AZƏrbaycan respublikasinin miLLİ MƏCLİSİ
Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərində Xocalı soyqırımının dünyaya
Azrbaycan respublikasının mk mcllsi
Əmək bazarına dair göstəricilər. Məşğulluq.
I. Metodoloji təyinat
- Baxılan dövr üçün, işçi quvvəsinə dair keçirilən müayinələr zamanı isə bir həftə ərzində, iqtisadi əmək fəaliyyətilə məşğul olan 15 və yuxarı yaşda şəxslər məşğul əhali sayılırlar.
- muzdla iş görmüş – “işləyənlər”: pul və ya natura şəklində əmək haqqı və ya məvacib almaq məqsədi ilə hesabat dövrü ərzində iqtisadi əmək fəaliyyətilə məşğul olan şəxslər;
- “iş yeri olan, lakin müvəqqəti işləməyən”: indiki iş yerində işləmiş, lakin ayrı-ayrı səbəblərə görə hesabat dövründə müvəqqəti olaraq işləməyənlər və həmin iş yerinə qayıtmağa ehtimalı olan şəxslərdir;
- “xüsusi müəssisə və ya xüsusi işə malik olan və orada işləyən”: hesabat dövründə gəlir və ya ailə qazancı əldə etmək üçün müəyyən iqtisadi əmək fəaliyyətilə məşğul olan şəxslərdir;
- “xüsusi müəssisə və ya xüsusi işə malik olan, lakin işləməyən”: xüsusi müəssisə və ya xüsusi işə malik olan və orada işləyən, lakin baxılan dövrdə hər hansı səbəbdən işdə olmayan şəxslər məşğul əhali sayılırlar, əgər onların olmadığı dövrdə müəssisə (iş) fəaliyyətini davam etdirmişdirsə.
- Əmək haqqı hesablanmış ümumi ödəmələrə aiddir (yəni qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müvafiq vergilər, sosial sığorta haqları və digər icbari ödəmələr tutulmadıqdan əvvəl hesablanan) – müvafiq iş vaxtı ərzində əmək funksiyasını yerinə yetirmək üçün əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş, işçinin gördüyü işə (göstərdiyi xidmətlərə) görə işəgötürən tərəfindən pul və natura formasında ödənilən gündəlik və ya aylıq məbləğ, habelə işlənilməyən vaxta görə ödəmələr (əmək məzuniyyəti, bayramlar), edilən əlavələrin, mükafatların və digər ödənişlərin məcmusudur.
- İşləyənlərə pulsuz verilən yeməyin və qida məhsullarının dəyəri, işçilərin yaşayış yeri üçün çəkilən xərclər, işçilərin dəmir yolu, hava yolları, dəniz, avtomobil nəqliyyatı və sairə yol xərclərinin ödənilməsi və digər natura formasında ödəmələr.
- Sosial büdcədənkənar fondların vəsaiti hesabına müavinət və başqa ödəmələr – müvəqqəti əmək qabiliyyətini itirməyə görə, hamiləlik və doğuşla əlaqədar, uşağa qulluq edilməsi ilə əlaqədar, istehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri üzündən ictimai siğorta ödəmələri və sair daxildir.
- Əmək sahəsinə dair milli qanunvericiliyə və sosial sığorta sahəsinə aid normativ-hüquqi aktlara cavab verməyən əmək münasibətləri iqtisadiyyatın qeyri-rəsmi sektorunda məşğulluq kimi hesab edilir.
- İqtisadi fəaliyyət növü – Avropa Birliyində İqtisadi Fəaliyyətin Əsas Sahə Təsnifatı (NACE) üzrə qurulmuş İqtisadi Fəaliyyət Növlərinin Milli Təsnifatı əsasında təyin edilir.
- Peşə – Məşğulluğun Beynəlxalq Standart Təsnifatı (ISKO-88) əsasında hazırlanmış Milli Məşğulluq Təsnifatı ilə təyin edilir.
- Məşğul əhalinin status üzrə bölgüsü Beynəlxalq Standart Məşğulluq Statusu Təsnifatı əsasında təyin edilir.
- Təhsil – Təhsilin Beynəlxalq Standart Təsnifatı (ISCED 97) əsasında hazırlanmış Azərbaycanın Milli Təhsil Təsnifatı ilə təyin edilir.
