Şəxsiyyət vəsiqəsinin surətini necə çıxarmaq olar

Daha sonra tədqiqatçılar, bir şəxsiyyətin şəxsiyyətlərini meydana gətirən beş geniş ölçü olduğunu və ümumiyyətlə Böyük 5 şəxsiyyət nəzəriyyəsi olaraq adlandırıldığını irəli sürdülər.

Şəxsiyyət vəsiqəsinin surətini necə çıxarmaq olar

Şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi, dəyişdirilməsi, məlumatların şəxsiyyət vəsiqəsinin elektron daşıyıcısına (çipə) daxil edilməsi, həmin məlumatların dəyişdirilməsi və istifadəsi

1. Vətəndaşa ilk dəfə şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi üçün aşağıdakı sənədlər tələb olunur:

şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi haqqında ərizə-anket (1 nömrəli əlavə – DİN-nin məsul əməkdaşı tərəfindən elektron formada tərtib edilir);

vətəndaşın doğum haqqında şəhadətnaməsi;

Azərbaycan Respublikasının 1999-cu il 8 dekabr tarixli 773-IQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş “Yaşayış yeri və olduğu yer üzrə qeydiyyat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi haqqında Əsasnamə”nin 2-ci maddəsində göstərilən, yaşayış sahəsinə köçmək üçün əsas verən sənəd (əgər vətəndaşın yaşayış yeri üzrə qeydiyyatı yoxdursa)

vətəndaşın qan qrupu, gözlərinin rəngi, boyu haqqında tibbi arayış;

dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə sənəd;

ərizə vətəndaşı övladlığa götürən, vətəndaşın himayəçisi və ya qəyyumu tərəfindən verildikdə, onun hüquqlarını təsdiq edən sənəd;

15 yaşı tamam olmamış vətəndaşa şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi və ya dəyişdirilməsi onun qanuni nümayəndəsinin, habelə qanuni nümayəndəsinin notariat qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi əsasında təyin olunmuş şəxsin müraciəti ilə həyata keçirilir;

15 yaşı tamam olmamış vətəndaşa şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi üçün vətəndaşın əl-barmaq izləri götürülmür, həmçinin gözlərinin rəngi və boyu haqqında tibbi arayış tələb olunmur;

15 yaşı tamam olmamış vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsində onun fotoşəkli yerləşdirilir, lakin şəxsi imzası göstərilmir.

15 yaşdan 18 yaşadək olan vətəndaşın ərizə-anketini onun özü və ya qanuni nümayəndəsi verə bilər. Hər iki halda ərizə-anketdə 15 yaşdan 18 yaşadək olan vətəndaşın imzası olmalıdır.

2. Vətəndaşın əl-barmaq izlərinin götürülməsi, habelə Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının (İCAO-nun) tələblərinə uyğun fotoşəklinin çəkilməsi vəsiqə verən orqanda ödənişsiz həyata keçirilir.

3. Elektron imza ilə əlaqədar sertifikatların, elektron imza yaratma və yoxlama məlumatlarının verilməsi, onlardan istifadə və həmin sertifikatların qüvvəsinin dayandırılması, bərpası və ya ləğvi “Elektron imza və elektron sənəd haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş qaydada həyata keçirilir.

4. Şəxsiyyət vəsiqəsi 10 (on) illik müddətə, 55 yaşı tamam olmuş şəxslərə isə qeyri-məhdud müddətə verilir. Şəxsiyyət vəsiqəsinin etibarlılıq müddəti bitdikdə, yaxud vətəndaşın soyadı, adı, atasının adı dəyişdikdə və ya şəxsiyyət vəsiqəsi, o cümlədən onun elektron daşıyıcısı (çip) yararsız hala düşdükdə, yaxud vəsiqənin üzərindəki məlumatların səhv olduğu müəyyənləşdirildikdə, vətəndaş şəxsiyyət vəsiqəsinin dəyişdirilməsi üçün 1 (bir) ay müddətində vəsiqə verən orqana müraciət etməlidir.

