Verilənlərin idarə olunması məlumatını wordpress altbilgisinə necə yerləşdirə bilərəm

Müştərilərin bir neçə saniyə ərzində bir şirkət haqqında fikir formalaşdırdıqları və yaxşı dizayn edilmiş bir loqotip işinizi peşəkar, etibarlı və ən yaxşı səviyyədə təqdim etdiyinizi göstərərək potensial və hədəfli müştərilərə çatdırır.

Domen haqqında

Domen haqqinda bir çox fərqli mənbələrdə məlumat olsa da ən ətraflı məlumatı sizinlə paylaşırıq.

Domen nədir?

Domen adı qısaca saytınızın internetdəki adı və ünvanıdır. Ünvan bölməsinə bir domen adını yazmaqla qarşınızda veb sayt açılır. Bu son texnologiyanın nəticəsində olur. Bəs bu prosesin pərdə arxasında nələr baş verir? Bu bloqda domen adından və nə üçün lazım olduğundan bəhs edəcəyik. Həmçinin saytımızda Şüar və Ad necə yaradılır adlı məqaləmizə də nəzər sala bilərsiniz.

Domen nəyə lazımdır?

Domen haqqinda danışarkən bunu da qeyd etmək lazımdır ki, bir domen bir veb sayta daxil olmaq üçün mürəkkəb rəqəmlərdən ibarət İP adresi yerinə istifadə edilən, daha yadda qalıcı bir adı yazmağınıza imkan yaradır.

Bu proses necə baş verir?

Veb saytınızın içində olan kontent (şəkil, məqalələr, videolar və s.) veb saytınızın bazasıdır. Bu fayllar dünyanın dörd bir yanında olan serverlərdə saxlanılır. Lakin bu serverlər saytınızı İP adresi vasitəsi ilə tanıyır.

Bundan əlavə domen haqqinda bunu qeyd etmək lazımdır ki, Domen adı sistemi (DNS) olaraq adlandırılan bir sistem var hansı ki, ip adresləri ilə domen adlarını əlaqələndirir.

Bütün domenlər – domen adı və üst domendən ibarət olur. Hər yerdə qarşımıza çıxan, .com, .org, .co, .net və s. ən populyar üst domen adlarıdır. Bunlardan əlavə də üst domen adları mövcuddur. Hansı üst domeni seçməyiniz sizin saytınızın tipindən asılıdır.

Üst domenlərin açıqlaması.

.com – “commercial” sözündən götürülüb, ticarət mənasında istifadə edilir.

.net – “Network” sözündən götürülüb, daha çox İT sahəsində olan şəxslər və ya şirkətlər tərəfindən üstünlük verilir.

.org – Təşkilatlar, dərnək kimi qurumlar üçün istifadə edilir.

.edu – təhsil sahəsində istifadə edilir.

.gov – dövlət qurumları üçün istifadə edilir.

.mil – hərbi sahədə istifadə edilir.

Müəllif: Web Coder

Veb Dizayn

Web dizayn nədir sualının ən sadə cavabı, fikirləri müəyyən bir məqsəd üçün yönəltmək və təşkil etmək və onları praktikaya çevirmək prosesidir. Bu proseslər başa çatdıqdan sonra aktiv bir veb saytın dizaynı böyük həcmdə hazırlanmış olur. Veb dizaynı hazırlandıqdan sonra son istifadəçilər veb brauzerin köməyi ilə internet vasitəsilə veb saytlara daxil ola bilərlər. Bu veb dizaynın nə olduğu sualına verə biləcəyimiz ən qısa cavab ola bilər. İndi isə bu mövzuya daha ətraflı nəzər salaq.

Veb Dizayn Elementləri

Dizaynın hər sahəsində olduğu kimi, veb dizaynda da müəyyən əsas struktur parçaları yaradılaraq işlər aparılır. Aşağıdakı qısa başlıqlarda bunları sizə təqdim edirik və keyfiyyətli bir işin vacib detallarını sizinlə paylaşırıq.

1)Quruluş

İstifadə ediləcək qrafiklər və mətnlər müəyyən bir qaydada olmalıdır. Veb saytların əhəmiyyətli bir məqsədi, istifadəçilərə ilk baxışdan axtardıqları məlumatları tez bir zamanda tapmalarına kömək etməkdir. Web dizayn quruluşunun balanslı, ardıcıl olması və bütövlüyünü nizamlı olaraq qoruması son dərəcədə vacibdir

2)Rəng

Rəng seçimi müştəri tələblərinə və məqsədinə bağlıdır. Dizayn sadəcə ağ-qara rənglərlə edilə bilsə də, bir insanın və ya bir təşkilatın şəxsiyyəti və markası veb dostu rənglərdən istifadə edərək özünü ifadə edə bilər.

3)Qrafika

Web dizayn üçün qrafiklər loqotiplər, fotoşəkillər, clipart və ya nişanlar olaraq istifadə edilə bilər. İstifadə rahatlığı baxımından dizayn çox dar olmamalı, səhifənin açılma sürətinə təsir etməyəcək ölçüdə olmalı, veb səhifənin məzmunu ilə uyğun olmalı və uyğun şəkildə yerləşdirilməlidir.

4)Şriftlər

Müxtəlif şriftlərdən istifadə edərək veb saytın dizayn keyfiyyətini artıra bilərsiniz. Əksər veb brauzerlər yalnız “veb dünyasında məşhur” şriftləri aydın şəkildə göstərə bilir, buna görə də bir dizayner olaraq bu tip tanınmış şriftlərlə işləmək məsləhət görülür.

5)Məzmun

Məzmun və dizayn, şəkillər və mətn vasitəsilə saytın vermək istədiyi mesajın gücünü artırmaq üçün birlikdə işləyə bilər. Oxucularını təəccübləndirmək və həvəs oyatmaq üçün onlara istədiklərini vermək lazımdır, beləliklə istifadəçilər saytda daha çox vaxt keçirəcəklər. İstifadə etdiyiniz yazılı mətn həmişə mövzuya uyğun və faydalı olmalıdır. Web dizayn zamanı mətndə məzmuna uyğun açar sözlər olmalı, axtarış sistemləri üçün optimallaşdırılmış və uyğun uzunluqda olmalıdır.

6)İstifadəçi Dostu Veb Dizaynının Yaradılması

Bir veb saytı hazırlayarkən, bir saytın gözəl və vizual olaraq təsir edici olması üçün veb dizaynının əsas şərtləri ilə birlikdə istifadəçi davranışları haqqında da düşünmək lazımdır. Aşağıda sadalanan amillərə diqqət yetirməklə istifadəçi dostu interfeyslər asanlıqla əldə edilə bilər.

7)Naviqasiya

Veb dizaynı saytının arxitekturasını yaradarkən, istifadəçilərin veb sayta necə baxdıqlarını və axtardıqlarını nəzərə alaraq menyular və digər naviqasiya vasitələri yaradılmalıdır. İstifadəçilər üçün səmərəli, ehtiyac duyduqları məlumatı tapmağı və sayt daxilində asanlıqla hərəkət etməyə kömək edəcək bir şəkildə dizayn edilməlidir.

8)Multimedia

Dizayndakı əlaqəli video və audio bölmələri istifadəçilərə məlumatı qavramaqda asan və tez bir şəkildə kömək edə bilər. Bu, istifadəçiləri veb saytında daha çox vaxt keçirməyə təşviq edə bilər.

9)Uyğunluq

Səhifənin düzgün göstərilməsini artırmaq, hər dəfə eyni performansı əldə etmək son dərəcə vacibdir. Fərqli brauzerlərdə və əməliyyat sistemlərində problemsiz işləyə biləcək bir web dizayn hazırlamağa diqqət edin.

10)Texnologiya

Texnologiyadakı irəliləyişlərdən istifadə etmək, dizaynerlərə hər zaman təzə, dinamik və peşəkar bir veb dizaynında kömək edir və yenilik əlavə etmək azadlığı verir.

11)İnteraktiv

Web dizayn daxilində istifadəçi şərhləri əlavə edərək aktiv istifadəçi əlaqələrini artırın. E-poçt formaları və e-bülleten qeydləri təqdim edərək istifadəçinizi daimi istifadəçilərə çevirin.

Müəllif: Web Coder

AİDA modeli nədir? AİDA modeli və mərhələləri.

Əgər marketinq sahəsinə yeni addım atırsınızsa AİDA modeli terminini tez-tez eşidəcəksiniz. Doğru hədəf kütləsinə xitab edərək satışlarınızı artırmaq istəyirsinizsə AİDA modelinin nə olduğunu bilməlisiniz. Əgər bu haqqda məlumatlı deyilsinizsə o zaman doğru yerdəsiniz. Bugünkü yazımda siz, AIDA modelinin nə olduğu ilə tanış olacaqsınız.

AİDA modeli nədir?

AİDA ingilis dilində awareness, interest, desire, action sözlərinin qisaltmasından yaranmışdır. AİDA modeli marketinqdə alıcıların hər hansı bir məhsulu alarkən keçdiyi mərhələləri təsvir edir. Bir çox istifadəçi reklam və ya marketinq strategiyaları yolu ilə markaların fərqinə vardığı üçün AİDA modeli bir reklam və ya marketinq strategiyalarının marka seçimində müştərilərə necə təsir etdiyini açıqlayır. AİDA modeli 19-cu əsrdən bu yana reklam dünyası və marketinqdə ən çox istifadə edilən modellərdən biridir.

AIDA modelinin mərhələləri:

Awareness

Satış qıfının ilk mərhələsi tanınmadır. Burada siz mümkün olduqca öz markanızın adını tanıtmağa və daha çox insanın sizdən xəbərdar olmasına çalışmalısınız. Bunu tez və qısa bir zamanda etmək üçün reklamlara baş vura bilərsiniz. Tanınma bütün markalar üçün olduqca önəmli bir hissədir. Dünyada ən çox tanınan markalar belə hər zaman awarenes’i qoruyub saxlama ehtiyac duyur. Məhz bu səbəbdən bu bölməni önəmsəməli və yaddaşlarda qalmağa çalışmalısınız.

Interest

Awarenesin ilkin olaraq önəmini vurğuladıq amma unutmayın ki bu uğurlu bir marka yaratmaq üçün yetərli deyil. Sizin markanız həmçinin insanlarda maraqda oyatmalıdır. Əgər markanız insanlarda maraq yaratmırsa o zaman onlar sizdən məhsul almağa istəkli olmayacaqlar. İnsanlarda maraq yaratmaq üçün hədəf kütlənizi düzgün seçməli və bu kütlənin ehtiyaclarına uyğun məhsullar təklif etməlisiniz. Buna misal olaraq Adidas markasını göstərmək olar. Adidas reklam üzü olaraq Messini seçdiyində düzgün bir qərar vermişdi çünkü beləcə futbolsevərlərin və həmçinin digər insanların marağını markaya yönəldə bilmişdi. Adidasın istehsal etdiyi idman ayaqqabılarına maraq artdı və idmansevərlər bu ayaqqabıları sahib olduğu özəlliklərə görə almış oldu. Beləcə Adidasın istehlakçı sayı beləcə artmış oldu.

Desire

İnsanlar arasında maraq və istək yaratmaq eyni anda baş verə bilər. Bu səbəbdən insanlara niyə sizin markanızı seçməli olduğunu izah etməlisiniz. Burada siz, istifadəçilərə sizin məhsulunuzda olan lakin digərlərində olmayan xüsusiyyətləri vurğulaya bilərsiniz.

Action

Yaxşı reklam istifadəçiləri sizin məhsulunuzu almağa təşvik etməlidir. Əgər məhsulunuz insanlarda maraq, diqqət və istək yaratmağı bacardısa bu zaman onlar məhsulunuzu almaq üçün hərəkətə keçəcəklər. Burada həmçinin marka olaraq siz, alıcının xidmətdən məmnun qalmasını və məhsulu yenidən almağa istəkli olmasını təmin etməlisiniz.

Müəllif: Web Coder

SEO-dostu vebsayt

İstənilən şirkətin edə biləcəyi ən böyük rəqəmsal marketinq səhvlərindən biri yeni bir veb-saytı qurub onu optimallaşdıra bilməməkdir.

Bu cür SEO-dostu olmayan saytlar axtarış sisteminin optimallaşdırılmasını əngəlləyir, mobil istifadəçiləri məyus edir və beləliklə, satış potensialını azaldır. Bu da öz növbəsində veb-saytların yenidən dizayn olunmasına gətirib çıxarır.

Əksər vaxtlarda SEO problemlərinin yaranmasında səbəb açar sözlərin düzgün tapılmaması və açar söz strategiyasının yaradılmamasıdır. Saytın heç bir açar söz araşdırması/strategiyası olmadıqda, tərkibindəki səhifələr bütün açar söz hədəfləri üçün əl çatan olmayacaq.

Yüksək keyfiyyətli yazılmış və optimallaşdırılmış məzmun veb-saytınızı SEO dostu etmək üçün başlıca strategiyalardan biridir. Google, nüfuzlu, əlaqəli, faydalı və cəlbedici olan məzmunu müəyyənləşdirmək və sıralamaqda son dərəcə ustadır. Məzmun Google -da xüsusi açar sözlər ətrafında və xüsusi ölçüdə yazılmalıdır.

Səhifənin yüksək sürətli yükləmə sürəti həm veb-sayt istifadəçiləri, həm də axtarış sistemləri üçün yüksək böyük bir üstünlükdür. Düzgün dizayn və keyfiyyətli hostinq təminatçısı birləşərsə, bir şirkətin veb saytının ildırım kimi yüklənməsi təmin oluna bilər.

Müəllif: Web Coder

LOQO DİZAYN

Marka logosu bir şirkətin siması olaraq xarakterizə edilə bilən və çox vaxt potensial bir müştərinin işiniz və sizlə əlaqədar fərqinə varacağı ilk şeydir.

Loqo yalnız bir görüntüdən daha çox şeydir və müştərilər üçün tanınma nöqtəsidir və şirkətinizin brendə çevrilməsi və bütün marka memarlığı üçün vacib bir təməldir.

Müştərilərin bir neçə saniyə ərzində bir şirkət haqqında fikir formalaşdırdıqları və yaxşı dizayn edilmiş bir loqotip işinizi peşəkar, etibarlı və ən yaxşı səviyyədə təqdim etdiyinizi göstərərək potensial və hədəfli müştərilərə çatdırır.

Uğurlu bir loqo üçün 2 saniyə kifayətdir ki, şirkətin potensial müştərilərini məhsullarının bazarda rəqiblərlə müqayisədə hər hansı bir dəyərə sahib olduğuna inandırsın.

Marka loqosunun əhəmiyyəti mövzusunda ən kritik məqamlardan biri loqoların vizual və yaddaqalan olmasıdır. Məsələn, Gucci çantasında markanın loqotipi onun real dəyərindən qat -qat çox satmaq üçün kifayətdir. Loqotipiniz izləyicilərinizi şirkətinizə aparır. Loqotiplər markanızın tanınma nöqtəsidir və müştərilərin markanızı tanımaq üçün istifadə etdikləri simvoldur.

İdeal olaraq, insanların loqotipinizin görmə qabiliyyətini dərhal şirkətinizin etdikləri ilə əlaqələndirməsini və daha da əhəmiyyətlisi, markanız və bütövlükdə şirkət haqqında hiss etmələrini və görselleştirmelerini istəyərsiniz. Yaxşı bir logo vizual bir element və estetik baxımdan xoş bir element olduğu üçün markanız haqqında yalnız şirkətinizin adının çata bilməyəcəyi müsbət xatırlatmalara səbəb olur.

Hər hansı bir şirkət məhsul təklifləri ilə və ya bir bütün olaraq marka ilə emosional bir əlaqə qurmaq üçün logoların rəng sxemlərindən faydalana bilər. Məsələn, meyvə şirəsi satan bir şirkət tropik yerlərdəki tətillərlə bağlı xoş duyğular oyatmaq üçün narıncı, sarı, yaşıl rənglərindən istifadə edə bilər. Yaxud, yüksək keyfiyyətli saatlar, qara qalstuklar satan markalar rəsmiyyət yaratmaq qara rəngdən istifadə edə bilər.

