Biofizika və molekulyar biologiya

Biokimyo o’z e’tiborini hujayralar, barcha tirik mavjudotlar uchun muhim elementlarning funktsional xususiyatlari va tuzilishini tushunishga qaratadi.

Bakı
Beynəlxalq
Humanİtar Forumu

В Пятом Бакинском международном гуманитарном форуме, который состоялся 29-30 сентября 2016 года приняли участие 422 человек, представляющих 74 стран и 10 авторитетных международных организаций. Из них 2 человека – это бывшие главы государств, 13 – лауреаты Нобелевской премии, 63 – видные общественные и политические деятели.

V. Molekulyar biologiya, biofizika, biotexnologiya və müasir tibb sahəsində kadr hazırlığı məsələləri: innovativ və etik problemlər

• Müasir tibb elminin çağırışları və tibbi təhsilin problemləri
• Hazırki mərhələdə molekulyar biologiya, biofizika və biotexnologiyanın innovativ və etik problemləri
• Müasir tibbin aktual məsələləri üzrə beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi problemləri

İŞTİRAKÇILARIN SİYAHISI

DƏYİRMİ MASALAR

PROQRAM

BƏYANNAMƏ

V. Molekulyar biologiya, biofizika, biotexnologiya və müasir tibb sahəsində kadr hazırlığı məsələləri: innovativ və etik problemlər

30 sentyabr 2016-cı il tarixində V Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu çərçivəsində keçirilən “Molekulyar biologiya, biofizika, biotexnologiya və müasir tibdə kadr hazırlığı məsələləri: innovativ və etik problemlər” mövzusuna həsr olunan dəyirmi masada aşağıdakı bölmələr üzrə fikir mübadiləsi aparılıb:

• Müasir tibb elminin çağırışları və tibbi təhsilin problemləri
• Hazırki mərhələdə molekulyar biologiya, biofizika və biotexnologiyanın innovativ və etik problemləri
• Müasir tibbin aktual məsələləri üzrə beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi problemləri

Dəyirmi masa I.M.Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Bakı filialı tərəfindən təşkil olunub.

Dəyirmi masanın işində kimya, fiziologiya və tibb üzrə 5 Nobel mükafatı laureatı, 25 alim və ən yaxşı xarici tibb universitetləri və mərkəzlərinin rəhbərləri, elmin müxtəlif sahələrindən mütəxəssislər, Azərbaycanın tibb müəssisələrinin 90 aparıcı alimi və klinistlər və I.M.Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Bakı filialının 30 ən yaxşı 2-ci kurs tələbələri iştirak edib.

Tədbiri giriş sözü ilə dəyirmi masanın moderatoru – I.M.Seçenov adına Birinci MDTU-nun Bakı filialının rektoru, professor Əziz Əliyev açıb.

Qonaqları salamlayan professor Ə.Əliyev Bakı forumu kimi irimiqyaslı tədbirin təşkilinə görə dəyirmi masanın iştirakçıları adından Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev cənabları təşəkkürünü bildirib. Həmçinin, I.M.Seçenov adına Birinci MDTU-nun Bakı filialının təşəbbüskarı – Azərbaycanın Birinci xanımı Mehriban xanım Əliyevaya təşəkkür bildirilib.

Mövzunun aktuallığını vurğulayan professor Ə.Əliyev dəyirmi masada Nobel mükafatı laureatlarının, müxtəlif xarici universitetlərdən və mərkəzlərdən alimlərin və klinistlərin iştirakının dəyirmi masanın hər üç istiqaməti üzrə məsələlərin ətraflı müzakirəsinə kömək edəcəyini qeyd edib.

Daha sonra söz I.M.Seçenov adına Birinci MDTU-nun İctimai Əlaqələr və Tərbiyə işi üzrə prorektoru, RTEA-nın müxbir üzvü, professor Ivan Mixayloviç Çijə verilib. O, dəyirmi masanın iştirakçılarına I.M.Seçenov adına Birinci MDTU-nun rektoru, RTEA-nın müxbir üzvü, professor Pyotr Vitalyeviç Qlıboçkonu təbrikini çatdırıb. Təbrikdə forumun gündəliyinin ilbəil daha da çoxşaxəli, dolğun və aktual olduğu, lakin bir şeyin dəyişmədiyi – Forumun elm, təhsil, tibb, mədəniyyət və incəsənət sahəsində məhsuldar əməkdaşlığın dərinləşməsinə çalışan ölkələri və insanları birləşdirməsi vurğulanıb.

