Boşanma Prosesi Necə Başlayacaq

“Zənnimcə, bu müddəa ilə Mülki Məcəllənin şərh olunan müddəası arasında ziddiyət vardır. “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Konstitusiya Qanununun göstərişini rəhbər tutaraq qeyd edilməlidir ki, Mülki Məcəllə mülki hüquq normalarını əks etdirən digər məcəllə və qanunlarla ziddiyyət təşkil etdikdə, Mülki Məcəllə tətbiq edilir”, – vəkil deyib.

Nikahın pozulması zamanı əmlak bölgüsü necə həll edilməlidir?

Bu gün məhkəmələrdə araşdırılan işlərin böyük qismi məhz boşanma zamanı yaranan əmlak mübahisələri ilə əlaqədardır. Bu mövzu ilə əlaqədar cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində aparılan müzakirələrdə boşanmadan sonra daha çox qadınların mülkiyyət hüquqlarının pozulduğu iddia olunur. Bəs qanunvericilik boşanma zamanı və yaxud boşanmadan sonra yaranmış əmlak mübahisələrinin həllini necə tənzimləyir?

“Azərbaycan Hüquq İslahatları Mərkəzi” (AHİM) İctimai Birliyinin sədri, Vəkillər Kollegiyasının Rəyasət Heyətinin üzvü Anar Bağırov Trend-ə bildirib ki, məhkəmə təcrübəsində tərəflər arasında boşanma zamanı və yaxud boşanmadan sonra yaranmış əmlak mübahisəsi qüvvədə olan Mülki və Ailə Məcəllələrinin tələblərinə uyğun öz həllini tapır.

“Hər iki Məcəllədə qeyd olunur ki, ərlə arvadın nikah dövründə qazandıqları əmlak onların ümumi mülkiyyətidir. Burada istisna hal ondan ibarətdir ki, tərəflər arasında bağlanmış nikah müqaviləsində və ya onların arasındakı razılaşmada ayrı qayda nəzərdə tutulmasın”, – Bağırov deyib.

Vəkilin sözlərinə görə, nikaha girməzdən əvvəl tərəflərin hər birinə mənsub olmuş əmlak, habelə onlardan birinin nikah dövründə hədiyyə kimi və ya vərəsəlik qaydasında aldığı əmlak onun öz mülkiyyətidir.

“Məsələn, ərə babasından vərəsəlik qaydasında verilmiş mənzil və ya arvada toy hədiyyəsi kimi verilmiş müxtəlif zinət əşyası onların öz mülkiyyətidir və birgə mülkiyyət sayıla bilməz. Həmçinin fərdi istifadə olunan əşyalar – geyim, ayaqqabı və s. əşyalar ümumi vəsait hesabına əldə edilsə də belə, həmin əşyadan istifadə edən şəxsin öz mülkiyyəti hesab edilir”, – o deyib.

AHİM sədri qeyd edib ki, bəzi hallarda ailədə arvadın müstəqil qazancının olmaması, bütün əmlakların ər tərəfindən alınması səbəbindən onların birgə mülkiyyəti hesab edilə bilməməsi barədə cəmiyyətimizdə yanlış mövqe mövcuddur. Lakin qeyd edilməlidir ki, nikah dövründə ev təsərüffatı ilə, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzürlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan arvad da belə ümumi əmlak üzərində eyni hüquqa malikdir.

Bağırovun sözlərinə görə, Ailə Məcəlləsində boşanma zamanı ərlə arvadın birgə nikah dövründə əldə etdikləri əmlakın bölünməsi məhkəmə tərəfindən həll edilməli olan məsələ kimi nəzərdə tutulmuşdur.

“Ər-arvad birgə nikah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlakı öz aralarında bağlanmış notariat qaydasında təsdiq edilmiş sazişə əsasən bölə bilərlər. Mübahisə yarandığı təqdirdə tərəflər ümumi əmlakın bölünməsini və yə həmin əmlakda payının müəyyən olunmasını məhkəmə qaydasında tələb edə bilərlər. Təcrübədə bir qayda olaraq ər-arvadın birgə nikah dövründə əldə etdikləri ümumi əmlak bölündükdə onların payları bərabər müəyyən olunur. Bəzi hallarda yetkinlik yaşına çatmayan uşağın mənafeyi nəzərə alınaraq ümumi əmlakdakı paylar bərabər bölünməyə də bilər”, – vəkil deyib.

Vəkilin sözlərinə görə, tərəflər arasındakı nikah münasibətlərinə xitam verildikdən sonra arvadın (ərin) birgə yaşadığı mənzildə yaşayış hüququnun mövcud olub-olmaması aktual problemlərdəndir.