5. Şəxsiyyət vəsiqəsinin etibarlılıq müddətinin bitməsi, yaxud vətəndaşın soyadının, adının, atasının adının dəyişməsi və ya şəxsiyyət vəsiqəsinin, o cümlədən onun elektron daşıyıcısının (çipin) yararsız hala düşməsi ilə əlaqədar şəxsiyyət vəsiqəsi dəyişdirilərkən vətəndaşın fotoşəkli vəsiqə verən orqanda çəkilməklə və əl-barmaq izləri götürülməklə yalnız aşağıdakılar tələb edilir:

· şəxsiyyət vəsiqəsinin dəyişdirilməsi haqqında ərizə-anket (2 nömrəli əlavə- DİN-nin məsul əməkdaşı tərəfindən elektron formada tərtib edilir);

· dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə sənəd;

· ərizə vətəndaşı övladlığa götürən, vətəndaşın himayəçisi və ya qəyyumu tərəfindən verildikdə, onun hüquqlarını təsdiq edən sənəd.

6. Şəxsiyyət vəsiqəsinin üzərində göstərilən və şəxsiyyət vəsiqəsinin elektron daşıyıcısına (çipə) daxil edilmiş dəyişdirilməyən məlumatlarda səhv müəyyənləşdirildikdə, həmin vəsiqə təqdim edildiyi vaxtdan bir gün müddətində dövlət rüsumu alınmadan dəyişdirilir. Şəxsiyyət vəsiqəsinin elektron daşıyıcısına daxil edilmiş dəyişdirilə bilən məlumatlarda səhv müəyyənləşdirildikdə, vəsiqə səhv məlumatları daxil etmiş orqana təqdim edildikdən dərhal sonra (ən geci 30 dəqiqə ərzində) həmin məlumatlar dövlət rüsumu alınmadan dəyişdirilir.

7. Vətəndaş yeni şəxsiyyət vəsiqəsini alarkən, köhnə şəxsiyyət vəsiqəsini təhvil verməlidir.

QEYD: Şəxsin Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına mənsubiyyətini müəyyənləşdirmək zərurəti yarandıqda, o Azərbaycan Respublikasının Dövlət Miqrasiya Xidməti tərəfindən “ASAN xidmət” mərkəzlərində təşkil olunan müvafiq xidmətinə müraciət edə bilər.

8. Şəxsiyyət vəsiqəsinin itirilməsi və ya oğurlanması

· Şəxsiyyət vəsiqəsi itirildikdə vəsiqənin sahibi və ya onun qanuni nümayəndəsi onu harada, nə vaxt və hansı şəraitdə itirdiyini göstərməklə, vəsiqə verən orqana yazılı məlumat verməlidir.

· Şəxsiyyət vəsiqəsini itirdiyini bildirən vəsiqə sahibi və ya onun qanuni nümayəndəsi, habelə qanuni nümayəndəsinin notariat qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi əsasında təyin olunmuş şəxs həmin vəsiqəni taparsa və ya itirilmiş şəxsiyyət vəsiqəsi yeni şəxsiyyət vəsiqəsi verildikdən sonra tapılarsa, tapılmış şəxsiyyət vəsiqəsi dərhal vəsiqə verən orqana təhvil verilməlidir.

· Vəsiqə sahibi və ya onun qanuni nümayəndəsi, habelə qanuni nümayəndəsinin notariat qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi əsasında təyin olunmuş şəxs şəxsiyyət vəsiqəsini itirdiyi barədə vəsiqə verən orqana yazılı müraciət etdikdə və vəsiqə sahibinin şəxsiyyəti müəyyənləşdirildikdə, bu barədə məlumat Qüvvədən düşmüş sənədlərin dövlət reyestrinə ötürülür. İtirilmiş vəsiqə barədə məlumat Qüvvədən düşmüş sənədlərin dövlət reyestrinə daxil edildikdən sonra həmin sənəd qüvvədən düşmüş hesab edilir, İAMAS-da aktiv statusu dəyişdirilir. Şəxsiyyət vəsiqəsinin itirilməsi ilə əlaqədar yenidən verilməsinə görə dövlət rüsumu ödənildikdən və şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi haqqında ərizə-anket doldurulduqdan sonravətəndaşa yeni şəxsiyyət vəsiqəsi verilir.