“Müasir tibb elminin çağırışları və tibbi təhsilin problemləri” adlı birinci sessiyada kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı, professor Arye Varşel çıxış edərək, müxtəlif xəstəliklərlə mübarizədə kompüter modelləşdirməsinin və biofiziki analizin istifadəsi haqqında danışıb. Daha sonra məruzələrlə İllinoys universitetinin oftalmologiya və vizual elmlər kafedrasının rəhbəri Mark Rozenblatt (Çikaqo, ABŞ), “Proton Partners International” şirkətinin tibb məsələləri üzrə direktoru və yaradıcısı, Bukingem universitetinin tibb kafedrasının dekanı, doktor Sikora Karol Edvard (London, Böyük Britaniya), həmçinin Hindistanın Tibbi şurasının üzvü cənab Müzəffər Əhməd çıxış ediblər.

“Hazırki mərhələdə molekulyar biologiya, biofizika və biotexnologiyanın innovativ və etik problemləri” adlandırılan növbəti işçi sessiyada kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı, professor Avram Herşko, Texnion – İsrail texnologiya institutunun Rappoport tibb fakültəsi (Hayfa, İsrail) orqanizmimizdə proteinlərin rolu mövzusu ilə çıxış edib, kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı, Vaytsman institutunun professoru, Kimmelman adına Biomolekulyar strukturların tədqiqatı mərkəzinin direktoru Ada Etil Yonat isə öz məruzəsində müasir tibb sahəsindəki əsas problemlərdən, ekoloji aspektlərdən və mikrobiomadan danışıb.

Sessiyanı immunlaşdırmanın rolu haqqında məruzə ilə fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı, əməkdar professor Rolf Martin Tsinkernagel davam etdirib. O, tibdə kəskin yoluxucu xəstəliklərə qarşı təsirli vaksinlərin nə üçün işlənib hazırlandığını və uğurla istifadə olunduğunu, lakin eyni zamanda xroniki xəstəliklərə, QİÇS, vərəm və ya onkoloji xəstəliklərə qarşı vaksinlərin hələ də işlənib hazırlanmadığını izah edib. Daha sonra Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Səhiyyə komitəsinin sədri, akademik Əhliman Əmiraslanov çıxış edib. O, molekulyar biologiya və biotexnologiyada bioetika məsələsinə toxunub. 1999-cu ildə Azərbaycanda UNESCO yanında Milli bioetika, elm və texnologiyanın etikası komitəsinin yaradıldığı qeyd olunub. Növbəti məruzəçi – Texas Universiteti yanında M.D.Anderson adına Onkologiya mərkəzinin süd vəzinin onkologiyası üzrə professoru Banu Arun mərkəzdə aparılan və xəstəlikləri, o cümlədən xərçəng xəstəliyini genetik səviyyədə aşkar etməyə imkan verən tədqiqatlardan, habelə bununla bağlı etik problemlərdən: tədqiqatların nəticələrindən və bu tədqiqatların şəxsə və onun ailə üzvlərinə təsirindən danışıb. Məlumatların və qloballaşmanın birgə istifadə olunduğu dövrdə məlumatların məxfiliyinin ən vacib etik aspektlərdən biri olduğu qeyd edilib.

“Müasir tibbin aktual məsələləri üzrə beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi problemləri” adlı üçüncü sessiyada kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı, professor Aaron Çexanover, Texnionun İnteqrativ onkologiya mərkəzi, Texnion – İsrail texnologiya institutunun tibb fakültəsi (Hayfa, İsrail), əsas ixtiralar, elmi ideyalar və onların təcrübədə tətbiqi arasında “körpü”nün yaradılması imkanından danışıb. Veyl Kornel Tibb kollecinin səhiyyə sahəsində Qlobal təhsil şöbəsinin direktoru, professor Finkel Madelon Lyubin (Nyu-York, ABŞ), universitetin işi, birgə layihələrin və kliniki tədqiqatların keçirilməsi zamanı xəstəliklərin müalicəsi və erkən diaqnostikasında nailiyyətlər haqqında təqdimatla çıxış edib. Professor Finkelin dediyi kimi: mikroblar üçün dövlət sərhədi mövcud deyil. M.D.Anderson adına Texas Onkologiya Mərkəzinin Qlobal akademik proqramlar layihəsinin rəhbəri Frensis Karen Virciniya müasir tibbin aktual məsələləri üzrə beynəlxalq əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi sahəsində mövcud olan problemlərdən danışıb. Bu sessiyada həmçinin “Operations CIS PRA Health Sciences”in icraçı direktoru cənab Arsen Kubatayevin və tibb elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə nazirliyinin Milli elmi-tədqiqat kardiologiya institutunun keçmiş rəhbəri əməkdar professor Helfqat Yevgeni Borisoviçin məruzələri dinlənilib. Onlar tibbin müxtəlif sahələri, tibbi təhsil, xəstəliklərin profilaktikası üzrə beynəlxalq əməkdaşlığın zəruriliyini qeyd edib.

