Dərsə verilən müasir tələblər

Cavan müstəqilliyin görməsin zərər,

Buludxan xelilov müasir azerbaycan dili

Nəhayət, xilas oldun zülmət səmadan,

Ulu Öndər qurtardı səni bəladan,

Əmanətsən bugünə Heydər babadan

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Yaşayır o şərəfli, müdrik siyasət,

Pozulmayıb vətənə, xalqa sədaqət,

İnamlı əllərdəsən, güclüsən əlbət

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Göz dağıdır düşmənə Ramil tək igid,

Dastanıdır dillərin Mübariz, Fərid,

Uğrunda candan keçib, oldular şəhid

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Abadlaşır günbəgün sənin hər yerin,

Bəzəyidir hüsnünün mavi Xəzərin,

Gözəllikdə taysızdır paytaxt şəhərin

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Parlaq inkişafdadır incəsənətin,

Artırıbdır dünyada muğam şöhrətin,

Nüfuzlu yarışmalar olur qismətin

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Açılmış idmanınçün geniş bir cığır,

Zəfər sənə məxsusdur, sənindir uğur,

Yüksələndə bayrağın duyulur qürur

Yaşa, var ol hər zaman, Azərbaycanım!

Yaxınlaşmasın sənə qüssə, qəm – kədər,

Cavan müstəqilliyin görməsin zərər,

Unutmayaq

Təbrizli, İrəvanlı , Kərküklü ,

Ayrı qürbətdən , həsrətdən ,

dərddən böğulub öldülər.

döğulduğu torpağı görmədən,

yaşıl yallı yamacların yaxasına

Sonra da Zəngəzur ,Meğri ,Ağbaba

Sonra Dərələyəz yarası gəldi.

Sonra Vedibasar pələsəng oldu

Sonra da Göyçənin sırası gəldi.

Beləcə qovula-qovula doğulduq

boğula –boğula doğulduq.

düyülə -düyülə böyüdük

çatdıq XX əsrin sonuna

əli boş , üzü qara .

bir parça göyə baxıram

üzük qaşı kimi sarılmış ,

Əvvəlin sonuydu bu

Ya sonun başlanğıcı?

Bu qətl günüydü, bu

qanlı bir tamaşanın ,

Təzədən əvvəlin sonuna düşdük.

Arxalı köpəklər qurd basdı yenə.

Təzədən didərgin gününə düşdük,

Ocaq yerlərini ot basdı yenə.

Aynabəndli ağban evlərımızı

çadırların qəribliyinə qısıldıq .

bir yanıqlı bayatıya dönüb

köz –köz olan sinələrə yazıldıq

AZƏRBAYCAN

Od ürəkli , od nəfəsli diyarımsan

Ocağına canım qurban , Azərbaycan !

Əzilsən də , əyilməyən vüqarımsan

Bu çağına canım qurban , Azərbaycan !

Savaşlardan alnıaçıq çıxan zaman

Tarixlərə bağışladın neçə qurban.

Hər qonşuda bir parçası əsir qalan

Torpağına canım qurban , Azərbaycan !

Neçə gizli sərvət yatır qucağında ,

Neçə ölkə od aparır ocağından .

Azadlığın al rəmzi var bayrağında

Bayrağına canım qurban , Azərbaycan !

Hər uğurun gələcəyə bir yol açır ,

Hər dost elə xoş niyyətin işıq saçır .

Hər millətə , hər məzhəbə isti , açıq

Qucağına canım qurban , Azərbaycan !

Başım üstdə məğrur-məğrur dalğalanan

Bayrağına canım qurban , Azərbaycan !

Ruhuma büt , cismim üçün vətən olan

Torpağına canım qurban , Azərbaycan !

NƏRİMAN HƏSƏNZADƏ

Müdafiə edim seni

Böyüyəndə mən bir əsgər olaram

Ana vətən, tabehində duraram

Düşmən ermənini qana bularam

Tez olginən qoynunda böyüt məni,

Silah tutub müdafiə edim səni!

Gərək dığaları yandırıb yaxam

Görürəm dardasan neynim uşağam

Böyüyəndə bilginənki bir dağam

Tez olginən qoynunda böyüt məni,

Silah tutub müdafiə edim səni!

