Fel haqqında ümumi məlumat (7 sinif)

Fiziki kəmiyyət sistemin halını xarakterizə edir. Fiziki kəmiyyət dedikdə bir çox fiziki obyektlər üçün keyfiyyətcə ümumi, kəmiyyətcə isə hər bir obyekt üçün fərdi olan xüsusiyyət başa düşülür. Obyekt və proseslərin halını xarakterizə etmək üçün müx­təlif fiziki kəmiyyətlərin ölçülməsi vacibdir. Fiziki kəmiyyətin ölçülməsi onun qiymətinin xüsusi texniki vasitələrin köməyi ilə təyin edil­məsidir. Ölçmə nəticələri ölçülən kəmiyyətin ölçü vahidi ilə ifadə olunur.

VƏ vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Metrologiya çox dəqiq fiziki eksperimentə, həmçinin riyaziyyat, fizika, kimya və digər elmlərin nailiyyətlərinə əsaslanaraq ölçmə, ölçmələrdə vəhdət və lazımi dəqiqlik yaratmaq haqqında elmdir. Metrologiya yunanca metron – ölçü və loqos – qanun, kəlam sözlərindən əmələ gəlib, ölçülər haqqında elm mənasını verir. Metrologiyanın əsas məsələlərinə ölçmələrin ümumi nəzəriyyəsi, fiziki kəmiy­yətlərin vahidlərinin və vahidlər sisteminin yaradılması, ölçmə üsulları və vasitələri, ölçmələrin dəqiq­liyinin təyini üsulları, ölçmə xətası nəzəriyyəsi, ölçmə vasitələri arasında vəhdət yaratmaq üsulları, vahidlərin qiymə­tini etalonlardan işçi ölçmə vasitə­lərinə ötürmək daxildir.

Metrologiya elmində fiziki kəmiyyətlərlə vahidlər sistemi­nin yaradılma prinsipləri arasında əlaqənin nəzəri məsələləri öyrənilir.

Qanunvericilik metrologiyasına aid olan məsələlərin həlli üçün adətən metroloji xidmət yaradılır. 1960-cı ildən Bey­nəlxalq vahidlər sistemini təşkil edən yeni standart qəbul edil­mişdir.

Ölkədə ölçmə və ölçmə vasitələri arasında vəhdət yarat­mağa xidmət edən dövlət və metrologiya orqanları şəbəkəsi olan metroloji xidmətin elmi əsaslarını metroloji institutlar yaradır. Respublikamızda bu sahəyə Azərbaycan Respubli­kası Nazirlər Kabinetinin Standartlaşdırma, Metro­logiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi başçılıq edir.

Dövlət Metrologiya xidməti dövlət idarəetmə sisteminin bir həlqəsi kimi metroloji təchizat sahəsində idarə və müəssisələrin fəaliyyətində kompleks tədbirlər həyata keçirən bir orqan­dır. Vəzifəsi tələb olunan ölçmə­lərin dəqiqliyini və vahidliyini təmin etməklə məhsulun keyfiyyətini yüksəltmək və istehsal sahəsinin effektliyini qaldırmaqdır. Dövlət Metrologiya xidmətinin fəaliyyətinin əsas istiqamətlərinə metroloji xidmət idarə, müəssisə və təşkilatlarının işinin koordinasiyası, sahə və dövlət stan­dart­larının və yeni texnikanın tətbiqi, ölçmə vasitələ­rinin dövlət sınaqları və onların yerinə yetirilməsinə nəzarət, etalon­ların və yoxlayıcı avadanlığın işlənib hazırlanması, ölçmə vasitələrinin işlənib hazırlanması sahəsində texniki tapşırıqlar, kadrların hazırlanması, dövri informasiya nəşr­lərinin buraxıl­ması, metrologiya sahəsində yeni nailiyyətlər barədə konfrans­ların, seminarların keçirilməsi daxildir.

Ölçmə texnikası bir elm sahəsidir

Ölçmə texnikası öz təhlil metodlarına və anlayışlar siste­minə malik olan elm və texnika sahəsidir. Ölçmə texnikası istehsal proseslərinin və tədqiqat obyektlərinin vəziyyət və xassələrini xarakterizə edən kəmiyyətlər haqqında informasiyanın əldə edilməsi üçün metod və vasitələri öyrənir. Eramızdan bir neçə min il əvvəl əmtəə mübadiləsinin inkişafı ölçmələrə və tərəzilərin yaranmasına gətirib çıxarmışdı. Ölçmə texnikası torpaq sahələrinin bölüşdürülməsi, vaxt ölçmələri, astronomik müşahidələr, gəmilərin hərəkəti, inşaat işlərində ölçülərin gözlənilməsi və digər sahələrdə tətbiq edilirdi. Antik dövrdə elmi-tədqiqat prosesində işıq şüalarının sınma bucaqları, Yer meridianının qövsü kimi dəqiq ölçmələr aparılmışdır.

