Kateqoriya: Coğrafiyanın tədrisi metodikası

TURİZM NAZİRLİYİ. M.F.AXUNDOV ADINA . Çobanov, M.N. Azərbaycan – Gürcü əlaqələinin tarixi . Aksaray: Yenigün Ofset Matbaa Tesisleri,. 2009.- 348 s.

Azərbaycan coğrafiyası və coğrafiyanın tədrisi metodikası k

Emprik biliklər fənnin məzmununa daxil olan bacarıqların cəmidir. Bacarıqları formalaşdırmaq üçün istifadə olunan metod və üsullar xarakterinə görə fərqlidir.

Azərbaycan coğrafiyası və coğrafiyanın tədrisi metodikası k- İlgili Belgeler

Azərbaycan coğrafiyası və coğrafiyanın tədrisi metodikası k

Emprik biliklər fənnin məzmununa daxil olan bacarıqların cəmidir. Bacarıqları formalaşdırmaq üçün istifadə olunan metod və üsullar xarakterinə görə fərqlidir.

Dirijorluq və onun tədrisi metodikası

etmsyi,bayram konsertlsrinin tsşkilati işini dsrindsn öyrsnmslidir. Elscs ds onlar pedaqoji texnikumların . 1. Man a- şiq gün- ba- ta- na ay ge- dar gün ba- ta- na .

azərbaycan respublikası təhsil nazirliyi azərbaycan dövlət . – UNEC

geleneksel bir tanımla duyurur: gezginler için konaklama yeri. Bununla birlikte, günümüzde gezginler sadece konfor ve rahatlıktan daha fazlasını beklemektedir. . Samsung ve Apple gibi . Son olarak otellere sosyal medyayı pazarlama aracı olarak görüyormusunuz . http://download.nos.org/srsec319new/319EL19.pdf.

Azərbaycan dilinin Naxçıvan qrupu şivələrinin Güney Azərbaycan .

Doğanbey-Dğb. Çaykaya-Cyk. Hanak-Han. Konya-Kon. Dumlu-Dum. | Dedeoğlu-Ded. | Iğdır-Iğd. Koyun Dere-K.der. Erzurum-Erz. Dikmen-Dik. Kağızman-Kğzm.

Tərbiyə işinin metodikası

əlaqələndirilməsi. Tərbiyə prosesində yaş, fərdi, psixoloji xüsusiyyətlərin, cinsi fərqlərin nəzərə alınması. Tərbiyədə nikbinlik prinsipi. Tərbiyə prosesində uşaq.

Azərbaycan antroponimikası

sevan»), Elgünaş- Elçin Эfandiyev (yazıçı), Eloьlu – C.Cabbarlı. (bu taxallüsdan Yaqub Nasirli, . zalan bu titul «amir oğlu» manasında işlanmişdir. İlk dafa Эmir.

4(5) – Azərbaycan Elm Mərkəzi

Dilimizdə feili sifətə xas olan bir çox morfoloji xüsusiyyətlər vardır ki, onlardan biri də . Noun al → adjective = accidental, ornamental. Noun an (ean, . cu səhifədəki “haci-lər” sözünü buna misal göstərmək olar. . Haram oldu mənə baba ocağı,. Yurdum . yerlərdə öküz qoşulmuş araba təsvirləri də görünür. Burada olan .

Azərbaycan nağılları

Armudu yeyenden sonra Niseye berk susuzluq üz verdi. . teref, ele bir nere çekdi ki, nerenin zerbinden yer-göy titredi. . Padşah nerenin zerbinden bir boy.

5(6) – Azərbaycan Elm Mərkəzi

Məsələn, to drop a brick(kərpici yerə salmaq)-gözlənilməz söz . olan O.Baydar digərlərindən fərqli olaraq həm varlı insanları, həm intellektual, həm də yoxsul .

Azərbaycan dastanları

Ağam Kerem, paşam Kerem, xan Kerem! . Kerem, atam seni Süleyman paşaya berk çuğullayıb. Oyer o indi . Paltar derdi, eba derdi, şal derdi. . Aşıq Kamal beraberin tapgilan, . Ode, ne Mehemmed Mustafa, ne İmamzada, ne Cebrayıl?

2(3) – Azərbaycan Elm Mərkəzi

Azərbaycanca-rusca lüğət.Bakı Slavyan Universiteti,III . Вин Ительный падЕж имён существ Ительных. В едИнственном . “Bulaq” tablosu özünün ecazkar .

GÜNEY AZƏRBAYCAN FOLKLORU

Bir dükana da girib bir səbir daşıyla bir bıçaq istədi. Yaşlı ağsaqqal . asan olmasa da, başaranlar onu çox zərifliklə əncam verərlər. Bəziləri şəhlə yeməzlər, bu .

Azərbaycan xalq mahnıları

Naz eylərsən nədən mənə,. Ay dilbər? Nəqərat: Aman, ay qız, aman,. Aman, ay qız, aman. Aman, nazlar, amandır. Aman, nazlar, aman. Aman, nazlar, amandır.

Eski Azərbaycan yazısı

Dünya sivilizasıyasında bəĢər tarixinin ən böyük və dəyərli nailiyyətlərindən biri yazı və əlifbanın kəĢf edilməsidir. Bundan sonra artıq insanlar düĢündüyü.

Azərbaycan folkloru antologiyası

İyneni sapsız qoyanda iyne diyir: meni lüt qoyanı lüt olsun (С.71,. Т.30). Kağızı xırdalama . Atlının elinde iri bir şiş kabab, şişe taxılmış çörek olardı. Qız evinde.

Azərbaycan Respublikasının Pre – Iqtisadiyyat.com

nin 2016-cı il 6 dekabr tarixli. Fərmanı ilə təsdiq . nan məhsullar (“Ozmo” əmtəə nişanlı. “Ogopogo” keks . Hazırda “Petrollu Kasko” üzrə reklam məsələləri və .

azərbaycan ədəbiyyatı tarixi

necə də həqiqi qiymətini ahbü Hər ikisni mərdlikdə birləşdirib, əbə- diləşdirib. Bizim eranm əvvəllərindən farsdilli tayfalarm şimala axmı davam etmişdir.

azərbaycan arxeologġyası cġld

üst Paleolit dövründə zəngin qəbir avadanlığına malik müxtəlif dəfn adətləri mövcud olmuşdur. Bu dövrün insanları fiziki cəhətdən (neantrop, kromanyon və s.) .

Azərbaycan – “mədəniyyət.az” jurnalı

Tamara Kvisitadzenin sərgisi. Exhibition by Tamara Kvesitadze. Выставка Тамары Квиситадзе. 136. 144. MUSIC-Classic. Bakıda Qara Qarayev festivalı .

azərbaycan dövlət nəşriyyatı

baş vəzir Mirzə Salman Cabirinin idarəsində 40 min əsgər Azərbaycan cəbhəsində;. 2) Solaq Hüseynin idarı etdiyi 40 min əösgər Bağdad cəbhəsində; .

Müasir Azərbaycan dili

masolen, vag köc. dolu kimi sözler Çöraya yag sürr: Maşın köç aparırdr: Bu . vuruşma mənasında) 3-dova sözündən: daſ (arabca, xanendolorin işlətdiyi çalğı .

azərbaycan respublikasının – Avtostop.tv

16 May 2012 . 6. Dövlət Yol Polisinin hissələri arasında texniki nəzarət üzrə vəzifələrin . sahibinin adı, soyadı, texniki baxışdan keçmə vaxtı, növbəti texniki baxışa təqdim . AUDİ. Daewo. Hunday. KİA. Nissan. Toyota. Mitsubisi. Pejo. Reno.