Dəyirmi masanı yekunlaşdıraraq, professor Əziz Əliyev tədbirdə tibbin son dərəcə dəyərli və aktual məsələlərinin müzakirə edildiyini, dünya tibbinin uğurları barədə ətraflı məlumatın təqdim olunduğunu qeyd edib. I.M.Seçenov adına Birinci MDTU-nun Bakı filialının rektoru aparılan təcrübə mübadiləsinə görə tanınmış alimlərə minnətdarlığını bildirib və dəyirmi masada aparılan müzakirələrin öz töhfəsini verəcəyinə əmin olduğunu vurğulayıb.

Sonda dəyirmi masanın iştirakçıları V Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun bəyannaməsini qəbul ediblər.

Biofizika və molekulyar biologiya

Kafedra müdiri – f-r.e.d. prof. Rövşən İbrahimxəlil oğlu Xəlilov – Biofizika sahəsində tanınmış alimdir.

Kafedranın tarixi:

Biofizika və molekulyar biologiya kafedrası 1976-1977-ci tədris ilində yaradılmışdır. Kafedranın yaradıcısı və ilk müdiri b.e.d., prof. Tofiq Hüseyn oğlu Məmmədov olmuş, o, 1993-cü ilə kimi, yəni ömrünün sonuna kimi kafedraya rəhbərlik etmişdir. Kafedraya 1993-2011-ci illərdə b.e.d., prof. Xanlar Dayyan oğlu Abdullayev, 2011-ci ildən isə b.e.d. prof. Ralfrid Əhəd oğlu Həsənov rəhbərlik etməkdədir.

Kafedranın nəzdində “Biotexnologiya” ETL və Biofizika tədris laboratoriyası fəaliyyət göstərmişdir. ETL hal hazırda da fəaliyyət göstərməkdədir.

Kafedrada doktorantura yolu ilə molekulyar biologiya, biofizika, nanobiotexnologiya ixtisasları üzrə elmlər doktorları və fəlsəfə doktorları hazırlanır.

Kafedranın mövcudluğu müddətində əməkdaşlarından 7 nəfər biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, 3 nəfər elmlər doktoru elmi dərəcəsi almışdır. Bundan əlavə aspirantura və doktorantura yolu ilə bir elmlər doktoru, 15-dən artıq fəlsəfə doktorları hazırlanmışdır. Onlardan da bir necəsi xarıci ölkə vətəndaşları olmuşlar.

Kafedrada Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun maliyyələşdirdiyi qrant əsasında elmi işlər aparılır. Elmi işlərin nəticələri IF jurnallarda dərc olunmuşdur. Alınan elmi nəticələr əsasında kafedranın əməkdaşlarının bir neçə monoqrafiyaları Lap Lambert Academik publishing nəşriyyatında çap olunmuşdur. Kafedranın professor-müəllim heyyəti elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri ilə bir sıra Beynəlxalq konfranslarda, Respublikamızla yanaşı, Turkiyədə, Rusiyada, ABŞ-da, Macarıstanda, Almaniyada, Türkmənistanda və başqa ölkələrdə iştirak etmişlər.