Uca bir zirvəndən edirəm seyr

Uşağam yazıram ürəyim deyir

İlham tək qoynunda oğlun böyüyür

Tez olginən qoynunda böyüt məni,

Silah tutub müdafiə edim səni!

Şəhidlər şeiri

Bu vətən , bu torpaq mənimdi deyib

Üstündə vüqarla gəzdi şəhidlər.

əyninə qanından bir köynək geyib

düşmənin yolunu kəsdi Şəhidlər.

Təki vətənimiz düşməsin dara

Baxmayıb soyuğa , borana , qara

Cavab vermək üçün o azğınlara

Hər bir çətinliyə dözdü Şəhidlər.

Arzusu göylərə , yerə sığmayan

Araza sığmayan , Kürə sığmayan

Nağıla , dastana , şerə sığmayan

ən ali , müqəddəs sözdü Şəhidlər.

Torpaq götürməsin bu qanı , qardaş.

Gözləriniz yoxdu torpaq tökülə

Telləriniz yoxdu sığal çəkilə

Cəsədiniz yoxdu kəfən bükülə

Biz necə oxşayaq yaranı ,qardaş,

Torpaq götürməsin bu qanı ,qardaş.

Əliniz ümiddən qopmayıb hələ

Qanınız torpağa hopmayıb hələ

“Sevirəm”kəlməsi tapmayıb hələ

Qəfil güllə tapdı sevdanı , qardaş,

Torpaq götürməsin bu qanı , qardaş.

Bəlkə ana,bacı kitiyə , dönə

Yandıqca bir yanar körüyə dönə

Bu yoldan çətin

Vətən nədir?!

Vətən nədir?-Anlayana ana deməkdir.
Ana kimdir?- Bizə vətəni anladan.
Vətən nədir?- Ümman yeri,ümid deməkdir.
Ümid nədir?- Bizi sabahlara aparan.

Vətən nədir?- Nurlu sabah deməkdir.
Sabah nədir?-Bir addım da irəli.
Vətən nədir?-Get, irəli demekdir.
Qarabağa doğru,Qarabağa irəli.

Vətən nədir?- Qarabağdır, Təbrizdir,
Çünki onlar, vətənçün can deməkdir.
Yenə soruşsanki bu vətən nədir?
Bilki, Vətən- AZƏRBAYCAN deməkdir.

Ayağa dur, Azərbaycan!

Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!

Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!

Səndən qeyri biz hər şeyi bölə billik!

Səndən qeyri biz hamımız ölə billik!

Bu, Şəhriyar harayıdı,

Bu, Bəxtiyar harayıdı!

Hanı sənin tufan yıxan,

Gurşad boğan yurda oğul

Qara Çoban, Dəli Domrul oğulların.

Çək sinənə-qayaları yamaq elə,

Haqq yolunu ayağına dolaq elə,

Bayrağını Xəzər boyda bayraq elə,

Enməzliyə qalxmış olan bayrağını!

Ayağa dur, Azərbaycan!

Bunu bizə zaman deyir,

Məzarından baş qaldıran baban deyir!

Nər oğlu nər, səninləyəm!

Səninləyəm, silah tutan,

Külüng tutan, yaba tutan,

Kösöy tutan, nişanlı ər, səninləyəm!

Səninləyəm, qız atası,

Hanı nərən, hanı səsin!

Yoxsa sən də yatmışlara, batmışlara,

Qeyrətini satmışlara xırdalandın.

Gözünü sil, Vətən oğlu, ayağa qalx!

Üfüqünə bir yaxşı bax.

Sərhəddinə bir yaxşı bax.

Sərhəddinin kəməndinə bir yaxşı bax!

Dur, içindən qorxunu boğ,

Ya bu gün,ya sabah,ya mütləq bir gün!

Ya bu gün,ya sabah,ya mütləq bir gün!

Qisasın alacam türkü əzəndən.

Qoy duysun səsimi düşmənim hər gün,

Partdayıb ürəyi,çıxsın yerindən.

Ya bu gün,ya sabah,ya mütləq bir gün!

Birləşib türk elin qurarıq yenidən.

Çalışıb da,bizi əzən itlərin

Kökünü kəsərik inanın dibdən.

Ya bu gün,ya sabah,ya mütləq bir gün!

Ay-ulduz bayrağı alıb da yerdən

Sancarıq düşmənin köksünə hər gün

Ki bilsin,türklərdir əcəli yerdə.