· Şəxsiyyət vəsiqəsi oğurlandıqda, vəsiqə sahibi və ya onun qanuni nümayəndəsi bu barədə cinayətin baş verdiyi yerin polis orqanına yazılı müraciət etməlidir. Belə ərizənin qəbul olunması haqqında həmin şəxsə arayış verilir və bu arayış oğurlanmış şəxsiyyət vəsiqəsinin qüvvədən düşməsi barədə Qüvvədən düşmüş sənədlərin dövlət reyestrində qeydiyyatın aparılması və bunun əsasında vəsiqə sahibinin və ya onun qanuni nümayəndəsinin, habelə qanuni nümayəndəsinin notariat qaydasında təsdiq edilmiş etibarnaməsi əsasında təyin olunmuş şəxsin müraciəti ilə yeni şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi üçün əsas hesab edilir.

Dövlət rüsumunun məbləği

15 yaşına çatmış Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına şəxsiyyət vəsiqələrinin verilməsinə görə:

· on gün müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 5 manat;

· üç iş günü müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 50 manat;

· bir iş günü müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 70 manat.

15 yaşına çatmamış Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına şəxsiyyət vəsiqələrinin verilməsinə görə:

· on gün müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 5 manat;

· üç iş günü müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 25 manat;

· bir iş günü müddətində verildikdə və ya dəyişdirildikdə – 30 manat.

Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsinin itirilməsi və ya korlanması ilə əlaqədar yenidən verilməsinə görə:

· on iş günü müddətində verildikdə – 30 manat;

· üç iş günü müddətində verildikdə – 70 manat;

· bir iş günü müddətində verildikdə – 90 manat.

Qeyd

Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin müvafiq orqanları (bundan sonra — vəsiqə verən orqan) tərəfindən “Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu və “Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi barədə Əsasnamə ilə müəyyən edilmiş qaydada verilir.

15 yaşı tamam olmamış vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsinin elektron daşıyıcısına vətəndaşın ailə vəziyyəti, boyu, hərbi vəzifəsi, vətəndaşın gücləndirilmiş elektron imzası ilə əlaqədar sertifikatlar, elektron imza yaratma və elektron imzanı yoxlama məlumatları daxil edilmir.

15 yaşı tamam olmuş kişi vətəndaşlardan ilkin hərbi qeydiyyata alınma haqqında vəsiqə tələb olunur.

Vəsiqə sahibinin üzərinə qoyulmuş vəzifələri 15 yaşı tamam olmamış vətəndaşa aid hissədə onun qanuni nümayəndəsi həyata keçirir.

5 yaşadək olan vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi vətəndaşın 5 yaşı tamam olanadək, 5 yaşı tamam olmuş vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi isə vətəndaşın 15 yaşı tamam olanadək etibarlıdır.

Bu xidmət bütün “ASAN xidmət” mərkəzlərində həyata keçirilir.

Şəxsiyyət Psixologiyasının nəzəriyyələri və terminologiyası

Şəxsiyyət dəqiq nədir? Haradan gəlir? Yaşlandıqca dəyişirmi? Bunlar uzun müddət psixoloqların cazibəsini saxlayan və bir sıra fərqli şəxsiyyət nəzəriyyələrini ilhamlandıran suallardır.

Şəxsiyyətin tərifi

Şəxsiyyət hər zaman bəhs etdiyimiz bir şey olsa da (“O qədər böyük bir şəxsiyyətə sahibdir!” Və ya “Şəxsiyyəti bu iş üçün mükəmməldir!”), Psixoloqların tək bir təriflə mütləq razılaşmadığını öyrənəndə təəccüblənə bilərsiniz. şəxsiyyəti tam olaraq nə təşkil etdiyindən.

Şəxsiyyət geniş şəkildə insanı bənzərsiz edən düşüncə, hiss və davranışların xarakterik nümunələri kimi təsvir olunur. Sadə ingilis dilində səni yaradan budur Sən.