Müəllif: Web Coder

Mobil tətbiqlərdə UI/UX dizaynının əhəmiyyəti

İnsanların əksəriyyəti rəqəmsal mediadan istər masaüstü, istərsə də mobil telefonlarda istifadə edir. Hər iki platformanın çox sayda istifadəçisi var. Mobil və onunla əlaqəli texnologiyalar dünya miqyasında populyarlıq qazandıqca insanların heç bir maneə olmadan daha rahatlıqla texnologiyalardan yararlanma gözləntiləri gündən-günə yüksəlir. Bu baxımdan mobil tətbiqiniz üçün UI/UX dizaynının rolu danılmazdır.

Mobil proqramın UI/UX dizaynı istifadəçi təcrübəsini artırır və buna görə də mobil tətbiqinizin uğurunda əsas rol oynayır. UI/UX dizaynının rolunu anlamaq üçün əvvəlcə hər iki terminin izahını bilmək gərəklidir.

“UI” abbreviaturası ingilis dilində “User Interface” olub istifadəçi interfeysi deməkdir. Bu dizayn, istifadəçilərin mobil proqramla qarşılıqlı əlaqəsidir. İstifadəçi interfeysinə tətbiqin bütün idarəetmələri, düymələri, blokları və elementləri daxildir.

İstifadəçi interfeysinin məqsədi istifadəçi ilə proqram arasında səmərəli və effektiv qarşılıqlı əlaqəni yaratmaqdır. UI-nin yaradılması dedikdə rəng və ən son dizayn prinsiplərinin seçilməsi nəzərdə tutulur.

“UX” abbreviaturası isə ingilis dilində “User Experience” olub, istifadəçi təcrübəsi deməkdir. UX-ın başlıca məqsədi isə istifadə rahatlığı və istifadəçinin sayta daxil olarkən saytda asan şəkildə axtarış etməkdir. Daha dəqiq desək, mobil tətbiqin işləmə üsulunu müəyyənləşdirməyi və istifadəçilərin tələblərinə cavab verməyi əhatə edir. UX aydın, rahat və istifadəçi dostu olmalıdır.

Proqramçı üçün mobil proqramda UI/UX-in rolunu bilmək vacibdir. Siz əla funksionallığı olan bir mobil tətbiq yarada bilərsiniz, lakin dizayn hissəsinə diqqət yetirilməzsə, bu, tətbiqi yararsız edəcək. Tətbiqin uğurlu olması üçün onun funksionallığı və UI/UX arasında düzgün balansın olması vacibdir.

UI və UX-i təkmilləşdirmək üçün nələr edə bilərsiniz ?

1. Saytın ahəngini qorumaq – tətbiqin dizaynı ikona və düymələrlə məhdudlaşmamalı, həm də rənglər və naxışlar onlarla vahidlik təşkil etməlidir.

2. Yükləmə sürəti – Sürət UX dizaynının ən vacib aspektlərindən biridir. Səhifənizin dizaynı elə olmalıdır ki, çox yükləmə vaxtı tələb etməsin, çünki istifadəçilər vaxtlarına qənaət etmək istəyirlər.

3. Ənənəvi elementlərdən istifadə – tətbiqdə hər bir istifadəçinin tanıya biləcəyi elementlərdən istifadə etmək məsləhət görülür, beləcə, o heç bir çaşqınlıq olmadan problemsiz tətbiqdən yararlanacaq.

4. İnteraktiv tətbiq – istifadəçi dostu tətbiqlər ən ideal hesab edilir. İnteraktiv proqram istifadəçilərə rahatlıqla bir pəncərədən digərinə keçmək imkanı verir.

Müəllif: Web Coder

Linkedin-də Uğur Qazanmağın 7 Asan Yolu

Son dövrlərin populyar sosial şəbəkə platforması olan Linkedinin əslində Facebook, Twitter, Snapchat və İnstagram-dan daha uzun müddət əvvəl istifadəyə verildiyini bilirdinizmi? Linkedin peşəkarların bir arada olduğu ən böyük biznes yönümlü şəbəkədir. Bu şəbəkə 200-dən çox ölkədə 500 milyondan çox istifadəçiyə malikdir. Linkedin-də istər iş sahibi, istər işsiz biri kimi yeni imkanlar əldə edə bilərsiniz. Linkedin sizə profilinizi, təcrübənizi, tövsiyələrinizi və əlaqələrinizi nümayiş etdirmək imkanı verir. İşə götürənlər namizədlər haqqında fikir formalaşdırmaq istəyərkən Linkedin profilinizə nəzər yetirə bilər. Yəni, hesabınız sizin haqqınızda ilkin peşəkar təəssürat yarada, eləcə də, iş dünyasında sizə, biznesinizə qarşı etibarlılıq yarada və nailiyyətlərinizi önə çıxara bilər. Bu günkü bloq yazımızda sizlərə Linkedin platformasında asanlıqla və zaman itirmədən inkişaf əldə etməyin 7 üsulundan bəhs edəcəyik.

1) Güclü təməl qurun – Linkedin profili sizin onlayn mövcudluğunuzu peşəkar şəkildə əks etdirir. Məsələn, potensial müştəri adınızı axtarışa verdikdə Linkedin hesabınızın həmin axtarış nəticələrində ilk sıralarda çıxması ehtimalı yüksəkdir. Dolayısıyla, yaradacığınız ilkin təəssürat çox vacibdir. İlkin təəssürat dedikdə profil məlumatlarındakı ən xırda detallar belə nəzərdə tutula bilər (öz paylaşımlarınız, başqalarının paylaşımlarına bildirdiyiniz “reaction” və şərhlər, iştirak etdiyiniz qrup müzakirələri və s.). Oxşar tələblər Linkedindəki “iş statusu”-nuza da aiddir. Peşəkar görünmək istəyirsiniz? Daim iş statusunuzu yeniləməlisiniz; öz üzərinizdə çalışıb yeni “activity”-lərinizlə hesabınızı zənginləşdirmək olar. Xülasə, profilinizi tamamlayaraq peşəkar imicə sahib olun, fikirlərinizi, peşəkarlığınızı nümayiş etdirən media faylları paylaşın və müştərilərinizin digər sosial şəbəkə hesablarınızı asanlıqla tapa bilsin deyə onların linklərini də daxil edin. Güclü təməli olan profil yaratmağa birdəfəlik iş kimi baxmayın – davamlı fəaliyyətdə olun.

2) “Networking” yaradarkən məntiq yürüdün. Əlaqələrinizi heç vaxt məhdudlaşdırmayın; fərdi dəvət göndərilərsə və şəxsin peşəkar profili (şəkil daxil olmaqla) varsa, əlaqə yaratmaqdan çəkinməyin. Şəxsi və ya peşəkar nöqteyi-nəzərdən insanlarla əlaqə saxlamağınız məntiqlidirsə, o zaman ağıllı şəbəkənizi qurun. Ola bilsin ki, bu gün bütün bu bağlantılara ehtiyacınız olmaya bilər, bəs 5 il sonra? Sonradan sağlam təməlin qoyulması üçün şəbəkənizə indidən investisiya qoyun. Müxtəlif sahədən olan insanlarla yaradılmış əlaqələr sizə nə vaxtsa hər cür qapıları aça və heç vaxt təsəvvür etmədiyiniz imkanları yarada bilər.

3) Davamlı olaraq hesabınıza zaman ayırın və dəyər verin – yeni müştəriləri biznesinizə yönləndirməyin ən dəqiq yoludur desək, yanılmarıq. Linkedin-də fərqlənmək və yaddaqalan olmaq istəyirsinizsə, davamlı olaraq aktiv olmalısınız. Dəyər vermək o deməkdir ki, siz bağlantılarınızla daim ən yaxşı və ən uyğun məzmunu paylaşırsınız. Bağlantılarınızı motivasiya edəcək, ruhlandıracaq, problemlərini həll etməyə, daha yaxşı hiss etməyə və ya həyatlarında daha çox şey əldə etməyə kömək edə biləcək məzmunlar paylaşın. Ümumi mövzularla yanaşı, zaman-zaman məhz öz sahənizlə də bağlı məzmunu paylaşmaq vacibdir. Beləliklə, özünüzü sahənizdə peşəkar kimi təqdim edə biləcəksiniz. Əgər həqiqətən bir mütəxəssis kimi görünmək istəyirsinizsə, öz fikirlərinizi dərc etməlisiniz. Çünki günün sonunda, Linkedin-də marketoloq yox, marketinq üzrə influencer kimi tanınmaq daha vacib rol oynayır. Siz daim aktiv olmaqla və keyfiyyətli məzmun paylaşmaqla bağlantılarınıza şəxsi və ya peşəkar həyatlarında növbəti səviyyəyə qalxmalarına kömək edəcəksiniz.

4) Yeri gəldikdə başqalarını önə çəkin, reklam edin. Bağlantılarınıza kömək etmək onları və bizneslərini inkişaf etdirməyin sürətli yoludur. Problem ondadır ki, insanların çoxu şəbəkələşmənin bu aspektinə diqqət yetirmirlər, çünki onlar öz məhsullarını satmağla məşğuldurlar. Kontaktlarınızı tanıtmaqla, yeni tanışlıqlar və tövsiyələr vasitəsilə müvafiq formada onları birləşdirin. Buna şəbəkənizi təhlil etməklə başlaya bilərsiniz – şəbəkənizdə qarşılıqlı fayda əldə edə biləcək insanları müəyyən edə bilərsiniz. Yaxud bağlantılarınızla görüşlər və ya kiçik qrup tədbirləri təşkil edin. İnsanları bir araya gətirmək çox əhəmiyyətli bacarıqdır və sizi “influencer” kimi mövqeləndirir. Həmçinin, əlaqələrinizi ictimaiyyət qarşısında tanıdın, yaxşı mənada qiymətləndirin və bağlantılarınızın nailiyyətlərini daim dəyərləndirin. Bu cür fəaliyyətlər başqaları üçün çox böyük önəm kəsb edir və nəticədə, siz bu prosesdə özünüz üçün də biznes uğurlarına nail olacaqsınız.

5) Linkedin üzvləriylə münasibətdən çəkinməyin. Bu, Linkedində uğurlu olmaq üçün ən vacib ipucudur. Əgər siz bu sosial şəbəkədə introvert birisi olaraq mövcud olacaqsınızsa, yuxarıda sadalanan məsləhətlərin heç biri yararlı olmayacaq. Şəbəkənizdə lazımi insanlarla daha dərin əlaqələr qursanız, təsir gücünüzün artacağına şahid olacaqsız. Uğur əldə etmək liderlik, güvən, bəyənilmə və təsir yaratmaq kimi bir çox meyarlar əsasında yaranır. Linkedində əlaqə yaratmağa çalışın. Şəbəkə üzvlərinizlə dialoqa başlaya biləcəyiniz sualları və paylaşa biləcəyiniz şərhləri düşünün. Söhbətlərə başlamaq başqalarını işə cəlb etməyə təşviq edir ki, bu da şəbəkənizi əvvəllər heç görmədiyiniz və ya görüşmədiyiniz insanlarla genişləndirmək üçün qapı açır.

6) Linkedin alqoritmindən bəhrələnin – Linkedinə daxil olduğunuz zaman bəzi yazıları dərhal görürsünüz, digərləri isə bəzən başqa məzmunların arasında gözdən qaçır. Məzmununuzun başqaları tərəfindən görülməsindən əmin olun. Bunun üçün Linkedin alqoritminin necə işlədiyini bilmək kifayətdir. Linkedin alqoritmi 3 fərqli filtrlə işləyir:

• Keyfiyyət – paylaşılan məzmun spam olmamalıdır. Əks halda, Linkedin botları, dərhal məzmununuzu siləcək!
• Qarşılıqlı təsir(interaction) – aktivliyiniz postunuzun əldə etdiyi bəyənmələr, şərhlər və paylaşımlara əsasən ölçülür. Siz hətta bir neçə sözdən ibarət mem (qısa mətn) paylaşa bilərsiniz! Vacib olan bağlantılarınızın üzündə gülüş yaratmaqdır.
• Etimad – Linkedin yaxşı məzmun yazan insanları bəyənir. Əgər yeni başlayırsınızsa, davamlı olaraq yaxşı yazılar yazmaq zaman keçdikcə etimad qazandıracaq.

Bonus: Nə qədər çox postunuz olsa, Linkedin sizi bir o qədər önə çıxaracaq. İlk başlarda kifayət qədər yüksək “engagement” əldə etməyə bilərsiniz. Ancaq daha çox paylaşımınız olarsa, məzmun daha yaxşı sıralanar və istifadəçilərin qarşısına daha çox çıxar.

7) Keyfiyyətli postlar hazırlayın – Linkedin yazıları uzun bir kitab deyil kimi deyil, qısa bir xülasə formasında olmalıdır. Linkedin-də məzmun oyununundan qalib çıxmaq istəyirsənsə:

• Qısa və pozitiv yazılar yazın.
• Diqqət çəkmək istəyirsinizsə, şəkil əvəzinə video kontentdən yararlanın.
• Video sevmirsinizsə, sırf mətn kontentlərinə üstünlük verin.
• Sual-cavablar təşkil edin.

Məzmununuza daha çox trafik əldə etmək istəyirsinizsə, hamının yatdığı gecə yarısı saatlarında paylaşım etməyin. Gecələr məzmun yazmağı xoşlayırsansa, səhərə saxlayın! İdeal olaraq, insanların işlədiyi saatları – səhər 9-dan axşam 5-ə kimi olan vaxt aralığını seçin.

Nəticə olaraq bunu demək olar ki, Linkedin hesabı yaratmaq hələ yolun başlanğıcıdır, və bu yolda uğurlu olmaq üçün sadalanmış məsləhətləri gözdən keçirməkdə fayda var. Linkedini CV-nizi yaxud işinizi virtual şəkildə nümayiş etdirmək üçün bir yer olaraq düşünə bilərsiniz, lakin bu şəbəkə bundan daha çox məna kəsb edir. Profil məlumatlarını doldurmaq təkcə sizi axtaran insanlara kömək etmir, həm də Linkedin-in profilinizi axtarış nəticələrində göstərmə ehtimalını artırır. Unutmayın ki, Linkedin hər zaman “tam və təbii” profillərə üstünlük verir.

Müəllif: Web Coder

Black Friday və Cyber Monday günlərində satışlarınızı necə artıra bilərsiniz?

Endirimli alış-veriş günləri olan Black Friday və Cyber Monday hər zaman olduğu kimi bu il də dünyada maraqla qarşılanır. Hər ilin noyabr ayının son həftələrində texnoloji alətlərdən tutmuş geyimə qədər bir çox məhsulun endirimə düşdüyü bu ərəfədə bir çox şirkətlər endirim kampaniyaları, kuponları təşkil edir. Bəs bu günlərdə satışlarınızı necə artıra bilərsiniz? Bu suala cavab vermək üçün əvvəlcə sözügedən günlərin yaranma səbəblərini, satış statistikalarını, alıcı psixologiyasını, ümumiyyətlə, bu endirim festivallarının məğzini anlamaq lazımdır.

Əvvəla, belə günlər dünyanın bütün ölkələrində iqtisadiyyatı, müxtəlif sektorları dirçəltmək məqsədiylə keçirilir. Azərbaycanca “Qara Cümə” kimi tərcümə olunan Black Friday bütün dünyada keçirilən alış-veriş festivalına verilən addır. Bu gün Şükranlıq günündən (Thanksgiving Day), yəni noyabrın 4-cü cümə axşamından sonrakı cümə gününə təsadüf edir və Milad alış-veriş mövsümünün ilk günü hesab olunu. Black Friday bu il noyabrın 26-na, cümə gününə təsadüf edir. İlin ən böyük satış dövrü olan Black Friday endirimləri normalda 24 saat davam edir. Lakin artan tələbat səbəbindən endirimlər 3-4 gün davam edə, hətta 10 gün öncədən başladıla bilər. Nə üçün bir çox insanın alış-veriş etdiyi bu günə Qara Cümə deyilir? Bu sualın dəqiq bir cavabı yoxdur, amma bir sıra iddialar var. İlk ehtimal budur ki, 1869-cu il sentyabrın 24-də Wallstreet-də işləyən iki iş adamı, Cey Qould və Cim Fisk “birja krizi” yaratmışdı. İki dost birjada dəyəri artırmaq üçün ABŞ-dan bacardıqları qədər qızıl alaraq birjada çaxnaşma dalğası yaratdılar. Bu dəyişiklik bir anda bir çox ABŞ vətəndaşına ziyan vurdu. Media ölkədəki vəziyyəti ümumiləşdirmək üçün “Black Friday” ifadəsindən istifadə etdi.