Təxminən XV əsrədək ölçmə texnikası riyaziyyatın tərkibində olmuşdur. Həndəsə ( Yerin ölçülməsi ), triqono­metriya ( üçbucaqların ölçülməsi ), üçölçülü fəza kimi anlayışlar bunu sübut edir. XVI – XVIII əsrlərdə saat təkmilləşdi, mikroskop, barometr, termometr ixtira edildi. Astronomik ölçmələrin dəqiq­ləşməsi İ.Keplerin planetlərin elliptik orbitlər üzrə hərəkətini kəşf etməyə imkan verdi. Ölçmə cihazlarının və müvafiq nəzəriyyələrin yaradıl­masında Q.Qaliley, İ.Nyuton, G.V.Rixman kimi alimlərin xidmətləri qeyd olunmalıdır. XIX əsrdə ölçmə texnikasının və metrologiyanın nəzəri əsasları yaradıldı. K.Qauss və V.Veberin əsərlərinin ölçmə texnikası üçün çox böyük əhəmiyyəti olmuşdur. XIX əsrdən XX əsrə keçid dövründə sənayesi inkişaf etmiş ölkələrdə metroloji müəssisələr təşkil olundu. XX əsrin başlanğıcı ölçmə texnikasının inkişafı üçün yeni mərhələ oldu. Elektrik vasitələri və daha sonra elektron vasitələr bütün sahələrdə müxtəlif kəmiyyətlərin ölçülməsi üçün tətbiq olunmağa başladı. Radioölçmələr, spektrometriya kimi sahələr yarandı. II dünya müharibəsindən sonra ölçmə texnikası kibernetikanın bir sahəsi kimi formalaşaraq ölçmə, informasiyanın əldə edilməsi və çevrilməsi ilə məşğul olurdu. Müasir vasitələrlə ölçmə prosesi ölçülən kəmiyyətin insan və maşın tərəfindən konkret istifadəsi üçün məqsədəuyğun formaya çevrilmə­sindən ibarətdir. Ölçmə texnikasının sonrakı inkişafı göstərdi ki, ölçmə nəticəsinin elektrik kəmiyyətləri ilə ifadəsi daha əlverişlidir. Müasir ölçmə texnikası cihazların tətbiq sahələrinə və ölçülən kəmiyyətlərin tipinə müvafiq olaraq aşağıdakı istiqamətlərə ayrılır : xətti və bucaq ölçmələri, optik, akustik, fiziki – kimyəvi ölçmələr və istilik fizikası ölçmələri, radioölç­mələr, tezlik və vaxt ölçmələri, şüalanma ölçmələri və s.

Elm və texnikanın inkişafı həmişə ölçmələr sahəsində tərəqqi ilə sıx əlaqədə olmuşdur. Fizika, mexanika və digər elm sahələrində məhz ölçmələr sayəsində təbiət qanunları obyektiv öyrənildiyi üçün dəqiq elmlər inkişaf etdi. Ölçmələr təbiət hadisələrinin və qanunlarının dərk etmə üsulu və vasitəsidir. Təbiət və texniki elmlər sahəsində ixtiralar çoxsaylı ölçmələr hesabına baş verir. Elektrik ölçmələri haqqında ilkin təsəvvürlər elektrik enerjisinin istehsalı, ötürülməsi və istifadəsi zamanı onun parametr­lərinin ölçülmə üsulları kimi təsəvvür olunur və qəbul edilirdi. Sonralar texnoloji proseslərin idarə olunması zamanı məlumatların ölçmələr vasitəsilə alınmasından istifadə edilməyə başlandı. Hal-hazırda elektrik ölçmə üsulları praktiki olaraq istənilən fiziki kəmiyyətlərin və proseslərin öyrənilməsi zamanı tətbiq olunur.