Kafedranın professor – müəllim heyəti :

1. b.e.d., akad. İradə Məmməd qızı Hüseynova (əvəzçiliklə)
2. b.e.d., prof. Ralfrid Əhəd oğlu Həsənov
3. b.e.d. prof. Nağı Alməmməd oğlu Musayev
4. b.e.n. dos. Natella Kəriş qızı Köçərli
5. b.e.n. dos. Qafar İslam oğlu Əli-zadə
6. b.e.n. dos.əvəzi Samirə Tofiq qızı Hümmətova
7. b.ü.f.d., 0,5 ştat müəllim Səbinə Yaşar qızı Ocaqverdiyeva
8. b.ü.f.d., 0,5 ştat müəllim Vəfa Nəbi qızı Ramazanlı

Kafedranın tədris – köməkçi heyəti:

Kafedranın elmi mövzusu: Canlı sistemlərin davamlılığının fiziki-kimyəvi və molekulyar-genetik mexanizmləri

Bakalavriatura səviyyəsində tədris olunan fənlər:

1. Molekulyar biologiya
2. Biofizika
3. Membranologiya
4. Nanobiotexnologiya

Magistratura səviyyəsində tədris olunan fənlər:

Biofizika ixtisası

• Riyaziyyatın seçilmiş bölmələri
• Bioinformatika
• Biologiyanın müasir problemləri
• Molekulyar biofizika
• Biologiyada riyazi modelləşmə
• Biofizikanın tədqiqat üsulları
• Membran və resepsiya proseslərinin biofizikası
• İxtisasın metodları
• Bioenergetika
• Fotosintez və Radiasiya proseslərinin biofizikası
• Bioloji proseslərin kinetikası və termodinamikası

Molekulyar biologiya ixtisası

• Genetik informasiya ekspressiyasının tənzimlənməsi
• Stress amillərinin təsirinin molekulyar mexanizmi
• Molekulyar biologiyanın tədqiqat üsulları
• Fotosintezin molekulyar biologiyası
• İxtisasın metodları
• Makromolekulyar proseslərin dinamik modelləri
• Biomolekulların daşınmasının molekulyar mexanizmi
• Bioloji siqnalların ötürülməsinin molekulyar mexanizmi və Gen mühəndisliyi

Nanobiotexnologiya ixtisası

• Bioloji proseslərdə enerji çevrilmələri
• Ekoloji biofizika
• Tibbi-bioloji nanotexnologiya
• Nanobiotexnologiyanın bio-fiziki-kimyəvi aspektləri
• Nanotoksikologiya

Son üç ildə əsas nəşrlər :

1. Köçərli N.K., S.T.Hümmətova, Mahmudov Z.M. Biofizika fənnindən praktikum. Dərs vəsaiti, Bakı, 2016, 160 s.
2. X.D.Abdullayev, R.İ.Xəlilov, N.A.Musayev, Q.İ.Əlizadə, N.M.Zeynalova, N.K.Köçərli. Biofizika. Dərslik, Bakı, 2017, 325 s

Biologiya tarmoqlari va ular nimani o’rganadi

Asosiy orasida biologiya sohalari Botanika, embriologiya, biofizika, virusologiya, dengiz biologiyasi va immunologiya ajralib turadi. Biologiya bu juda keng bilim sohasidir, chunki uning asosiy ob’ekti tirik mavjudotdir.

Biologiya juda ko’p bilim sohalarini qamrab olib, sayyorada hayot yaratadigan hayvonlar, o’simliklar, odamlar va boshqa organizmlar va mikroorganizmlarning juda aniq elementlarini tushunishga imkon beradi.

Biologiyaning asosiy motivatsiyasi tirik mavjudotlarning kelib chiqishini, shuningdek, ularning tuzilish xususiyatlari va ular orasidagi bog’liqliklarni anglashdir. Biologiya tufayli umuman hayotni yaxshiroq tushunish mumkin.

Biologiyaning eng muhim tarmoqlari

Anatomiya

Anatomiya tirik mavjudotlarning suyak va mushak tuzilishini o’rganish uchun javobgardir. Elementlarning joylashishini, shaklini, qanday joylashtirilganligini va bir-birlari bilan qanday munosabatda bo’lishlarini hisobga oling.

Ushbu filial veterinariya, tavsiflovchi, pediatriya, o’simlik, sport, geratriya va radiologik anatomiya va boshqalar kabi turli xil mutaxassisliklarga bo’linadi.

Astrobiologiya

Yer sayyorasidan tashqaridagi hayotni o’rganing. Uning asosiy qiziqishi kosmosda yashash uchun qulay joylarni qidirish bilan bog’liq bo’lib, erdan tashqari hayotning turli shakllarining kelib chiqishi, rivojlanishi va evolyutsiyasini tushunishga qaratilgan.

Biokimyo

Biokimyo o’z e’tiborini hujayralar, barcha tirik mavjudotlar uchun muhim elementlarning funktsional xususiyatlari va tuzilishini tushunishga qaratadi.