Başqa bir iddia 1800-cü illərin sonlarına doğru mağazaların Şükran günündən bir gün sonra endirimlər təklif etməsiylə bağlıdır. Zamanla bu endirimlər hər il sistemli şəkildə həyata keçirilməyə başlayıb və beləliklə, 1920-ci illərdə bu ənənəvi hal almağa başlayıb. 1961-ci ildəki Şükran günü sonrası endirim vaxtı bir çox xoşagəlməz hadisə baş verib: alış-verişin çoxluğu, yol qəzaları və insanlar arasında yaşanan zorakılıq halları və s. Bundan sonra Şükran Günü sonrası satışlara Black Friday adı verilib və polis də bu addan şəhərin mərkəzində, alış-veriş məkanlarında piyadaların və avtomobillərin hərəkətini təsvir etmək üçün istifadə edib.

1950-ci illərdə insanlar xəstə olduqlarını bəhanə edərək Şükran Günündən sonrakı gün istirahətlərini uzatmaq üçün istirahət etməyə başladılar. Mağazaların açıq olduğunu bilən insanlar artıq təlaşla alış-verişə başlamışdılar. Şirkətlər kimin həqiqətən də xəstə olduğunu müəyyən etmək əvəzinə həmin günü ödənişli məzuniyyət elan etdilər. Beləliklə, Qara Cümə tarixi adını almadan çox əvvəl məşğul alış-veriş günü idi. Geyimə, texnoloji məhsullara, avtomobillərə, xidmətlərə də tətbiq olunan Black Friday günü mağazalar çox erkən açılır və gec bağlanır. ABŞ-da başlayan və sürətlə Avropaya yayılan Black Friday günü insanlar hətta gecə yarısından etibarən böyük endirimlər üçün mağazaların qapılarında uzun növbələr yaradırlar.

Black Friday alıcılarının ümumi sayı 2017-ci ildə 174,6 milyondan ikən, 2019-cu ildə 189,6 milyona qədər artmışdı. Bununla belə, hazırkı pandemiya səbəbindən onların sayı 186,4 milyona düşüb. Lakin ilk dəfə olaraq onlayn Black Friday alıcılarının sayı 100 milyona çatıb. Bu, ötən illə müqayisədə 8% artım deməkdir.

Black Friday ilə bağlı maraqlı statistika:

• İstehlakçıların 73%-i endirimlərdən və ya mövsüm üçün əldə edə biləcəkləri ən yaxşı təkliflərdən yararlanmaq üçün Black Friday alış-verişi etməyi planlaşdırır. 23%-i isə onlayn alış-verişə nifrət etdiklərinə görə ənənəvi alış-veriş etməyi üstün tutur.

• Black Friday alış-veriş qərarlarına təsir edən amillər arasında pulsuz çatdırılma (49%), promosyonlar/məhdud müddətli satışlar (36%), istifadəsi asan vebsayt/proqram (21%) daxildir.

• Black Friday xüsusi endirimlərində pulunua orta hesabla 37% qənaət edilir.

• Black Friday alıcılarının 50,4%-i qadınlardır.

Cyber Monday (Kiber Bazarertəsi) endirimləri isə Black Friday-in onlayn alternativi olaraq başladılmışdır. Bu gün ilk dəfə 2005-ci ildə təşkil edilib və onu başladan, adlandıran təşkilat Shop.org olmuşdur. Həmin dövrdə onlayn alış-veriş yayılmağa başlamışdı. Xüsusilə bazar ertəsi günlərində artım müşahidə olunurdu və böyük mağazalar yalnız onlayn endirimlər təklif etməyə başladı.Bunu etməkdə əsas məqsədlərdən biri də Black Friday ilə rəqabət aparmaq idi. Bəs sual olunur: əgər məqsəd rəqabət aparmaqdırsa, niyə Cyber Saturday yox, Cyber Monday ? Çünki araşdırmalar nəticəsində insanların daha çox bazar ertəsi günü internetdən alış-veriş etdikləri müəyyən olunmuşdu. Digər bir tərəfdən həmin vaxtlarda heç də hər kəsin evində sürətli internet əlaqəsi yox idi – bu da insanların alışverişi bazar ertəsi etməyinin ən əsas səbəbi idi. Çünki, onlar sürətli internetlə alış-verişlərini internetdə etməyə üstünlük verirdilər.Buna görə də bazar ertəsi onlayn mağazalar üçün ən ideal gün olmağa başladı. İnternet alış-veriş statistikasını izləyən Adobe Digital Insights-a görə, 2009-cu ildə Cyber Monday-də əldə olunan qazanc 2018-ci ildə artıq 8 qatına çıxmışdı. 2010-cu ildə ilk dəfə olaraq 1 milyard dolları keçərək 1 milyard 38 milyon dollar qazanc əldə edilmişdi. 2011-ci ildə rəqəmlər artmağa davam edərək 1,3 milyard dollara çatdı. 2012-ci ildə əldə edilən 1,5 milyard dolların 12,9 faizini mobil cihazlar vasitəsilə edilən alışlar təşkil edirdi.

2013-cü ildə Cyber Monday xərcləri 20 faiz artaraq 2,29 milyard dollara çatdı və Black Friday çərçivəsində edilən alışlarda azalma müşahidə edildi. 2015-ci ildə xərclərin ümumi həcmi 3,04 milyard dollara çatıb. 2016-cı ildə 5,6 milyard, 2017-ci ildə isə 6,59 milyard dollar xərclənib. 2018-ci il ən yüksək xərcləmə rekordu qırdı. 2020-ci ildə Cyber Monday onlayn alış-veriş üçün ən əlamətdar gün oldu, çünki o, rəqəmsal gəlir üzrə bütün zamanların rekordunu qıraraq 10,8 milyard dollara çatdı. Bu, bütün zamanların ən böyük e-ticarət satış günü olaraq tarixə keçdi. Əlbəttə ki, bunda dünyanı sarsan pandemiyanın və onun gətirdiyi bir sıra məcburiyyətlərin rolu böyük oldu.

Bəs bu iki fərqli endirim günlərinin arasındakı fərqlər nələrdir? Ən böyük fərq odur ki, Black Friday pərakəndə satış məntiqini və Cyber Monday isə onlayn satış məntiqi əsasında yaranmışdır. Başqa sözlə desək, Cyber Monday başladığı illərdə insanlar cümə günləri mağazalarda, bazar ertəsi isə kompüter başında alışveriş edirdilər. İndi onlayn satışlar ən az Cyber Monday qədər Black Friday günü də edilir. Minlərlə insan mağazaların qapısında gözləməyə davam etsə də, Black Friday onlayn ticarətin ən böyük paydaşlarından birinə çevrildiyini danmamalıyıq.

Hansı günün endirimləri daha yaxşıdır ? Black Friday endirimlərini nəzərdən keçirsək, Cyber Monday ilə müqayisədə daha yüksək tariflər təklif edir. Çünki mağazalar hətta insanları qapıdan keçirtmək bahasına bəzi məhsullara zərər vurma riskini də alırlar. Bütün bunlar bir satış strategiyasıdır. Digər tərəfdən, insanların Cyber Monday endirimlərindən yararlanmaq üçün növbə gözləmək və ya insanlarla dava etmək məcburiyyətində qalmaması qiymətlərin artmasına səbəb olur. Çünki satıcılar bir neçə düyməni basmaqla mağazaya getmək arasındakı fərqi bilirlər.

Maraqlı bir nüans isə bu endirim günlərinə sosial medianın təsiridir. Sosial şəbəkə istifadəçilərin sayı hər il artır və onların üçdə biri sevimli mağazalarının Facebook, Instagram səhifələrini və endirim kampaniyalarını izləyir. İki dəfə çox istifadəçi məhsul almadan əvvəl rəylərə baxdıqlarını bildirib. Mağazalar da istehlakçıların sosial mediadan istifadə vərdişlərinə əsaslanaraq sosial mediada məhsul və kampaniyaları tanıdır. Bu mağazaların yarıdan çoxu öz internet saytlarını mobil istifadə üçün optimallaşdırır, hətta satıcıların 20%-i də planşet istifadəsi üçün veb-saytlarını optimallaşdırır. Onların bir çoxu reklam lövhələrində və jurnallarda məhsulun sosial mediadakı satış səhifələrini də vurğulayır

İndi isə keçək əsas mövzuya: Black Friday və Cyber Monday günlərində satışları təbii şəkildə necə artıra bilərik ? Əgər satışlarınızı onlayn formada edirsinizsə, izləməli olduğunuz məsləhətlər:

• Məhsullarınızı optimallaşdırın.
• Lazımi məhsullara düzgün endirimləri tətbiq edin – saytda bütün məhsulların endirimdə olması heç də inandırıcı görsənməyəcək.
• Ödəniş formanızı ən rahat formada təşkil edin – əgər ödəniş bölməsi qəliz olarsa, alıcı həvəsdən düşə, saytınızı tərk edə bilər.
• Saytınıza trafik çəkmək üçün sosial medianın gücündən istifadə edin – əvvəlcədən endirim kampaniyaları barədə elan verin. Yaxud sosial şəbəkələrdən gələn izləyicilərə xüsusi endirim tətbiq edin.
• Yüksək keyfiyyətli e-poçt marketinq kampaniyaları yaradın– vizual cəhətdən diqqət cəlb edən e-poçt məktubları daha uğurlu qəbul edilir.
• Veb-saytınızdakı şəkilləri çeşidləyin.
• Çatdırılma xərclərini düzgün planlayın.
• Müştəri xidməti ən üst səviyyədə təmin edin – endirim günlərindən sonra belə bu sizin üçün avantaja çevriləcək.
• Veb saytınızı müxtəlif brauzerlərdə sınayın – işlək vəziyyətdə olmasına, həmçinin istifadəçi rahatlığına diqqət yetirin.

İstər onlayn, istər ənənəvi satışlarınızı artırmaq üçün etməli olduğunuz ilk şey düzgün planlamadır. Məhsullarınızı və büdcənizi planlı şəkildə satış strategiyanıza uyğunlaşdırmalısınız. Edəcəyiniz kampaniyalar və endirimlər üçün nə cür büdcəniz olduğunu və bu büdcə ilə məhsullarınızı necə qiymətləndirə biləcəyinizi strateji olaraq planlaşdırmaq bu endirim günlərindən faydalanmağınızı təmin edəcək. Black Friday və Cyber Monday satışlarınıza hazırlaşarkən strateji addımlar atmalısınız; hansı mövsümdə olduğunuzu və hansı məhsulların hansı bölgədə daha çox sevildiyini müəyyən etməli və əlinizdə olan məhsul/xidməti buna uyğun təşkil etməlisiniz. Xüsusilə sosial media məzmunu vasitəsilə reklamlarınızı “engagement”-ə uyğun gün və saatlarda yerləşdirərək daha təsirli etməlisiniz. Əsasən onlayn alış-verişdə aktual olduğu bu dövrdə internet saytınızın təhlükəsiz olması sizin üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Veb saytınızın trafikinin artacağı bu günlərdə hər hansı problemlə qarşılaşmamağınız və satışlarınızın kəsilməməsi üçün endirim günlərindən əvvəl texniki tədbirləri görməlisiniz. Satışlarınızda rol oynayan hər bir komanda üzvü bu gərgin prosesə hazır olmalıdır.

Black Friday və Cyber Monday çərçivəsində edəcəyiniz endirim və kampaniyalarla bağlı diqqət yetirilməli olan digər bir məsələ də endirimlərinizin etibarlılığıdır. Bir araşdırmaya görə, məhsulların 85%-i Black Friday günündən əvvəl eyni və ya daha ucuz, Black Friday-dən sonra məhsulların yalnız 1%-i ucuz qiymətə olur. Ona görə də təklif etdiyiniz endirimlər və kampaniyalar real və etibarlı olmalıdır. Bu gərgin dövrdə satışlarınızı artırmaq vacib olsa da, uzun müddətdə müştəri məmnuniyyətini qorumaq sizin üçün daha vacibdir. İnsanlar alış-veriş etməyə istəklidirlər, lakin əmin olun ki, onlar saxta vəd və təkliflərin də fərqindədirlər.

Marketinq və reklam prosesinizə başlamazdan əvvəl istehlakçı auditoriyanızı kateqoriyalara ayırmalısınız. Qeydiyyatdan keçmiş müştərilərinizə göndərdiyiniz elektron məktublarla özünüzə daha yaxın auditoriya yarada bilərsiniz. Keçmiş müştərilərinizə gəldikdə isə, onların əvvəlki seçimlərinə, yaş qruplarına və bölgələrinə uyğun plan qurmalı və kontentinizi buna uyğun formalaşdırmalısınız. Beləliklə, müştərilərinizi tam olaraq axtardıqları məhsullarla qarşılaya, fərdiləşdirilmiş kampaniyalar təklif edərək onların alış-veriş ehtimalını artıra bilərsiniz. E-poçt məktubu göndərərkən diqqət cəlb edən bir başlıq alıcıya endirim və ya kampaniyanın qısamüddətli olduğunu və bunun qaçırılmamalı bir fürsət olduğunu hiss etdirmək üçün təsirli bir üsul olacaq. Statistikaya görə, e-poçt marketinqinə xərclədiyiniz hər 1 dolları 42 dollar olaraq geri qaytara bilərsiniz. Bu o deməkdir ki, mövcud müştərilərinizi əldə saxlamaq yeni müştərilər əldə etmək qədər vacibdir.

Black Friday və Cyber Monday münasibətilə endirim edənlərdən biri də bizik:

Webcoder olaraq BÜTÜN xidmətlərimizə 20% endirim tətbiq edirik. Xidmətlərimizə daxildir:

• Saytların hazırlanması (Unikal dizayn, Front-end proqramlaşdırma, Back-End proqramlaşdırma, Kontentin yazılması)

• SEO Xidməti (SEO aylıq hesabatı, Açar sözlər, SEO kopiraytinq, Texniki optimallaşdırma, Mobil sayt optimallaşdırılması)

• Mobil Tətbiq (iOS, Android, Windows, Blackberry)

• Brendinq (Loqo dizaynı, Dizayn işləri, Korporativ stil)

• SMM Xidmətləri (Qurulması və optimallaşdırılması, Orijinal sosial şəbəkə postları

• Neyminq (Ad vermə, Sloqanın təyini)

elnarabdullayeva

Əməliyyat sistemi sistem proqram təminatının əsasını təşkil edir. Əməliyyat sistemi fərdi komputerlərin vacib elementlərindən biridir. Əməliyyat sistemi komputer qoşulduqda işə düşən, komputerin bütün hissələrinin işləməsinin bütövlüyünü təmin edən və informasiyanı idarə edən proqram sistemidir. Əməliyyat sistemi məlumatın saxlanması və emalı idarə etməklə yanaşı istifadəçi üçün də interfeysə malikdir.

Əməliyyat sisteminin köməyi ilə komputer və istifadəçi arasında dialoq yaranır, əməli və sabit yaddaş qurğuları işə qoşulur, kompüter idarə olunur, istənilən proqram işə düşür.

Başqa sözlə Əməliyyat sisteminin əsas funksiyası hesablama texnikasının ehtiyatlarının (fiziki və məntiqi) və hesablama sistemləri proseslərinin idarə edilməsidir. Fiziki ehtiyatlara əməli yaddaş, mikroprosessor, monitor, çap qurğuları, maqnit və örtük disklər: məntiqi ehtiyatlara isə proqramlar, fayllar və s. aiddir.

Qeyd etmək lazımdır ki, müxtəliv tip fərdi komputerdə müxtəlif quruluşlu və cür – bəcür imkanlara malik olan əməliyyat sistemləri işlədilir. Belə sistemlərin saxlanılması və iş fəaliyyəti üçün müxtəlif ölçülü əməli yaddaş tələb olunur.