Dünyada ilk elektrik ölçmə cihazı 1745 – ci ildə rus alimi G.Rixman tərəfindən yaradılmışdır. Elektrik gücünü göstərən bu cihaz – elektrometr atmosferdəki elektrik hadisələrini öyrənmək üçün potensiallar fərqini ölçən cihaz olmuşdur. Elektrik ölçmə texnikasının inkişafında rus alimləri A.Q.Stoletov, B.S.Yakobi, D.İ.Mendeleyev və başqalarının mühüm rolu olmuşdur.

Ölçmə vasitələrinə təlabat artdığından ümumi cihazqa­yırma ilə yanaşı aviasiya, analitik, geofiziki, tibbi, kosmik və s. cihazqayırma sahələri də yaranır. Çıxış siqnallarının daşıdığı ölçülən informasiyanın formasından asılı olaraq analoq və rəqəmli ölçmə vasitələri mövcuddur. Ölçmə texnikası tədricən infor­ma­siya – ölçmə texnikasına çevrilir. İnfor­masiya – ölçmə texnikası elm və texnikanın müxtəlif sahələrində forma­laşmış ölçmə texnikası sahələ­rini ölçmə nəzəriyyəsi vasitəsilə ümumiləşdirərək özündə birləşdirir. Ölçmə texnikasının hesablama texnikası, rabitə texnikası, avtomatika texnikası ilə əlaqəsi güclənir. Ölçmə texnikasının inkişafı cihazların keyfiy­yə­tinin və etibarlı­ğının yüksəldilməsi, işləmə sürətinin artırıl­ması, ölçülərin kiçildilməsi, ölçmə cihazlarının tətbiq sahələ­rinin genişlən­dirilməsi, analoq cihazlarının rəqəm ölçmə siste­mi­nə keçirilməsi istiqamətində dəqiq müəyyənləşdirilmişdir.

Elektrik ölçmə texnikasının sonrakı inkişafı ölçmə metod­larının mikroelektronika, avtomatika, hesablama texnikası sahə­sin­dəki uğurlu tətbiqi sayəsində ölçmə texnikası nəzəriyyəsinin inkişafı ilə əlaqədar olmuşdur. Rəqəm ölçmə cihazlarının işlənib hazırlanması və istehsalı ölçmə texnikası sahəsində yeni bir addım olmuşdur.Yüksək dəqiqlik, cəld işləmə, maneəyə qarşı davamlılıq və həssaslıq, az güc tələb etmə, hesablamanın asan olması və bir çox başqa göstəriciləri ilə rəqəm ölçmə cihazları ölçmə texnikası sahəsində liderliyi ələ almışdır.

Əsas anlayışlar və terminlər

Rabitə müəssisələrində elektriki ölçmələr apardıqda müxtəlif növ ölçmə vasitələrindən və çoxlu sayda terminlərdən istifadə edilir. Rabitə texnikasında ölçmə, ölçmə vasitələri, ölçmə xətaları, ölçü vahidi kimi terminlərə tez – tez müraciət olunur.

Ölçmə – fiziki kəmiyyətin qiymətinin xüsusi texniki vasi­tələrin köməyi ilə təcrübi yolla təyin edilməsidir. Ölçmə dedikdə verilmiş kəmiyyətin qiymətinin ölçü vahidinin ölçülən kəmiyyətin qəbul edilmiş ölçü vahidi ilə müqayisə edilməsi başa düşülür.

Ölçmələrin vahidliyi – bu ölçmələrin elə halıdır ki, bu zaman nəticə qəbul edilmiş vahidlərlə ifadə olunur və ölçmənin xətası müəyyən ehtimalla məlum olur.

Ölçmə xətaları – ölçmənin nəticəsinin ölçülən kəmiyyətin həqiqi qiymətindən fərqidir. Ölçmə xətası az olduqca dəqiqlik artır.

Ölçmənin dəqiqliyi – ölçmənin nəticəsinin ölçülən kəmiyyətin həqiqi qiymətinə yaxınlığını ifadə edən keyfiyyət göstəricisidir. Dəqiq ölçmələr xüsusi texniki vasitələrin tətbiqi ilə həyata keçirilir.

Ölçmə diapazonu – ölçülən kəmiyyətin X_min və X_max qiy­mətləri arasında qiymətlər çoxluğudur. Ölçmə diapazonu müəyyən sərhəd qiymətlərinə malik müvafiq yarımdiapazonlara ayrılır.