Azərbaycan çayı – UNEC

Kitab amtaaşünaslıq va ekspertiza ixtisası üzra elmi iş aparan, elaca da çay istehsalı ila maşğul olan mütaxassislar, talaba va magistrlar üçün dayarli vasaitdır.

xx əsr azərbaycan şeri antologiyası

gəlmişdir ki, “şairin ne qədər satirası varsa, bir o qədor də mövzusu vardır”. Əlbotto, professorun bu . Bu, nəşr tarixi uzun müddət “Hophopnamə”nin şərhlərində “illəri məlum ol mayan əsəTİər” . Sən mənim ömrüm, həyatım, cövhərim, canımmısan? Məzhəbim . Puç olmağıdır millətin ancaq idealım. Dünya başabaş elm ile .

azərbaycan dili antologiyası – AZLIBNET

Dili bal, işi bəla. * * *. Dili dost, qəlbi qara, mən belə dostu neylim . başqa ağaclar kimi çinar ağacı da o qədər dərinliyə rişə atar. O qədər geniş qol-budaq verər.

Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti.

gьc-zor gьdaz gьddьrme gьddьrmek gьde gьdeboy gьdeboylu gьdeldilme . kirve kirvecanı kirvecik kirveciyez kirvelik kirza kis kisbend kisel kise kisecik.

azərbaycan türkləri̇ni̇n xalq rəvayətləri̇

nın davamı olan “Azərbaycan türklərinin xalq rəvayətləri” kitabı to- ponimləri, tarixi hadisələri . cür çətinliklərdən baş çıxarmağı bacaran Abdul- əzim bir neçə il .

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏDƏNİYYƏT VƏ TURİZM .

TURİZM NAZİRLİYİ. M.F.AXUNDOV ADINA . Çobanov, M.N. Azərbaycan – Gürcü əlaqələinin tarixi . Aksaray: Yenigün Ofset Matbaa Tesisleri,. 2009.- 348 s.

Fyodor Dostoyevski Azərbaycan dilində

55. Raskolnikov görəndə ki, Sonya ondan əsl həqiqəti gözləyir, o zaman deyir: “Sən yenə də haqlısan, Sonya! Bunlar hamısı boş şeydir, söz-söhbətdir!” (3, 428).

Azərbaycan ədəbiyyatı – Milli Kitabxana

itirməyon “Azerbaycan ədəbiyyatı” əsəri milli-bədii söz sənətimiz haqqında . matninde “türk” sözü “Azerbaycan” (mos., “türk edebiyyatı” – “Azerbaycan odobiy-.

Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti

bütüno islanaraq yüyürdük (A.Şniq): POS-. TAL (dial.) Bütün müridlor kimi guya ani zikro gedon llacı Əmrahofondi dua oxuduq- dan sonra üstü bıçaqla kosilmis .

HƏNƏFİ ZEYNALLI’NIN AZƏRBAYCAN FOLKLORUNUN .

tapmacalar, dastanlar ağızdan-ağıza keçə-keçə əsrlərlə yaşamışdır. Xalq . tapmaca atalar sözünə, bayatıya, mainyə nisbətən daha çox kollektivlik.

azərbaycan publisistikası antologiyası – Artkaspi.az

Biniçilik, sihıhşurlıq, igitlik, mordlik, coııgavorlik, bunlarla bora- bor istiqamot, doğruluq, müsafirporvorlik, ciddiyyot, şcir vo odo- biyyata ıncyil vo hovos bilxasso .

Azərbaycan kitabı – Milli Kitabxana

mental milli biblioqrafiya vəsaitimiz olan “Azərbaycan kitabı” biblioqrafiyası. 1963-cü ildə nəşr . Yaqlinq, B. Hərbi sirri möhkəm saxla /B.Yaqlinq; red. A.Əfəndiyev; . İbadzadə, Y.Ə. Trapesiya şəkilli suölçənlə suyu necə ölçməli. /Y.Ə.İbadzadə .

azərbaycan təzkġrəçġlġk tarġxġ – Turuz

c3%bcsale.pdf. . 59 Araslı N. Sadık bey Avşarın Mecmaul-havas tezkiresi orta asırlar Azerbay- can-Türk şairleri . 121 Ramiz ve Adab-ı Zurafası. Ankara, 1994 .

ИÏЯÊ ЙÎËУ – Azərbaycan Universiteti

unlike the grammatical meaning the component is identical in all forms of the word. They . Элизия считается наиболее часто встречаемым явлением в связной речи, . Məsələn, onlar sifətlə ismin birləşməsi kimi də təqdim oluna bilərlər:.

FƏNN KURİKULUMLARININ STRUKTURU VƏ MƏZMUNU

Kurikulum islahatını zəruri edən səbəblər • Cəmiyyətdə yeni ictimai münasibətlərin yaranması • Planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid • Dünya təhsil sisteminə inteqrasiya • İnformasiya əsrinin tələbləri • Təhsilin məqsəd və vəzifələrinə yeni baxış və yanaşmaların formalaşması • Mövcud ümumi təhsil proqramlarının müasir tələblərə cavab verməməsi “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramları (kurikulumları)” sənədinin əsas xüsusiyyətləri Kurikulum təhsilin məzmunu, təşkili və qiymətləndirilməsi ilə bağlı bütün məsələləri özündə əks etdirən konseptual sənəddir. Oxumağa davam et “FƏNN KURİKULUMLARININ STRUKTURU VƏ MƏZMUNU” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

KURİKULUM NƏDİR ?

KurikuliumKurikulum nədir? Kurikulum mənşəcə latın sözü olub lüğəti mənası “yol”, “istiqamət”, “kurs”, “elm” deməkdir. Təhsil kurikulumları xarakterinə görə iki yerə ayrılır. Onlardan birincisi fənyönümlü, ikincisi isə şəxsiyyətyönümlü kurikulum adlanır. Fənyönümlü kurikulumlar məzmun etibarilə elm sahəsini, onun mükəmməl anlayışlar sistemini əhatə etməklə bilavasitə bu anlayışların mənimsənilməsinə istiqamətləndirilir. Belə kurikulumların keyfiyyətində biliklərin həcmi və miqdarı əsas rol oynayır. Bütün praktik bacarıqların yerinə yetirilməsində məqsəd biliklərin möhkəmliyini, davamlılığını artırmağa xidmət göstərməkdən ibarət olur. Praktik əhəmiyyət daşıyan Oxumağa davam et “KURİKULUM NƏDİR ?” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Müəllimin coğrafiya dərsinə hazırlanması.Coğrafiya fənni üzrə sinifdən kənar iş. Coğrafiya kabinəsi.

Coğrafiyanın tədrisində coğrafiya kabinəsinin rolu və əhəmiyyət üçündür. Çünki coğrafiya müəllimi tədris prosesində birsıra coğrafi obyekti bir biri ilə müqayisə etməli olur. Bu obyektlər ya xəritədəd ya şəkillərdə və ya vəsaitdə əks etdirilir. Coğrafiya üçün səmərəli sayılan müqaysə üsulu coğrafiya müəlliminin bu vəsaitinin olmasını tələb edir. Odur ki, məktəbdə coğrafiya kabinəsinin olması vacibdir:
1.Coğrafiyanın əhəmiyyət etdiyi birsıra məsələlər həddən artıq müxtəlif vəsait tələb edir. Bura atlaslar, xəritələr, şəkillər, müxtəlif illustrasiyalar, modellər, kolleksiyalar, təcrübə nümaşinə dair avadanlıqlar, birsıra əşyadır. Oxumağa davam et “Müəllimin coğrafiya dərsinə hazırlanması.Coğrafiya fənni üzrə sinifdən kənar iş. Coğrafiya kabinəsi.” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiyanın fənn daxili və digər fənnlərlə əlaqəsi.

Coğrafiya Yer səthini və təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri gedişində onda yaranan təbii-təsərrüfat ərazi sistemlərinin inkişafı və idarə olunmasının qanunauyğunluqlarını öyrənən yeganə elmdir. Bu elmin üfüqləri getdikcə genişlənir, nəzəri və təcrübi əhəmiyyəti artır. Ona görə də coğrafiya elminin müxtəlif sahələrinə, o cümlədən tarixinə maraq xeyli artmışdır.
Coğrafiya tarixi elmi Yerin coğrafi mənzərəsinin tarixini aydınlaşdırır, onun öyrənilməsi mərhələlərini açıb göstərir. Bir sözlə, «Coğrafiya tarixi» kursunun başlıca vəzifəsi Yer haqqındakı ilkin coğrafi təsəvvürlərin, elmi biliklərin keçmişi, indisi və həm də gələcək istiqamətləri haqqında yetkin biliklər verməkdir.
Bu elmi öyrənməklə, Yerin ümumi mənzərəsinin işıqlandırılması və xəritələrin düzəldilməsi çoxlu xalqların, səyyahların, dənizçilərin və coğrafiyaçı alimlərin böyük fədakar əməklərinin nəticəsidir.
Hər bir elmin tarixinin öyrənilməsi, onun gələcək inkişafı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Keçmişimizin elmi axtarışlarını, səhvlərini və əldə etdikləri nailiyyətləri bilmədən elmin Oxumağa davam et “Coğrafiyanın fənn daxili və digər fənnlərlə əlaqəsi.” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Yeni təlim üsulları ilə coğrafiyanin tədrisi.