Tədqiqatçılar bəzi xarici amillərin müəyyən xüsusiyyətlərin necə ifadə olunduğuna təsir göstərə biləcəyini, şəxsiyyətin şəxsiyyət içində meydana gəldiyini, yaşlandıqca şəxsiyyətin bəzi cəhətlərinin dəyişə biləcəyini, şəxsiyyətin də həyat boyu kifayət qədər ardıcıl qalmağa meylli olduğunu təsbit etdi.

Şəxsiyyət insan davranışında bu qədər əhəmiyyətli bir rol oynadığı üçün psixologiyanın bütün bir qolu bu cazibədar mövzunun öyrənilməsinə həsr edilmişdir. Şəxsiyyət psixoloqları fərdlərin özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə yanaşı insanlar qrupları arasındakı oxşarlıqlar ilə maraqlanırlar.

Şəxsiyyətin xüsusiyyətləri

Şəxsiyyət psixologiyasını anlamaq üçün şəxsiyyətin necə işləməsinin bəzi əsas xüsusiyyətlərini öyrənmək vacibdir.

• Şəxsiyyət mütəşəkkil və tutarlıdır. Fərqli vəziyyətlərdə şəxsiyyətimizin müəyyən cəhətlərini ifadə etməyə meylliyik və cavablarımız ümumiyyətlə sabitdir.
• Şəxsiyyət ümumiyyətlə sabit olsa da, ətraf mühitdən təsirlənə bilər. Məsələn, şəxsiyyətiniz sosial vəziyyətlərdə utancaq olmağınıza səbəb olarkən, fövqəladə vəziyyət daha açıq və məsuliyyətli bir yanaşma göstərməyinizə səbəb ola bilər.
• Şəxsiyyət səbəbləri davranışlar baş verəcəkdir. Şəxsiyyətinizə əsasən ətrafınızdakı insanlara və obyektlərə reaksiya verirsiniz. Şəxsi seçimlərinizdən karyera seçiminizə qədər həyatınızın hər tərəfi şəxsiyyətinizdən təsirlənir.

Tədqiqat modelləri

Şəxsiyyətin əsasları haqqında bir az daha çox məlumat əldə etdiyiniz üçün alimlərin insan şəxsiyyətini necə araşdırdığına daha yaxından baxmağın vaxtı gəldi. Şəxsiyyətin öyrənilməsində istifadə olunan müxtəlif üsullar var. Hər texnikanın öz güclü və zəif tərəfləri var.

• Təcrübə metodları tədqiqatçının maraqların dəyişkənlərini idarə etdiyi və idarə etdiyi və nəticələrin ölçüsünü aldıqlarıdır. Bu, tədqiqatın ən elmi formasıdır, lakin şəxsiyyətin motivasiya, duyğu və sürücülük kimi tərəflərini öyrənərkən eksperimental tədqiqat çətin ola bilər. Bu fikirlər daxili, mücərrəddir və ölçülməsi çətin ola bilər. Təcrübə metodu tədqiqatçılara müxtəlif maraq dəyişənləri arasındakı səbəb-nəticə əlaqələrini araşdırmağa imkan verir.
• Vaka araşdırmaları və öz-özünə hesabat metodları fərdin verdiyi məlumatla yanaşı bir fərdin dərin təhlilini də əhatə edir. Nümunəvi tədqiqatlar əsasən müşahidəçinin şərhlərinə əsaslanır, öz-özünə hesabat metodları isə maraqlanan şəxsin yaddaşından asılıdır. Bu səbəbdən, bu metodlar olduqca subyektivdir və tapıntıları daha geniş bir əhali üçün ümumiləşdirmək çətindir.
• Klinik tədqiqat müalicə müddətində klinik xəstələrdən toplanan məlumatlara əsaslanır. Bir çox şəxsiyyət nəzəriyyəsi bu tip tədqiqatlara əsaslanır, lakin tədqiqat subyektləri bənzərsiz və qeyri-adi davranış nümayiş etdirdikləri üçün bu tədqiqat çox subyektiv və ümumiləşdirmək çətindir.