II. Məlumatların əhatəsi
- * Sahə üzrə əhatə. Bütün iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə statistik vahidlər daxil olunur, hansılar üçün məşğulluğun səviyyəsi qiymətləndirilir.
* Peşə əhatəsi. Milli Məşğulluq Təsnifatına uyğun olaraq həyata keçirilir.
* Coğrafi əhatə. Ölkənin bütün iqtisadi rayonları, işğal olunmuş ərazilər istisna olmaqla.
* Əhatə olunan əhali. Ölkədə daimi yaşayan 15 və yuxarı yaşda olan şəxslər, o cümlədən müvəqqəti 6 aya qədər xaricə gedənlər.
Əhatə olmayanlar:
– 15 yaşı tamam olmayan şəxslər;
– 6 aydan artıq xaricdə olan şəxslər;
– həqiqi hərbi xidmətdə olan şəxslər;
– xəstəxanalarda 6 ay və ondan çox müalicə olunanlar;
– məhkəmənin qərarına görə cəza çəkənlər;
– əcnəbilər.
* Əhatə olunan mövzular. Məşğulluq, natamam məşğulluq, faktiki iş vaxtı, məşğulluğun müddəti, əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmayan işçilər, müvəqqəti işçilər, məşğulluq statusu, işçinin cinsi, təhsilin və ixtisasın səviyyəsi, əlavə iş.
III. Mühasibat uçotunun qaydaları
IV. Bazis məlumatlarının xarakteristikası
- * Seçimin həcmi və strukturu. Hər rüb 4725 ev təsərrüfatı.
* Seçimin məcmuəsi. İldə 18900 ev təsərrüfatı.
* Seçimin təzələnməsi. Hər rüb 100 faiz dəyişdirilir.
* Məlumatların yığılması. -
- məlumatların əldə olunması üçün istifadə olunan sorğu növü. Sorğu vərəqəsində qələmlə.
- yerlərdə işin davamiyyəti. 30 gün.
- məlumatların toplanması dövrü. 25 gün.
- statistik müayinə Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin əmək statistikası şöbəsi aparır yerli statistika orqanlarının iştirakı ilə.
V. Məlumatların hazırlanmasına dair təcrübə
- Məşğulluq statistikasını qiymətləndirmək üçün istifadə olunan düsturlar.
Məşğulluğun səviyyəsini hesablamaq üçün istifadə olunan düstur: - Sm – məşğulluğun səviyyəsi, M – məşğulluq, İf – iqtisadi fəal əhali
- İşsizliyin səviyyəsini hesablamaq üçün istifadə olunan düstur:
- Si – işsizliyin səviyyəsi İ – işsizlik, İf – iqtisadi fəal əhali
VI. Digər aspektlər
- * Çatışmayan mənaların əks olunması. Əhali tam əhatə olunub, cavab verməyən olmur.
- * Siyahıda olan uçot vahidlərinin əvəz edilməsi. Son seçməyə düşmüş vahidlər əvəz olunmurlar.
- * Mövsüm ilə əlaqədar aparılan düzəlişlər. Əldə olunan nəticələrdə mövsüm ilə bağlı heç bir düzəliş aparılmır.
- * Məlumatların yenidən baxılması siyasəti. Məşğulluq üzrə yekun məlumatlardır və onların dəyişilməsi barədə əlavə olaraq məlumat veriləcək.
VII. Keyfiyyət
- Sənədlərin metodologiyası:
- Dövlət Statistika Komitəsinin nəşr etdiyi külliyatlarda məşğulluq haqqında məlumat onun metodoloji təyinatı ilə, anlayışlarla və izahatlarla müşahidə olunur. Hər il nəşr olunan “Azərbaycanın statistik göstəriciləri” və “Əmək bazarı” məcmuələrində göstəricilərə dair qısa metodoloji izahatlar verilir. İstifadə olunan metodologiya Beynəlxalq Əmək Təşkilatının tövsiyələri əsasında qurulub.
- Məlumatların əsaslandırılmasını təsdiq etmək və çarpazlaşma nəzarətə dəstək verilməsi üçün: Məşğulluq statistikası üzrə geniş məlumatlar öz əksini “Azərbaycanın statistik göstəriciləri” və “Əmək Bazarı” məcmuələrində tapır. Bu məcmuələrdə fəaliyyət növləri, cins, yaş qrupları və mülkiyyət üzrə məlumatlar çap olunur.