İBM PC tipli komputerlərdə əsasən Microsoft firmasının hazırladığı MS DOS əsasından, ya ola İBM və DR DOS firmalarının birgə tərtib etdikləri PC DOS əməl. Sis – dən istifadə edirlər.

Əməliyyat sistemləri y/yetirdikləri funksiyalara görə üç qrupa bölünür.

1. Birməsələli ( bir istifadəçidən ibarət ) ə. Sis – ri

2. Çoxməsələli ( çox istifadəçidən ibarət ) ə. Sis – ri

3. Şəbəkə əməliyyat sistemləri

Birməsələli ə. sis – ri bir istifadəçinin iş prosesində ( müəyyən vaxt ərzində ) yalnız konkret bir məsılənin həlli üçün istifadə edilir. Bu cür əməliyyat sisteminin tipik nümünəsi kimi MS-KOS əm.Sis-ni göstərmək olar.

Çox məsələli əm. Sis+i fərdi kompüterdən istifadəçilərinin multi proqram vaxt bölgüsü rejimində kollektiv istifadəni təmin edir.Belə əməl sis-nə misal olaraq UNİX,OS \2 ,Windows,Windows NT və digər əməl sistemlərini missal göstəemək olar.

Şəbəkə əməl sistemləri lokol və qlobal kompüter şəbəkələrinin meydana gəlməsi ilə əlaqədar istifadəçinin hesablama şəbəkəsinin bütün resuslarına müraciətini təmin edir.

Əməliyyat sis-nin istifadə olunmasına əsas məsələlərdən biridə odurki kompüter qurğularını işlətmək üçün lazım olan əməliyyatlarn ibarət olur.

Məsələn faylın disketdən disketə köçürülməsi minlərlə əməliyyatlar ardıcılığının köməyi ilə həyata keçirilir.Digər bir misal :yaddaşdakı istəniln bir mətni çapa göndərmək kimi çox da mürəkkəb olmayan bir proses ,həqiqətdə minlərlə elementar əməliyyatlardan ibarət olur.Qeyd olanlardan aydın olurki,minlərlə əməliyyat istifadəçi tərəfindən həyata keçirilsəydi ,bu,kompüterin səmərəli bir qurğu olmasını şübhə altına alar və onun qiymətini neçə endirərdi.

Deməli əməliyyatlar sisteminin vəsifəsi istifadəçini bu kimi cansıxlcl işlərdən azad etmək ,istifadəçi ilə fərdi kompüter arasında səmərəli əlaqə yaratmaq və nəhayət kompüterin əvəzedilməz bir qurğu olduğunu sübut etməkdir.

Aydındır ki, kompüterdə istənilən bir məsələni həll etmək üçün minlərlə elementar əm

əliyyatları y\y.lazımdır.Əməl sistemləri belə kiçik ,amma mürəkkəb əməliyyatları kompüterin daxilində olan qurğularda həlll edərək bütün iş prosesini , istifadəçidən həll edərək bütün iş prosesini ,istifadəçidən gizli saxlayır,istifadəçiyə kompüterdə işləmək üçün əlverişli interfeys yaradır.

Əməliyyat sistenləri onların tərkibi,strukturu proqram modulları

Müasir kompüterlərin işini təmin edən 2,əsas amil var:kompüterlərin proqram təminatı,və kampüterlərin texniki təminatı.

Texnik təminat dedikdə kompüterin qurğuları nəzərdə tutulur,yəni prosessor ,yaddaş və daxiledici \ xaricedici qurğuları.

Kompüterlərin proqram təminatı 2 hissədən ibarətdir.tətbiqi proqramlar və sistem proqramları .Tətbiqi proqram konkret bir funksiyanı yerinə yetirirmək üçün nəzərdə tutulmuş proqrama deyilir.Məsələn mətn sənədləri yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş proqram ,elektron cədvəllər yaratmaq üçün proqramlar ,oyun proqramları ,mühasibat proqramları ,öyrədiciproqramlar, test proqramları, qrafik redaktor proqramları və s. bu kimi proqramlar. Sistem proqramları, tətbiqi proqramlardan fərqli olaraq ümumiyyətlə bütün tətbiqi proqramlardan işlənilməsini təmin edir, komputer və istifadəçi arasında əlaqə yaradılır, komputerin texniki və proqram vasitələrinin işini uzlaşdırır, komputerdə yaranan xətaları təhlil edir və aradan qaldırmağa çalışır. Sistem proqramların mühüm tərkib hissələrini əməliyyat sistemi proqramları və örtük proqramları təşkil edir. Əməliyyat sistemi proqramı mürəkkəb sistem proqramlarıdır.

ƏS. Proqramı komputerin çox vacib funksiyalarını yerinə yetirir. Bu səbəbdən də onu komputerin “ canı “ adlandırırlar. Hal – hazırda müxtəlif strukturlu çoxlu sayda əməli. sistemləri yaradılıbdır. Əməli. sistemləri imkanlarına, əmrlər sisteminin tərkibinə, texniki vasitələrlə əlaqələr təşkilinə və bir çox başqa əlamətlərinə görə fərqlənir və bütün müasir komputerlərdə istifadə olunurlar.

Örtük proqramları fayllar (üzərində) üzərində əməl. aparmaq üçün nəzərdə tutulub. Məs: faylı bir neçə hissələrə bölərək və onların faye formatını dəyişdirmək və bu kimi məsələləri yerinə yetirmək.

Təqdim olunan proqram ən geniş istifadə olunan əməliyyat sistemlərinin və örtük proqramlarının iş prinsiplərini və əsas funksiyalarının öyrənilməsi üçün nəzərdə tutulub.

Əməliyyat sistem proqramı deyiləndə böyük və kiçik proqranlardan ibarət olan uzlaşmış dəstə nəzərdə tutulub. Yəni əməli sistem proqramı deyəndə birdənə proqram nəzərdə tutulmur.- bu birneçə proqram dəsti, birliyidir. Əməliyyat sistem proqramı istifadəçi və komputer arasında olan ünsiyyəti asanlaşdırmaq üçün yaradılmışdır.

İstifadəçi və komputer arasında dialoqu yaradan, komputerdə olan digər proqramların işləməsini təmin edən və komputerin qurğuları arsında əlaqə yaradan proqrama Sistem proqramı deyilir.

Əməliyyat sistem proqramının tərkibini təşkil edən proqramlara Modul proqramları deyilir. Modul proqramlarının hərəsi komputerin bir funksiyasını y/y-r. Bu funksiyalar müxtəlif olur: bəzi funksiyaları yer. yetirən proqramlar xarab olsa ola komputer nasaz vəziyyətdə işlayə bilər. Ancaq əməliyyat sistem proqramının tərkibində elə də proqramlar vardır ki, onların biri pozulduqda belə komputer artıq işləmir. Həmin bu proqramlara Nüvə proqramları deyilir, onlar sistem proqramının özəyini təşkil edirlər.

Hazırda müxtəlif əməliyyat sistem proqramları mövcuddur, istifadəçi özü seçir və özü üçün sadə, istifadədə rahat və əlverişli olan əməliyyat sistem proqramını öz komputernə quraşdırır

Örtük proqramlar. Fayl menecerlərinin təyinatı

Bildiyimiz kimi əməliyyat sistemi proqramlarının asas təyinatı: istifadəçinin komputerdə işləməsi prosesini asanlaşdırmaqdır.

Hərdən komputerdə hansı işə əməliyyatı yerinə yetirmək üçün əməliyyat sisteminin imkanı bizim üçün o qədər də əlverişli olmaya bilər, yəni həmin əməliyyatı yerinə yetirərkən əməliyyat sisteminin vasitələri bizə çətinlik yarada bilər və xoşumuza gəlməyə bilər. Əməliyyat sisteminin standart vasitələri nə gədər az olsa, bir o qədər də bu sistemin imkanlarını asanlaşdıran proqramlara ehtiyac var. Nə qədər ki, əməliyyat sisteminin tərkibində fayllarla ( proqramlarla ) işləyən yaxşı bir proqram olmayacaq, milyonlarla komputer istifadəçilərinin hərəsi öz komputerinə bu işi yerinə yetirən xüsusi proqramları quraşdırmalı olacaqlar. Belə proqramlara Fayl menecerleri proqramları deyilir.

Fayllar üzərində əməliyyatların aparılması prosesini asanlaşdıran proqramlara Fayl menecerleri deyilir

Əməliyyat sistemlərinin fayllarını idarə rtmək sahəsində olan çatışmamazlıqları, çox – sayda gündəlik əməliyyatları asanlaşdıran örtük proqramlarının yaradılmasına səbəb oldu. Örtük proqramları əməliyyat sisteminin əmrlərinin yazılışı, işləməsi ilə bağlı incəliklərin bir növ üzərini örtür, bu incəlikləri istifadəçidən gizlədir, istifadəçi sadə əməliyyatlarla əməliyyat sisteminin əmrlərini icra edə bilər.Özəlliklə, 80 – ci illərin ortalarında PC – Tools proqramı geniş yayılmışdır. Sonra isə 80 – ci illərin sonlarında artıq NORTON Commandır örtük proqramı geniş yayıldı. Onun sayəsində komputerdə artıq MS – DOS – un qara ekranı deyil, iki göy panel ekranın standartı sayılırdı. MS – DOS əməliyyat sistem proqramı ən köhnə və ən dəqiq işləyən sistemdir, ancaq ona nə istifadədə asan, nə də işdə əlverişli demək olmaz. Bu proqramla işləməni asanlaşdırmaq üçün xüsusi örtük proqramı deyilən NC proqramından istifadə edilir, hansı ki MS – DOS altında işləyir.

Əməliyyat sistem proqramların nümunələri: Windows . NT, OS\2, Windows 95, Windows 98, 2000, Windows XP, Windows Wista.

MS – DOS haqqında ümumi məlumat. MS – DOS un tərkib yüklənməsi.

MS DOS əməliyyat sistemi ( Microsoft Disk Operating System – yəni Microsoft firmasının istehsalı olan disk əməliyyat sistemi ) İBM PC komputerləri ilə eyni vaxtda yaradılmışdır. Bu sistem 16 mərtəbəli mikroprosessorlar üzərində qurulmuş komputerlərdə istifadə olunur. Hal – hazırda o, fərdi komputerlər üçün əsəs əməliyyat sistemi kimi çox geniş yayılmışdır.

MS DOS sistemin bir sıra versiyaları yaradılmış və onların hər biri əvvəlkinin təkmilləşdirilmiş variantıdır. Bununla yanaşı, sistemin əvvəlki versiyaları üçün yaradılmış proqramlar yəni versiyalar üçün də öz əhəmiyyətini itirməmişdir.

MS DOS komputerin daimi yaddaşında saxlanılan əsas idarəedici proqram olub, yaddaşın proqramlar üçün bölünməsini faylın disketdə yerləşməsini avadanlıqlardan ( klaviatura, displey, disk sürücüsü, sərt disk ) daxil olan siqnallara və işləyən proqramlara qulluğu həyata keçirir.

Son 20 – il ərzində istehsal olunan İBM markalı komputerin texniki texniki xarakteristikaları fantastik sürətlə artmış və bu komputerlərin göstəriciləri 80 – ci illərdə istehsal olunan komputerlərin göstəriciləri ilə müqaisəolunmaz dərəcədə ( yüz, hətta min dəfə ) yaxşılaşdırılmışdır. Bu səbəbdən də Microsoft firması istehsal olunan müasir fərdi komputerlərin texniki göstəricilərnə uyğun MS DOS əməliyyat sistemində çoxlu sayda dəyişikliklər etmiş, əməliyyat sisteminin bütün imkanlarını artıraraq effektiv istifadə olunmasına şərait yaratmış, sistemin daha güclü komputerləri birgə işləməsini təmin etmişdir.

Qeyd etmək yerinə düşərdi ki Microsoft firması MS DOS əməliyyat sisteminin versiyalarını işləyib hazırlayarkən əsas iki prinsipə üstünlük verilmişdir:

1. MS DOS – un birinci və sonrakı versiyaları üçün tərtib edilmiş proqramlar arasında mütləq uzlaşma olmalıdır.

2. MS DOS – un istənilən versiyası İBM və onunla uzlaşan digər komputerlər ilə birgə işləmək imkanına malik olmalıdır.

MS DOS əməliyyat sisteminin üstün cəhətlıəri bunlardır:

* Geniş imkanlı əmrlər dilinin olması;

* Fayllarla ardıcıl ( qurğularla işlədiyi kimi ) işləməyin mümkünlüyü;

*Çoxsəviyyəli kataloqların ( faylların adları, atributlarını və s özündə saxlayan yaddaş sahəsi ) təşkil olunma imkanı;

* Əlavə xarici qurğularla işləmək üçun sistemə drayverlərin qoşulmasının mümkün – lugu;

* İstifadəçilər ilə dialoq midobtində digər məsələnin həllinin mümkünlüyü və s.

MS DOS əməliyyat sisteminin versiyaları

MS DOS əməliyyat sisteminin 1 – ci versiyası İBM PC fərdi komputerləri üçün Microsoft firması tərəfindın 1981 – ci ildə yaradılmışdır. 1987 – ci ildə Microsoft firmasının yeni 3.3 əməliyyat sistemi üçün yaratdığı versiya faktiki olaraq sonrakı 3 – 4 il ərzində istifadə edilən komputerlər üçün standarta çevrilir. Yaradılmış versiya lazzımı imkanlara malik olmaqla yanaşı həm də yıqcam şəkildə hazirlanmışdır. Qeyd edək ki, daha güclü komputerlərdə ( əməli yaddaşı neçə M bayt ) olan 5,0 və 6,0 versiyalı MS DOS əməliyyat sistemlərdən istifadə etmək əlverişlidir. Bu versiyalar əməli yaddaşın 640 kbaytdan çox tutuma , maqnit disklərin isə 32 mbaytdan artıq tutuma malik olmasına imkan yaradır. MS DOS – un 6.0 versiyası isə rezerv proqramlar yaratmağa həmçinin disklərdə sıxılmış informasiyadan təxminləşdirilmiş antivirus proqramlarından istifadə etməyə imkan yaradır.

Əksər istifadəçilər İBM firmasının hazırladığı PC DOS və ya Digital Research firmasının hazırladığı. DR DOS əməliyyat sisteminin 6.0 və ya 7.0 versiyasından istifadə edirlər. Çünki MS DOS – un bu versiyaları istifadəçi üçün əlverişli iş şəraitli yaradır. Adları çəkilən versiyaların çatışmayan cəhəti disketlərin istifadə edilən informasiyanın bir – biri ilə uzlaşmamasıdır.

İstifadəçi ilə Dos arxasında dialoq. Klaviatura ilə tanışlıq

Fərdi komputer ilə istifadəçi arasında əlaqə yaradan qurğu klaviaturadır. Klaviatura bəzi hallarda komputer ilə bir lövhə üzərində əksər hallarda isə müstəqil qurğu kimi qurulur. Klaviaturanın istənilən düyməsi mexaniki və ya membran tipli miniatür çevricidən ibarətdir. Çevricinin vəziyyətinə nəzarəti klaviaturanın daxilində yerləşdirilmiş mikroprosessor yerinə yetirir. Mikroprosessorun vəzifəsi klaviatura üzərində olan istənilən düymənin basılmasına uyğun məlumatı komputerə göndərməkdir. Komputerə gündərilən informasiya, əvvəlcədən qeyd etdiyimiz kimi komputerin daxilində olan əmrlər sisteminin köməyi ilə təhlil edilir.

Adətən klaviatura üzərində müxtəlif sayda düymələr yerləşdirilir. Məsələn İBM PC XT markalı köhnə tipli komputerlərdə 84/86 düyməli klaviaturadan, İBM PC AT markalı müasir tipli komputerlərdə isə 102 ki və ya 104 düyməli klaviaturadan istifadə edilir.

Son illərdə işgüzar adamların köməkçisinə çevrilən kompakt komputerlərdə istifadə edilən klaviatura mümkün gədər yəqcam ölçüdə hazırlanər. Klaviatura üzərində olan düymələrin istifadə olunması və təyinatı haqqında müəyyən məlumata malik olmaq məgsədə uyğundur. Klaviatura üzərində olan düymələr müəyyən qruplar üzrə cəmləşdirilir.

