsizlik, prinsipiallıq prinsipiallıq obyektivlik qərəzsizlik məsuliyyətlilik 310. Ekspertə işləmək üçün namizədin bu sahədə neçə il iş stajı olmalıdır İstehlak mallarının əmtəəşünaslığı neçə hissədən ibarətdir? əmtəəşünaslıq fəninin əsasını malların istehlak dəyəri təşkil edir fikri hansı alimə məxsusdur? K.Marks A.Smitə K.Pavlovski İ.Vavilov D.Rikardo 313. əmtəəşünaslığın predmeti haqda ən dəqiq təyini hansı məşhur alim vermişdir? İ.Vavilov K.Pavlovski K.Marks D.Rikardo A.Smit 314. əmtəəşünaslıq darıxdırıcı ada malik olan bir elmdir fikri hansı alimə məxsusdur? A.Smitə K.Marksa İ.Vavilova D.Rikordova K. Pavbuvskiyə 315. Texniki sənədlər hansı sənəd növlərinə bölünür standartlar malı müşayiət edən sənədlər normativ sənədlər texniki şərtlər malı müşayiət edən sənədlər və layihə-konstruktor sənədləri 316. İnformasiya istehlakçısı kimdir fiziki şəxs hüquqi şəxs informasiyadan istifadə edən şəxs