Azərbaycanda ümum təhsilində milli kurikulum haqqında.

Kurikulum dedikdə tədris planı başa düşülür. Azərbaycanda ttəhsil islahat proqramının əsas məslələrindən biri də planın yarısıdırı. Təkrar anlayışı yeni təhsil sənədidir ki, və məzmun etibarı ilə beynəlxalqaləmdə ,təlidə qəbul edilmiş kurikulum anlayışına yaxın olmaqla onun dəqiq tərcüməsi deyil. Humanitarlaşma dedikdə tədrisin məzmununun humanitar həcminin artırılması yolu ilə öz xalqının mənəvi dəyərlərinin yiyələnməyi və dünya biliyinin istiqaməti ilə tanışlıq nəzərdə tutulur.
1918-də ABŞ –da mey gəlmiş, 70 –ci illərdən sonra onun nəzəriyəsi formalaşmışdır. Azərbaycanda isə 90 –cı illərin sonundan istifadə olunmaqdadır. Təhsil kurikulumun xarakterinə görə iki yerə bölünü:
1. Fənn yönümlü kurikulum. Oxumağa davam et “Yeni təlim üsulları ilə coğrafiyanin tədrisi.” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Müasir coğrafiya dərsi və ona verilən tələblər

Coğrafiya fənninin tədrisində müvəfəqiyyətlər hər şeydən əvvəl müəllimin elmi hazırlığından asılıdır. Təcrübə göstərir ki, coğrafiya müəllimin ali təhsil müddətində yiyələndiyi biliklər hər gün artan tələblərini ödəyə bilməz. Digər tərəfdən coğrafiya elminin təbiətindən irəli gələn bir cəhət dəyişkənlik müəllimdən müntəzəm olaraq öz məlumatını artırmağı, təbiətdə və cəmiyyətdə baş verən yenilikləri təlim materialı ilə əlaqələndirməyi tələb edir. Bu vəzifə pedoqoji iş stajından asılı olmayaraq bütün coğrafiya müəllimlərin qarşısında durur. Oxumağa davam et “Müasir coğrafiya dərsi və ona verilən tələblər” →

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiyanın tədrisində praktik işlər. Ekskursiyalar.

Plan.
1.Coğrafiyanın tədrisində praktik işlərin aparılması.
2.Ekskursiyaların keçirilməsi.
Coğrafiyanın tədrisi prosesində məktəbin həyətində coğrafiya meydançasında və ətraf məhəllədə çalışmalarla bağlı olan bir sıra praktik işlər icra edilir. Bunlarında sahəsində şagirdlərdə həyati əhəmiyyəti olan praktik bacarıqlar və vərdişlər aşılanır. Həmin praktik işlər arasında topoqrafik və morfometrik xarakterli çalışmalar üstün yer tutur. Misal olaraq:
Kompasla qütb ulduzuna , günəşə və yerli əlamətlərə görə sərhədlərin təyini.
Addımla, gözə yarı və ruletka ilə məsafələrin ölçülməsi və addım miqyasının təyin edilməsi.
Yolun plana alınması, düz və geriyə kəstirmə üsulu ilə sahənin gözə yarı plana alınması.
Məhəllənin profilinin tərtibi nisbi hündürlükləri ( yamac, təpə, çökəklik ) gözə yarı nivelirlə təyin edilməsi. Yamacların meyilliyinin təyini.
Çayın eninin, orta dərinliyinin, orta axın sürətinin, canlı en kəsiyinin sahəsinin və su sərfinin hesablanması və en kəsiyinin profilinin tərtibi.
Torpaq qatlarından nümunələrin götürülməsi .
Hava üzərində müşahidələri zamanı metroloji cihazlarla praktik iş.
Çay üzərində praktik iş aparılarkən çay yatağının morfometrik elementlərinin, çayın enini, dərinliyi, canlı en kəsiyinin sahəsini təyin etmək mühümdü. Bunun üçün çayın üzərində axına perpendikuliyar istiqamətdə metrlərə bölünmüş kəndir məftil çəkilir.
Dərinliyi ölçülür. Yatağın kələ – kötürlüyü nəzərə alınır və çayın en kəsiyinin profili çəkilir. Çayın orta axın sürəti təyin edilir. Təpənin və çökəkliyin plana alınması və horizontalarla təsviri zamanı nivelirləmə üçün dörd istiqamət müəyyən edilir və onlar nişanlanır. Hündürlüklər ölçülür və qeydlər aparılır. Ölçülmüş nöktələr səlis ayrı xətlə birləşdirilir horizontallar alınır. Gözə yarı planlama üçün əvvəl miqiyas seçilir. Sonra plan çəkmə zamanı keçilən məsafə ölçülür. Sonra planşetdə qeydlər aparılır. Gözəyarı plan çəkmə zamanı çıxış nöqtəsindən başlanılır. Buna görə çıxış nöqtəsi elə seçilməlidir ki burdan baxanda plana alınacaq sahə bütünlüklə və ya çox hissəsi görünsün. Çıxış nöqtəsində əvvəlcə planşet kompasla cəhətləndirilir. Məhəlin torpaq örtüyünün öyrədilməsi üçün dayanacaq nöqtəsində çala qazılır. Belə bir yeri müəllim şagirdlə bir yerdə keçir. Əgər plana alınacaq sahənin səthi və bitki örtüyü müxtəlifdirsə xarici görünüşə görə bir birndən fərqlənən və xeyli aralı olan 2-3 xəndək qazılır. Əldə edilən torpaq kəsiyinin nəzərdən keçirilib təsvir olunması sxeminin çəkilməsi qat nümunələrinin götürülməsi ilə başa çatır. Coğrafiya ekskursiyalarının aparılması əsasən təbiət və təsərrüfatın xüsusiyyətlərinin öyrənmək məqsədi daşıyır. Ekskursiya zamanı hadisə və obyekt haqqında obrazlı və məzmunlu təsəvvürlər yaranır ki, bu təsəvvürlər bir çox coğrafi məvhumların formalaşmasına kömək edir. Şagirdlər ekskursiya ərzində müşahidə etdikləri və tanış olduqları obyekt və hadisələri bir biri ilə müqayisə etmək yolu ilə fərqli və oxşar əlamətlərini müəyyən edirlər. Ekskursiyalar müxtəlif olur. Tədris ekskursiyaları bu tip ekskursiyalar proqramda vaxtı və yeri müəyyən edilmiş ekskursiyalardı. Belə ekskursiyalarsiniflər üzrə proqram materialının dərindən və möhkəm üçün mənimsənilməsi üçün istifadə olunur. Tədris ekskursiyaları dərs kimi məcbur sayılır. İqtisadi coğrafiya kursunun tədrisi ilə təşkil edilən ekskursiyalar xüsusi istehsalat müəssisələrinə , fabrikə, zavoda , elektrik stansiyalarına, limana, fermalara təşkil olunan ekskursiyalardı. Fiziki coğrafiyanın öyrənilməsi üçün təşkil edilən ekskursiya təbiətə, yerli landşaftları öyrənilməsinə təşkil edilir. Ekskursiya hazırlıq mərhələsi keçirilir. Bu zaman müəllimin əsas vəzifəsi keçirilmiş materialların təkrar edilməsi üçün suallar seçmək, şagirdlərdə yeni məvhumların yaradılması üçün yeni təsəvvürlər alacaqlarını müəyyən etmək,tədqiqat obyektini seçmək, onu hər tərəfli öyrənməkdən ibarət olmalıdır. Bu zaman məhəl və obyektə aid xəritə, ədəbiyyat seçilir. Sonra müəllim ekskursiyanın marşrutunu hazırlayır. Məsafələrdən və obyektin miqdarından asılı olaraq dayanacaq nöqtələri müəyyən edilir. Müəllim ekskursiyanın keçirilməsi planını tərtib edir, obyektlərin qısa məzmununu və görəcək işləri müəyyənləşdirir, qeydlərin aparılması fotoların çəkilməsi və digər işlər göstərilir. Əgər hər hansı bir istehsalata ekskursiya təşkil edilirsə müəllim ekskursiyaya hazırlıq dövründə şəxsən həmin müəssisəyə gedib istehsalatın texnoloji prinsipləri və prosesləri ilə tanış olur, rəhbər işçilərlə danışır, ekskursiya vaxtını müəyyən edir.