Vacib Terminologiya

Klassik Kondisioner

Klassik kondisioner, avtomatik cavab verən təbii bir stimul ilə başlayan davranışçı bir təlim texnikasıdır. Sonra əvvəllər neytral bir stimul, təbii olaraq meydana gələn stimul ilə cütləşir.

Nəhayət, əvvəllər neytral olan stimul, təbii olaraq meydana gələn stimulun iştirakı olmadan cavabı oyandırmağa gəlir. İki element daha sonra şərti stimul və şərti cavab olaraq bilinir.

Əməliyyat Kondisioneri

Operant kondisioneri, davranışa təsir göstərmək üçün möhkəmləndirmələrin və ya cəzaların tətbiq olunduğu bir davranış təhsili metodudur. Bir davranış və bu davranışın nəticəsi arasında bir əlaqə qurulur.

Bihuş

Freydin şəxsiyyətin psixoanalitik nəzəriyyəsində, şüursuz ağıl, şüurlu şüurumuzdan kənarda qalan hisslərin, düşüncələrin, çağırışların və xatirələrin ehtiyatıdır. Şüursuz olanların əksəriyyəti ağrı, narahatlıq və ya münaqişə hissləri kimi qəbuledilməz və ya xoşagəlməzdir.

Freydə görə, şüursuz ağıl, bu təməl təsirlərdən xəbərsiz olsaq da, davranış və təcrübələrimizi təsir etməyə davam edir.

Id

Freydin şəxsiyyətin psixoanalitik nəzəriyyəsinə görə, id əsas çağırışları, ehtiyacları və istəkləri təmin etmək üçün işləyən şüursuz ruhi enerjidən ibarət şəxsiyyət komponentidir. Id ehtiyacların dərhal məmnuniyyətini tələb edən zövq prinsipi əsasında fəaliyyət göstərir.

Ego

Freydə görə eqo, şəxsiyyətin, süpereqonun və reallığın tələblərinə vasitəçilik edən şəxsiyyətin böyük ölçüdə şüursuz hissəsidir. Eqo əsas iddialımıza uyğun hərəkət etməyimizə mane olur (id tərəfindən yaradılıb), eyni zamanda əxlaqi və idealist standartlarımızla (superego tərəfindən yaradılan) bir tarazlığa nail olmaq üçün çalışır.

Superego

Superego, valideynlərimizdən və cəmiyyətdən qazandığımız daxili ideallarımızdan ibarət şəxsiyyətin bir hissəsidir. Superego idin çağırışlarını yatırmaq üçün işləyir və nəfsinin realist deyil, mənəvi davranışını təmin etməyə çalışır.

Əsas nəzəriyyələr

Şəxsiyyət psixologiyası, Sigmund Freud və Erik Erikson da daxil olmaqla bir sıra məşhur mütəfəkkirlərin ən məşhur psixologiya nəzəriyyələrinin mərkəzidir. Bu nəzəriyyələrdən bəziləri şəxsiyyətin müəyyən bir sahəsini həll etməyə çalışarkən, digərləri şəxsiyyəti daha geniş izah etməyə çalışırlar.

Bioloji Nəzəriyyələr

Bioloji yanaşmalar genetikanın şəxsiyyətdən məsul olduğunu göstərir. Klassik təbiətə qarşı tərbiyə mübahisələrində şəxsiyyətin bioloji nəzəriyyələri təbiətin tərəfindədir.

İrsiyyətə dair araşdırmalar genetik və şəxsiyyət xüsusiyyətləri arasında bir əlaqə olduğunu göstərir.Əkiz tədqiqatlar tez-tez ətraf mühitin dəyişənləri ilə əlaqəli ola bilən xüsusiyyətlərin genetiklə əlaqəli olmasını araşdırmaq üçün istifadə olunur. Məsələn, tədqiqatçılar birlikdə böyüdülənlərə qarşı birlikdə yetişdirilən əkiz şəxsiyyətlərindəki fərqliliklərə və oxşarlıqlara baxa bilərlər.