Ya bu gün,ya sabah,ya mütləq bir gün!

Çökəcək bu dünya türklər önündə.

Odur ki,ey yağı gəl indi bu gün

Təslim ol,yoxsa ki,gec olar birdə

Dərsə verilən müasir tələblər

Dərs təlim prosesində mühüm yer tutur. Bilik, bacarıq və vərdişlər əsasən dərsdə verilir, şəxsiyyətin ahəngdar tərbiyəsinin də əsası (zehni, ideya-mənəvi, estetik, əmək, fiziki və b.) dərslərdə qoyulur. Buna görə də dərs təlimin və tərbiyənin əsas təşkili forması sayılır. Pedaqoji ədəbiyyatda belə bir haqlı müqayisə aparılır ki, günəş bir damla suda əks olunduğu kimi, təlimin bütün cəhətləri də dərsdə əks olunur. Buna görə də müəllim dərsin nəzəriyyəsi və təcrübəsinə yaxşı yiyələnməli, onu müasir tələblər əsasında qurmağa çalışmalıdır.

Dərs sinif şəraitində sabit tərkibdə müəyyən rejimlə cərəyan edən, müəllim və şagirdlərin bilavasitə qarşılıqlı fəaliyyətinə əsaslanan təlimin məqsədyönlü kollektiv təşkili formasıdır.

Dərs təlimin digər formaları üçün bünövrə təşkil edir: dərsdə material nə qədər yaxşı mənimsənilərsə, digər formaların (ev tapşırıqları, seminar məşğələləri, əlavə məşğələlər və s.) da səmərəsi yüksək olar.

Dərsi lazımi səviyyədə qurmaq üçün onun tiplərini bilmək və düzgün təşkil etmək lazımdır. Dərsin tipləri dərsdə yerinə yetirilən əsas didaktik məqsədə görə müəyyən olunur. Hazırda dərsin dörd tipi fərqləndirilir:

– Yeni bilik verən dərs
– Tətbiqetmə (və ya çalışma) dərsi
– Möhkəmlətmə dərsi
– Yoxlama dərsi

Pedaqoji ədəbiyyatda bəzən mürəkkəb (kombinəedilmiş və ya birləşmiş) dərs tipi də irəli sürülür. Bu dərs tipində bir neçə məqsəd olsa da, əsas məqsəd yeni bilik verməkdir. Buna görə də onu birinci tipə aid etmək daha düzgün olardı.

Hər bir dərs tipinin özünəməxsus quruluşu vardır. Məsələn, yeni bilik verən dərs tipinin təxmini quruluşu belədir:

1. Ev tapşırığının yoxlanması, qiymətləndirmə
2. Yeni mövzu ilə bağlı müstəqil iş
3. Mövzunun həyati əhəmiyyətinin izahı (motivləşdirmə)
4. Yeni mövzunun mənimsədilməsi
5. Yeni materialın möhkəmləndirilməsi
6. Dərsə yekun vurulması və ev tapşırığının izahı

Dərsin quruluşu, mərhələlərin miqdarı və ardıcıllığı təxminidir. Fənn, mövzu və sinifdən, dərsin məqsədindən, şagirdlərin səviyyəsindən asılı olaraq dərslər müxtəlif variantlarda qurula bilər. Canlı və yaradıcı proses olan dərsi heç bir universal, standart quruluşla məhdudlaşdırmaq olmaz.

Hər bir dərs müəllimin pedaqoji-metodik simasını ifadə edir; müəllimə, əsasən, keçdiyi dərslərə görə qiymət verilir. Odur ki, müəllim hər bir dərsə böyük məsuliyyətlə yanaşmalı, onu yüksək səviyyədə qurmağı bacarmalıdır. Bunun üçün dərsə verilən müasir tələbləri yaxşı bilmək və onları düzgün tətbiq etmək lazımdır.

Dərsə verilən müasir tələblər.

Dərsə verilən tələblər çoxdur. Onları iki qrupa bölmək olar: ümumi və xüsusi tələblər. Dərsə verilən ümumi tələblər təlim prinsiplərində ifadə olunmuşdur. Dərsdə didaktik prinsiplər (həyatla əlaqə, elmilik, sistematiklik, şüurluluq və fəallıq, əyanilik, müvafiqlik, fərdi yanaşma və s.) kompleks şəkildə həyata keçirilməlidir.