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiyanın tədrisində illustrasiya və demonstrasiya. Tədris filmləri, çertyoj və rəsmlərin çəkilməsi, kolleksiya və modellər.

Plan.
1. Coğrafiya tədrisində illustrasiya və demonstrasiya.
2. Tədris filmləri.
3. Çertyoj və rəsimlərin çəkilməsi.
4. Kolleksiya və modellər.

Coğrafiyanını orta məktəbdə tədrisi prosesində şagirdlər əksər hallarda görünməsi mümkün olmayan obyektləri, təbii və ictimai hadisələri, bütövlükdə yer kürəsini, onun ayrı-ayrı ölkə və rayonlarını mövcud olan müxtəlif və təbii ərazi və ərazi istehsal komplekslərini öyrənirlər. Bu zaman əyani vəsaitlərdən yəni divar şəkillərindən, dərsliyin illustrasiyası, kino filmlər, diafilmlərdən istifadə etməyin böyük əhəmiyyəti vardr. Əyani vəsaitlərdən aşağıdaki məqsədlərdən istifadə edilir
1). Görmə obrazları yaratmaq məqsədilə.
2). Fərdi coğrafi anlayışların forması, onların əsas və ikinci dərəcəli əlamətlərini, anlayışların daxili və xarici əlaqələrinin mənimsənilməsi üçün.
3). Coğrafi biliklərin mənimsənilməsi keyfiyyətini artırmaq məqsədlə təlimdə yüksək emosionallıq yaratmaq üçün.
4). Cğrafi bilikləri yoxlamaq, möhkəmləndirmək, təkrarlama üçün.
Istifadə edilən əyani vəsaitin məzmununda qarşıda qoyulan didaktik məsəddən asılı olaraq əyaniliyin tətbiqi metodikası həmişə eyni olmur. Coğrafi şəkillər arasında ayrı-ayrı coğrafi kurslar üzrə seriya halında nəşr edilən rəngli divar şəkillərin əhəmiyyəti çoxdur. Müəllim həmdə rəssamların çəkdiyi şəkillərin reproduksiyalarından xüsusən mənzərə rəsimlərindən daha çox istifadə edir. Şəhərlərin görünüşü digər təbii mənzərələr və s. Coğrafi şəkilərlə iş priyomu, onların məzmunu öyrənilən obyektlərin və hadisələrin obraz və mahiyyətinin tam və dolğun əks etdirilməsi qarşıda qoyulan didaktik məqsəd təsvir edilmiş obyekti qavramaq üçün müəyyən edilir. Coğrafiya dərslərində şəkillər aşağıdakı ardıcıllıqla təhlil edilir.
1. Şəkilin ümumi baxışla qavranılması.
2. Şəklin xəritə ilə əlaqələndirilməsi.
3. Ayrı – ayrı hadisələrin təhlili və onların xüsusiyyətlərinin izahı.
4. Əldə edilmiş məlumatların ardıcıl nağıl şəkli təsvir edilməsi.
Coğrafi şəklin dərsdə dərindən təhlili xeyli vaxt apardığı üçün 2 – 3 şəklin təhlil edilib öyrənilməsi ilə kifayətlənmək olar. Məsələn: 6 cı sinifdə cəbəllütariq boğazı şəklini aşağıdakı kimi nəzərdən keçirmək olar: Şəkildə nə təsvir edilmişdir ? Boğaz hansı materikləri ayırır ? Boğaz hansı hövzələri birləşdirir ? şəkildə afrika və avrasiya şəkillərini göstərin. Boğazın enini , suyu təsvir edin. Şəkil üzərində işin təşkilində müsahibə, xəritə ilə əlaqə mühüm yer tutur. Yuxarıda göstərilən suallara cavab aldıqdan sonra müəllim Cəbəllütariq boğazından istifadə edilməsi haqqında danışaraq nəqliyyat və hərbi əhəmiyyətini qeyd edir. Müəllim Cəbəlüttariq qayalarında yerləşdirilmiş böyük britaniya hərbi dəniz bazasını, hərbi gəmiərini, reaktiv təyyarələrin hərəkəti barədə müxtəlif məlumatlar verir. Tədris filmləri coğrafiyanın tədrisində yüksək əyaniliyi təmin edir. Şagirdlərdə böyük maraq doğurur, öyrənilən obyektlərə başa düşməyə , möhkəm yadda saxlamağa yardım göstərir. Məsələn: digər əyani vəsaitlərlə göstərilməsi mümkün olmayan hadisələr ( vulkan, qabarma və çəkilmə ) ancaq kinoda dolğun əks etdirmək olar. Kino vasitəsilə çox yavaş gedən təbii hadisələrin gedişini sürətləndirmək məsələn: aşınma, yarğanın əmələ gəlməsi və sürətlihadisələrin gedişini ləngitmək olur. Məktəblərdə göstərilən tədris filmlərinin əksəriyyəti konkret mövzulara həsr olunur, qısa metrajlı olur. Filmi göstərməzdən əvvəl müəllim özü baxmalı, şagirdin diqqətini cəlb edəcəyi əsas obyektləri müəəynləşdirir və giriş söhbətinin planını tərtib edir. Coğrafiya dərslərində müəllim öz izahatını əyaniləşdirmək, mühüm hadisələri yadda saxlamaq üçün şəkil, çertyoj, xem çəkilir. Məktəbdə əyani vəsaitlər az olduqda buna eytiyac daha da artır. Bu çertyojları şagirdlər dftərlərə çəkirlər. Onlar çertyoj və rəsimlərə diqqətlə baxır, bunların mahiyyətini dərindən düşünür, fikrin qrafik yolu ilə istifadəsi üsullarını öyrənirlər. Çəkilən rəsimlər və çertyojlar çox aydın, sadə və sxematik olmalı, asan və tez çəkilməlidir. Yazı taxtasında qrafikin çəkilməsi və şagirdlər tərəfindən əksərən onların köçürülməsi xeyli vaxt alır. Dərslikdə olan çəkilməsi çox vaxt alan şəkillərin yazı taxtasına çəkilməsindən imtina edilməli, hazır əyani vəsaitlərlə başa salına bilən, şagirdlərə tanışolan məsələlərə aid şəkillərin çəkilməsinə ehtiyac yoxdur. Şagirdlərdə öyrədilən bir sıra konkret cisimlər haqqında təsəvvürlərin və anlayışların yaranması üçün tədris kolleksiyalarından istifadə edilir. Kolleksiyaların əksəri müxtəlif təbii cisimlər toplusundan ibarət olur. Bu kolleksiyalara natural kolleksiyalar deyilir. Minerallar, dağ süxurları,torpaq,bitki, heyvanlara aid kolleksiyalar və s. Aiddir. Həcmli tədris, əyani vəsaitlər, coğrafi modellər, coğrafiya kursunda öyrənilən müxtəlif relyef formaları ( dağ , silsilə, təpə, çay vadisi, çayların hövzəsi, su ayırıcı sahil tipləri və başqa coğrafi byektlərin xarici görünüşü haqqında düzgün təsəvvür yaratmaq üçün tətbiq olunur. Bu zaman relyef formalarının maketləri daha mühümdür. Həcmli vəsaitlərin, modellərin digər növü relyef xəritələridir. Bu tip xəritələrdə müxtəlif yerlərin, ölkələrin səth quruluşu, sahil tipləri təsvir edilir. Relyefin sahil tiplərinin maketlərini və xəritələrinin əsas qüsuru onların üfiqi və şaquli miqyaslarının bir-birinə uyğun gəlməməsidir. Bir qayda olaraq maketlərdə və relyef xəritələrində şaquli miqyas üfiqi miqyasdan ən azı 10 dəfə böyük göstərilir. Bu da dağın uzunluğu, eni ilə hündürlüyünün həqiqi nisbətləri arasında ciddi fərqlərlə nəticələnir. Bir sıra modellərdən də istifadə edilir. Modelin köməyi ilə şagirdlər cihazların ( termometr, flüger, barometr, kompas )quruluşunu yaxşı başa düşür. Məhəldə praktik iş zamanı ekkeldən, nivelirdən, ölçü tipi, bucaq ölçəndən istifadə edilir.