Borliqlarning kimyoviy tarkibini, shuningdek ular orasidagi mavjud aloqalarni va ushbu o’zaro ta’sirlar natijasida hosil bo’lgan evolyutsiyani o’rganing.

Biokimyoviy muhandislik

Ushbu turdagi muhandislik fermentatsiya bilan bog’liq jarayonlarni tahlil qiladi. O’zining o’qishlarida u organik kimyo, molekulyar biologiya, matematika va umumiy kimyo bilan bog’liq bilimlarni qo’llaydi.

Biogeografiya

Biogeografiya tirik mavjudotlarning Yer yuzida tarqalish usulini hamda shu tarqalish sababini o’rganishga mas’uldir.

Bu shuni anglatadiki, u nafaqat tasvirlash bilan shug’ullanadi, balki o’z harakatlarini tirik mavjudotlar va ularning dunyodagi o’rni o’rtasidagi turli xil munosabatlarni talqin qilishga yo’naltiradi.

Bioinformatika

Ushbu intizom tibbiy yoki biologik ma’lumotlar bilan bog’liq jarayonda kompyuter fanlarini qo’llashni rivojlantirish uchun javobgardir.

Kompyuter printsiplari ma’lumotlarni yig’ish va tashkil etish bosqichlarida, shuningdek ularni foydali ma’lumotlarni yaratish uchun ularni tahlil qilish va manipulyatsiya qilishda qo’llaniladi.

Biolingvistika

Bu odamlarning tiliga yo’naltirilgan ko’p tarmoqli filial. Asosiy maqsad inson tili bilan bog’liq asoslarni o’rganish va tushunishdir.

Ushbu tadqiqotlarda ishtirok etadigan ba’zi bir fanlar psixologiya, an’anaviy tilshunoslik, nevrologiya va genetika va boshqalar.

Biomexanika

Biyomekanikaning asosiy yo’nalishi inson tanasi va uning harakatlariga qaratilgan. Ushbu intizom tanani u yoki bu faoliyatni amalga oshirganda mexanik sohada qanday oqibatlarga olib kelishini tushunishga intiladi.

Tinch vaziyatlarda ham, boshqalarda ham ko’proq intensivlikda tanaga ta’sir qiladigan energiya va mexanik yuklarni hisobga oladi.

Biofizika

U mavjudotlarning biologik jarayonlari bilan bevosita bog’liq bo’lgan barcha jismoniy printsiplarni o’rganish uchun javobgardir.

Biofizikaning asosiy sharti shundaki, tabiatda sodir bo’ladigan barcha hodisalar oldindan aytib berish mumkin bo’lgan ilmiy izohga ega.

Biotexnologiya

Biotexnologiya yangi jarayonlarni yaratish yoki eski protseduralarni o’zgartirish uchun biologik tizimlar bilan texnologik usullarni birlashtirishga intiladi; niyat ushbu jarayonlarni aniq maqsadga erishish uchun amalga oshirishdir.

Biotexnologiya bilan shug’ullanadigan ba’zi fanlar farmatsevtika, kimyo, tibbiyot va qishloq xo’jaligi va boshqalar.

Sintetik biologiya

Ushbu fan biotexnologiya bilan bog’liq bo’lib, genetik materialga qaratilgan. Uning vazifasi genetikasi o’zgartirilgan organizmlarni yaratishdir.

Sintetik biologiya orqali turli xil genetik tuzilmalarni birlashtirish, shuningdek yangi mavjudotlarni yaratish uchun ma’lum bir organizmga genlarni qo’shish yoki olib tashlash mumkin.

Botanika

O’simlikshunoslik faqat o’simliklarni o’rganishga qaratilgan. U sof nazariy jihatdan toza bo’lib, u amaliy usulda (masalan, farmatsevtika, molekulyar yoki qishloq xo’jaligi botanikasi) ishlatilganda qo’llaniladi.

Fikologiya

Fikologiyani o’rganish ob’ekti suv o’tlari. Ushbu fan sayyoradagi eng oddiy o’simliklar bo’lgan suv o’tlarining tuzilishini, ishlashini va umumiy xususiyatlarini o’rganadi.

Astrobotanika

U ekstremal xususiyatlarga ega bo’lgan joylarda rivojlanish va yashashga qodir bo’lgan o’simliklarning genetik tuzilishini o’rganish uchun javobgardir.