Ölçmə vasitələri – ölçmə zamanı istifadə olunan və norma­laşdırılmış metroloji xüsusiyyətlərə malik olan texniki vasitələr­dir. Obyekt və proseslərin halını xarakterizə etmək üçün müxtəlif fiziki kəmiyyətlərin ölçülməsi vacibdir. Ölçmə nəticələri ölçülən kəmiyyətin ölçü vahidi ilə ifadə olunur. Ölçmə texnikasının inkişafı ölçmə vasitələrinin daha geniş tətbiqinə şərait yaratdı. Yeni texniki vasitələr və ölçmə cihazları yaradıldı. Ölçmə üsulları yeni texnika və texnologiya hesabına təkmilləşdirildi və ölçmə sistemlərinin yaradılmasına səbəb oldu.

Ölçmə vasitələrinin sabitliyi – onların metroloji xarak­teristikalarının zamandan asılı olmadan sabitliyini əks etdirən keyfiyyət göstəricisidir.

Ölçmə növləri və üsulları

Kəmiyyətlərin ədədi qiymətləri ölçmə yolu ilə hesablanır və tapılır. Ölçmə müqayisə prosesi olaraq təcrübi yolla tədqiq olunan kəmiyyət haqqında miqdari məlumat alınmasıdır. Belə ki, ölçülən kəmiyyətin qiymətinin müqayisə yolu ilə eyniadlı kəmiyyətin qəbul edilmiş ölçü vahidinə nəzərən münasibəti təyin olunur.

Rabitə texnikasında hər hansı bir kəmiyyəti ölçmək üçün müxtəlif ölçmə vasitələrindən və ölçmə üsullarından istifadə olunur.

Fiziki kəmiyyətlərin ölçülmə üsulları birbaşa ölçmə, dolayı ölçmə və birgə ölçmə növlərinə bölünür.

Birbaşa ölçmə dedikdə fiziki kəmiyyətin ədədi qiymətinin təcrübi yolla cihazlar vasitəsilə bilavasitə təyin olunması başa düşülür. Buna misal olaraq ampermetrlə cərəyan şiddətinin, voltmetrlə gərginliyin ölçülməsini göstərmək olar.

Fiziki kəmiyyətin qiyməti birbaşa ölçmələrin nəticələrinə görə riyazi yolla hesablamalardan alınarsa, bu dolayı ölçmə növü adlanır.. Cərəyan şiddəti və gərginliyin qiymətini birbaşa ölçmə üsulu ilə ölçüb gücün təyin edilməsi dolayı ölçmə üsuluna misaldır.

Birgə ölçmə növü isə eyni vaxtda bir neçə müxtəlif adlı kəmiyyətin ölçülməsi və onlar arasında funksional asılılığın təyin olunması üçün istifadə olunan ölçmə növüdür.

Ölçmə üsulları dedikdə ölçmə vasitələrinin və prinsiplərinin istifadə qaydası başa düşülür

Ölçmə üsulları birbaşa qiymətləndirmə və müqayisə üsul­larına ayrılır. Birbaşa qiymətləndirmə üsulu fiziki kəmiyyətin qiymətinin birbaşa ölçmə cihazının hesablama qurğusunun göstərişinə əsasən təyin edilməsidir.

Müqayisə üsulu ilə ölçmə apardıqda ölçülən kəmiyyət ölçünün ifadə etdiyi qiymətlə müqayisə olunur. Müqayisə üsulu aşağıdakı növlərə bölünür: diferensial üsul, sıfır üsulu, qarışdırma üsulu, üst – üstə düşmə üsulu, qarşı- qarşıya qoyma üsulu.

Ifadə edilmə üsuluna görə ölçmələr mütləq və nisbi ölçmə üsullarına bölünür: Mütləq ölçmə üsulu – fiziki kəmiyyətin qiymətinin ölçmə vasitələrindən istifadə etməklə birbaşa ölçmə üsulu ilə tapılmasına deyilir. Nisbi ölçmə üsulu – kəmiyyətin qiymətinin qəbul edilmiş va­hidə nəzərən (əvvəlcədən məlum olan) ölçmə yolu ilə tapıl­masına deyilir. Nisbi ölçmə üsulu yüksək dəqiqlik tələb olunan sahələrdə tətbiq edilir.