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiyanın tədrisində xəritə və atlaslardan istifadə, sxemlərin çəkilməsi.

Coğrafiyanın tədrisində xəritələr mühüm bilik mənbəyi olan başlıca əyani vasitədi. Xəritə üzərində bir anda yer səthinin böyük hissələrini, bütövlükdə yer kürəsini nəzərdən keçirmək olur. Görünməsi mümkün olmayan sahəhlər haqqında ancaq xəritə vasitəsilə təsəvvür yaradılır. Bu münasibətlə məşhur metodislərdən biri belə yazmışdı:- Şagirdlər Qafqaz, Böyük Britaniya, Cənubi Amerika və başqa ərazilərin heç olmazsa ən qaba sxematik xəritəsini görməsələr bu ölkələr haqqında onlar üçün xüsusiyyət təşkil edən sahil xətti,iqlim, relyef, hidroqrafik şəbəkə, bitki örtüyü barədə təsəvvür yarnmaz. Xəritə olmasa coğrafi adların yadda saxlanılması mənasız əzbərçilik olar. Yer səthində onun ayrı-ayrı hissələrində cisim və hadisələrin yerləşməsi haqqında məlumatların əks etdirilməsi xəritənin başlıca vəzifəsidi. Xəritə əvəzedilməz dərk etmə vasitəsidir. Belə ki, cisim və hadisələrin məkandaki mövqeyi, istiqamətləri, sərvətləri, qarşılıqlı yerləşməsi haqqında aydın və dəqiq təsvvür verir. Xəritə hər bir coğrafi tədqiqatın başlanğıc vasitəsidi. Bütün mənbələrdə onu müşayət etməklə son nəticədə olan xəritələr şərti işarələrin dili ilə təsvir edilən təkcə yerləşməsi deyil həmdə onun inkişafını əks etdirir. Xəritələrin verdiyi məlumatları ala bilməküçün kartoqrafik və coğrafi biliklərə sahib olub onlardan istifadə etməyi bacarmaq yəni xəritəni oxumaq lazımdır. Coğrafiyanın təlimi prosesində xəritə çox mühüm rol, pedoqoji, psixoloji vəzifəni yerinə yetirərək bilikləri sistemləşdirir. Onların mənimsənilməsi və yadda qalması asanlaşdırır. Xəritə ilə məzmunca və formaca müxtəlif frontal və fərdi praktik işlər aparmaq ətraf ərazilərin öyrənilməsi və təssərüfatda mənimsənilməsilə əlaqədar olan məsələləri həll etmək mümkündür. Xəritəsiz coğrafiya elmi mövcud olmadığı kimi coğrafiya fənnidə tədrisi qeyri mümkündür. Xəritələr ərazi əhatə etməsinə, məzmununa, miqyasa, vəzifəsinə və s. əlamətlərə görə təsvir edilir. Ərazi əhatə etməsinə görə xəritələr dünya və yarımkürələr, materiklər və okeanlar onların hissələri ayrı-ayrı dövlətlərin, vilayət və rayonlar kimi növlərə ayrılır. Məzmununa görə xəritələr ümumcoğrafi və tematik tiplərə ayrılır. Ümum coğrafi xəritələrdə bütün kompanentlər eyni dərəcədə təsvir edilir. Məsələn : fiziki xəritələr misaldı. Tematik xəritələrdə təbiət hadisələri təsvir edilən fiziki-coğrafi xəritələrə və ictimai hadisələrə təsvir olunan icmal iqtisadi xəritələrə bölünür. Məsələn :siyasi-inzibati xəritə, əhali xəritəsi, bitki örtüyünün xəritəsi, torpaq xəritəs və s. Tematik xəritələr ümumi və sahəvi xəritələrə bölünür. Miqyasa görə iri miqyaslı, orta miqyaslı və kiçik miqyaslı tiplərə bölünür. Divar xəritələri dərsdə yeni materialı şərh edərkən müvafiq obyektləri göstərmək, təkrarlama,çalışma , şagirdlərin biliklərini öyrənmək üçün istifadə edilir. Bu xəritələrdə sahil xətlərinin, çayların və s. Təsviri olduqca qabarıq verilir. Düzənliklərə dağların, quru ilə suyun sərhədi parlaq rənglərin köməyi ilə fərqlənir. Stol üstü xəritələrdən dərsliyə əlavə edilən rəngli xəritələrdən ( dərsliyə əlavə edilən rəngli xəritələrdən ), mətn xəritələrdən, atlasın xəritələrindən geni şistifadəsi aiddir. Divar xəritələrindən fərqli olaraq stol üstü xəritələrdən sinifdə və evdə şagirdlərin müstəqil işi üçün istifadə edilir. Dərsliyin mətn xəritələri onlara əlavə edilmiş xəritələrdən fərqli olaraq ağ-qara rənglərlə təsvir edilmiş fiziki və iqtisadi xəritə sxemlərdən ibarət olur. Onların məzmuna əksərən dərsliyin müvafiq mətninə uyğun gəlir. Hazırda bütün kurslar üzrə müvafiq dərs atlaslar mövcüddür. Eyni zamanda atlasın xəritələri müvafiq divar xəritələri ilə eyni proyeksiyalarda qurulur. Atlasın xəritələrində əlavə yük verilir. Onlara coğrafi adların göstəriciləri və cədvəllər əlavə olunur. Həmdə sinif və ev çalışmalarını yerinə yetirərkən bilikləri yoxlayıb qiymətlənditmək məqsədilə kontur xəritələrdən istifadə edilir. Kontur xəritələr tək-təkhalında ayrı-ayrı siniflər buraxılır. Məzmunu müvafiq sinfin proqramına uyğun gəlir. Coğrafiyanın tədrisində kartoqrafik təsvirlərdən biri olan qlobusun rolu böyükdür. Qlobus böyük, orta və kiçik növlərə bölünür. Şagirdlərin müstəqil işi üçün istifadə olunur. Dərəcə torunu öyrədməkdə isə qara qlobusdan ( indiksion ) istifadə edilir. Induksion qlobus vasitəsilə yerin sutkalıq və illik hərəkətini göstərmək, fəsillərin əmələ gəlməsini göstərmək üçün telluridən istifadə olunur. Xəritəni oxumağı şagirdlərə öyrədərkən birinci xəritəni başa düşmək lazımdı, yəni kartoqrafik biliklərə malik olmaq, xəritənin nə olduğunu, onun xassələrinin məzmununu, vəzifəsini, üzərindəki şərti işarələrin nəyi bildirdiyini, xəritələrdən necə istifadə edildiyini bilək lazımdır. Xritəni oxumaq, yəni şərti işarələrin məcmusundan istifadə edərək nəzərdən keçirilən hər hansı ərazinin coğrafi xüsusiyyətləri haqqında düzgün nəticə çıxarmaq xəritələrin koməyi ilə təbii və ictimai obyektin , hadisənin yerləşməsini müasir vəziyyətini öyrənməyi bacarmaq lazımdır. Xəritənin ən mühüm əlamətləri onun planı ilə tutuşdurulması yolu ilə nəzərdən keçirilir.
1. Xəritədə təsvirlərin şərtliyi.
2. Təsvirlərin kiçildilməsi
3. Təsvirin genelorizasiyası.
4. Planda və xəritədə cəhətlərin xüsusiyyətləri.
Bu təsvirlər ekskursiyalardan, kinofilmlərdən, şəkillərə baxışdan əldə etmək olar. Topoqrafik coğrafiya xəritələrdə şərti işarələrin izahı, obyektin tapılması, hündürlük və dərinlik şkalası, koordinantların təyini, cəhətlərin və məsafələrin ölçülməsi üçün kortoqrafik şəbəkədən istifadə vacibdir. Xəritənin oxunması dedikdə aşağıdakılar nəzərdə tutulur.
1. Şərti işarələrdən istifadə edərək təsvir etdikləri ayrı-ayrı obyekt və hadisələrin aydınlaşdırılması.
2. Həmin obyekt və hadisələrin mövqeyi və yerləşməsi haqında məkan təsəvvürünün əldə edilməsi.
3. Öyrənilən ərazinin bu və ya digər xüsusiyyətləri haqqında məlumat əldə etmək
Xəritəni oxumaq bacarığı kifayət qədər əldə etdikdən sonra. Şagirdlər coğrafi obyektiləri( təbii ərazi kompleksləri, ərazi istehsal kompleksəliri və s.) xarakteristikasını araşdıra bilir. Bunun üçün plan olmalıdır. Plana müvafiq obyektlərin ( dəniz, dağ, çay, ölkə, rayon ) xəritə üzrə xarakteristikasını sxematik verə bilər.
Məsələn : dənizin xəritə üzərindəki xarakteri aşağıdakı planla verilə bilər.
1. Hansı okeanın hövzəsinə aiddir.
2. Başqa dənizə, okeana, ətrafındakı quruya görə mövqeyi.
3. Mühüm körfəz, ada, yarımadalar.
4. Sahil xətti.
5. Ən dərin və dəyaz yerləri.
6. Donub donmaması.
7. Duzluluğu, bitki və heyvanat aləmi.
8. Dənizin təsərüffat əhəmiyyəti.
Xəritə üzrə coğrafi nomenklaturanın öyrənilməsi proqramda müəyyən edilmiş minimum adların və onların xəritədəki yerlərinin şagirdlərin hafizəsində möhkəm qalmasının təyin edilməsi müəllimin əsas vəzifələrindən biridir. Nomenklaturanın adların yadda saxlanıb düzgün tələfus edilməsi, xəritədəki yerlərin tabılıb göstərilməsinə nail olmaq üçün müxtəlif priyomlardan istifadə olunur. Əvvəl müəllim özü adları düzgün tələffüz edir, xəritədə göstərir, şagirdlərə göstətdirir, deditdirir, çətin adları yazı taxtasına yazır.