Hər bir qrupun, həmçinin hər bir düymənin yerinə yetirdiyi funksiya vardır. Ümumiyyətlə klaviaturanın düymələrini 4 qrupa bölmək olar. Birinci qrupa daxil olan düymələr klaviaturanın mərkəzində yerləşir. Onlar hərf, rəqəm və bəzi başqa simvolları komputerə daxil etmək üçündür. Burada Caps lock düymənin sıxılması kifayətdir. Vəziyyətdən çıxmaq üçün Caps lock düyməsini yenidən sıxmaq lazımdır. Bu əməliyyatı yerinə yetirdikdə istifadəçi yenidən komputerdə əlifbanın kiçik hərfləri ilə işləyə bilər.Bəzi tip klaviaturaların üzərində Caps lock rejimini qeyd edən işıqlı indikator da quraşdırılır.

II qrup düymələr funksional düymələr adlanır və onlar klaviaturanın yuxarı hissəsində yerləşdirilir. Üzərində F1 – F12 həkk olunmuş düymələrin təyinatı xüsusi proqramlarla müəyyən edilir. Daha doğrusu, istifadəçinin istifadə etdiyi proqramlardan və əməliyyat sistemlərdən asılı olaraq F1 – F12 funksional düymələrinin hansı funksiaları yerinə yetirmələrini təyin etmək mümkündür. Bir çox hallarda istifadə edilən sistem proqramlarıdan asılı olaraq funksional düymələr Ctrl, Alt və Şhift düymələri ilə birqə sıxılaraq öz funksialarını dəyişirlər.

III qrup düymələr kursorun hərəkətini istiqamətləndirmək və ədədi simvollarla işləmək üçündür. Bu qrup düymələr əsasən iki məqsəd üçün istifadə edilir. Birinci hal rəqəmlərin blokirovka rejimi adlanır. ( Num lock rejimi ) və 9 rəqəmdən əlavə dörd hesab əməlinin işarələri komputerə daxil edilir. Yəni hesabi ifadələrin komputerə tezliklə daxil edilməsinə imkan yaranır. 2 – vi blokirovka rejimi aradan götürüldüyü üçün düymələr qrupundan kursora idarə etmək üçün istifadə edilir.

Klaviaturanın üzərində yerləşən Home, End,PgUp və ya PgDn , düymələri kursorun hərəkətini idarə edən düymələr adlanır.Qeyd etmək, lazımdır ki – 102 saylı düymələri olan klaviaturada kursorun hərəkətini idarə edən düymələrlə biz blok üzərində İNSERT və DELETE düymələri də yerləşdirilməlidir.

İstifadəçi komputerdə istənilən mətni monitorun ekranında vərəqləyə bilər bu məqsəd üçün istifadəçi PgUp ( Page UP ) – səhifəni yuxarı və PgDn ( Page Down ) – səhifəni aşağı istiqamətləndirici düymələrdən istifadə edə bilər. Əgər kursorun sətrin əvvəlinə və ya sonuna gətirmək tələb edilirsə, o zaman istifadəçi uyğun olaraq HOME və ya END düymələrini basa bilər.

Biz blok üzərində yerləşən Delete ( pozmaq ) və İnsert ( daxil etmək ) düymələri kursorun ekrandakı vəziyyətindən asılı olaraq bu funksiyaları yerinə yetirir:

* Kursordan sağda ( Windows rejimində ) və kursorun altında ( DOS – da vəya mətn rejimində yerləşən mətnin seçilmiş fraqmentini pozmaq üçün Del düyməsindən:

* Yığılmış mətnə müəyyən fraqmenti əlavə etmək üçün İNS düyməsindən istifadə etmək olar.Klaviaturanın üzərində digər funksiyaları yerinə yetirən xüsusi təyinatlı düymələr də yerləşdirirmişdir.

Backspase ( bir addım geri ) düyməsi kursorun solunda yerləşən simvolu pozur

ESC – düyməsi istənilən fəaliyyatın təxirə salınmasını və ya rejimdən imtinanı həyata keçirir

TAB – ( tabulyasiya ) düyməni mətnin növbəti tabulyasiya mövqeyinə keçməyini təmin edir.

PrtSc ( Print Screen – ekranın çapı ) düyməsi ekranın surətinin çapını və fayla köçürülməsini yerinə yetirir.

Klaviatura üzərində xüsusi düymələr Ctrl Alt Shift yerləşdirilmişdir ki, bu düymələr digər düymələrlə birgə sıxıldıqda müəyyən funksiaları yerinə yetirirlər. Bəzi hallarda iş prosesi zamanı istifadəçi üç düymənin ( məs: Ctrl + Shift + F1 və s. ) kombinasiyasından da istifadə edilir.

MS – DOS əməliyyat sistemi ilə iş.

Hal – hazırda MS – DOS – un yayılmış versiyalarından biri 1994 – cü ilin may ayında buraxılmış versiyadır. Bu versiyada nəhayət ki, klaviatura vasitəsi ilə rus əlifbasının komputerə daxil edilməsi əldə edilmişdir. Əvvəllər belə informasiyanın komputerə daxil edilməsi xüsusi hazırlanmış proqram – rusifikator vasitəsi ilə həyata keçirilirdi. Bu da öz növbəsində artıq zəhmət tələb edirdi. Müasir İBM.PC.XT tipli fərdi komputerdə MS DOS əvvəlki versiyalarından istifadə etmək praktiki nögteyi – nəzərdən əlverişli deyil. Çünki MS – DOS 3,3 versiyasını əməli yaddaşın tutumu 640 və ya 512 kbayt – dan çox olan komputerlərdə istifadə etmək imkanı yaranır. Həmçinin, MS – DOS versiyasının istifadəçiyə Windows 95 – in tərkibində çatdırılması və istifadəçinin bu versiyaya ayrıca əməli sistemi kimi baxması düzgün hesab edilə bilməz. Sadəcə olaraq istifadəçiyə MS – DOS versiyasını Windows 95 – in altsistemi kimi qəbul etmək və ondan iş prosesində istifadə etmək məsləhət gürulür.Ümümiyyətlə MS – DOS versiyaları arasında uzlaşma mümkündür və bu hal komputer istifadəçiləri arasında müsbət sayılır.

MS – DOS – un mühüm xüsusiyyətlərindən biri də onun modul prinsipi ilə qurulmasıdır. Bu 8 xüsusiyyət mürəkkəb proqram kompleksi olan MS – DOS – un müstəqil tərkib hissələrinə ayırmağa və hər modula bir –biri ilə məntiqi əlaqəsi olan müəyyən funksiyalar qrupunu yığmağa imkan yaradır. Bu funksiyalar qrupunun dəyişdirilməsi və ya genişləndirməsi üçün yalnız müəyyən modulun dəyişdirilməsi kifayətdir.

Onu da geyd etmək lazımdır ki, Windows 95 və ya Windows 98 və ya Windows NT əməliyyat sistemlərinin olması MS – DOS və DOS mühitində işləyən proqramlara təlabatı azaltsa da, bu təlabatı heçə endirmir., Çünki :

1. Hal – hazırda çoxlu sayda yaradıcılıq sahələri vardır ki, DOS proqramları orada müvəffəqiyyətlə istifadə edilir. Çünk belə yaradıcılıq sahələrində qoyulmuş məsələlərin Windows 3.1 Windows 95,98 və ya digər əməliyyatlar sistemləri vasitəsi ilə həll edilməsi iqtisadi cəhətdən əlverişli deyil, ya da adları çəkilən əməliyyatlar sistemlərinin bu tip məsələləri həll etməsi praktiki olaraq mümkün deyil.

2. Windows 3.1 Windows 95, və ya Windows 98 kimi əməliyyatlar sistemlərinində tez – tez baş verən nasazlıqların səbəblərini araşdırmaq və aradan qaldırmaq üçün adətən MS – DOS və DOS proqramlarından istifadə edirlər. Məsələn: əgər komputer sərt diskdən yüklənmirsə, onda komputeri MS – DOS sistem disklərindən yükləmək mümkündür. ( səbəb odur ki, digər əməl.sistemləri ancaq sərt disklərlə işləyirlər. )

3. Windows 3.1. Windows for Workgroups, Windows 95, və ya Windows 98 əməliyyatlar sistemlərindən effektif istifadə etmək üçün onları daimi MS – DOS – a sazlamaq lazımdır.

F ayl və Kataloq anlayışı.

Faylların xassələri, sistem faylları.

Əməliyyat sisteminin daha bir mühüm hissəsi fayl sistemidir. Bu termin vasitəsi ilə iki tamamilə anlayış ifadə edilir. Birincisi, “ fayl sistemi “ dedikdə fayllarla işləmək üçün nəzərdə tutulan əməliyyat sistemi alqoritmləri başa düşülür. İkincisi: fayl sistemi – yadda saxlama qurğularında, məsələn disklərdə faylların saxlanması strukturudur.

Ən ümumi şəkildə faylı yazıların nizamlanmış yığımı, yazını isə faylların ardıcılığı kimi təyin etmək olar.

Fayl sisteminə yadda saxlama qurğularında faylların saxlanması strukturu kimi baxmaq daha münasibdir.

Yazı anlayışı vacib anlayışdır çünki fayllarla məhz yazı terminində işləyirlər. Məsələn mətn faylları ilə simvollar sətrinin yığınları ilə işlədikləri kimi işləyirlər, mətn fayllarında yazı – sətirdir. Videofayl kadrlardan ibarətdir, ona görədə videofaylda yazı – kadrdır. Bəzən faylla baytların ardıcıllığı kimi işləmək daha əlverişlidir, bu zaman hər bir baytı ayrıcayazı hesabetmək olar. Hər bir fayl üçün onun atributlarını saxlamaq lazımdır: 1. Fayl adı; 2. Faylın tipi: adı fayl, yaxud kataloq; 3. Faylın sahibi kimdir və o hansı istifadəçi qrupuna aiddir. 4. Fayldan istifadə hüququ – oxumaq,yazmaq və yerinə yetirmək üç istifadəçi kateqoriyası üçün: – faylın sahibi, faylın sahibinə eyni qrupdan olan istifadəçi və digəristifadəçilər. 5. Faylla işləmək haqqında informasiya – faylın yaradıldığı tarix onda edilən sonuncu dəyişiklik və ondan sonuncu istifadə tarixi və s. Bəzi fayl sistemlərində, məsələn MSDOS – un və ya Windows – un FAT – ında faylın adı adi simvollu ad, məsələn Mənim Faylım ola bilər VNİX əməliyyat sisteminin fayl sistemlərində faylın adı – sadəcə ədəddir, yəni bütün fayllar nömrələnmişdir.

Müasir əməliyyat sistemində eyni vaxtda bir neçə fayl sistemində işləmək tələb olunur. Məsələn diskdə VNİX və ya Windows əməliyyat sistemi ilə işləyən NTFS fayl sistemi yerləşdirilir, çünki həmin sistemlər xüsusi olaraq disklərdəki fayllarla səmərəli şəkildə işləmək üçün yaradılmışdır,yaxud, necə deyərlər, sürətə görə optimallaşdırılmışdır. CD – ROM diiskləri ilə işləmək üçün faylları daha səmərəli şəkildə saxlamağa imkan verən yəni saxlama sahəsinə gürə optimallaşmış IS 09660 fayl sistemindən istifadə edilir. Disklər, məlum olduğu kimi, vaxtı ilə MS DOS əməliyyat sisteminində istifadə edilir FAT fayl sisteminə malikdir.Hamı sadəcə adət edib ki, disket FAT – la işləyir. Bundan başqa, lakal şəbəkələrə qoşulan və ya İnternet vasitəsilə qoşulmaq mümkün olan digər EHM – lərin diskləri ilə işləməyə imkan verən NFS fayl sistemində mövcuddur. Fayl sistemləri arasında fayyların necə adlandırılmasına və yaxud ayrı – ayrı ad sahələrinə dair müxtəlif razılaşmalar mövcüddur. Əlbəttlə əməl. Sistemi adların dəyişdirilməsi və onların vahid salınması işini öz üzərinə götürür. Adların dəyişdirilməsi işinə görə əməl. sisteminin xüsusi hissəsi – Virtual fayl sistemi cavabdehdir, yəni virtual fayl sisteminin əməliyyat sistemindən fayllarla içləmək üçün sorğuları qəbul edərək müvafiq faylın hansı fayl sistemində yerləşdirilməsini müəyyən edir və sorğunu həmin fayl sisteminin əməliyyatna çevrilir.

Mətn faylı yaratmaq.Fayllar üzərində əməllər.

Disket sərt disk ( vinçester ), CD – başqa informasiya daşıcılarında informasiya fayylarda saxlanılır. Fayl – informasiyanı saxlamaq üçün xarici daşıyıcıların adlandırılmış sahəsidir. Fayllarda proqramın mətinləri, mətn sənədləri, ədədi verilənlər, cədvəl qrafik, yerinə yetiriləcək proqramlar və s.saxlanıla bilər. Fərdi komputer üçün fayl əməliyyat sisteminin emal etdiyi əsas informasiya obyekdidir.

Hər bir fayl bir – birindən nöqtə ilə ayrılan 2 – ki hissəli ada malikdir xüsusi ad və genişləndirilmə. MS DOS və Windows 1.0 – 3.11 – də xüsusi ad 1 – dən 8 – ə qədər, genişləndirmə isə 1 – dən 3 – ə qədərsimvollardan ibarət ola bilər. Windows 95/98, Windows NT sistemləri üçün faylın xüsusi adı 1 – dən 255 – ə qədər, genişləndirmə isə 1 dən 3 – ə simvollardan ibarət ola bilər.

Xüsusi adın yazılışı üçün böyük və kiçik latın hərfləri; rəqəmlər və simvollardan istifadə oluna bilər. Adın genişlənməsini göstərmək vacib deyil. Lakin adın genişlənməsi faylın məzmununu barədə əlavə informasiya verdiyi üçün ondan istifadə etmək əlverişlidir. Genişləndirmə faylın tipini təyin etməyə imkan verir. Əgəq fayl exe və com genişləndirilməsinə malikdirsə onda bu fayla icra edilən və ya əmr faylı deyilir. Proqram yalnız belə fayllar vasitəsi ilə işləyirlər. Məsələn: Doc genişləndirilməsi faylın Word proqramında yarandığını və mətn faylı olduğunu göstərir. Əməliyyat sistemi xüsusi adlardan istifadə edilən informasiyanın daxil və xaric olunmasını təkçə faylların deyil, komputerin müxtəlif qurğularının köməyi ilə həyata keçirməyə imkan yaradır. Bu zaman komputerin qurğuları ilə aparılan iş fayllarla aparılan işlə eyni yerinə yetirilir. Lakin belə olan zaman uyüun əmrlərdə faylın adının yerinə komputer qurğusunun adları faylın adı kimi istifadə edilə bilməz.Ümumiyyətlə hər bir faylın və qurğunun adı iş prosesi zamanı istifadəçi tərəfindən onun hansı iş va ya proqramı yerinə yetirməsindən asılı olaraq hərdənbir və ya tez – tez istifadə edilə bilər. Yeni fayl yaratmaq

Hər hansı bir proqramı açmadan sürətli bir şəkildə boş fayl piktoqramları yarada bilər,sonra onları açaraq içərisinə mətn,qrafik və ya sənəd əlavə edə bilərsiniz.Bunun üçün aşağıdakıları yerinə yetirin.

1. İşləmək istədiyiniz qovluq üzərində ikiqat sıxaraq onu açın:

2. Pəncərə açılandan sonra Fill ( Fayl ) menyusundan New ( Yeni ) alt menyusunu seçin və ya pəncərənin boş bir sahəsində sağ düyməni sıxın. Dinamik menyu açılacaqdır.

3. Yaratmaq istədiyiniz fayl tipini siyahıdan seçin piktoqrama ad verin və Enter düyməsini sıxın

Yaratdığınız faylların piktoqramı üzərində ikiqat sıxdıqda avtomatik olaraq açılır. Məsələn Bir Word faylı yaratmışsınızsa, bu faylın üzərində ikiqat sıxdıqda Word proqramı, sonra isə fayl özü avtomatik olaraq açılacaqdır

Fayllar üzərində əməllər

Kataloq anlayışı. Kataloq üzərində əməllər.