Ushbu tadqiqotlarda o’simliklar ko’pincha yuqori darajada radiatsiya, o’zgaruvchan harorat va ozgina hidratsiyaga uchraydi.

Hujayra biologiyasi

Hujayra biologiyasi Yer sayyorasidagi barcha tirik mavjudotlarning muhim va asosiy qismiga mos keladigan hujayrani o’rganish, tushunish va tahlil qilish uchun barcha kuchlarini sarflaydi.

Tadqiqotlar hujayra tuzilishini, uning tarkibiy qismlarini va hosil bo’lishi mumkin bo’lgan turli xil o’zaro ta’sirlarni tushunishga qaratilgan.

Xronobiologiya

Ushbu fan vaqtni hisobga olgan holda organizmlarning biologik o’zgarishini o’rganishga mas’uldir; Boshqacha qilib aytganda, u biologik ritmlarni o’rganadi.

Xronobiologiya mutaxassislari ushbu biologik ritmlar organizmning turli jarayonlarining ishlashini dasturlashini ta’kidlamoqdalar.

Biologik konservatsiya

Tabiatni muhofaza qilish biologiyasi deb ham ataladigan bu sayyoramizning biologik xilma-xilligini himoya qilishga qaratilgan biologiyaning bir bo’lagi.

Biologik konservatsiya so’nggi yillarda turlarning ulkan yo’qotilishi natijasida paydo bo’ldi va o’z ta’sirini eng zaif populyatsiyalarga qaratdi.

Kriyobiologiya

Kriyobiologiya tirik organizmlarning past haroratda qanday ta’sirlanishini tushunishga qaratilgan. Asosiy maqsad organik moddalarni tejash uchun past haroratlardan qanday foydalanish mumkinligini bilishdir.

Rivojlanish biologiyasi

Biologiyaning ushbu bo’limi yangi mavjudotlarni yaratish jarayonlariga qaratilgan. Ushbu jarayonlarni tushunish tufayli odatiy va tartibsizliklarni aniqlash mumkin.

Rivojlanish biologiyasida ko’rib chiqiladigan elementlar orasida molekulyar, o’sish, morfologik mexanizmlar va hujayralar va ularning o’zaro ta’siriga bog’liq elementlar ajralib turadi.

Embriologiya

Bu mavjudotlarni tug’ilishidan oldin o’rganishga qaratilgan. Asosiy maqsad tug’ruqdan oldin rivojlanish qanday sodir bo’lishini va uni qanday jarayonlar belgilashini tushunishdan iborat.

Gerontologiya

Gerontologiya o’z e’tiborini qarilikda yuz beradigan jarayonlarga qaratadi. Bu psixologiya, biologiya, sotsiologiya va hatto siyosiy va iqtisodiy sohalar bilan to’ldiriladigan juda keng intizom.

Ekologiya

Tirik mavjudotlar va ular yashaydigan muhit o’rtasida hosil bo’lgan munosabatlarni o’rganing. Shuningdek, u xulq-atvor naqshlarini, mavjudotlarning tarqalishini va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan turli xil o’zaro ta’sirlarga ta’sir qilish usullarini ko’rib chiqadi.

Evolyutsion biologiya

U o’z e’tiborini tirik mavjudotlar vaqt o’tishi bilan yuz beradigan o’zgarishlarga va ma’lum bir davrda hosil bo’lgan munosabatlar va o’zaro ta’sirlarga qaratadi.

Genetika

Genetika genlarni avloddan avlodga o’tkazish jarayonini tushunishga bag’ishlangan. Ushbu fanni o’rganish ob’ekti biologik meros deb ataladi.

Epigenetika

U irsiy va DNK zanjiridagi o’zgarishlarga mos kelmaydigan genlarning o’zgarishini o’rganishga mas’uldir.

Immunologiya

Bu organizmning mudofaa tizimining to’g’ri ishlashiga intiladigan tibbiyot bilan bog’liq bo’lgan mutaxassislik. U o’rganadigan o’ziga xos elementlar orasida allergiya va otoimmun kasalliklar ajralib turadi.

Dengiz biologiyasi

Dengiz biologiyasi suv muhitida yashaydigan mavjudotlarning biologik jarayonlarini, shuningdek ular va ularning atroflari o’rtasidagi munosabatlarni o’rganadi.

Mikrobiologiya

Mikrobiologiya Yerdagi eng kichik mavjudotlar bo’lgan mikroorganizmlarni o’rganadi, ularni faqat mikroskop orqali kuzatish mumkin. Ayniqsa, uning e’tiborini qo’ziqorin va virus kabi patogenlarga qaratadi.