Ölçülən kəmiyyətin zamandan asılılığına görə ölçmələr statik və dinamik olurlar. Ölçülən kəmiyyətin qiyməti zamandan asılı olmadıqda, belə ölçmə statik ölçmə adlanır. Cisimlərin uzunluğunun, çəkisinin ölçülməsini misal göstərə bilərik. Ölçülən kəmiyyətin qiyməti zamandan asılı olaraq dəyişirsə, belə ölçmələr dinamik ölçmə adlanır. Vibrasiya ölçmələri, fəza ölçmələri dinamik ölçmələrə aiddir. Simli rabitənin bütün sahələrində ölçmə aparılır.

Fiziki kəmiyyətlər və onların ölçü vahidləri

Fiziki kəmiyyət sistemin halını xarakterizə edir. Fiziki kəmiyyət dedikdə bir çox fiziki obyektlər üçün keyfiyyətcə ümumi, kəmiyyətcə isə hər bir obyekt üçün fərdi olan xüsusiyyət başa düşülür. Obyekt və proseslərin halını xarakterizə etmək üçün müx­təlif fiziki kəmiyyətlərin ölçülməsi vacibdir. Fiziki kəmiyyətin ölçülməsi onun qiymətinin xüsusi texniki vasitələrin köməyi ilə təyin edil­məsidir. Ölçmə nəticələri ölçülən kəmiyyətin ölçü vahidi ilə ifadə olunur.

Fiziki kəmiyyətin ölçü vahidi onun qəbul olunmuş və qanu­niləşdirilmiş müəyyən miqdarıdır. Kəmiyyətlərin ölçülməsi bey­nəlxalq səviyyədə ümumi vahidlər sisteminin olmasını tələb edir.

Əvvəllər də müxtəlif variantlarda vahidlər sistemi mövcud olmuşdur. Məs: metr, qram, saniyə SQS ( san­timetr, qram, saniyə ) sistemi kimi qəbul edilmiş, lakin son­ralar MKS ( metr, kiloqram, saniyə ) sistemi ilə əvəz olun­muş­dur. 1832 – ci ildə Karl Qauss uzunluq, güc, kütlə, zaman vahidlərindən ibarət ilk dəfə olaraq vahidlər yığımını tərtib etmişdir. 1851- ci ildə isə Vilhelm Veber bütün elektrik vahidlərinin sistemini yarat­mışdır və həmin sistem müasir elektrik vahidləri sisteminin əsasını təşkil edir. 1960 – cı ildə ölçü və çəkilərə aid XI konfrans beynəlxalq vahidlər sisteminin – Sİ yaradılması haqqında qərar qəbul etdi.

Sİ sistemi özündə bütün ölçü vahidlərini birləşdirmişdir. Bu sistemə əsasən ölçü vahidləri əsas və törəmə ölçü vahidlərinə bölünürlər. Əsas və törəmə ölçü vahidləri aşağıdakı cədvəllərdə göstərilmişdir.

1.6.1. Əsas ölçü vahidləri

Fiziki kəmiyyətin adı	Fiziki kəmiyyətin vahidi	Sİ – də şərti işarəsi
Uzunluq	metr	m
Kütlə	kiloqram	kq
Vaxt	saniyə	san
Cərəyan şiddəti	amper	A
Temperatur	kelvin	K
İşıq şiddəti	kandela	cd
Maddə miqdarı	mol	mol

1.6.2. Mexaniki törəmə ölçü vahidləri

Dönmə bucağı	radian	rad
Cisim bucağı	steradian	sr
Sahə	kvadrat metr	m 2
Həcm	kub metr	m 3
Tezlik	hers	Hs
Bucaq tezliyi	radian / saniyə	rad / san
Sürət	metr / saniyə	m / san
Təcil	metr / saniyə kvadratı	m / san 2
Bucaq sürəti	radian / saniyə	rad / san
Bucaq təcili	radian / saniyə kvadratı	rad / san 2
Dalğa uzunluğu	metr	m
Firlanma tezliyi	dövr / saniyə	d / san
Sıxlıq	kiloqram / kub metr	kq / m 3
Çəki	nyuton	N
Xüsusi çəki	nyuton / kub metr	N / m 3
Qüvvə	nyuton	N
Təzyiq	paskal	Pa
Qüvvə momenti	nyuton∙ metr	N ∙ m
Fırlanma momenti	nyuton ∙ metr	N ∙ m
İş	coul	C
Güc	vatt	Vt
Enerji	coul	C
Qravitasiya sahəsinin intensivliyi	nyuton / kiloqram	N / kq