Ən məşhur bioloji nəzəriyyəçilərdən biri də şəxsiyyətin aspektlərini bioloji proseslərlə əlaqələndirən Hans Eysenck idi.

Eysenck şəxsiyyətin stress hormonu kortizoldan təsirləndiyini müdafiə etdi. Onun nəzəriyyəsinə görə, introvertlərin kortikal həyəcanı yüksəkdir və stimulyasiyadan çəkinir, ekstrovertlərdə isə kortikal oyanma və darıxdırıcı stimullaşdırma var.

Davranış Nəzəriyyələri

Davranış nəzəriyyəçiləri arasında B. F. Skinner və John B. Watson var. Davranış nəzəriyyələri şəxsiyyətin fərdlə ətraf mühit arasındakı qarşılıqlı əlaqənin nəticəsi olduğunu düşünür davranış nəzəriyyəçiləri müşahidə edilə bilən və ölçülə bilən davranışları araşdırır, daxili düşüncələri, əhval-ruhiyyəni və hissləri ölçən rol oynayan nəzəriyyələri rədd edir.

Davranış nəzəriyyəçilərinə görə, kondisioner (proqnozlaşdırıla bilən davranış cavabları) son nəticədə şəxsiyyətlərimizi formalaşdıran mühitimizlə qarşılıqlı təsirlər nəticəsində baş verir.

Psixodinamik nəzəriyyələr

Şəxsiyyətin psixodinamik nəzəriyyələri Ziqmund Freudun işlərindən çox təsirlənir və şüursuz zehin və uşaqlıq təcrübələrinin şəxsiyyətə təsirini vurğulayır.Psixodinamik nəzəriyyələrə Sigmund Freudun psixoseksual mərhələ nəzəriyyəsi və Erik Eriksonun psixososial inkişaf mərhələləri daxildir.

Freyd, şəxsiyyətin üç komponentinin id, ego və süpereqo olduğuna inanırdı. İd ehtiyac və çağırışlardan cavabdehdir, superego idealları və əxlaqı tənzimləyir. Eqo öz növbəsində id, süpereqo və gerçəkliyin tələblərini mülayimləşdirir.

Freud, uşaqların id enerjisinin fərqli erogen zonalara yönəldiyi bir sıra mərhələlərlə irəliləməsini təklif etdi.

Erikson ayrıca şəxsiyyətin hər mərhələdə müəyyən qarşıdurmalarla ortaya çıxaraq bir sıra mərhələlərlə inkişaf etdiyinə inanırdı. İstənilən mərhələdəki uğur bu ziddiyyətlərin uğurla aradan qaldırılmasından asılıdır.

Humanist nəzəriyyələr

Humanist nəzəriyyələr şəxsiyyətin inkişafında sərbəst iradə və fərdi təcrübənin vacibliyini vurğulayır.Hümanist nəzəriyyəçilər arasında Carl Rogers və Abraham Maslow var.

Humanist nəzəriyyəçilər fərdi böyüməyə olan fitri ehtiyac və fərdi böyümənin davranışa motivasiya yolları olan özünü aktuallaşdırma konsepsiyasını təbliğ edirlər.

Xarakter nəzəriyyələri

Xüsusiyyət nəzəriyyəsi yanaşması şəxsiyyət psixologiyasının ən qabarıq sahələrindən biridir. Bu nəzəriyyələrə görə şəxsiyyət bir sıra geniş xüsusiyyətlərdən ibarətdir. Bir xüsusiyyət bir insanın müəyyən yollarla davranmasına səbəb olan nisbətən sabit bir xüsusiyyətdir. Davranış nümunələrini məlumatlandıran mahiyyətcə psixoloji “plan” dır.

Ən çox bilinən xüsusiyyət nəzəriyyələrindən bəzilərinə Eysenck’in üç ölçülü nəzəriyyəsi və beş faktorlu şəxsiyyət nəzəriyyəsi daxildir.

Eysenck, iştirakçılardan məlumat toplamaq üçün şəxsiyyət sorğu anketlərindən istifadə etdi və daha sonra nəticələri analiz etmək üçün faktor təhlili olaraq bilinən bir statistik metoddan istifadə etdi. Eysenck şəxsiyyətin üç böyük ölçüsü olduğu qənaətinə gəldi: ekstreversiya, nevrotikizm və psixotizm.