VIII. Təkmilləşmə ilə əlaqədar planlar
- Təkmilləşmə ilə əlaqədar yaxın vaxta görülmüş işlər:
- 1. 2005-ci ilin mart ayında “Uşaq əməyindən istifadə edilməsinə dair” ev təsərrüfatlarında seçmə statistik müayinə keçirilmişdir.
- 2. 2006-cı ilin noyabr ayında “Qadın və uşaq əməyindən istifadə edilməsinə dair” ev təsərrüfatlarında seçmə statistik müayinə keçirilmişdir.
- 3. 2008-ci il avqust ayında Bakı şəhəri üzrə “Gənclərin (30 yaşadək) iqtisadi fəallığına dair” ev təsərrüfatlarında seçmə statistik müayinə keçirilmişdir.
- 4. 2009-cu ilin oktyabr ayında “Ev təsərrüfatlarının qeyri-rəsmi əmək fəaliyyətinə dair” seçmə statistik müayinə keçirilmişdir
Qısamüddətli planlar: - 5. Hər rüb 4725 ev təsərrüfatlarında “Əhalinin iqtisadi fəallığına dair” seçmə statistik müayinə keçiriləcəkdir.
Ortamüddətli planlar: - 6. Sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslərin iqtisadi əmək fəaliyyətinə cəlb olunması şərtləri barədə statistik müayinənin keçirilməsi nəzərdə tutulub.
Texniki yardım/Maliyyə tələbatı/Digər şərtlər:
Qısamüddətli:
Yuxarıda qeyd olunan fəaliyyət Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin öz gücü hesabına həyata keçiriləcək.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Ünvan: AZ 1136 Azərbaycan Respublikası, Bakı, İnşaatçılar prospekti, 81Tel: (+994 12) 377 10 70
Faks: (+994 12) 538 24 42
E-poçt: sc@stat.gov.azQaynar xətt:
(+994 12) 377 10 70, 33-00
Mətbuat xidməti:
(+994 12) 377 10 70, 22-66Vətəndaşların müraciətləri ilə bağlı əlaqə:
(+994 12) 377 10 70, 22-38Saytdakı məlumatlardan istifadə edərkən
istinad etmək zəruridir.İstifadə sayğacı
© 2002-2023. Saytın idarə olunması Dövlət Statistika Komitəsinin İnformasiya texnologiyaları şöbəsi tərəfindən həyata keçirilir.
AZƏrbaycan respublikasinin miLLİ MƏCLİSİ
larına görə tamamilə məhv etmək niyyəti ilə törədilmişdir.
Xocalı həqiqətlərinin beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılmasının ta
rixi-siyasi zərurəti Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü,
Azərbaycan əhalisini qırmaq və qovmaqla ərazisinə sahib çıxmaq kimi
məkrli, istilaçılıq siyasətini dünyaya göstərməklə bağlıdır. Xocalı soy
qırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması Azərbaycan torpaqlarmm
20 faizinin Ermənistan tərəfindən işğal olunması həqiqətinin dünya
miqyasında bilinməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Problemin ideolo
ji tərəfi də xüsusi aktuallıq kəsb edir. Son illər ermənilərin xarici öl
kə parlamentlərinə qondarma “erməni soyqırımı”nı təsdiq etdirmək,
Azərbaycana qarşı işğalçılıq siyasətinə bəraət qazandırmaq, hətta tö
rətdikləri Xocalı soyqırımına görə günahı Azərbaycanın üstünə yıx
maq məqsədilə apardıqları təbliğatm əsl mahiyyətinin ifşa olunması
Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda yenidən haki
miyyətə qayıdışından sonra Xocalıda ermənilərin törətdiyi vəhşiliyə
mahiyyətinə görə qiymət verilmişdir. 1994-cü ilin fevralmda Hey
dər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Respublikasmm Milli Məclisi
Xocalıda baş vermiş hadisələri təhlil edərək, ermənilərin törətdikləri
əməllərin azərbaycanlılara qarşı soyqırımı olduğunu beynəlxalq hü
quq məsuliyyəti baxımından təsbit etmiş və 26 fevral tarixinin “Xocalı
soyqırımı günü” kimi qeyd olunması haqqında qərar vermişdir. Məhz
Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərində Xocalı soyqırımının dünyaya
bəyan edilməsi sahəsində olduqca əhəmiyyətli işlərin görülməsinə
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin haki
miyyəti illərində Xocalı soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması
istiqamətində ardıcıl fəaliyyət davam etdirilmişdir. Azərbaycan Res
publikası Prezidenti İlham Əliyevin “Xocalı soyqırımının iyirminci il
dönümü haqqında” Sərəncamında (17 yanvar 2012-ci il) Azərbaycan
dövlətinin Xocalı soyqırımının beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən ta
nınması istiqamətində fəaliyyətini davam etdirməsinin əhəmiyyəti bir
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi də bu məsələ ilə əla
qədar xüsusi bəyanatlar və müraciətlər qəbul etmiş, beynəlxalq təş
kilatları, dünya ölkələrinin parlamentlərini və hökumətlərini Xocalı
soyqırımını tanımağa çağırmışdır.