Elektrik yükü	kulon	Kl
Elektrik dipol momenti	kulon ∙ metr	Kl ∙ m
Qütbləşmə	kulon / kvadrat metr	Kl / m 2
Vakuumda dielektrik keçiriciliyi	farad /metr	F / m
Elektrik sahəsinin gərginliyi	volt / metr	V / m
Elektrik yerdəyişmə seli	kulon	Kl
Elektrik yerdəyişmə seli sıxlığı	kulon / kvadrat metr	Kl / m 2
Elektrik potensialı	volt	V
Tutum	farad	F
Müqavimət	om	Om
Xüsusi müqavimət	om ∙ metr	Om ∙ m
Keçiricilik	simens	Sm
Xüsusi keçiricilik	simens / metr	Sm / m
Cərəyan sıxlığı	amper / kvadrat metr	A / m 2
Elektrik enerjisinin sıxlığı	coul / kub metr	C / m 3
Reaktiv müqavimət	om	Om
Impedans	om	Om
Admitans (bütöv keçiricilik )	simens	Sm
Elektrik güçü	vatt	Vt
Elektrik enerjisi	coul	C
Xarakteristik müqavimət	om	Om
Itki bucağı	radian	rad

1.6.4. Maqnit törəmə ölçü vahidləri

Maqnit skalyar potensialı	amper	A
Maqnit sahəsinin gərginliyi	amper / metr	A / m
Maqnit seli	veber	Vb
Maqnit vektor potensialı	veber / metr	Vb / m
Maqnit hərəkət qüvvəsi	amper ∙ sarğı	A ∙ sarğı
Maqnit keçiriciliyi	henri / metr	Hn / m
Maqnit dipol momenti	amper ∙ kvadrat metr	A ∙ m 2
İnduktivlik	henri	Hn
Qarşılıqlı induksiya	henri	Hn
Maqnit müqaviməti	amper / veber	A / Vb
Maqnit keçiriciliyi	veber / amper	Vb / A
Maqnitlənmə	amper / metr	A / m

1.6.5. Optik törəmə ölçü vahidləri

Şüalanma enerjisi	coul	C
Şüalanma seli	vatt	Vt
Şüalanma gücü	vatt / steradian	Vt / sr
Enerji parlaqlığı	vatt / steradian kvadrat metr	Vt / ( sr · m 2 )
Enerji işıqlanması	vatt / kvadrat metr	Vt / m 2
İşıq enerjisi	lyumen ∙ saniyə	lm ∙ san
İşıq seli	lyumen	lm
İşıqlanma	lyumen / kvadrat metr	lm / m 2
İşıqlanma	lyuks	Lk
Parlaqlıq	kandela / kvadrat metr	cd / m 2
İşığın əks olunması	lyumen / vatt	lm / Vt
İşıq effektivliyi	lyumen / vatt	lm / Vt

Çox vaxt fiziki kəmiyyətlərin on dəfələrlə böyük və kiçik qiymətlərindən istifadə olunur. Ölçü vahidlərinin bu qiymətlərini ifadə etmək üçün tətbiq edilən onluq vuruqların tərtibinə görə əmsal – sözönləri aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir:

Fel haqqında ümumi məlumat (7 sinif)