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiyanın tədrisində materialların şifahi şərhi metodları,izah, mühazirə, müsahibə.

Şifahi şərh metodları dedikdə dərsdə müəllimin nağılı izahı, mühazirəsi, ha belə müsahibə , ucadan oxu nəzərdə tutulur. Bu metodlardan müəllim qısa vaxt ərzində istifadə edərək öyrədilən mövzunu aydınlaşdırır, ölkəşünaslıq, materiallar və müasir həyatdan götürülmüş faktlar əsasında şagird dünyagörüşünün formalaşmasına şərait yaradır. Şifahi şərh şagirdlərdə şifahi nitqdən bilik əldə etmək, başqasının danışığını dinləmək qabiliyyətini inkişaf etdirir. Şagirdlər üçün coğrafi materialın ardıcıl və məntiqi izahına şərait yaradır. Şifahi şərh metodunda şagirdlərin dərk etmə fəaliyyətinə bacarıqla rəhbərliketməsinə imkan yaradır. Bu metodda aşağıdakı priomlar tətbiq edilir:-Şagirdlərə dərsin mövzusu elan edilir, coğrafi xarakteristikaların tipik planı verilir. Dərindən və möhkəm mənimsənilməli olan fakt və anlayışlar müəyyən edilir. Anlayışlar hissələrə bölünür. Problem situasiyası yaradılır. Müvafiq suallar qoyulur. Müqaisədən istifadə edilir. Şifahi şərhi dinləmə vərdişi şagirdlərdə tədricən yaranır. Şifahi şərh xəritə üzərində iş, əyani vəsaitlərlə iş, qrafik və dioqromlarla iş, dərslik üzərində iş, coğrafiya tədrisində istifadə olunan tədris materiallarıdır. Coğrafiyanın tədrisi zamanı nağılın iki tipundən:-aydınlaşdırıcı və təsviri nağıldan.istifadə edilir. Aydınlaşdırıcı nağıl etmə əsas metod kimi izah, müsahibə, xəritə və müxtəlif əyani vəsaitlərdə üzərində işlə tətbiq edilir. Təsviri nağıl etmədə elmi kütləvi və ədəbiyyatdan səyyahların yol qeydlərindən, gündəliklərdən, şəxsi səyahətlərdən, kinofilmlərdən əld edilmiş təəssüratlardan istifadə edilir. Izah metodunda müəllim öyrənilən coğrafi obyektin, hadisənin qarşılıqlı əlaqə və səbəblərinin tam izahını verir. Izahın gedişində problem setuasiyasının yaradılması üçün suallar qoyulur, məntiqi mühakimə üçün şərait yaradılır. Sxemlərdən , statistik materiallardan, qrafik və dioqramlardan, xəritələrdən istifadə edilir. Mühazirədə dərk etmə fəaliyyətinə rəhbərlik etmək üçün şərh edilərək məsələnin qoyuluşu, məntiqi quruluşu vacibdir qabaqcadan yazı taxtasına mühazirənin planı yazılır. Şərh zamanı problemxarakterli sualın sinifinqarşısında qoyularaq müəllim tərəfindən şərh edilir. Çətin adlar, rəqəmlər lövhəyə yazılır. Xəritə sxemlərdən, cədvəllərdən istifadə edilir. Müsahibə metodunda əvvəlki bilik və bacarıqlara əsaslanaraq müəllim şagirdlərər suallar verib cavab almaqla onların yeni biliklərə müstəqil sürətdə yiyələnməyə sövq edir. Müsahibənin tərbiyyəvi əhəmiyyəti böyükdür: Şagirdlərə fərdi yanaşma üçün bir metoddan istifadə edilir. Evustik müsahibədə coğrafi hadisənin, obyektin əsas və mühüm əlamətlərini cəlb edir, müxtəlif nəticələr çıxartmağa yönəldir. Giriş müsahibəsində keçmiş bilik bacarıqları şagirdlərin yadına salaraq təkrar etdirilir. Şərhedici və aydınlaşdırıcı müsahibədə coğrafi obyektin və hadisənin mahiyyətini və əlamətlərini müəyyənləşdirir. Ümumiləşdirici müsahibədə şagirdlərin biliklərini möhkəmləndirmək, dərinlşdirmək və sistemə salmaq məqsədilə tətbiq edilir. Coğrafiyada bu müsahibə təkrarlama xartakteri daşıyır.

Bunu paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Coğrafiya tədrisinin başlıca prinsipləri və üsulları.