Azərbaycan dövlətinin icra hakimiyyəti və qanunvericilik haki
miyyəti Xocalı soyqırımının mahiyyətinə dair mövqeyini qəti şəkildə
müəyyən etmiş, siyasi və hüquqi görüşlərini müxtəlif vəsilələrlə ifadə
etmiş və bu gün də etməkdədir. Xocalı soyqırımının tanınması, Xo
calıda baş vermiş erməni vandalizminin mahiyyəti barədə indiyədək
kifayət qədər sənəd, müraciət və bəyanatların qəbul edildiyi, soyqırı
mın tanınması üçün çoxsaylı təbliğat tədbirlərinin həyata keçirildiyi
məlumdur. Bütün bunlar Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanı
dılması üçün mühüm baza rolunu oynayır.
Etiraf etmək lazımdır ki, coğrafi göstəricilərinə, təbii ehtiyat
larına görə dünyanın inkişaf etmiş dövlətləri üçün “cəlbedici” olan
Azərbaycana daha çox öz siyasi, iqtisadi maraqlarmı güdən böyük
dövlətlər tərəfindən “can yandırılması” – Xocalı cinayətkarlarının if
şasına yardım edilməsi o qədər də asan məsələ deyil. Hələ bu cina
yəti törədənlərin güclü diaspor fəaliyyətinə, bəzi dövlətlərin maliyyə
dəstəyinə malik ermənilər olması və digər inkaredilməz faktın – dini
faktorun mövcudluğu nəzərə almarsa, bu, məsələnin həlimi bir qədər
Xocalı soyqırımının dünya miqyasında tanıdılması üçün indi
yədək görülmüş işlər artıq müsbət nəticələr verməyə başlayıb. İslam
Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin Parlament İttifaqının, Mek
sika və Pakistan parlamentlərinin müvafiq qərarları ilə ermənilərin
azərbaycanlılara qarşı Xocalıda törətdikləri qırğm soyqırımı aktı- ki
mi qəbul olunub. Xüsusilə beynəlxalq təşküatlar çərçivəsində həyata
keçirilən “Xocalıya ədalət-Qarabağa azadlıq” beynəlxalq kampaniyası
ciddi perspektivləri ilə diqqəti cəlb edir. Bütün bunlar məqsədyönlü
və ardıcıl fəaliyyətlə lazımi nəticənin əldə oluna biləcəyini göstərir.
Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanıdılması istiqamə
tində görülən işlərdə siyasi mülahizələrlə yanaşı, beynəlxalq hüquqa
əsaslanmağın vacibliyi də qeyd olunmalıdır. Xüsusilə nəzərə almaq
lazımdır ki, mövcud beynəlxalq hüquqi aktlar da Xocalı faciəsinin soy
qırımı kimi tanınmasına tam əsaslar yaradır. Digər tərəfdən, dünya
dövlətlərinin təcrübəsində rast gəlinən soyqırımıları ilə müqayisədə
Xocalı soyqırımının yaxm keçmişdə baş verməsi və onu törədənlərin
əksəriyyətinin bu gün həyatda olmaları da ümidverici amillərdəndir.
Sözsüz ki, Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləm tərəfindən ta
nınması üçün görülən işlər və göstərilən səylərin daha da artırılması
Azərbaycan dövlətinin öz məqsədinə çatması baxımından zəruridir.
Artıq konkret nəticələrin əldə olunması bu istiqamətdə görüləcək iş
lərə yeni dinamizm gətirmişdir. Bu baxımdan, təbliğatın hədəfində
dövlətlərin və regionların xüsusiyyətlərinə görə təsnif edilməsinin və
təbliğatın bu xüsusiyyətlər nəzərə almaraq, həyata keçirilməsinin va
cibliyi bir daha diqqəti cəlb edir.