Faylların adları maqnit disklərində kataloqlarda qeyd olunur. Kataloq diskində faylların adları, onların ölçüləri,axırıncı dəyişiklik vaxtı, faylların xüsusiyyəti və s. haqqında məlumatlar saxlanılan sahədir. Əqər kataloqda faylın adı saxlanılırsa, onda deyirlər ki, fayl bu kataloqda yerləşir. Hər maqnit diskində çox sayda kataloq ola bilər. Hər bir kataloqda çox sayda fayllar ola bilər və eyni adlı fayl bir neçə kataloqda qeyd oluna bilər. Hər bir kataloq ada malikdir və özü başqa kataloqda qeyd oluna bilər. Əgər X kataloqu Ykataloqunda qeyd olunubsa, X kataloqu Y – in altkataloqudur və Y kataloqu X üçün üstkataloqdur. Kataloqun adlandırılması da faylın adlandırılmasıkimidir, lakin kataloqun adının genişlənməsi olmur.

Hər bir maqnit diskində bir baç və ya kök kataloq olur. Baş kataloqda fayylar və altkataloqlar qeyd olunur. Beləliklə, kataloqların bu cür iç – içə yerləşmə strukturuna kataloqlar Ağacı deyilir. Qeyd edək ki, fayl və kataloqu displeyekranındakı ilk görüntüsünə görə fərqləndirərək ayırmaq olar. Belə ki, kataloqların adları böyük, faylların adları isə kiçik hərflərlə verilir. Məlumat daşıyıcısının ekranda olunan mündəricatında əvvəlcə kataloqların, sonra isə fayyların adları yerləşir. İstifadəçinin indiki anda istifadə etdiyi kataloq cari Kataloq adlandırılır. Cari kataloqda olmayan fayldan istifadə edən zaman bu faylın hansı kataloqdan olduğunu göstərmək lazımdır. Bu isə fayla gedilən yolu güstərməklə həyata keçirilir. Yol bir – birindən “ / “ simvolu ilə ayrılan kataloqların adları və ya “ .. “ simvollar ardıcılığından ibarət olmaqla, cari və ya kök kataloqdan axtarılan faylın yerləşdiyi kataloqda qədər olan marşrutu göstərilir.

Faylın tam adı ümumi şəkildə aşağıdakı kimi verilir :

( disk sürücüsü: ) ( yol / ) faylın adı

Burada 1 – ci element disk sürücüsünün adını, 2 – ci element faylın yerləşdiyi kataloqda yerləşdiyi kataloqda qedən yolu, 3 – cü element isə faylın adını göstərir. Əgər disk sürücüsü göstərilməyibsə, onda cari kataloq başa deşülür. Faylı tam adı onun yerləşdiyi diskdən və kataloqdan asılı olmayaraq həmin faylı tamamilə müəyyən edir.

MS – DOS – un bəzi əməlləri

Disk və disklərlə işləmə qaydaları .

İnformasiyanın çevik maqnit diskinə ( ÇMD ) və bərkidilmiş maqnit diskinə ( vinçester ) yığıcıları da sistem blokunda yerləşdirilir. ÇMD və BMD xarici yaddaş qurğuları adlandırılır. Ümumiyyətlə ingilis əlifbasının birinci iki hərfi – A və B hərifləri ilə “ Floppy disk “ qurğusu işarə olunur. Sərt disk qurğusu – HDD hər zaman C ( və ya D ) adlanır. Əlifbanın sounrakı hərfi olan D ( və ya E )ilə kompakd disk qurğusu – CD – ROM işarə olunur. Adətən böyük həcmli sərt diski məntiqi olaraq iki üç hissəyə ayırırlar. Yəni fiziki şəkildə bütöv olan disk şərti olaraq iki ( üç ) disk kimi qeyd olunur. Bu zaman həmin disklərdən 1 – cisi C, sonrakılar əlifbaya nuyğun olaraq D ( E ) , CD – ROM isə E ( f ) adlandırılır. Lakin bu disklərin adelandırılmasını dəyişmək olar.

Sərt disklər ( Hard Disk Drive, HDD ) komputerlə işləmək lazım olan informasiyanın daimi saxlanması üçün nəzərdə tutulub. Əvvəllər 10 mb böyük tutum hesab olunurdu. İndi isə 200 Gb – dan çox tutumu olan disklər müvcuddur. Müasir proqram məhsulları geniç yer tələb etdiyi üçün, vinçesterlərin tutumunun artırılması inkişafı davam etdiriləcəkdir. Sərt diskin konstruksiyası elastik diskdəki kimidir. Ancaq ondan fərqli olaraq, burada bərk materiallardan, əsasən aluminiumdan ( ona görə “ Hard disk “ adlanır ) istifgadə olunur. Bundan başqa sərt disklər bir – birinin üzərində yerləşmiş disklərdən ibarətdir. Belə disklərin sayı nə qədər çox olarsa, vinçesterin yuyumu da bir o qədər çox olar.

Yeni diski komputerə quraşdırıldıqdan sonra əməliyyat sisteminin onu “ tanıması “ və ondan yüklənməsi üçün aşağıdakı 3 – əməliyyatı y/yet – k lazımdır:

1. Disk bölmələrə ayrılır.

2. Bölmələr formatlaşır.

3. Əməliyyat sistemi diskə köçürülür.

DOS əməliyyat sistemində sərt diski bir neçə hissəyə bölüb, hər bir hissə ilə müstəqil disk kimi işləmək olar. Bölünmüş müstəqil hissələr məntiqi disklər və ya sərt diskin bölmələri adlanır. Hər bir məntiqi diskin adı inqilis hərfləri ilə verilir və axırda “ : “ işarəsi qoyulur və ona müraciyət etmək olar. Məs: 40 qbayt tutumunda olan sərt diski iki məntiqi diskə : 32 q baytlıq C ; və 8 q baytlıq D ; diskinə bölmək olar.

Əgər komputerdə kifayət qədər əməli yaddaş varsa, onda bu yaddaşın müəyyən hissəsini “ elektron disk “ kimi ayırmaq olar Ayrılmış diskin bu hissəsi ilə bütöv disk kimi islədiyimiz kimi işləyə bilərik. İnformasiyanın daxil və xaric edilməsi “ elektron disk “ də adi diskdən dəfələrlə tez həyata keçirilir. “ Elektron disk “-in çatışmayan cəhəti komputeri dövrəyə qoşarkən və ya infornasiya ilə yükləyərkən diskə yazılmış informasiyanın itməsidir. “ Elektron disk “ ilə işləmək üçün xüsusi CONFİC. SYS proqram tələb edilir.

“ Windows “ sisteminin yüklənməsi, tərtibi.

MS DOS da idarəetmə sisteminin sadəliyi, əmrlər interfeysinin narahatlığı, disklərdə olan fayl və kataloqların proqramları işə salan ləvazimatlarla idarə olunması və s . Bəzi proqramçıları onlara lazım olan ləvazimatları ( qrafiki interfeysi yaratmaq, menyu , sorğu və pəncərə yazatmaq, müxtəlif displey və printerləri əlaqəndirmək , proqram tərtib edən köməkçi proqramlar .və s tərtib etməyə məcbur edirdi. Digər tərəfdən müxtəlif proqramlara müraciyət etməyin özü də müəyyən çətinlik törədir.

Deyilənləri nəzərə alaraq, çoxpəncərəli QRAFİK interfeysə malik örtük proqramları yazılıbdı. 1992 – ci ildə Microsoft firması kütləvi istifadə olunan İBM PC tipli komputerlərdə istifadə olunan MS DOS əməliyyat sistemi üçün qrafik Windows 3.0 proqramını yaratdı. Tezliklə firma fərdi istifadə üçün Windows 3.1, lokal şəbəkədə istifadə üçün Windows 3.11 for Workgroup proqramını hazırladı.

Microsoft firmasının 1995 – ci ilin avqust ayında istehsal etdiyi yeni variant Windows 95 adlandıracağının elan etməsi komputer istifadəçiləri üçün bir surprizə çevrildi.

Əvvəlki variantlardan tamamilə fərqlənən Windows 95 bir çox yeni imkanlara sahib idi. Bu proqram özündə MS DOS və Windows özlüyünü birləşdirmişdi. Bununla yanaşı sistemə Explover, Briefcase, Microsoft Exchanqe və s kimi proqramların daxil edilməsi Start menyuları, multimediya vasitələri sisteminin imkanlarını daha da artırmışdı. 1996 – cı ildə əvvəlki sistemdə mövcud olan səhvlər düzəldilmiş və firma Windows 95 OSR2 əməliyyat sistemini satışa buraxdı və Windows 96 adlandırıldı.

1997 – ci ildə Windows 95 OSR2 paketinin yeni nüvi yayıldı. Bu paket Windows 97 kimi tanıldı. Bu proqramından digərlərindən fərgləndirən tərkibinə İnternrt Exsplover proqramının daxil edilməsi MS dos əməli sistemindən asıllıq tamamilə aradan qaldırılmışdır.

1998 – ci ildə Microsoft Firması tərəfindən yeni Windows 98 əməl sistem yaradıldı. Sonrakı idarə firma öz imkanlarının genişlənməsindən istifadə edərək Windowsun yeni variantları (Windows NT/2000, ( 2003 ) ) ? Windows XP ) komputer istifadəçilərinə təqdim edir.

Hələlik son versiya Windows XP – dir. Bu dəyişiklər Microsoft firmasının informasiya texnoliqiyalarında olan inkişaf ilə əlagədardır. Windowsun son variantları özünə yeni qurğuların drayverlərini daxil edib. Şəbəkə texnoloqiyası internetdə işləmə proqramları onun ayrılmaz hissəsinə çevrilib.

Windowsun hər növünün bir neçə variantı, Amerika panavropa və bəzi dövlətlərin öz lokal variantları vardır.

İdarəetmə paneli – Panel proqram modulları. Pəncərə ilə iş.

1. Təkmilləşdirilmiş yeni vasitə: Start ( Başla ) düyməsi və Taskbar ( tanışlıq Çubuğu ), Windowsun əsas xüsusiyyətlərindəndir. Start ( Başlaq ) düyməsi ilə proqramlarınızı sürətlə işlədə bilər, fayllarınızı axtara bilər və bir proqramdan digər proqrama surətlə keçə bilərsiniz.

2. Windows Explover ( Windows Tədqiqatçısı )

Fayllarınızı, disklərinizi və şəbəkə əlaqələrini axtarmaq və çeşidləmək üçün geniş imkanlara malik bir vasitədir.

3. Uzun fayl adları : Çeşidləmə və axtarma əməliyyatları daha asandır. Fayllarınıza 256 simvola qədər uzun adlar verə bilərsiniz.

4. Yaddaşın daha yaxşı idarə edilməsi:

Bu xüsusiyyət DOS – da yaddaşın idarə edilməsinə nisbətən daha yahşıdır. Windows əməli yaddaşdan ( Ram ) daha səmərəli bir şəkildə istifadə edilir.

5. CD – ROM – da təkminləşdirilmiş Auto Play xüsusiyyəti. Musiqi CD – lərinizi oxutma üçün, sadəcə, sürücünüzə yerləşdirməyiniz kifayətdir. CD Player aftomatik açılacaq və CD- zi oxumağa baçlayacaqdır.

6. Pluq and Play ( Tax və Çalışdır ) qurğuları ilə uyğunluluq. Komputerinizə bir kart yerləşdirdikdən sonra sadəcə onu açmağınız kifayətdir. Windows yeni qurğunuzu tanıyacaqdır və xüsusiyyətlərini aftomatik olaraq quracaqdır.

7. 32 – bitli çoxtan sırıölı iş , Windows birdən çox proqramın eyni vaxtda işləməsinə imkan verir. Çox qısa müddətdə daha çox iş görə bilərsiniz.

8. Yeni masa üstü: Windows – da Proqram Manacer ( Proqram idərəedicisi ) nin yerini Desktop ( Masa üstü ) və Taskbar ( Tapşırıq Çubuğu ) tutur. Bunların vasitəsi ilə proqramlarınızı və texniki vasitələrinizi daha surətlə tapa bilərsiniz. Windows ( Windows – a xoş gəlmisiniz ) dialoq pəncərəsi açılacaqdır.Ekranımız başqa cür də gözünə bilər. Bu qurduğunuz proqramlardan və dəyişiklik etməyinizdən asılıdır.

Bütün pəncərələrin başlıq çubuqları vardır bəzilərində menyular, düymələr və ekran sahəsini hərəkət etdirmə çubuqları da ola bilər. Pəncərələr üzərində aşağıdakı əməliyyatları aparmaq olar.

Pəncərələrin yerini dəyişdirmək:

Pəncərənin başlıq çubuğu üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxıb saxlayın və pəncərəni istədiyiniz yerə sürükləyin.

2. Pəncərələrin ülçülərini dəyişdirmək

Pəncərənin kənarlarında və ya panellərində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxılmış vəziyyətdə saxlayıb uyğun istiqamətdə sürükləyərək ölçülərini dəyişdirə bilərsiniz.

3. Menyu əmrlərini seçmək: Menyu çubuqlar File ( fayl ), Edit ( Redaktə ) və View ( Görünüş ), Help ( Yardım ) kimi menyulardan ibarətdir. Menyunun adı üzırində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxıb açaraq menyudan hər hansı bir əmri icra edə bilərsiniz.

4. Pəncərə sahəsini hərəkət etdirmək.

Pəncərənin görünməyən hissəsini ekrana çıxartmaq üçün onun aşağı və ya sağ tərəfindəki hərəkət etdirmə çubuqlarının uclarındakı ox düymələrinə bir neçə dəfə sıxa bilərsiniz.

5. Pəncərənin View ( Görünüş ) menyusunun Arrange icons ( Pintoqramları tənzimləmə ) alt menyusundan Auto Arrange ( Aftomatik Tənzimləmə ) əmrini seçərək piktoqramların pəncərə içərsində avtomatik tənzimlənməsini təmin edə bilərsiniz. Bu əmr seçilərsə pəncərənin ölçülərini dəyişdirdikdə belə pəncərə içərisindəki piktoqramlar avtomatik tənzimlənəcəkdir.

Windows əməliyyat sistemi ilə iş.

Windows – un aşağıdakı iş rejimləri vardır : 1. STANDART

2. Genişləndirilmiş

Standart rejimdə Windows istifadə edilən mikroprosessorun müdafiə rejimində, genişləndirilmiş rejimdə isə həmin mikroprosessorun vertual rejimdə işləməsi ilə bağlıdır.

Qeyd etmək lazımdır ki genişləndirilmiş rejimdə işləmək istifadəçi üçün standart rejimdə işləməkdən çox əlverişlidir.

1. Windowsda avtomatik olaraq eyni vaxtda bir neçə proqram yerinə yetirilir.

2. DOS – da olan proqramlar Windows pəncərəsində işləyə bilirlər.

3. Windows bu rejimdə virtual yaddaşa malik olmasını nümayış etdirir, yəni böyük həcmli əməli yaddaş tələb olunan proqramları əslində kiçik həcmli əməli yaddaş vasitəsi ilə həyata keçirir

Ümumiyyətlə bəzi hallarda standart rejimdən istifadə etmək əlverişlidir.

1. Əqər istifadə edilən komputer genişləndirilmiş rejimdə dayanıqsız işləyirsə

2. Verilmiş məsələnin həlli genişləndirilmiş rejimdən dəfələrlə tez yerinə yetirilirsə

Windows sistemində səmərəli işləmək üçün komputer mütləq Mouse ilə təmin edilməlidir. Mouse – un olmaması istifadəçinin işini çox çətinləşdirir.

İşçi stolu standart elementləri

Bütün Windows – u işlədikdə ekrana Welcome to Windows dialoq pəncərəsi açılaçaqdır. Bütün ekran Desktop ( masaüstü ) adlanır və həqiqi bir masanın üzərinə bənzəyəcək şəkildə hazırlanmışdır.