Bakteriologiya

Ushbu tadqiqot bo’limi mikrobiologiyadan kelib chiqadi va uning e’tiborini bakteriyalarga qaratadi. Uning morfologiyasi, xulq-atvori va biokimyoviy va genetik elementlari bilan bog’liq barcha narsalarni o’rganing.

Mikologiya

Mikologiya qo’ziqorinlarni va ularning tarkibiy qismlarini o’rganadi.Shuningdek, ularning reproduktiv jarayonlari va tibbiyot va oziq-ovqat sohalarida qo’llanilishini tushunishga qaratilgan.

parazitologiya

Ushbu fan parazitlarni, shuningdek ular va ular joylashgan muhit o’rtasidagi o’zaro ta’sirlarni o’rganadi.

Virusologiya

U mikrobiologiyaning bir bo’lagi hisoblanadi va viruslarni o’rganish uchun javobgardir. Bu ular haqida ko’proq ma’lumot olish uchun viruslarning tuzilishi va evolyutsion tsiklini, shuningdek yuqumli kasallik shakllarini, paydo bo’ladigan kasalliklarni va etishtirishning mumkin bo’lgan usullarini tushunishga intiladi.

Molekulyar biologiya

Bunda ular qanday ekanligi, qanday funktsiyalari borligi va makromolekulalar yoki biologik nuqtai nazardan muhim bo’lgan molekulalar o’zini qanday tutishi; DNK, gormonlar va RNK va boshqalar.

Neyrobiologiya

Ushbu intizom asab tizimining xatti-harakatlarini boshqarishda faol ishtirok etadigan biologik jarayonlarga qaratilgan.

Nevrologiya

Bu asab tizimiga yo’naltirilgan ko’p tarmoqli fan. Maqsad miyaning o’zini qanday tutishini va asabiy reaktsiyalarni boshqarishda qanday elementlar ta’sir qilishini tushunishdan iborat.

Paleontologiya

Paleontologiyani o’rganish ob’ekti – toshqotganliklar. Asosiy maqsad, avvalgi davrlarda hayot qanday bo’lganligini bilish uchun ushbu asarlarni o’rganishdir.

Patologiya

Bu kasalliklarni o’rganishga mas’ul bo’lgan ta’lim bo’limi. Ushbu ixtisos tibbiyotga emas, balki biologik sohaga qaratilgan.

Farmakologiya

Bu ma’lum bir dori tanada qanday ishlashini, shuningdek, organizmning qanday ta’sir qilishini va qisqa va uzoq muddatda qanday ta’sirlar yaratilishini o’rganadi.

Fiziologiya

Fiziologiya organizmlar bajaradigan funktsiyalarni o’rganadi. Ushbu fan tizimlarning bir-biri bilan va tananing boshqa elementlari bilan o’zaro ta’sirini optimal ishlashini yaratish usulini tahlil qilishga intiladi.

Fitopatologiya

Fitopatologiya orqali o’simliklarga ta’sir qiladigan kasalliklarni tushunish va tahlil qilish mumkin. Bu o’simliklarning fiziologiyasi bilan bog’liq infektsiyalar va kasalliklarni keltirib chiqaradigan vositalarni o’rganishga alohida e’tibor beradi va boshqa hayvonlar keltirib chiqaradigan sharoitlarni hisobga olmaydi.

Psixobiologiya

Ushbu intizom odamlarning xulq-atvori bilan bog’liq biologik asosga qaratilgan. Odamlarga atrof-muhit bilan konstruktiv ta’sir o’tkazishga imkon beradigan biologik jarayonlarni o’rganing.

Kvant biologiyasi

Yaqinda o’tkazilgan ushbu biologiya sohasi mavjudotlarda hosil bo’ladigan va kvant sohasi (energiya boshqaruvi) bilan bog’liq bo’lgan biologik jarayonlarni o’rganishga qaratilgan.

Kvant mexanikasi orqali chuqur o’rganilgan tunnel effekti kvant biologlari tahlil qiladigan jarayonlardan biridir.

Tizimlar biologiyasi

Biologiyaning ushbu sohasi bevosita matematika bilan birlashtirilgan. U biologik jarayon davomida yuzaga keladigan o’zaro ta’sirlarni matematik tizimlar orqali namoyish etishga intiladi.