Azərbaycan Xocalı soyqırımının dünya ictimaiyyəti tərəfindən
tanınması üçün təbliğat fəaliyyətində çoxşaxəli və ardıcıl siyasət hə
yata keçirməlidir. Uzun m üddət bu istiqamətdə atılan əmin addımlar
uğurlu nəticələrin təminatı olacaqdır.
SOYQIRIMI CİNAYƏTİ
Hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun tam və ya qismən
məhv edilməsi ilə törədilən bir sıra hərəkətlər soyqırımı adlanır. 1948-
ci ildən etibarən soyqırımı BMT tərəfindən beynəlxalq cinayət kimi
tanınmışdır. Bəşəriyyət tarixində çoxsaylı soyqırımı cinayətlərinə rast
gəlinmişdir. Bu əsasən, müharibələr, yürüşlər, daxili etnik və dini toq
quşmalarla müşayiət olunmuşdur.
Soyqırımı cinayəti üçün xarakterik məsələlərdən biri onun ta
nınması ilə bağlı beynəlxalq praktikada mövcud olan problemlərdir.
Çünki heç bir dövlət özü tərəfindən və ya özündən əvvəlki nəsillərin
törətdiyi cinayəti asanlıqla etiraf etmək istəmir. Bu çox vaxt dövlətin
beynəlxalq nüfuzuna xələl gəlməsi və maddi təzminatın ödənilməsi
ilə əlaqədar olur. Soyqırımı cinayətinin hər hansı bir dövlət tərəfindən
tanınması onun törədilməsində ittiham edilən digər dövlət üçün ya
ranan məsuliyyət baxımından və dövlətlər arasındakı münasibətlərə
təsir baxımından tanıyan dövlət üçün də müəyyən mənada məsuliy
yət yaradır. Həmçinin, uzun müddət əvvəl hər hansı bir dövlətin tö
rətdiyi soyqırımı cinayətinə görə onun hazırkı varisinin məsuliyyət
daşıması, təbii ki, heç bir dövlət üçün arzuolunan deyil.
Soyqırımı əməlinin tanınmasının dövlətin beynəlxalq aləmdəki
nüfuzundan, tanıdılmanın həyata keçirilmə səviyyəsindən, digər döv-
lətlərdəki lobbiçilik siyasətinin effektivlik səviyyəsindən, həmçinin,
əsasən kiçik dövlətlər üçün müəyyən böyük dövlətin himayəsində ol
masından asılılığı inkaredilməzdir. Bu baxımdan, bu ciddi beynəlxalq
cinayətin tanınması bir çox hallarda tarixi motivlərdən çox müasir si
yasi ambisiyalardan asılı olur.
X O CA U SOYQIRIMININ BEYNƏLXALQ
SƏVİYYƏDƏ TANIDILMASI İSTİQAMƏTİNDƏ
ÖLKƏDƏ GÖRÜLMÜŞ İŞLƏRİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ
Xocalı soyqırımı günü ərəfəsində ölkə mətbuatında, son illərdə
isə beynəlxalq media orqanlarında da Xocalı faciəsinin səbəbləri və
mahiyyəti ilə bağlı bir sıra olduqca vacib məsələlər ətrafında mübahi
sələr və müzakirələr getməkdədir. Bütün bu yerli və xarici media or-
qanlarmdakı materiallarda bir cəhət xüsusilə qabarıq şəkildə diqqəti
cəlb edir: Azərbaycana düşmən qüvvələr, ilk növbədə Ermənistan çox
ciddi-cəhdlə təbliğat aparır ki, bu faciənin törədilməsində ermənilərin
heç bir rolu olmayıb. Bu, əlbəttə, növbəti erməni uydurması və sax
takarlığıdır. Son vaxtlar erməni təbliğatı keçmiş Sovet xüsusi xidmət
orqanlarının ermənilərlə bərabər Sumqayıtda törətdikləri təxribatları
ermənilərə qarşı “soyqırımı” kimi beynəlxalq ictimaiyyətə sırımağa
çalışır, bu növbəti erməni uydurması əsasən Azərbaycanın son illərdə
Xocalı soyqırımının dünyada tanıdılması istiqamətində atdığı addım
lardan Ermənistanın keçirdiyi narahatlıqla bağlıdır.