Həqiqi bir masada olduğu kimi məktublarınızı yaza bilər, rəsm çəkə bilər, hesab maşınını işlədə bilər və ( modem kartınız varsa ) telefondan istifadə edə bilərsiniz. Bundan başqa faks göndərə bilər, səsli məlumatları dinləyə, video seyr edə bilərsiniz. Eyni anda daha çox proqram açmaq olar və bu proqramlar ayrı – ayrı pəncərələrdə işlərini davam edə bilərlər. Windowsun çox tapşırıqlı bir əməliyyat sistemi olması sayəsində birdən çox proqramı eyni anda işlədə bilər və çox qısa vaxtda daha çox iş görə bilərsiniz məs: Faks göndərərkən oyun ounaya bilər və açıq olan bir proqramdan digərinə sürətlə keçə bilərsiniz. Windowsda başlanqıc son dərəcə asandır. Mouse qurğusunun oxunu ekranın sol alt küncündəki Start başlat düyməsi üzərinə qətirin və sol düyməsini sıxın.Bu menyu üzərində piktoqramlardan ibarət alt menyusu açılacaqdır. Bu piktoqramlardan sağında ox işarəsi olanlar alt menyulara malikdirlər, bu alt menyuların da alt menyuları ola bilər. Start menyusundan istifadə etməklə komputerinizdəki hər seyi asanlıqla işlədə bilərsiniz.

Masa üstündə hər proqram ayrı pəncərələrdə eyni anda işləyə bilər. Ən üstəki başlıq çubuğu rənqli olan pəncərə aktif pəncərə adlanır. Aktif pəncərə Mouse qurğusunun oxunun hərəkətlərinə və klaviaturada sıxılan düymələrə reaksiya verən pəncərədir. Aktiv olmayan pəncərə isə masaüstünün zəmininə gömdərilir və üzəri aktiv olan pəncərə ilə örtülə bilər. Aktiv olmayan pəncərənin onun görünən hər hansı bir hissəsində mouse qurğusunun sol düyməsini sıxmaqla , ya da Taskbar ( Tapşırıq çubuğu ) – undakı düyməsinə sıxmaqla aktiv hala gətirə bilərsiniz

My Computer – in işçi pəncərəsi.

My Computer komputerinizin fayl sistemindən istifadə etmək üçün əsas pəncərələrdəndir. Burada komputerinizdə olan yaddaş qurğularını, komputerinizin yazı tipləri və bağlı olan çap qurğuları haqqında məlumatların saxlandığı qovluqları seçə bilər və Control Panel ( İdarə Etmə paneli ) ni işlədərək Windows 98 – in xüsusiyyətlərini istədiyiniz kimi dəyişə bilərsiniz. Bu pəncərədəki piktoqram üzərində müxtəlif əməliyyatları yerinə yetirmək üçün öncə istədiyiniz piktoqram üzərində mouse – un sol düyməsini bir dəfə sıxaraq onu seçin, sonra isə sol düyməni menyu çubuğundakıFayl menyusunun üzərində sıxın. Bu menyu aşağıdakı əmrlərdən ibarətdir. 1. Open ( aç ) Pəncərədə seçilmiş piktoqramı açmaq üçündür. Eyni əməliyyat piktoqram üzərində ikiqat sıxmaqla da yerinə yetirə bilərsiniz. Açdığınız hər bir pəncərəni Toolbar ( alətlər çubuğu ) vardır. Toolbar üzərində bəzi menyu əmrlərinə uyğun düymələr yerləşir ki, bunların vasitəsilə də menyuya daxil olmadan uyğun əmri asanlıqla icra edə bilərsiniz. Status Bar ( Vəziyyət Çubuğu ) isə yerinə yetirilən əməliyyat haqqında məlumat verir. Məs : Seçdiyiniz faylın ölçüsünü ( baytlarla ) ya da istədiyiniz proqram o anda nə etdiyini göstərir.

Hər pəncərənin File ( Fayl ) Edit ( Redaktə ) Help ( yardım ) menyulardan ibarət olan bir menyu çubuğu vardır. Bu menyulardan istifadə etməyi bacardmağınız lazımdır. Çünki onlardan tez tez istifadə edəcəksiniz

Menyulardan istifadə etmək üçün əsas qaydalar bunlardır:

1. Əmr sermək: Biz menyunu açdıqdan sonra menyudakı əmrin üzərində mousun sol düyməsini bir dəfə sıxmaqla onu seçə bilərsiniz.

2 . Bir əmri aktivləşdirmək və ya passivləşdirmək: Yanlarına ( v ) işarəsi qoyulan əmrlər aktiv əks halda isə passiv olur.

3. ( * ) işarəli əmrlər ; ( * ) işarəsi olan qrupdakı əmrlərdən yalnız birinin seçilməsi mümkündür. ( Yanında( * ) işarəsi olan əmr seçilmiş sayılır )

4. bir pəncərənin dəyişdirilmiş xüsusiyyətləri yadda saxlanılır. Həmin pəncərəni təkrar açdıqda edilmiş dəyişiklərin saxlanıldığını görəcəksiniz

My computer pəncərəsi vasitəsilə komputerinizdə olan hər hansı bir mənbəyə ( disklərə, disketlərə ) asanlıqla müraciət edə bilərsiniz.

My computerpəncərəsindəki piktoqramlar və adları.

1. Disket sürücüləri A: və ya B: adlanır. əgər komputerinizdə yalnız bir disket sürücüsü varsa adı A : olacaqdır.

2. Sabik disklər C: hərfindən başlayaraq adlandırılır. Hər əlavə sabit disk sürücüsünə D: ; E ; kimi sonrakı hərflər ad olaraq verilir.

3. CD – ROM sürücüləri dairəvi disk simvolları ilə göstərilir. Yalnız bir sabit disk və bir CD – ROM sürücünüz varsa, CD – ROM sürücünüz D: drive ( D; sürücüsü ) adlandırılacaqdır. İki sabit diskiniz varsa, CD – ROM sürücünüz E: drive ( E; sürücüsü ) adlandırılacaqdır.

İşçi stoluna yeni elementlərin daxil edilməsini, işçi stolunun tərtibi.

Masa üstündə pəncərələri nizamlayaq:

Masa üstündə bir neçə pəncərənin açıq olduğu bəzi hallarda bütün pəncərələri eyni anda görmək üçün bu pəncərələri

Masa üstündə pəncərələri nizamlayaq.

Mas üstündə bir neçə pəncərənin açıq olduğu bəzi hallarda,bütün pəncərələri eyni anda görmək üçün bu pəncərələri nizamlaya bilərsiniz.İki pəncərəni yan-yana yerləşdirməklə hər ikisinin içərisini eyni anda görə bilər,müqaisə edə bilər birindən digərinə köçürmə və ya daşıma əməlyyatlarını apara bilərsiniz.

Pəncərələri nizamlamaq iki yol vardır:1-ci yol hər pəncərəni ayrı –ayrılıqda nizamlamaqdır ,ancaq pəncərələrin sayı çox olduqda bu çox vaxt aparır;2 –ci yol isə windovs-un pəncərələrini avtomatik nizamlamaqdır.

Bir neçə açıq pəncərəniz varsa onları nizamlamaq üçünTaskbar (tapşırıq Çubuğu) üzərində Mouse qurğusunun sağ düyməsini sıxın.Pəncərəlri nizamlamaq üçün meniyu açılacaqdır əmrlərdən ibarətdir:

1Cascade windows (pəncərələri üst –üstə yrrləşdir);Altdakı hər pəncərənin başlığını görünəcək şəkildə pəncərələri üst-üstə yerləşdirmək üçündür.Üst üstə yerləşdirilmiş pəncərələrdə başlıq qabuqu üzərindəki Maximize (Maksimum Böyüt)düyməsini sıxaraq pəncərəni bütün ekrana aça bilərsiniz. Bu pəncərə ilə işinizi tamamladıqdan sonra Restore (Bərpa et) düyməsinə sıxaraq pəncərəni əvvəlki ölçüsünə qaytara bilərsiniz.

2.Tile Windows Horizontally( Pəncərələri üfiqi yerləşdir.Bütün pəncərələri Alt-alta (üfiqi)sıralanmış şəkildə yerləşdirir.Bu forma mətn fayllarını və ya faye siyahılarını müqayisə etmək üçün istifadə edilə bilər.

3.Tile WindoWs Verfically (Pəncərələri Şaqule yerləşdir.)Pəncərələri yan-yana (şaquli)sıralanmış şəkildə yerləşdirir.Bu forma bir pəncərədən digərinə piktoqramları köçürmək və ya daşımaqüçün istifadə edilə bilər.

4.Minimize all Windows (Bütün pəncələri Taskbar üzərindəki düymələr şəkildə kiçildir və masa üstünü boşaldır.

Masa ütündəki Pintoqramları nizamlamq. Masa üstündəki boş bir sahə mause qurğusunun sağ düyməsini sıxdıqda alt menyusundan uyğun əmr seçerek pinfoqramlarınızı tənzimləyə bilərsiniz.

Bu alt menyu by Name (ada görə )bu type (tipə görə) bu sizə (ölçüyə görə )və bu dafe (tarixə görə )əmrlərdən ibarətdir.Pinfomlarınız seçəcəyiniz alt ,əmrlərə uyğun sıralanacaqdır.

Masa üstünü avtomatik olaraq təmizləmək istəyirsinizsə ,Auto Arrange (avtomatik tənzimlə)əmrini seçin.Line up Tcons (pikfoqramları sırala)əmri ilə isə pintoqramları eyni sırada düzə bilərsiniz.

Masaüslü xüsusiyyətlərini dəyişdirmək

Masaüstü və ekran Xüsusiyətlərini dəyişdirmək üçün dialoq pəncərəsini iki yolla aça bilərsiniz.1.Control Panel (idarəetmə paneli)indəki Displeyb Pikfoqramına sıxaraq.

2.Masüstünün boş bir sahəsində mause qurğusunun sağ düyməsini sıxıb,açılaraq menyudan propfies (cosfərmə xüsusiyyətləri )dialoq pəncərəsi açılarkən Backgramnol (Arxa plan)səifəsi görünəcəkdir.Dialoq Pəncərəsindəki manitor rəsmi seçilmiş parametrlərlə uyğun masaüstünün görünüşünü göstərir.Klaviaturanın aşağı və yuxarı ox düymələrindən istifadə edərək Wallpaper (divar kağzı) siyahisindən masaüstü fonunda (arxa planda )yerləşdirmək istəyinizi rəsmi seçə bilərsiniz.Siz kursoru siyahidə hərəkət etdirdikcə seçdiyiniz rəsmin necə görünəcəyini manitor rsmində görə biləresiniz. Bundan başqa masaüstü fonunda yerləşdirmək üçün öz naxışlarınızı da hazırlaya bilərsiniz.

Windovs –un istifadə etdyi rəngləri dəyişdirmək üçün Display propertics dialoq pəncərəsindən Aplarance (görünüş səhifəsini seçin).

Səbət və işçi stolu ilə iş.

İxtiyari silinmiş fayl və ya qovluq Recycle, Bin ( səbət və ya zibil qutusu ) pəncərəsinə göndərilir. Silinmiş fayllar Zibil zənbilinin içərisinə toplanır. Siz vaxtaşarı zənbili təmizləyə təsadüfən silinmiş faylı isə oradan bərpa edib və zənbilin həcmin artırıb azalda bilərsiniz. Bunun üçün – kı əmrləri yerinə yetirmək lazımdır.

Mousun oxunu örtikab olan zənbil işarəsinin üzərinə gətirib sağ düyməsini iki dəfə sıxdıqda zənbilin içərisindəki faylların adlarının siyahısı, onların ölçüləri, silinmə tarixləri, göstəriləcəkdir. Kursorun köməyi ilə istədiyiniz faylı seçib klaviaturadan Delete düyməsini və ya mousun sağ düyməsini sıxıb, Delete əmrini seçsəniz silmə prosesini başa çatdırılmış olarsınız. Bütün faylları silmək istəsəniz Ctrl + A düymələrini sıxıb bütün faylları seçdikdən sonra – kı əmrlərı təkrar etməlisiniz.

2. Təsadüfən silinmiş faylı yerinə bərpa etmək üçün zənbildə həmin faylları seçib pəncərənin yuxarı sol küncündə olan menyuda File seçib Restore əmrini versəniz seçilmiş faylı öz yerinə bərpa etmiş olarsınız.

3.Zənbilin həcmini dəyişmək üçün mousun oxunu onun üzərinə gətirib sağ düyməsini sıxdıqda pəncərə açılacaqdır. Burada axırıncı sətirdəki Properties – əmrini seçsəniz növbəti pəncərə açılacaqdır. Burada kursorun köməyi ilə şəkildəki ox işarəsinin yerini dəyişməklə zənbilin həcmini artırıb azalda bilərsiniz. Əqər Do not move files to the recycle bin. Remove files immediutely on delete – əmrini seçsəniz sildiyiniz fayllar zənbilə düşmədən silinəcəkdir. Biz bunu Şhift + Del köməyi ilə də yerinə yetirə bilərsiniz. Extiyarsızlıq üzərindən faylı silinmək ehtimalı olduquna görə bu əmrdən az istifadə etmək və ya fayl haqqında fikrinizə əmin olduqdan sonra istifadə etmək məsləhətdir.

Əgər Recycle Bin pəncərəsində yerləşən faylı və qovluqlar silinərsə onda onları yalnız və yalnız müəyyən şərflər daxilində və xüsusi proqramlar vasitəsiilə bərpa etmək olar. Bu şərflər ödənmədikdə həmin fayllar sərt diskdən tamami ilə silinir.

Əgər Recycle Bin pəncərəsində yerləşən fayl və qovluqların tamami ilə silinməsi lazımdırsa onda səbət təmizlənməlidir.

Məsələlər paneli və start menyusu Windows 98 və Windows XP – Fərqi.

Ekranızın asağı sol küncündə Start ( başlat ) düyməsi üzərində mouse qurğusonun sol düyməsini sıxdıqda menyu açılacaqdır. Bu menyuları piktoqramlar arasındakı fərqlər bunlardır:

1. Piktoqramın sağındakı ox işarəsi bir dialoq pəncərəsi aşılır.

2. Piktoqramın sağındakı üç nöqtə ( … ) dialoq pəncərəsi açılır.

Start ( başlat ) menyusu üzərindı hərəkət edərkən sağında ox işarəsi olan menyuların alt menyusunu açmaq üçün Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxmağa ehtiyac yoxtur. Bunu üçün Mouse qurğusunun oxunu ox işarəsinin üzərində qısa müddətdə saxlamaq kifayətdir. Start menyusu üzərində normal halda aşağıda göstərilmiş alt menyular və əmrlər qörünür.

1. Proqrams ( proqramlar ): Proqram qruplarını saxlayan qovluqlar ( bölmələrdə ) daxil olmaqla müxtəlif proqramların adları daxil olan menyunu açır.

2. Documents ( Sənədlər ): Axırıncı dəfə istifadə etdiyiniz sənədləri ( faylları ) buradan cəld aça bilərsiniz.

3. Settinqs ( Qurmalar ) Windows – un xüsüsiyyətlərini dəyişdirmək üçündür

4. Find ( Tap ) və ya Serh ( Axtar ): Fayl, qovluq və ya komputerlərinizin qoşulduğu şəbəkədə hər hansı bir komputeri axtarmaq üçün bunu seçin.

5. Help ( Yardım ): Hər hansı bir Windows mövzusu haqqında yardıma ehtiyac duyduqda istifadə edə bilərsiniz.

6. Run ( İcra et ): Start ( Başlat ): menyusunda olmayan hər hansı bir proqramı islətmək və ya sənədləri ( faylları ) açmaq üçün bu əmrdən istifadə edə bilərsiniz

7. Shut Down ( Bağla ) Komputerinizi nbağlamadan öncə bu əmri seçməlisiniz.

Fayllar, qovluqlar.

Windowsun fayl sistemi qovluqlar üzərində qurulmuşdur. Bu ilrarxik bir qurulmuşdur,ağacvari quruluş da demek olar. Sürücünüzü bir ağacın gövdəsi kimi təsvir etsəniz, qovluqları bu qövdəyə birləşmiş budaqlar hesab edə bilərsiniz. Qovluqların daxilində başqa qovluqlar və fayllar ola bilər. Qovluqları DOS – dan alışdığınız kataloq və alt kataloqlar kimi də hesab etmək olar.