Strukturaviy biologiya

Ushbu fanning asosiy yo’nalishi makromolekulalarning tuzilishini o’rganishdir, ammo uch o’lchovli ko’lamini hisobga olgan holda. Asosiy g’oya – atom va molekulyar darajalarni hisobga olgan holda biologik jarayonlar haqida tasavvurga ega bo’lishdir.

Buning yordamida sayyorada yashovchi turli xil tirik mavjudotlarning molekulyar tuzilishi to’g’risida yaxshi tasavvurga ega bo’lish mumkin.

Nazariy biologiya

Nazariy biologiya biologik hodisalarni matematikaga, informatika va fizikaga xos nazariy metodlar orqali o’rganish uchun javobgardir.

Uning o’rganish ob’ektlari eng murakkab biologik tizimlar bo’lib, ularni to’g’ri tushunish uchun ko’proq uslubiy va tizimli yondashuv zarur.

Zoologiya

U hayvonot dunyosini, shu jumladan uning atrof-muhit va boshqa tirik mavjudotlar bilan o’zaro ta’sirini, shuningdek morfologiyasini, o’zini tutishi va evolyutsion jarayonining xususiyatlarini o’rganadi.

Etiologiya

U o’z harakatlarini ma’lum bir kasallikni keltirib chiqaradigan sabablar nima ekanligini tushunishga qaratadi.

Entomologiya

Bu hasharotlarni maxsus o’rganish bilan shug’ullanadigan zoologiyaning bir bo’limi. Ularning tuzilmalarini, xatti-harakatlarini va atrof-muhit bilan o’zaro aloqalarini tahlil qiling.

Gerpetologiya

U sudralib yuruvchilar va amfibiyalarni o’rganishga bag’ishlangan. Ushbu fanga vaqt o’tishi bilan ushbu mavjudotlarning taksonomiyasi, geografik tarqalishi, genetikasi va evolyutsiyasini tahlil qilish qiziq.

Ixtiologiya

Ixtiologiya – zoologiyaning baliqlarni o’rganadigan bo’limi. U xaftaga oid baliqlarni (xondrichthyans deb ataladi) va skelet baliqlarini (osteiktianlar deb ataladi) sinab ko’radi.

Mammalogiya

Ushbu intizom sutemizuvchilarga qaratilgan. U suvda va quruqlikda yashovchilarni qamrab oladi va ularning e’tiborini ularning xulq-atvori, tashkil etilishi, evolyutsiyasi va tabiatni muhofaza qilishni targ’ib qilish usullarini o’rganishga qaratadi.

Ornitologiya

U qushlarni o’rganish bilan shug’ullanadi. Ilm-fanning ushbu sohasidan olingan tadqiqotlar evolyutsion jihatlarni, masalan, instinkt, spetsifikatsiya va saqlanish va boshqalarni tushunishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Primatologiya

Primatlarni o’rganish uchun mas’ul bo’lgan fan.

Adabiyotlar

1. Infomedda “odam anatomiyasi”. Infomed: especialidades.sld.cu saytidan 2019 yil 17 oktyabrda olingan
2. “Astrobiologiya, yerdan tashqari hayotni o’rganadigan fan” (2017) Sputnik Mundo-da. 2019 yil 17 oktyabrda Sputnik Mundo-dan olindi: mundo.sputniknews.com
3. Chili Universitetining Kimyo va farmatsevtika fanlari fakultetida “Biokimyo karerasi to’g’risida ma’lumot”. 2019 yil 17 oktyabrda Chili universiteti kimyo va farmatsevtika fanlari fakultetidan olingan: chemistry.uchile.cl
4. Basklar mamlakati universitetida “Biokimyo va uni o’rganish”. 2019 yil 17 oktyabrda Bask mamlakati universitetidan olingan: ehu.eus
5. “Biokimyoviy muhandislik nima?” xalq ta’limi kotibida. Xalq ta’limi vazirligidan 2019 yil 17 oktyabrda olingan: tecnm.mx
6. “Biogeografiya. Kontseptsiya va dastlabki mulohazalar “mavzusida Kantabriya universitetida. Kantabriya Universitetidan 2019 yil 17 oktyabrda olingan: ocw.unican.es
7. Bioinformatikada “bioinformatika nima” barmoq uchida. Bioinformatics-dan 2019 yil 17-oktabrda sizning qo’lingiz bilan olingan: bioinformática.uab.cat