Xocalı soyqırımı törədildiyi zaman Azərbaycanın əsas problemi
ölkədə normal hakimiyyətin olmaması və bunun dəhşətli fəsadları idi
ki, ermənilər bundan istifadə etdilər və Xocalıdakı köməksiz əhalimizi
özlərinə məxsus xüsusi amansızlıqla qətliam etdilər. İnsanlığın ortaq
vicdanına qara ləkə olan bu cinayətin təşkilatçıları bu vandalizmi tö
rətməkdən qürur duyduqlarmı etiraf etməkdən belə çəkinmədilər.
İllər ötdükcə bu problemə dair yeni faktlar, təfsilatlar üzə çıxır və
bu, davam edəcəkdir. Bu şəraitdə Azərbaycan təbliğatı yuxarıda qeyd
olunan məsələlərə konkret, birmənalı və inandırıcı cavablar verməli
dir ki, bu faciə ətrafındakı spekulyasiyalara son qoyulsun və bu işlərlə
Xocalı soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanınmasına əhəmiyyətli töhfə
verilsin. Başqa sözlə, Xocalı soyqırımı ilə bağlı fikir ayrılıqlarına bir
dəfəlik nöqtə qoyulması soyqırımı faktının beynəlxalq səviyyədə tanı
dılması baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir.
Xocalı soyqırımı ilə bağlı indiyə qədər ölkədə qəbul olunmuş
sənədlərin araşdırılması göstərir ki, bu sahədə az iş görülməmişdir.
Burada vacib olan ən əhəmiyyətli məsələ, fikrimizcə, qəbul olunmuş
sənədlərin sırasmda Xocalı faciəsinin soyqırımı kimi tanınması barə
də Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 1994-cü il fevralın 24-də
qəbul etdiyi “Xocalı soyqırımı (genosidi) günü haqqında” Azərbaycan
Respublikası Müli Məclisinin qərarıdır, başqa sözlə parlamentin qə
bul etdiyi bu sənəddə birmənalı olaraq Xocalı faciəsi soyqırımı kimi
tanmır. Bu, belə olduğu halda bəzi dairələrdə Azərbaycan dövlətinin
Xocalı soyqırımı haqqında hüquqi anlayışının tam olaraq müəyyən-
ləşdirilmədiyini iddia edənlərin mövqeyi tamamilə əsassızdır. Eyni
zamanda bu iddialar əslində Azərbaycanın mənafelərinə zərər vurur,
onsuz da yuxarıda deyildiyi kimi, erməni təbliğatı elə Azərbaycan
mediasmda ötən illər ərzində Xocalı faciəsinin mahiyyəti barədə get
miş əsassız fikirlərə istinad edərək, bu faciənin məsuliyyətini boynun
dan atmağa çalışır, azərbaycanlıların özlərini ittiham edir və s. Bunun
müqabilində, əlbəttə, Azərbaycan təbliğatı problem barədə erməni
uydurmalarının mahiyyətini dünya ictimaiyyətinə çatdırmalıdır, bu
istiqamətdə sistemli və davamlı fəaliyyət göstərilməlidir.
Bir həqiqətdir ki, Azərbaycan dövlətinin icra hakimiyyəti və qa
nunvericilik hakimiyyəti bu məsələ ilə bağlı hüquqi görüşlərini müx
təlif vəsilələrlə ifadə etmiş və bu gün də etməkdədir. Xocalı soyqırımı
nın tanınması, Xocalıda baş vermiş erməni vandalizminin mahiyyəti
barədə indiyədək kifayət qədər normativ-hüquqi sənəd, müraciət və
bəyanatların qəbul edildiyi, soyqırımının tanınması üçün çoxsaylı təb
liğat tədbirlərinin həyata keçirildiyi məlumdur.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda ikinci dəfə ha
kimiyyətə gəlişindən sonra Xocalı soyqırımının dünyaya bəyan edil
məsi sahəsində olduqca əhəmiyyətli işlərin görülməsinə başlanmış
və bu proses sonrakı illərdə də davam etmişdir. Bu istiqamətdə Azər
baycan Respublikasının Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Azər
baycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri Heydər Əliyevin gördüyü ilk
işlərdən biri 18 avqust 1993-cü il tarixində BMT Təhlükəsizlik Şurası
nın sədrinə və BMT-nin baş katibinə ünvanlandığı məktubdur ki, bu
məktub Xocalı qırğmı ilə bağlı həqiqətlərin dünya birliyinin diqqətinə
çatdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz Heydər
Əliyevin təşəbbüsü ilə 1994-cü ilin fevralında Azərbaycan Respubli