Xüsusi tələblər isə bilavasitə dərslə bağlı tələblərdir. Onları aşağıdakı əsas qruplara bölmək olar:

1. Dərsdə yüksək təhsil, inkişaf və tərbiyə səmərəsi əldə edilməlidir. Hər bir fəaliyyət nəticə ilə ölçülür. Dərsdə təhsil, tərbiyə və inkişaf vəzifələri vəhdətdə həyata keçirilməli, real nəticələr əldə edilməlidir. Proqram materialı dərsdə mənimsənilibsə, şagirdlər müəyyən ideya-mənəvi keyfiyyətlərə və zehni qabiliyyətə yiyələnibsə, belə dərsi yaxşı dərs hesab etmək olar.

2. Dərsdə təlim materialının optimal məzmunu müəyyən edilməlidir. Müəllim dərsin qarşısında duran məqsəd və vəzifələrdən, şagirdlərin hazırlıq səviyyəsindən çıxış edərək öyrənilən materialın həcmini, çətinlik dərəcəsini, başlıca məsələlərini, fənlərarası əlaqə imkanlarını müəyyənləşdirməli, dərs zamanı məzmunun mənimsənilməsinə nail olmalıdır.

3. Dərsdə səmərəli metodik variant seçilib tətbiq edilməlidir. Dərsin məqsəd və məzmununa, şagirdlərin dərketmə imkanlarına uyğun olaraq müvafiq metod və vasitələr kompleksi müəyyənləşdirilir. Dərs o zaman səmərəli olur ki, müəllim biliyi hazır şəkildə şərh etməsin, şagirdləri fəal axtarışlara cəlb etsin, onların müstəqil fikrini oyatsın. Bu məqsədlə dərsdə problem vəziyyət yaratmaq, evristik müsahibə və diskussiyalar aparmaq, kitab üzərində yaradıcı iş təşkil etmək, təfəkkürə qida verən məntiqi metodlara (müqayisə, təhlil-tərkib, ümumiləşdirmə və s.) istinad etmək yaxşı nəticə verir. İki paralel sinifdə eyni mövzuda, eyni metodik variantda keçilən dərs müxtəlif nəticə verir: bir sinifdə müəllimin dərsi alınır, digərində yox.

4. Dərs təşkilati cəhətdən mütəşəkkil və çevik olmalıdır. Dərs təşkilati mütəşəkkilliyi ilə seçilməlidir: vaxtında başlanmalı, yüksək intizama əsaslanmalı, optimal tempdə olmalı, intensiv qurulmalıdır (yəni az vaxtda yüksək nəticə əldə edilməlidir).

Dərs həm də çevik qurulmalı, şablon və sxematizmdən uzaq olmalıdır. Dərs zamanı vəziyyətdən asılı olaraq, müəllim dərsin məzmununda, quruluşunda, vaxt bölgüsündə çevik dəyişikliklər aparmalıdır.

Yaxşı dərs məntiqi və psixoloji cəhətdən tam olmalıdır, yəni dərsdə müəyyən bir məntiqi hissə öyrədilməli (məntiqi tamlıq), şagirdlər nəyi isə tam öyrəndiklərini hiss etməli, onlarda yarımçılıq hissi qalmamalıdır (psixoloji tamlıq).

Dərsdə əks əlaqə yaradılmalıdır; müəllim şagirdlərin hissi aləmi, təlimə münasibəti, marağı, mənimsəmə səviyyəsi haqqında vaxtında informasiya əldə etməlidir.

5. Dərsdə əlverişli psixoloji iqlim, müsbət emosional vəziyyət yaradılmalıdır. Dərsin səmərəsi onun emosional mühiti ilə sıx bağlıdır: mənfi emosiyalar (qorxu, inamsızlıq, kədər və s.) şəraitində keçən dərs cansıxıcı, yorucu və səmərəsiz olur. Dərsdə müəllim və şagirdlər arasında qarşılıqlı hörmət, inam, pedaqoji əməkdaşlıq, xoş əhval-ruhiyyə, müsbət zehni hisslər (şadlıq, təlim sevinci, inam, təəccüb və s.) hakim olmalıdır.

Göstərilən tələblərə cavab verən dərs yaxşı dərs hesab olunur; belə dərsdə yüksək səmərə, müsbət təlim-tərbiyə nəticələri əldə edilir.