Cografiya dersliyi

AMEA-dan Yenicag.az-a verilən məlumata görə, kitabın redaksiya heyətinə coğrafiya elmləri doktorları Fərda İmanov, Məhəmməd Abduyev, coğrafiya üzrə fəlsəfə doktorları, dosentlər Ziyafət Ağayev, Rəşail İsmayılov, Mövlud Teymurov və elmi işçi Bəyimxanım Hüseynova daxildir. Dərslik 10 hissədən ibarət olub, coğrafi biliklərin inkişaf tarixi, Yer səthinin təsviri, coğrafiya xəritələri, günəş sisteminin quruluşu və Yer planeti, litosfer, atmosfer, biosfer, hidrosfer, dünya ölkələri və xalqların yerləşməsi və təsərrüfat sahələrinin fəaliyyəti, təbiətin qorunması kimi bölmələri əhatə edir.

Siyasi coğrafiya (TQDK dərslik)

Siyasi coğrafiya dünyanın müasir siyasi xəritəsi və ayrı-ayrı dövlətlər, beynəlxalq münasibətlərin bir çox problemlərini tədqiq edir. Siyasi amillər ətraf mühitin vəziyyətinə, insanların həyat və fəaliyyətinə, etnik proseslərə, beynəlxalq əmək bölgüsünə, dünya iqtisadiyyatına, hərbi bazaların yerləşməsinə və s. təsir edir.

Siyasi coğrafiya dünyanın müasir siyasi xəritəsi və ayrı-ayrı dövlətlər, beynəlxalq münasibətlərin bir çox problemlərini tədqiq edir. Siyasi amillər ətraf mühitin vəziyyətinə, insanların həyat və fəaliyyətinə, etnik proseslərə, beynəlxalq əmək bölgüsünə, dünya iqtisadiyyatına, hərbi bazaların yerləşməsinə və s. təsir edir.
Dövlət ərazisi müəyyən bir ölkənin müstəqilliyi altında olan Yer kürəsinin bir hissəsidir. Dövlət ərazisinin tərkibinə Yerin müəyyən quru hissəsi, bu hissədə olan bütün yeraltı və yerüstü sərvətlər, sular, quru və su üzərində olan hava daxildir. Su sahəsini daxili (milli) və məhəlli sular təşkil edir. Məhəlli sulara ölkənin okean (dəniz) sahilindən 12 millik məsafədə yerləşən Dünya okeanının su sahəsi daxildir. Məhəlli sular dövlət ərazisinin tərkib hissəsi kimi sahil dövlətinin tam müstəqilliyi altındadır. Beynəlxalq razılaşmaya əsasən 200 millik iqtisadi bölgə anlayışı mövcuddur. İqtisadi bölgədə bütün sərvətlər sahil dövlətinə məxsusdur. Başqa dövlətlər bu bölgədən azad nəqliyyat (gəmiçilik, uçuş, kabel, boru kəməri çəkilişi) hüququna malikdir. Dünya okeanının 40%-i, balıq ovunun 96%-i iqtisadi bölgələrin payına düşür. Okeanın qalan hissəsi bəşəriyyətin ümumi irsi – beynəlxalq bölgə (neytral sular) statusunu almışdır.
Hər bir dövlətin ərazisi onu başqa dövlətlərdən ayıran quru və su sərhədlərinə malikdir. Bu sərhədlər keçmiş tarixi mərhələlərin nəticəsində formalaşmışdır. Bəzi ölkələr arasında mübahisəli ərazilər var ki, belə əraziləri ayıran sərhəd – demarkasiya xətti adlanır. Afrika dövlətlərinin sərhədləri keçmiş müstəmləkəçilər tərəfindən müəyyənləşdirilmişdir. Sərhədlərin təyin edilməsi bir çox hallarda etnik qrupların yerləşməsini düzgün əks etdirmir və bir sıra münaqişələrə səbəb olur. Beynəlxalq hüquq qaydaları sərhədlərin pozulmasını, özgə ərazilərin güclə tutulmasını qadağan edir.
Siyasi və iqtisadi-coğrafi mövqe (İCM) dedikdə ölkənin yerləşdiyi ərazinin onun siyasi və iqtisadi inkişafına təsiri amillərinin cəmi başa düşülür. İCM-yə fiziki-coğrafi mövqe, nəqliyyat, materikdaxili, dənizsahili, ada, tranzit, qonşuluq və s. mövqe daxildir. İCM mikromövqe (ölkənin qonşu ölkələrə görə mövqeyi) mezomövqe (ölkənin region əmələ gətirdiyi ölkələrə görə mövqeyi), və makromövqeyə (ölkənin mövqeyinin dünya səviyyəsində qiymətləndirilməsi) görə fərqlənir. İCM tarixən dəyişir. Məsələn, bir vaxtlar Böyük Britaniya və Yaponiyanın geri qalmasının əsas səbəbi iqtisadi mərkəzlərdən kənarda olması idi. Lakin ictimai istehsalın inkişafı təbii amilin payını azaltmışdır və İCM başqa cür qiymətləndirilir.

Əzizağa Əhmədov

Coğrafiya

Dag adlari. Azərbaycanın dağları. Azərbaycanın ən yüksək zirvəsi.

Dağlar ətraf ərazilərə nisbətən daha yüksəkdə yerləşən relyef formasıdır. Dağlar 600 metrdən yüksəkdir. Təpələrdən daha hündür və sıldırımdırlar. Dağların əksəriyyəti… Daha çoxu

Mart 31, 2022

İstixana effekti

Dünya təbii tarazlıq içindədir . Ancaq insanların havaya, ətraf mühitə və hər şeyə təsiri ilə əsrlər boyu təbii tarazlıqda əhəmiyyətli… Daha çoxu

Mart 31, 2022

Ay haqqinda melumat ��

Ay haqqinda melumat Tehsil.com.az komandası tərəfindən təqdim edilir. Hər gecəni gözəl və bənzərsiz işığı ilə aydınladan Ay haqqında kifayət qədər biliyə… Daha çoxu

Mart 29, 2022

Dünyanın 7 möcüzəsi

Qədim dünyanın 7 möcüzəsini düşününcə, tarixi qeyd etməyin nə qədər vacib olduğu da ortaya çıxır . Qədim dünyanın 7 möcüzəsi… Daha çoxu

Mart 28, 2022

Afrika ölkələri

Dünyada ümumilikdə altı qitə var. Bu altı qitədən biri Afrikadır. Dünyada ən çox əhali sıxlığına malik ölkələr arasında ikinci olan… Daha çoxu

Mart 28, 2022

Volqa çayı haqqında

Dünyada görülməli olan müxtəlif təbii və tarixi gözəlliklər var. Volqa çayı da dünyanın ən uzun çaylarından biridir. Volqa çayının bəzi… Daha çoxu

Mart 15, 2022

Ay haqqinda melumat

Ay Yerin yeganə təbii peyki, o a ən yaxın səma cismidir, Yer səmasında Günəşdən sonra ikinci parlaq obyektdir. O, yerdən… Daha çoxu

Mart 15, 2022

Mars planeti haqqinda melumat

Mars planeti qırmızı planetdir, Yerdən qırmızı – narıncı rəngdə görünür. Planet üçün atmosferin, buludların, qütblərdə “buz papaqlar” ının, səthində qaranlıq… Daha çoxu

Mart 15, 2022

Qalaktika haqqında məlumatlar

Bizi əhatə edən maddi aləm Kainat və ya Kosmos adlanır. Kainat zamanca əbədi,məkanca sonsuzdur, materiyanın formasına görə çox müxtəlif və… Daha çoxu