kasının Milli Məclisi Xocalıda baş vermiş hadisələri geniş təhlil edə
rək, ermənilərin törətdikləri əməllərin azərbaycanlılara qarşı həyata
keçirilmiş soyqırımı olduğunu hüquqi cəhətdən təsbit etmişdir. Azər
baycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin bu sahədə gör
düyü işlər sırasmda “Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə sükut
dəqiqəsi elan edilməsi haqqında” Sərəncamı (25 fevral 1997-ci il) və
“Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” (26 mart 1998-ci il) Fərmanı
da qeyd edilməlidir. Ümummilli liderin xüsusilə 1998-ci il 26 mart ta
rixli fərmanı tarixi həqiqətlərin üzə çıxmasına və öz yerini tutması
na təkan vermişdir. Bu mühüm sənəddə tariximizdə ilk dəfə olaraq,
azərbaycanlılara qarşı törədilmiş kütləvi qırğınların – soyqırımılarının
U n i * ‘ « m ,.l -iU ittib rt U n f M
^ ı,d’ m» м Л К Ш 2> s.jH L-
rəsmən adı çəkilmiş, Cənubi Qafqaz miqyasında xalqımıza qarşı apa
rılmış etnik düşmənçilik siyasətinin kökləri açılmış, beləliklə, bu prob
lemin həlli baxımından Azərbaycan təbliğatı üçün lazım olan strateji
yanaşmanın əsas istiqamətləri müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Res
publikası Prezidenti Heydər Əliyevin Xocalı soyqırımının ildönümü
ilə əlaqədar 24 fevral 2001-ci il tarixində Azərbaycan xalqma müra
ciəti isə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və Xocalı soyqırımı həqiqətlərinin
beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılmasını bir vəzifə kimi müəyyən edir:
“Bizim – bugünkü Azərbaycan rəhbərliyinin və ölkə vətəndaşlarının
qarşısmda dünya siyasi dairələri və beynəlxalq ictimaiyyət üçün Xo
calı faciəsinin, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi, Dağlıq Qarabağ
probleminin obyektiv mənzərəsini yaratmaq, xalqımıza qarşı törədi
lən cinayətlərin xarakterini və miqyaslarını bütün çılpaqlığı ilə açıb
göstərmək, məzlum, əzabkeş cildinə girmiş erməni millətçilərinin əsl
simasmı ifşa etmək vəzifələri durur. Bu, həm soyqırımı qurbanlarının
xatirəsi önündə müqəddəs borcumuzdur, həm də insanlığa belə zidd
hərəkətlərin dünya təcrübəsindən götürülməsi üçün zəruridir”.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin haki
miyyəti illərində Xocalı soyqırımının beynəlxalq səviyyədə tanınması
istiqamətində ardıcıl fəaliyyət davam etdirilmişdir. Azərbaycan Pre
zidenti İlham Əliyevin “Xocalı soyqırımının 15-ci ildönümü mü
nasibətilə Azərbaycan xalqına m üraciətində bu sahədə görülən
tədbirlərin daha əhatəli, planlı şəkildə aparılmalı və əlaqələndirilməli
olduğunun vurğulanması, bu işdə Azərbaycan və türk diaspor təşki
latlarının yeni yaradılan birliyi, fəaliyyətinin əlaqələndirilməsinin zə
ruriliyinin qeyd olunması Azərbaycan dövlətinin bu məsələyə verdiyi
Azərbaycan Respublikası Prezidenti ilham Əliyevin “Xocalı soy
qırımının iyirminci ildönümü haqqında” Sərəncamı (17 yanvar 2012-ci
il) isə Azərbaycan dövlətinin Xocalı soyqırımının beynəlxalq ictimaiy
yət tərəfindən tanınması istiqamətində fəaliyyətini davam etdirməsi
nin əhəmiyyətini bir daha vurğulayır: “Azərbaycanlılara qarşı erməni
şovinist dairələrinin XIX-XX əsrlərdə mərhələ-mərhələ həyata keçirdi
yi etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi olan Xocalı soyqırımı haq
qında həqiqətlər dünya ictimaiyyətinə, xarici ölkələrin parlamentləri
nə çatdırılmalı, Azərbaycan xalqının və ümumən insanlığın əleyhinə
yönəldilmiş bu son dərəcə ağır hərbi cinayət beynəlxalq miqyasda öz
hüquqi-siyasi qiymətini almalıdır”.