Eysenck, bu ölçülərin müxtəlif yollarla birləşərək fərdin bənzərsiz şəxsiyyətini formalaşdırdığına inanırdı. Daha sonra Eysenck təcavüz, empatiya və ünsiyyətlilik kimi şeylərlə əlaqəli olan psixoterizm kimi bilinən üçüncü ölçüyə əlavə etdi.

Daha sonra tədqiqatçılar, bir şəxsiyyətin şəxsiyyətlərini meydana gətirən beş geniş ölçü olduğunu və ümumiyyətlə Böyük 5 şəxsiyyət nəzəriyyəsi olaraq adlandırıldığını irəli sürdülər.

Böyük 5 nəzəriyyəsi, bütün şəxsiyyətlərin beş əsas şəxsiyyət ölçüsü ilə xarakterizə oluna biləcəyini irəli sürür: açıq, vicdanlı, kənar, uyğunlaşma və nevrotik, ümumiyyətlə OCEAN qısaltması ilə xatırlanır.

Psixologiyada Məşhur Rəqəmlər

Psixologiya tarixinin ən məşhur simalarından bəziləri şəxsiyyət sahəsində davamlı bir iz buraxdı. Fərqli şəxsiyyət nəzəriyyələrini daha yaxşı başa düşmək üçün bu görkəmli psixoloqların həyatları, nəzəriyyələri və psixologiyasına verdiyi töhfələr haqqında daha çox məlumat əldə etmək faydalı ola bilər.

Ziqmund Freyd

Ziqmund Freyd (1856-1939) psixoanalitik nəzəriyyənin banisidir. Onun nəzəriyyələri şüursuz zehin, uşaqlıq təcrübələri, xəyallar və simvolikanın vacibliyini vurğulayırdı. Psixoseksual inkişaf nəzəriyyəsi, uşaqların libidinal enerjinin bədənin müxtəlif bölgələrinə yönəldiyi bir sıra mərhələlərdən keçərək inkişaf etmələrini təklif etdi.

Onun fikirləri böyük nəzəriyyələr kimi tanınan şeydir, çünki insan davranışının praktik olaraq hər tərəfini izah etməyə çalışırlar. Freudun bəzi fikirləri müasir psixoloqlar tərəfindən köhnəlmiş hesab olunur, lakin onun psixologiyanın gedişində böyük təsiri olmuşdur və danışıq terapiyasının faydası və şüursuzluğun əhəmiyyəti kimi bəzi anlayışlar davamlıdır.

Erik Erikson

Erik Erikson (1902-1994), Anna Freud tərəfindən hazırlanmış bir ego psixoloqu idi. Onun psixososial mərhələlər nəzəriyyəsi şəxsiyyətin ömür boyu necə inkişaf etdiyini təsvir edir. Freyd kimi, Erikson nəzəriyyəsinin bəzi cəhətləri də müasir tədqiqatçılar tərəfindən köhnəlmiş hesab olunur, lakin onun səkkiz mərhələli inkişaf nəzəriyyəsi populyar və təsirli olaraq qalır.

B. F. Skinner

B. F. Skinner (1904-1990) operant kondisioneri və möhkəmləndirmə cədvəllərinin kəşfi ilə bağlı araşdırmaları ilə ən çox tanınan davranışçı idi. Gücləndirmə cədvəlləri bir davranışın nə qədər tez əldə edildiyini və reaksiya gücünü təsir edir.

Skinner tərəfindən təsvir olunan cədvəllər sabit nisbətli cədvəllər, sabit dəyişkən cədvəllər, dəyişən nisbət cədvəlləri və dəyişən aralıq cədvəllərdir.

Sandra Bem

Sandra Bem (1944-2014) psixologiyada və cinsi rollar, cinsiyyət və cinsəllik anlayışımıza əhəmiyyətli təsir göstərmişdir. Cəmiyyət və mədəniyyətin cinsiyyət və cinsiyyət haqqında fikirləri necə ötürdüyünü izah etmək üçün gender şeması nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi. Bemin təklif etdiyi cins şemaları, valideynlik, məktəb, kütləvi informasiya vasitələri və digər mədəni təsirlər kimi formalaşmışdır.