1.Ümumi qrammatik mənasına görə fel nə bildirir?
2.Feli digər nitq hissələrindən fərqləndirən hansı qrammatik xüsusiyyətlərdir?
3.Sadə fellər necə olur?
4.Düzəltmə fellər hansı nitq hissəsindən əmələ gələ bilər?
5.Suvarmaq, araşdırmaq fellərində leksik şəkilçi nədir?
6.Mürəkkəb fellər necə yazılır?
7.Tərkibi fel nədir?
8.Frazeoloji birləşmələr tərkibi fel sayılırmı?
9.Təsdiq və inkar fellər antonim sayələr?
10.-ma2 şəkilçisi leksik şəkilçisidir yoxsa qrammatik?
11.Felin hansı şəkli inkar şəkilçisi qəbul etmir?
12.Felin hansı şəkli əsasən cümlənin sonunda(deyil) işlənmir?
13.Təsriflənən fellər, əsasən hansı cümlə üzvü olur?
14.Şərt şəklində işlənmiş feldən sonra nöqtə və ya sual işarəsi qoyula bilərmi?
15.Felin təsriflənməyən formalarını əmələ gətirən şəkilçilər leksik, yoxsa qrammatikdir?
16.Məsdərin vəzifəsi nədir?
17.Məsdər daha çox hansı cümlə üzvü vəzifəsində olur?
18.–dır4 şəkilçisi nə vaxt leksik, nə vaxt qrammatik sayılır?
19.Məsdərin ismi və feli birləşmədə yeri necə olur?
20.maq2 məsdər şəkilçisi -ma2 kimi işləndikdə inkar şəkilçisindən nə ilə fərqlənir?
21.Feli sifət hansı zaman mənalarını bildirir?
22.Feli sifət şəkilçilərindən hansılar omonimdir?
23.Feli sifət ətrafına söz topladıqda necə adlanır?
24.Feli sifət cümlədə, əsasən, hansı üzv kimi işlənir?
25.İsimləşmiş feli sifət hansı cümlə üzvü ola bilir?
26.Feli sifətlə feldən düzələn sifət necə fərqləndirilir?
27.Həm felin, həm də zərfin xüsusiyyətlərini daşıyan sözlər necə adlanır?
28.Feli bağlama hansı cümlə üzvü kimi işlənir?
29.İdi, imiş köməkçi felləri neçə cür yazılır?
30.Felin hansı şəklinin qrammatik əlaməti zaman şəkilçiləridir?

TƏHSİL KOMPASI

CƏHƏTİNİZİ BİZİMLƏ MÜƏYYƏN EDİN , TƏHSİLƏ AİD REKLAM BLOGU VƏ ONLAYN KİTABLAR , DƏRSLİKLƏR , KURİKULUM TESTLƏRİ , MƏNTİQ TESTLƏRİ , İNFOMATİKA TESTLƏRİ , ABİTURİENT , blogreklamedu , HAZIRLIQ KURSLARI , 2017-2020

SON YAZILAR

Post Top Ad

• AZƏRBAYCAN DİLİ
• BİOLOGİYA
• COĞRAFİYA
• FİZİKA
• İBTİDAİ SİNİF
• İNFORMATİKA
• İNGİLİS DİLİ
• KİMYA
• RİYAZİYYAT
• TARİX
• MƏNTİQ
• KURİKULUM
• DÖVLƏT QULLUĞU
• MÜƏLLİMLƏRİN İŞƏ QƏBULU
• HAZIRLIQ KURSLARI
• REPİTİTORLAR
• DƏRSLİKLƏR
• BƏDİİ ƏDƏBİYYAT -PDF
• BƏDİİ ƏDƏBİYYAT PDF 2
• HÜQUQ ƏDƏBİYYATI -PDF, Yüklə
• ONLAYN KİTABLAR VƏ DƏRSLİKLƏR – YÜKLƏ – PDF
• KİTAB GÖNDƏR
• XƏBƏR
• ARAŞDIRMA
• MARAQLI
• BLOG YAZILARI
• DÜNYA TƏHSİLİ
• SƏNƏDLİ FİLMLƏR
• FORUM
• Haqqımızda
• KSQ , BSQ , TESTLƏR

Home AZƏRBAYCAN DİLİ FEL HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT – SLAYDLAR

FEL HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT – SLAYDLAR

Fel haqqında ümumi məlumat və testlər slayd şəklində .

Share This
AZƏRBAYCAN DİLİ

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Post Top Ad

BLOGREKLAMEDU 2017 -2018 -BÜTÜN HUQUQLARI QORUNUR.. Blogger tarafından desteklenmektedir.

SON YAZILAR

Populyar

Zülfiyyə Veysova “Kurikulum” kitabı. KİTABI YÜKLƏMƏK ÜÇÜN SAĞDA KÜNCDƏKİ OX İŞARƏSİNƏ KLİK EDİN VƏ YENİ AÇILMIŞ PƏNCƏRƏDƏN YÜKLƏY.

Mübariz Namazov 4 – cü sinif riyaziyyat kitabı ( çalışmalar ) MÜBARİZ NAMAZOV 4- sinif- YÜKLƏ
Kimya testləri pdf formatda cavablı və cavabsız testlər .
İzahlı kurikulum və pedaqogika pdf variantda yükləyin. Fayl 1 Fayl 2

KURİKULUMA AİD TEST SUALLARI VƏ CAVABLARI KURİKULUM TESTLƏRİ. KURİKULUMA AİD 54 TEST SUALI CAVABLARI İLƏ BİRLİKDƏ.TƏHSİLƏ AİD REKLAM VƏ E.