Azərbaycan Respublikasmm parlamenti də bu sahədə mühüm
addımlar atmışdır. Belə ki, Xocalı soyqırımından sonra “Azərbaycan
Respublikasmm Qarabağın dağlıq hissəsində vəziyyət, Xocalı geno-
sidi və respublikada ictimai-siyasi şərait haqqında” (25 mart 1992-ci
il), “Bakı şəhərində Xocalı şəhidlərinin xatirəsini əbədiləşdirmək haq
qında” (17 aprel 1992-ci il), Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
“Dağlıq Qarabağda, o cümlədən Xocalıda soyqırımı hadisələrinin təf
silatını aydınlaşdıran deputat istintaq komissiyasınm işinin yekunları
barədə” (17 fevral 1993-cü il), “Xocalı soyqırımı (genosidi) günü haq
qında” (24 fevral 1994-cü il), “Xocalı soyqırımının 15 illiyi ilə əlaqə
dar” (27 fevral 2007-ci il) qərarları kimi sənədlər qəbul olunmuşdur.
Bütövlükdə Azərbaycan parlamenti 1992-2007-ci illərdə Xocalı soyqı
rımı ilə bağlı 11 qərar və digər sənədlər qəbul etmişdir. Xüsusilə qeyd
etmək lazımdır ki, Milli Məclisin Sədri Oqtay Əsədovun təklifi əsasın
da Xocalı soyqırımı ilə bağlı materialların toplanılması, öyrənilməsi,
ümumiləşdirilməsi və yayılması məqsədilə Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin 27 fevral 2007-ci il tarixli “Xocalı soyqırımının 15 illiyi
ilə əlaqədar” qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ya
nında informasiya-tədqiqat mərkəzi yaradılmışdır.
Bütün bu sənədlər onu göstərir ki, Azərbaycan dövləti hər za
man bu məsələyə münasibətini bildirmiş, Xocalı soyqırımının dünya
ictimaiyyəti tərəfindən də soyqırımı kimi tanınması üçün Azərbaycan
diasporu və xaricdə fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları ilə
iş aparmışdır. Azərbaycan dövləti Xocalı faciəsini rəsmən soyqırımı
kimi tanımışdır. “Dağlıq Qarabağda, o cümlədən Xocalıda soyqırımı
hadisələrinin təfsilatını aydınlaşdıran deputat istintaq komissiyasının
işinin yekunları barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qə
rarının 1-ci maddəsində “Xocalıda baş vermiş hadisələrin Azərbaycan
Respublikası Ali Sovetinin 1992-ci il 25 mart tarixli qərarı ilə soyqırımı
kimi qiymətləndirilməsi təsdiq edilsin” ifadəsi yer almaqdadır. Milli
Məclisin 24 fevral 1994-cü il qərarında bildirilir: “1992-ci il fevralın
26-sı Xocalı faciəsi xalqımıza qarşı törədilmiş soyqırımı – genosiddir.
1992-ci il fevralın 26-da erməni təcavüzkarları tərəfindən törədilmiş,
Azərbaycan xalqmm milli faciələrindən və bəşər tarixinin qanlı səhi
fələrindən biri olan Xocalı hadisələri hər il fevralm 26-da “Xocalı soy
qırımı günü” elan olunsun və bu barədə beynəlxalq təşkilatlara məlu
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Xocalı faciəsi ilə bağlı
qəbul etdiyi bütün sənədlərdə soyqırımı ifadəsindən istifadə edilməsi
onu göstərir ki, Xocalıda soyqırımının baş verməsi Azərbaycan döv
ləti tərəfindən mütləq şəkildə qəbul olunur, bu soyqırımı Azərbaycan
xalqına qarşı törədilib və Milli Məclisin kənar müşahidəçi kimi qanun
qəbul edərək, bu hadisəni sırf soyqırımı faktı kimi qiymətləndirmə
sinə ehtiyac yoxdur. Qanunun qəbulunun zəruriliyi ilə bağlı fikirlə
rə əks-arqument kimi İsrailin Holokosta, Ermənistanın isə qondarma
erməni soyqırımına münasibətdə rəsmi mövqeyi misal göstərilə bi-
lər. israil Knesseti Holokostu rəsmən tanıyan qanun qəbul etməsə də,
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.