Coğrafiya elminin əsaslarının şagirdlərə yaxşı mənimsədilməsi, onların dərsi etmə qabiliyyətlərinin inkişafı əməyə hazırlanmsı işi başqa amillərlə birgə coğrafiyanın təlim metodlarından yerli yerində tətbiq etməkdən çox asılıdır.Beləki müəllim bu və ya digər təlim metodunu öz işində tətbiq etməkləşagirdlərin əqli fəaliyyətini də müəyyən istiqamətə yönəldir.Onlar bilik, bacarıq və vərdişlərlə aşılamağı öyrədir.Müəllim təlim metodlarından istifadə edərək şagirdlərdə yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişafına nail olur.Onların biliklərə müstəqil sürətdə yiyələnməyə alışdırır:dünyagörüşünü formalaşdırır.Təlim metodları təkcə müəllimin iş, üsulları deyil , həm də şagirdlərin coğrafiya prosesinin inkişafı deməkdir.Müəllim təlim metodlarından istifadə edərkən bə`zi dərs etmə fəaliyyəti, əqli fəaliyyət priomlarını qabaqcadan bilir.Alimlər göstərir ki,Didanfenado təlim metodları didendə müəllimin rəhbərliyi altında şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərlə silahlandırılması, onların dünyagörüşünün formalaşması , dərs etmə qabilliyətinin inkişaf etməsi başa düşülür. Metod termini ilə yanaşı pedaqoji və metodun ədəbiyyatda priom termini işlədilir.Priomdedində tə`lim metodlarını əmələ gətirən, onların tərkibinə daxil olan hissə-elementlər nəzərdə tutulur.
Məs:Xəritə üzərində iş metodunun tərkibində aşağıdakı preyomlar ayırmaq olar.
1-Xəritə üzrə hər hansı coğrafi obyektin və hdisənin təsviri.
2-Xəritə üzrə koordinantların təyini, vaxtın, məsafələrin hesablanması.
3-Kontur xəritələrinin doldurulması.
4-Xəritə üzrə fiziki və iqtisadi coğrafi xarakteristikaların tərtibi.
5-Müxtəlif xəritələrin tutuşdurulması əsasında fiziki və iqtisadi coğrafi qanunauyğunluqlarınaşkar edilməsi.
Misal çəkilən priomların hər biri xəritə üzrə iş metodunun tərkibinə daxil olduğu halda onlardan heç biri təklikdə həmin metodu əhatə eləmir.Təlim metodları biliklərin əldə edildiyi mənfə`lərə görə bir-birindən fərqlənirlər.Coğrafiya metodlarında öyrənilən bir sıra obyekt, cisim və hadisələr məktəbi əhatə edən rayonda olduğundan praktik çalışma və iş əsasında olduğu kimi müşahidə etmək mümkün olur.Məs:Hava və aşınma hadisələri ətraf relyef. Yerli sular sənaye və k/t müəssisələri göstərilə bilər.Coğrafiyanın əsas mənbələrindən biri kartoqrafiya materiallarıdır.Bu kursun tədrisində Yer nüvəsində yer süxurunda və suyun paylanması, ayrı-ayrı materik və oneonların yerləşməsi , ölkələrin iqtisadi, rayonların coğrafi mövqeyi, sahil xətləri, istilik qurşaqları, dərəcə tonu və s. biliklər öyrədilir.Bu tip biliklər ancaq kartoqrafik materiallara aid olan qlobus, xəritələrdə öyrənmək olur.Proqramda nəzərdə tutulan coğrafi biliklərin mənimsənilməsi üçün dərsləri və kitabdan, müxtəlif əyani vasitələrdən, şagirdlərin özlərinin coğrafi təsəvvürlərindən, təcrübələrindən, yə`ni məhəldə aparılan ölçmə və planalma işləri, hava üzərində müşahidələr və s. də istifadə olunur.Coğrafiyanın təlim metodlarını 3 böyük qrupa bölmək olar.
1)Söz metodları – əsas bilik mənbəyi kimi şifahi və yazılı sözdür.Nağıl, izahat, mühazirə, ucadan oxu, müsahibə, dərsləri və kitablar üzərində iş, flalistik materiallarla iş və s.
2)Əyani metodlar –Bura coğrafiya xəritələrindən və əyani vasitələrdən istifadə edilməsi, müşahidələr, təcrübələr aiddir.
3)Praktik metodlar – bura yolun və sahənin plana alınması , nisbi hündürlüklərin ölçülməsi, relyefin horizontallar üsulu ilə təsviri çayın eninin, dərinliyinin ölçülməsi,orta axın sü`rətinin , en kəsiyinin sahəsinin hesabıanması və profil çertyojunun çəkilməsi.Coğrafiyanın tədrisi prosesində müxtəlif tə`lim metodlarindan istifadə edilir.Çünki universal tə`lim metodu yoxdur.Hər bir tə`lim metodunun müəyyən xüsusiyyəti vardır.Bə`zi təlim metodları xəritə üzərində işləmək bacarıqlarını formalaşdırır.Digər metod isə şagirdlərin məntiqi tələsi kürünü və nitqini inkişaf etdirir.Coğrafiyanın tədrisində müxtəlif metodların birləşmələrindən istifadəedilir.Bu isə şagirdlərin fəallığını artırır.Yorğunluğunu və diqqətini yayılmamasının qarşısını alır.Metodların və müxtəlif birləşmələri işə tədbiq etməklə qarşıya qoyulan didantik məqsədi , öyrənilən proqramı materialının məzmunu, şagirdin hazırlıq səviyyəsi, müəllimin şəxsi keyfiyyəti , məktəbin tədris bazasından asılıdır.Heç bir bilik metodu təklikdə istifadə edilmir.Bir neçə metod birləşmiş halda tətbiq edilir.Məs:Materialların mövqeyini öyrənmək üçün tətbiq edilən müşahidə metodu mütləq xəritə üzərində işlə müşaət olunur.Əksər hallarda şifahi şərh etmə müsahibə və xəritə üzərində iş metodları birliktə olur.Müəllim metodları tətbiq edərkən mövcud şərait və imkana görə ən əlverişli, effektli, aparıcı metodu secməlidir.Coğrafiya tədrisi prosesində öyrədilən proqram mətninin məzmununu, şagirdlərin bilik səviyyəsi müstəqilliyin dərəcəsi dəyişdikcə məntiqi mühakimə, qruplaşdırma, müqayisə və daha mürəkkəb, müstəqil iş tələb edən priomlar tələb olunur.

GEOGRAFIYA FANINING ZAMONAVIY O‘QITISH METODIKASI Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Ulug‘Berdiyev Baxriddin Abdumurodovoch

O’zbekistoning mustaqillikka erishishi munosabati bilan geografiya ta’limida ham muhim o’zgarishlar sodir bo’ldi. Maktab geografiyasining mazmuni va tuzilishida tarkibiy o’zgarishlar amalga oshirildi. Ayrim o’quv fanlari maktab dasturidan olib tashlandi, ayrimlarining mazmuni o’zgartirildi, ayrim fanlar yangidan yaratilib, o’quv tizimiga joriy qilindi. Ushbu maqolada geografiya fanining zamonaviy o‘qitish metodikalari, fanning maqsad va vazifalari haqida qisqacha so‘z yuritiladi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по психологическим наукам , автор научной работы — Ulug‘Berdiyev Baxriddin Abdumurodovoch

Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasida interfaol metodlardan foydalanish
GEOGRAFIYA DARSLARIDA FINLANDIYA TA’LIM TEXNOLOGYALARIDAN FOYDALANISH METODIKASI

Maktablarda tasviriy san’at fanini o’qitishda kelajak ta’limi steam interaktiv ta’limini rivojlantirish

BOSHLANG‘ICH SINF MATEMATIKA DARSLIKLARI MUAMMOLARI
MATEMATIKA O’QITISH METODIKASI HUSUSIDA
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «GEOGRAFIYA FANINING ZAMONAVIY O‘QITISH METODIKASI»

GEOGRAFIYA FANINING ZAMONAVIY O’QITISH METODIKASI

Qashqadaryo viloyati Dehqonobod tumani XTB ga qarashli

16-maktab geografiya fani o’qituvchisi

ULUGBERDIYEV BAXRIDDIN ABDUMURODOVOCH

Annotatsiya: O’zbekistoning mustaqillikka erishishi munosabati bilan geografiya ta’limida ham muhim o’zgarishlar sodir bo’ldi. Maktab geografiyasining mazmuni va tuzilishida tarkibiy o’zgarishlar amalga oshirildi. Ayrim o’quv fanlari maktab dasturidan olib tashlandi, ayrimlarining mazmuni o’zgartirildi, ayrim fanlar yangidan yaratilib, o’quv tizimiga joriy qilindi. Ushbu maqolada geografiya fanining zamonaviy o’qitish metodikalari, fanning maqsad va vazifalari haqida qisqacha so’z yuritiladi.

Kalit so’zlar: Geografiya, xususiy didaktika, xususiy geografiya, geografik tafakkur, geografik ekskursiyalar.