Abraham Maslow

Abraham Maslow (1908-1970), ehtiyacların tanınmış iyerarxiyasını inkişaf etdirən bir humanist psixoloq idi. Hiyerarşiyə fizioloji ehtiyaclar, təhlükəsizlik və təhlükəsizlik ehtiyacları, sevgi və sevgi ehtiyacları, özünə hörmət ehtiyacları və özünü həyata keçirmək ehtiyacları daxildir.

Carl Rogers

Carl Rogers (1902-1987) bütün insanlarda bir inancın olduğunu düşünən bir humanist psixoloq idimeylin aktuallaşdırılması – davranışı motivasiya edən fərdi potensialı yerinə yetirmək üçün bir səy. Rogers, sağlam fərdləri tam işləyən adlandırdı, bu insanları təcrübəyə açıq, anında yaşayan, öz mühakiməsinə güvənən, özlərini sərbəst hiss edən və yaradıcı olanlar olaraq xarakterizə etdi.

GroinStrong-dən bir söz

Şəxsiyyət bizi özümüzə çevirir, bu səbəbdən həm elmdə, həm də gündəlik həyatda bu cür cazibənin mənbəyi olduğu təəccüblü deyil. Fərqli psixoloqlar tərəfindən irəli sürülən müxtəlif şəxsiyyət nəzəriyyələri, hər bir insanı nəyin unikal etdiyinin daha dərin və zəngin bir şəkildə başa düşülməyimizə kömək etdi.

Bu nəzəriyyələr haqqında daha çox məlumat əldə etməklə tədqiqatçıların şəxsiyyət psixologiyasını necə tanıdıqlarını daha yaxşı başa düşə və gələcək tədqiqatların araşdıracağı sualları nəzərdən keçirə bilərsiniz.

Azərbaycanda şəxsiyyət vəsiqələrinin müddəti dəyişdirildi

Azərbaycanda yeni nəsil şəxsiyyət vəsiqəsinin tətbiqi müddəti ilə əlaqədar qanunvericiliyə bəzi dəyişikliklər edilb.

Day.Az Trend-ə istinadən xəbər verir ki, Milli Məclisin bu gün keçirilən iclasında “Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında” qanuna müvafiq dəyişikliklər müzakirə olunub.

Dəyişikliyə əsasən, 2019-cu il yanvarın 1-dək verilən şəxsiyyət vəsiqələri vətəndaş 25, 35, 50 yaşına çatanadək və ya vətəndaşın soyadı, adı, atasının adı, yaşayış yeri, ailə vəziyyəti, hərbi vəzifəsi dəyişilənədək, yaxud şəxsiyyət vəsiqəsi itənədək, yararsız hala düşənədək və ya vəsiqənin üzərindəki məlumatların səhv olduğu müəyyənləşdirilənədək qüvvədə qalır. Bu dəyişiklik 2019-cu il yanvarın 1-dən qüvvəyə minir.

Qanunun hazırkı variantında bu müddət “2018-ci il 1 yanvar” kimi göstərilir.

Yeni dəyişikliklərə əsasən, 15 yaşı tamam olmamış Azərbaycan Respublikası vətəndaşının fərdi identifikasiya kartının 2020-ci il yanvarın 1-dən tətbiq ediləcəyini nəzərə alaraq, 15 yaşı tamam olmamış vətəndaşlara da 2019-cu il yanvarın 1-dən 2020-ci il yanvarın 1-dək olan müddətdə şəxsiyyət vəsiqəsi veriləcək.

Qanunun hazırkı variantında bu dəyişikliyin 2018-ci il yanvarın 1-dən tətbiqi nəzərdə tutulur.

Dəyişikliklər səsə qoyularaq qəbul edilib.

Digər xəbərləri Azərbaycan dilində xüsusi Facebook səhifəmizdə izləyə bilərsiniz.