“Məhkəmə təcrübəsinə əsaslanaraq qeyd etmək istəyirəm ki, arvadın ərlə birlikdə nikah zamanı yaşadıqları mənzildə boşanmadan sonra yaşayış və istifadə hüququnun mövcud olması barədə mübahisə həll edilərkən ilk öncə mənzilin hüquqi vəziyyəti qimətləndirilməlidir. Mülki Məcəllənin tələbinə görə yaşayış binasının tərkib hissəsindən istifadə hüququnun əmələ gəlməsi üçün mülkiyyətçi ilə bağlanmış, notariat qaydasında təsdiqlənmiş yazılı razılaşma zəruridir. Məsələn, gəlinin qayınatasının mülkiyyətçisi olduğu evdə yaşaması üçün qayınatası ilə aralarında notarial qaydada təsdiq olunmuş razılaşma olmalıdır. Bu müddəa ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən bir neçə Plenum qərarı qəbul edilmişdir. Bəzi hallarda məhkəmələr öz qərarlarında bu növ mübahisələrə qiymət verərkən mülkiyyətçi ilə birgə yaşayan ailə üzvünün yaşayış sahəsindən istifadə hüququnun yaranması üçün tərəflər arasındakı etibarlı ailə əlaqələrinin əsas rol oynadığını göstərirlər. Məsələn, mülkiyyətçi ər olarsa, bu halda arvadın onlar arasında etibarlı ailə əlaqələrinin olması məhkəmələr tərəfindən əsas kimi qəbul edilir”, – o deyib.

Yaşayış sahəsindən istifadə hüququna gəlincə isə, Bağırov bildirib ki, yaşayış sahəsindən istifadə hüququ olan mənzil mülkiyyətçisinin hər bir ailə üzvü, hətta boşanmadan sonra mənzildən sərbəst surətdə istifadə edə bilər.

“Ailə üzvünün mənzildən istifadə hüququna xitam vermək üçün Mülki Məcəllədə kompensasiya institutu nəzərdə tutulmuşdur. Kompensasiya institutu dedikdə cəmiyyətimizdə mənzildən istifadə hüququ olan şəxsə mənzilin bölünməsini və dəyərindən ona pay ödənilməsini tələb etmək hüququ kimi anlaşılır. Bunun yanlış mövqe olduğu diqqətinizə çatdırmaqla qeyd etməliyəm ki, kompensasiya – istifadəçiyə mülkiyyətçinin hesabına müəyyən müddət daxilində əvvəlki mənzildə olan şəraitlə müqayisədə başqa yaşayış yerində oxşar yaşamaq imkanını verən bir institutdur”, AHİM sədri bildirib.

Onun sözlərinə görə, 1 oktyabr 2009-cu il tarixdən qüvvəyə minmiş yeni Mənzil Məcəlləsində nəzərdə tutulub ki, əgər yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə keçmiş ailə üzvü arasında başqa razılaşma yoxdursa, yaşayış sahəsinin mülkiyyətçisi ilə ailə münasibətlərinə xitam verildikdə, keçmiş ailə üzvünün həmin yaşayış sahəsindən istifadə hüququ saxlanmır.

“Zənnimcə, bu müddəa ilə Mülki Məcəllənin şərh olunan müddəası arasında ziddiyət vardır. “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Konstitusiya Qanununun göstərişini rəhbər tutaraq qeyd edilməlidir ki, Mülki Məcəllə mülki hüquq normalarını əks etdirən digər məcəllə və qanunlarla ziddiyyət təşkil etdikdə, Mülki Məcəllə tətbiq edilir”, – vəkil deyib.

Boşanma Prosesi Necə Başlayacaq

Boşanma prosesi – bunun nəticəsində bir ailə birliyinin rəsmi olaraq ləğv edildiyi tanınan qanuni bir prosedurdur. Təəssüf ki, bütün həyat yoldaşları bu çətin həyat mərhələsini ağrısız keçməyi bacarmırlar. Evliliyin ləğvi zamanı həm ərlə arvad arasındakı fikir ayrılıqları, həm də lazımi sənədlərin olmaması ilə əlaqəli müxtəlif çətinliklər yarana bilər. Boşanmanın mümkün qədər tez və asan keçməsi üçün qanunun tələblərini əvvəldən xatırlamalısınız. Boşanma prosesi necə başlayacaq

Zəruri

• – hər iki ərin pasportları;
• – boşanma üçün qeyd dəftərxanasına müraciət;
• – məhkəməyə iddia ərizəsi və surəti;
• – nigah şəhadətnaməsi (əsli və surəti);
• – uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsi (əsli və surəti);
• – dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz;
• – ər-arvadın əmək haqqı arayışı (zərurət olduqda);
• – evlilikdə əldə edilmiş əmlakın inventarizasiyası (zərurət olduqda);
• – nikah müqaviləsinin surəti (varsa);
• – uşağın saxlanması və əmlak bölgüsü barədə yazılı müqavilənin surəti (varsa);
• – həyat yoldaşının hüquqi cəhətdən səriştəsiz hesab edilməsi barədə tibbi hesabat (əgər varsa);
• – həyat yoldaşının itkin düşmüş kimi tanınması barədə məhkəmə qərarı (varsa);
• – həyat yoldaşının azadlıqdan məhrumetmə yerlərində cəza çəkmə müddəti barədə məhkəmə qərarı (əgər varsa).