Geografiya ta’limi deganda o’quvchilarga tabiiy va iqtisodiy-ijtimoiy komplekslarning tuzilishi va asosiy qonuniyatlari haqida bilimlar beradigan geografiya fanlari tizimiga aytiladi. Geografiya ta’limi metodikasi esa maktablarda va kasb-xunar kollejlarida tabiiy geografiya, iqtisodiy geografiya va boshqa maxsus geografiya fanlarini o’qitish jarayonini o’rganadigan va pedagogika fanlari tizimiga kiradigan fandir.

Geografiya ta’limi metodikasi umumiy didaktika va tarbiya nazariyasi bilan chambarchas bog’langan. Didaktika fani ta’lim berish va tarbiya jarayonini umumiy qonuniyatlarini, ta’lim mazmunini tadqik qiladigan nazariy fandir. didaktika fani aniq o’quv fanlarini o’qitish metodikasi bilan shug’ullanmaydi.

Ayni vaqtda har bir o’quv fani o’ziga xos xususiyatlarga ega. Ularning ayrimlarini maqsadi nazariy bilim va ko’nikmalarni shakllantirish (geografiya, geografiya, kimyo), ayrimlari faqat ko’nikmalarni (chet tillar), boshqalari esa borliqqa estetik munosabatda

bo’lishini shakillantiradi (tasviriy san’at). Shuning uchun alohida fanlarni o’qitish metodikasi bilan xususiy didaktika fanlari shug’ullanadi.

Mazkur fanlar qatoriga «Geografiya o’qitish metodikasi» fani ham kiradi. Geografiya o’qitish metodikasining nazariy va amaliy jihatlari mavjud. Geografiya o’qitish metodikasi fani quyidagi nazariy va amaliy metodologik muammolarni tadqiq qiladi:

a) Geografiya o’qitish metodikasining predmeti, tadqiqot usullari, rivojlanish tarixi;

b) Geografiya o’qitish metodikasining maqsad va vazifalarini umumiy va alohida predmetlar bo’yicha aniqlash;

v) ta’lim va tarbiyaning birligini amalga oshirish;

Geografiya o’qitish metodikasi ikkita katta qismdan iborat: umumiy va hususiy geografiya o’qitish metodikasi. Umumiy geografiya o’qitish metodikasi – bu geografiyaning didaktikasi hisoblanadi. U geografiya o’qitish jarayonini o’ziga xos xususiyatini o’rganadi. Geografiya o’qitishning umumiy metodikasi nazariy va metodik masalalarni ishlab chiqadi, yani predmetni o’zini tadqiqot usullarini o’r ganadi, bunda asosiy e’tibor o’quv-tarbiyaviy maqsadlarni ishlab chiqishga qaratiladi.

Aniqlangan o’quv-tarbiyaviy maqsadlar asosida geografiya ta’limining mazmuni ishlab chiqiladi. Umumiy metodika ikki qismga bo’linadi:

-tabiiy geografiyani o’qitish metodikasi;

-iqtisodiy va ijtimoiy geografiyani o’qitish metodikasi;

Geografiya o’qitishning xususiy metodikasi – alohida o’quv predmetilarini maqsad va vazifalarini ishlab chiqadi va umumnazariy xolatlarni aniq o’quv predmetlarini o’qitish jarayonida qo’llash masalalarini o’rganadi.

Geografiya o’qitish metodikasi geografiya fan asoslari bilan bog’liq bo’lgan o’quv, jarayonlar, tamoyil (prinsip)lar va qonuniyatlar to’g’risidagi fandir. Mazkur tamoyil va

qonuniyatlarni bilish o’qituvchiga maktab geografiya kursi bilan bog’liq o’quv-tarbiyaviy jarayonlarni zamon talablariga mos holda tashkil etish va boshqarish imkonini beradi.

Geografiya o’qitish metodikasining obyekti – mazkur o’quv fani bilan aloqador bo’lgan ta’lim-tarbiyaviy jarayon. Geografiya o’qitish metodikasining predmeti -geografik ta’limning maqsadi, mazmuni, o’qitish usullari, shakllari, o’quvchilarning tarbiyasi va rivojlanishidir. Geografiya o’qitish metodikasining maqsadi – geografiya o’quv fanlarining mazmuni, uning o’qitish shakllari, metodlari, vositalarini o’zaro bog’liq holda joriy etish.

Geografiya o’qitish metodikasining vazifasi – geografiya o’quv fanlarining mazmuni, uning o’qitish shakllari, metodlari, vositalarini o’zaro bog’liq holda joriy etish. Shuningdek geografiya o’qitish metodikasi quyidagilarni ham o’z oldiga vazifa qilib qo’yadi:

– Bo’lajak o’qituvchilarga geografik o’quv fanlar bo’yicha chuqur va atroflicha bilim

– Maktab geografiyasining ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantirish imkoniyatlarini ochib

– Maktab geografiyasining mazmunini zamon talablariga mos ravishda yanada takomillashtirish;

– Maktab geografiyasi mazmuni va tuzilishida zamonaviy fan yutuqlarini aks ettirish;

– Geografiya darslarini tuzilishi, o’lchamlari va turlarini yanada takomillashtirish;

– Geografiya o’qitishni yangi pedagogik va va axborot texnologiyalarini ishlab chiqish va amalda qo’llash;

– Geografik ekskursiyalar, tadqiqotlar o’tkazish texnologiyasini yanada takomillashtirish;

– O’quvchilarda amaliy geografik ko’nikmalarni shakillantirish texnologiyasini takomillashtirish;

– O’quvchilarning har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida kamol topishiga ko’mak beruvchi o’quv fanlar mazmunini, o’qitish shakllari, vositalari va metodlarini ishlab chiqishdaп iborat.

– Geografiya o’qitish metodikasi talabalar va o’qituvchilarni o’qitish nazariyasi va tarbiyasi biian quroiiantiradi.

Bizningcha, geografik tafakkurni “inson-tabiat-jamiyat” tipidagi muammolarni uÍarпiпg hududiy yoki fazoviy jihatdan hai etishпiпg muayyaп usuii sifatida shakÍÍaпtirish geografik ta’limning strategik maqsadi sifatida qaralishi kerak. Geografik tafakkur shu ma’noda tizimli, murakkab, fazoviy, ilmiy, dialektik, umumlashgan tafakkurdir. Bu bolalar o’sib ulg’aygan sari rivojlanadi va atrofdagi dunyo haqida tajriba orttiradi. Madaniy-tarixiy yondashuv nuqtai пazaridaп geografik tafakkur eпg oiiy psixik fuпksiyaÍardaп biridir

Geografiya o’qitishning maqsadiari faoiiik xarakteriga ega, ya’ni uiarga faqat o’quvchiiarning o’ziari o’quv-biiish faoiiyati jarayonida erishish mumkin. Ta’lim maqsadiarini beigiiash dasturiarni ishiab chiqish va darsiikiar yaratish biian, shuningdek, geografiyani zamonaviy sharoitlarda o’qitish jarayonini tashkil etish bilan bevosita bog’liq.

1. I. A. Karimov. Yuksak malakali mutaxassislar – taraqqiyot omili. -Toshkent: O’zbekiston, 1995-yil.

2. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyoti poydevori. – Toshkent: Sharq, 1997-

3. X. Vahobov, F. Saydamatov, N. Eshpo’latov. Geografiya ta’limida qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish. Xalq ta’limi. 2007-yil. N_1

4. M. Jo’raboyev. Geografiya o’qitishda predmetlararo aloqa. – Toshkent: O’qituvchi, 1983-yil.

5. R. Qurbonniyozov. “O’zbekiston geografiyasi” qiziqarli savol – topshiriqlar. -Toshkent: O’qituvchi, 1997-yil.

6. H. Vahobov, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova. Geografiya o’qitish metodikasi. Darslik. Toshkent, 2020-yil.

7. X. Vahobov, F. Saydamatov, N. Eshpo’latov. Geografiya ta’limida qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish. Xalq ta’limi. 2007-yil. N_1

8. M. Jo’raboyev. Geografiya o’qitishda predmetlararo aloqa. – Toshkent: O’qituvchi, 1983-yil.

9. I. A. Karimov. Yuksak malakali mutaxassislar – taraqqiyot omili. -Toshkent: O’zbekiston, 1995-yil.

10.Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyoti poydevori. – Toshkent: Sharq, 1997-