Bir sürücü piktoqramı üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini ikiqat sıxdıqda , içərisində fayllar və qovluqlar olan pəncərə açılacaqdır. Hər hansı qovluq üzərində ikiqat sıxdıqda da bir pəncərə açılacaqdır. Bu pəncərədə də qovluq varsa, onun da üzərində ikiqat sıxdıqda başqa bir pəncərə açılacaqdır. Adlan pəncəsəsi hansı piktoqrama aid olduğunu bilmək üçün çubuğuna ( titlebar ) baxmaq kifayətdir.

Sürücü piktoqramların və qovluqların içərisini göstərən pəncərələri açdıqdan sonra fayl və qovluqlar üzərində aşağıdakı əməliyyatları yerinə yetirə bilərsiniz.

1. Proqramları yükləmək: Proqramı yükləmək üçün onun piktoqramı üzərində ikiqat sıxın:

2. Sənəd ( Faylı ) açmaq: Bir sənədi açmaq üçün onun piktoqramı üzərində ikiqat sıxın:

3. Sənədləri: ( faytlları ) çap etmək: Bir sənədi çap etmək üçün onun piktoqramı üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxıb saxlayaraq çap qurğusunun piktoqramı üzərində sürükləyib düyməsini buraxın.

4. Faylları köçürmək və daşımaq: Bir faylı köçürmək üçün klaviaturada ( Ctrl ) düyməsini sıxıb saxlayaraq Mousun sol duyməsini faylın üzərində sıxaraq fayl piktoqramını yeni yerinə sürükləyin. Faylı daşımaq üçün isə eyni əməliyyatı ( Ctrl ) Düyməsini sıxmadan yerinə yetirin.

5. Piktoqramın menyusunu açmaq: Bir piktoqramın menyusunu açmaq üçün piktoqram üzərində Mouse qurğusunun sağ düyməsini sıxın.

EXPLORER ( tədqiqadçı ilə iş. Fayllar üzərində əməliyyatlar.

Sürücü və qovluqları açıb işlətsəniz masaüstünüz çoxlu sayda açıq pəncərələrlə dola bilər. Çünki hər yeni qovluq pəncərəsi əvvəlkinin üzərinə açılır. Explorer, Windowsda – da fayl və qovluqların idarə edilməsi üçün alternativ bir proqramdır. Masaüstündəki fayllar üzərində apardığınız bütün əməliyyatları ( köçürmə, daşıma, silmə ) Explorerda apara bilərsiniz. Explorer bütün fayl sisteminizi, şəbəkəyə qoşulmuşsunuzsa bu şəbədəki komputerlər də daxil olmaqla güstərilir.

Explorer – I Start menyusunun Proqrams alt menyusundan işlədə bilərsiniz.

Explorer ( tədqiqadçı ) pəncərəsi iki paneldən təşkil olunmuşdur. Sol paneldə My Computer adı altında komputerinizdəki sürücü və qovluqların siyahısı görünür. Şəbəkəyə qoşulmuş digər komputerlərin fayl sistemləri isə ( Şəbəkə qonşuluğu ) Netvork Neighborhood başlığı altında görünür.

Sürücü və qovluqlar ierarxik ağacvari strukturda göstərilir. Bir sürücünün və ya qovluqun üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini bir dəfə sıxdıqda onun içərisi sağ paneldə göstərilir. Köçürmək və daşımaq istədiyiniz piktoqramı seçdikdən sonra sürükləyib sol paneldə hədəf qovluq üzərində buraxmaqla, bu əməliyyatları asanlıqla yerinə yetirmək olar.

Fayl tipləri və piktoqramları

Bir çox fayl tipi vardır. Fayllar, içərilərində saxlanılan məlumatın tipinə görə sinifləndirilir.

1. Proqram faylları: Proqram fayllarında komputerin oxuya bildiyi kodlar saxlanılır, Bir proqram faylının içərisinə baxdıqda, anlaşılmaz simvollar yığımı görəcəksiniz, ancaq bu simvollar komputeriniz üçün anlaşılandır. Proqram fayllarının genişləndirməsi Com və ya EXE olur. Proqram fayllarının bir çoxunu işlətmək üçün onların piktoqramı üzərində ikiqat sıxmaq kifayətdir.

2. Mətn faylları: Mətn faylları ASCII formatına uyğun Hərf – rəqəm simvollar saxlayır. Başqa sözlə bu fayllarda müxtəlif mətn redaktorlarında yazılmış mətnlər saxlanılır. Mətn fayllarını başqa istifadəçilər və özünüz də oxuya bilərsiniz.

3. Qrafik fayllar: Qrafik fayllarda müxtəlif rəsmlər və ya qrafik məlumatlar saxlanılır. Bir qrafik faylı ( bitmap ), ekranda rəsm çəkmək üçün nöqtələrin haraya yerləşdiriləcəyinə aid məlumat saxlayır,

Windows – un Paint proqramı bitmap faylları yaradır və onları . BMP genişləndirilməsi ilə yaddaşa yazır.

4. Multimediya faylları: Multimediya faylları səs və video məlumatlarını nəğmələr şəklində saxlayır. Aşağıda Multimediya fayllarının piktoqramları göstərilmışdir:

5. Digər məlumat faylları: Məlumat faylları cədvəl və ya verilənlər bazası proqramlarının yatatdığı rəqəmlər adlar, ünvanlar və başqa məlumatların saxlandığı fayllardır.

6. Yazı tipli fayllar: Windows mühitində istifadə olunması nəzərdə tutulan müxtəlif yazı tipləri haqqında məlumatların saxlandığı fayllardır. Bu fayllar adətən Windows qovluqundakı FONTS alt qovluqunda yerləşir. Genişləndirilməsi. TTF olan fayllar Trul, Type yazı tipləri genişləndirilməsi . FON olan fayllar isə Bitmap yazı tipləridir.

Qovluqlar üzərində əməllər .

Windows – da masaüstündə, bir diskin ana kataloqunda və ya başqa qovluqun içərisində yeni bir qovluq yarada bilərsiniz.

Masaüstündə yeni bir qovluq yaratmaq üçün aşağıdakıları yerinə yetirin:

1. Masaüstündə işləyirsinizsə Drive C: ( C: sürücüsü ) piktoqram üzərində ikiqat sıxaraq diskinizin pəncərəsini açın. Explorerda. İstəyizsinizsə sol paneldəki ( C: sürücüsü ) üzərində sıxmaq kifayətdir.

2. File. ( Fayl ) menyusundan New ( yeni ) sonra isə açılan alt menyudan da Folder ( Qovluq ) əmrini seçin. Pəncərədə işarələnmiş yeni bir qovluq görünəcəkdir. Explorer pəncərəsində yeni qovluqu sağ paneldə görəcəksiniz.

3. Qovluğa vermək istədiyiniz adı klaviaturadan daxil edin və Enter düyməsini sıxın.

Qovluğun adını dəyişdirmək.

Qovluğun adını dəyişdirmək üçün iki yol vardır

1. Qovluq adını seçib Mouse qurğusunun sol düyməsini qısa fasilədən sonra qovluqun adı üzərində sıxın. Ad sahəsində kursor görünəcəkdir. Əvvəlki adı silib yenisini yazın və Enter düyməsini sıxın,.

2. Qovluq üzərində Mouse qurğusunun sağ düyməsini sıxın və açılacaq menyudan Rename ( Adını dəyişdir ) əmrini seçin. Ad sahəsində əvvəlki adı silib yenisini yazın və Enter düyməsini sıxın.

Qovluqu silmək

Qovluqu silərkan çox diqqətli olmaq lazımdır. Çünki bu zaman qovluqlar və içərisindəki fayllar da silinəcəkdir. Ancaq zibil qutusundan faylları bərpa etmək olar.

Qovluqu silmək üçün qovluq üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxın və klaviaturada Delete düyməsini sıxın

Fayl və qovluq axtarmaq

Find köməkçi proqramı ilə komputerinizdəki fayllar harada olmasından asılı olmayaq asanlıqla axtarıb tapa bilərsiniz. Fayllarınızı adına məzmununa tarix və ya parametirlərinə görə axtara bilərsiniz.

Find ( tap ) əmrini Start menyusundan və ya bir qovluq üzərində mouse qurğusunun sağ düyməsini sıxarkən açılacaq menyudan ya da Explorerin Tools ( Alətlər ) menyusundan silə bilərsiniz.

Start menyusundakı Find əmrini seçdikdə alt menyu açılacaqdır.

1. Files or Folders ( fayllar və qovluqlar ) Faylları və ya qovluqları axtarmaq üçündür.

2. Computer lokal komputer şəbəkəsinə qoşulmuş digər komputerləri axtarmaq üçündür.

WINDOWS-UN FAYL SİSTEMİ

Windows 98-in fayl sistemi qovluqlar (folder) üzərində qurulmuşdur. Bu ierarxik bir quruluşdur, ağacvari quruluş da demək olar. Sürücünüzü bir ağacın gövdəsi kimi təsvir etsəniz, qovluqlan bu gövdəyə birləşmiş budaqlar hesab edə bilərsiniz. Qovluqların daxilində başqa qovluqlar (budağa birləşən nazik budaqlar kimi) və fayllar da (budaqlardakı yarpaqlar kimi) ola bilər. Qovluqlan DOS-dan alışdığımız kataloq və alt kataloqlar kimi də hesab etmək olar.

FAYL VƏ QOVLUQLARLA İŞLƏMƏK

Bir sürücü piktoqramı üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini ikiqat sıxdıqda, içərisində qovluqlar və fayllar olan pəncərə açılacaqdır. Hər hansı bir qovluq üzərində ikiqat sıxdıqda da bir pəncərə açılacaqdır.

Bu pəncərədə də qovluq varsa, onun da üzərində ikiqat sıxdıqda başqa bir pəncərə açılacaqdır. Açılan pəncərənin hansı piktoqrama aid olduğunu bilmək üçün başlıq çubuğuna (titlebar) baxmaq kifayətdir.

Sürücü piktoqramlarının və qovluqların içərisini göstərən pəncərələri açdıqdan sonra fayl və qovluqlar üzərində aşağıdakı əməliyyatları yerinə yetirə bilərsiniz:

• Proqramları yükləmək Sürücü piktoqramların və qovluqların içərisini göstərən pəncərələri açdıqdan sonra fayl və qovluqlar üzərində aşağıdakı əməliyyatları yerinə: Proqramı yükləmək üçün onun piktoqramı üzərində ikiqat sıxın;

• Sənədi (fayh) açtmaq: Bir sənədi açmaq üçün onun piktoqramı üzərində ikiqat sıxın;

• Sənədləri (faylları) çap etmək; Bir sənədi çap etmək üçün onun piktoqramı üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini sıxıb saxlayaraq, çap qurğusunun piktoqramı üzərinə sürükləyib düyməsini buraxın

• Faylları köçürmək və daşımaq: Bir faylı köçürmək üçün klaviaturada [Ctrl] düyməsini sıxıb saxlayaraq Mouse-un sol düyməsini faylın üzərində sıxaraq fayl piktoqramını yeni yerinə sürükləyin. Faylı daşımaq üçün isə eyni əməliyyatı [Ctrl] düyməsini sıxmadan yerinə yetirin.

Piktoqramm menyusunu açmaq: Bir piktoqramın menyusunu açmaq üçün piktoqram üzərində Mouse qurğusunun sağ düyməsini sıxın.

Sürücü və qovluqları açıb işlətsəniz masaüstünüz çoxlu sayda açıq pəncərələrlə dola bilər. Çünki hər yeni qovluq pəncərəsi əvvəlkinin üzərinə açılır. Explorer (Tədqiqatçı), Windows-da fayl və qovluqların idarə edilməsi üçün alternativ bir proqramdır.

Masaüstünüzdə fayllar üzərində apardığınız bütün əməliyyatları (köçürmə, daşıma, silmə) Explorer (Tədqiqatçı)da apara bilərsiniz. Explorer (Tədqiqatçı) bütün fayl sisteminizi, şəbəkəyə qoşulmuşsunuzsa bu şəbəkədəki kompüterlər də daxil olmaqla göstərir.

Explorer (Tədqiqatçı)ru Start (Başlat) menyusunun Programs (Proqramlar) alt menyusundan işlədə bilərsiniz.

Exptorer (Tədqiqatçı) pəncərəsi iki paneldən təşkil olunmuşdur . Sol paneldə My Computer (Kompüterim) adı altında kompüterinizdəki sürücü və qovluqların siyahısı görünür. Şəbəkəyə qoşulmuş digər kompüterlərin fayl sistemləri isə Network Neighborhood (Şəbəkə Qonşuluğu) başlığı altinda görünür.

Sürücü və qovluqlar ierarxik ağacvari strukturda göstərilir. Bir sürücünün və ya qovluğun üzərində Mouse qurğusunun sol düyməsini bir dəfə sıxdıqda onun içərisi sağ paneldə göstərilir. Köçürmək və ya daşımaq istədiyiniz piktoqramı seçdikdən sonra sürükləyib sol paneldə hədəf qovluq üzərində buraxmaqla, bu əməliyyatları asanlıqla yerinə yetirmək olar.

WİNDOWS PROQRAMLARI VƏ TƏCHİZATLARI

Windows Accessories (Təchizatlar) adlanan proqram qrupu ilə bərabər qurulur. Bu proqramlardan istifadə etmək üçün Start (Başlat) menyusundan Progrəms (Proqramlar), açılacaq alt menyudan isə Accessories (Təchizatlar)ı seçin.

Bu proqramlar haqqında qısaca məlumat verək:

• WordPad: Kiçik qeydlər və sənədlər yazmaq üçün nəzərdə tutulmuş bir proqramdır. Burada sənədin uzunluğunda məhdudiyyət yoxdur və istədiyiniz uzunluqda sənədlər hazırlaya bilərsiniz. WordPad təkmilləşdirilmiş yazı proqramlarında olan bəzi xüsusiyyətlərə malik deyildir. Buna baxmayaraq WordPad yenə də evdə, kiçik ofislərdə qısa qeydlər yazmaq üçün mükəmməl bir proqramdır. Sənədləri redaktə etmək, yazı tiplərini dəyişdirmək, səhifə formatını təyin etmək, paraqraf xüsusiyyətlərini qurmaq kimi xüsusiyyətlərə malikdir; Caicufator (Hesab Maşınt): Təkmilləşdirilmiş bir modeldə olan hesab maşınıdır (kalkulyator). Kalkulyatorun hesab, statistik və rəqəm çevirmə funksiyaları da vardır;

Paint: Windows-un Paint programı ilə rəngli təsvirlər və qrafiklər hazırlaya bilərsiniz, Hazrrlanan bir rəsm başqa bir sənədin içərisinə əlavə edilə bilər. Məsələn, WordPad-də yazdığınız bir sənədin başlanğıcına Paint-də hazırladığınız şirkət embelemini yerləşdirə bilərsiniz

HyperTermina! (HiperTerminal); Telefon xətiərindən istifadə edərək digər kompüterlərlə və on-line xidmətləri ilə əlaqə saxlayan bir proqramdır. Bu proqramdan da istifadə etmək üçün modeminiz olmalıdır;

CD-Player (CD-Səsləndirən): CD-ROM sürücünüz varsa, CD-Player (CD-Səsləndirən)dən istifadə etməklə musiqi CD-lərinizdəki musiqiləri ardıcıllıqla dinləyə bilər, hətta istədiyirüz musiqiləri siyahıdan çıxara bilərsiniz;

Sound Recorder (Səs Yazan): Səs yazmaq və səsləri dinləmək üçün bir proqramdır. Bu proqram vasitəsilə səs məlumatlarını yaza bilər və bunları sənədlərinizdə yerləşdirə bilərsiniz, e-mail (elektron poçt) ilə digər istifadəçilərə də göndərə bilərsiniz;

System Tools (Sistem Alətləri): Sabit diskinizi optimallaşdırmaq, disk xətalarına nəzarət etmək, diskinizi sıxışdırmaq kimi proqramları saxlayır.