Təlimat

Addım 1

Evliliyinizi necə sonlandıracağınıza qərar verin. Qanun iki seçim təklif edir: inzibati (qeyd orqanı vasitəsilə) və məhkəmə. İnzibati boşanma ümumi azyaşlı övladları olmayan bir cüt üçün uygundur. Hər iki həyat yoldaşı da könüllü olaraq nikah münasibətlərinə son qoymağa razı olmalıdırlar. Qeyd orqanı vasitəsi ilə, ərlərdən birinin itkin düşmüş, iş qabiliyyəti olmayan və ya 3 ildən çox müddətə məhkum edildiyi təqdirdə boşanacaqlar.

Addım 2

Ailə azyaşlı övladlar böyüdərsə və ya ər və arvad “dinc” bir boşanma barədə razılığa gələ bilmirlərsə, evlilik məhkəmədə pozulmalıdır. Bu proses uzun və çətin ola bilər, xüsusən də uşaq maneə törətdiyi zaman.

Addım 3

Tələb olunan sənədləri toplayın. Nikahın inzibati qaydada ləğvi halında onlardan bir neçəsi tələb olunur: nikah qeydiyyatı şəhadətnaməsi (əsli və surəti), hər iki ərin pasportları və ya onları əvəz edən sənədlər, dövlət rüsumunun ödənilməsi üçün qəbz, dövlət başçısına yazılmış birgə müraciət qeyd dəftərxanası.

Addım 4

Məhkəmədə boşanma ilə üzləşdiyiniz təqdirdə qanuni sənədlərin siyahısı əhəmiyyətli dərəcədə genişlənəcəkdir. Hər şeydən əvvəl, nikahın pozulmasının təşəbbüskarı olaraq, məhkəmə məhkəməsinə və ya ümumi yurisdiksiya məhkəməsinə iddia ərizəsi yazmalısınız.

Addım 5

Məhkəmə, boşanma prosesi ilə, ər-arvad uşaqların böyüməsi və saxlanılması qaydaları və əmlak bölgüsü barədə razılığa gəldikləri təqdirdə həll ediləcək. Mübahisəli məsələlər varsa, məsələn, həyat yoldaşı ümumiyyətlə boşanma əleyhinədirsə, cavabdehin yaşayış yeri üzrə rayon məhkəməsinə müraciət etməlisiniz.

Addım 6

İddia ərizəsinin nümunəsi məhkəmənin qəbul sahəsindəki məlumat stendində mövcuddur. İnternetdə də tapıla bilər. Ərizəyə aşağıdakı sənədləri əlavə edin: iddia ərizəsinin surəti (cavabdehə göndəriləcək), nikah qeydiyyatı şəhadətnaməsinin əsli və surəti, yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələrinin əsli və surətləri, ödəniş üçün qəbz dövlət rüsumu.

Addım 7

Aranızda bir nikah müqaviləsi bağlanmışsa, bir nüsxəsi də məhkəməyə təqdim edilməlidir. Uşağın xərclərinin ödənilməsi və maddi sərvətlərin bölgüsü ilə bağlı bütün məsələlərə könüllü olaraq qərar verən ər-arvad məhkəməyə yazılı müqavilənin surətini təqdim etməlidirlər.

Addım 8

Əsas iddia ilə eyni vaxtda məhkəmə qaydasında uşaqlar və əlil həyat yoldaşı üçün aliment ödənişlərinin məbləğinin müəyyənləşdirilməsi və / və ya nikahda əldə edilmiş əmlakın paylanması tələbi ilə müraciət edə bilərsiniz. Hakimin mübahisəli məsələlər barədə faktiki məlumatlara sahib olması üçün sənədlər paketinə hər iki ərin əmək haqqı arayışını və əmlakın (daşınmaz əmlak, torpaq sahəsi, nəqliyyat vasitələri, banklardakı əmanətlər və s.) İnventarını əlavə edin.

Addım 9

Qeyd dəftərxanası və ya məhkəmə ilə əlaqə saxlayın. Katib bütün sənədləri araşdırdıqdan sonra onların tamlığını və yetərliliyini təyin edəcək, müraciəti qəbul edəcək və işinizə baxılması üçün bir tarix təyin edəcəkdir.