Ffaflıq Azərbaycan

Konfederasiya müəyyən məsələlərlə bağlı formalaşdırıldığına görə onun həll etdiyi işlərin predmeti çox da genişsahəli məsələləri əhatə etmir (xarici siyasət, müharibə və sülh məsələləri, vahid ordunun formalaşdırılması, vahid iqtisadi məkanın yaradılması və s.). Konfederasiyanın büdcəsi üçün məcburi surətdə üzvlük haqlarının yığılması imkanı kimi, konfederasiyanın bilavasitə vergi qoymaq hüququ da yoxdur. Onun büdcəsi konfederasiya subyektlərinin könüllü ödəmələri əsasında təşkil olunur. Bir qayda olaraq konfederasiyada vahid pul dövriyyəsi mövcud deyil. Başqa sözlə, bir neçə dövlətin konfederasiyada (federasiyadan fərqli olaraq) birləşməsi bir qayda olaraq yeni dövlətin yaranmasına gətirib çıxarmır. Konfederasiyada dövlətlər, adətən müəyyən məqsədə çatmaq üçün birləşir. Bu zaman onlar öz fəaliyyətlərini əlaqələndirmək üçün xüsusi birgə orqanlar yaradırlar. Bir qayda olaraq onların qərarları konfederasiyaya daxil olan ayrı-ayrı ölkələrin vətəndaşları üçün bu dövlətlərin orqanları tərəfindən təsdiq edildikdən sonra məcburi xarakter daşıyır. Məsələn, 1848-ci ilədək İsveçrə konfederasiya olmuşdur. 1982-ci ildə konfederativ ittifaqda Qambiya və Seneqal birləşmiş, bununla da Seneqambiya konfederasiyası meydana gəlmişdi ki, o da bir neçə ildən sonra süqut etdi. Azərbaycan Respublikası bu gün MDB-yə daxildir ki, bu birliyə konfederasiyanın bir sıra əlamətləri məxsusdur.

Dövlət quruluşu formaları

Dövlət quruluşunun forması — dövlətin və ya birliyi təşkil edən dövlətlərin ərazi təşkili metodu. Dövlətin daxili quruluşunu, onun tərkib hissələrinə (ərazilərinə) bölünməsini və onların bir-biri ilə münasibətləri prinsiplərini müəyyənləşdirir.

Federal bir dövlətin ərazi quruluşunu xarakterizə etmək üçün “siyasi-ərazi quruluşu” termini daha çox istifadə olunur, çünki bu, dövlətin ərazi hissələri arasında müəyyən müstəqilliyin mövcudluğunu nəzərdə tutur. Eyni zamanda, unitar dövlətə münasibətdə vahid dövlətin dövlət orqanlarının ərazi quruluşunu xarakterizə edən “inzibati-ərazi quruluşu” termini daha çox istifadə olunur. Bu terminlərin hər ikisi “idarəetmə forması” termininin sinonimidir və ona eyni məna ilə tətbiq olunur [1] .

Dövlət öz quruluş formasına görə unitar və federativ ola bilər. Dövlətlərin birləşmə forması, onların arasında ittifaq konfederasiya hesab olunur.

Mündəricat

• 1 Növləri
• 2 Unitar dövlət
  • 2.1 Unitar dövlətin fərqli xüsusiyyətləri
  • 2.2 Unitar dövlətlərin növləri

  Dövlətin tərkib hissələri arasında suverenliyin mövcudluğundan və ya olmamasından asılı olaraq dövlət quruluşu aşağıdakılara bölünür:

  • Sadə forma (unitar dövlət);
  • Mürəkkəb forma (federasiya, konfederasiya)

  Dövlətlərarası birliklər, birliklər və dövlətlərin icmaları idarəetmə formalarına aid deyil, eyni zamanda, dövlət və hüquq nəzəriyyəsinə dair əksər kurslarda [2] [3] bu qurum çərçivəsində nəzərdən keçirilir və öyrənilir.

  Unitar dövlət

  Əsas məqalə: Unitar dövlət

  Unitar dövlət (latın dilində “unitas” — “vahid”, “tək” deməkdir) — sadə, bəsit, vahid dövlətdir ki, onun tərkibi bir qayda olaraq inzibati-ərazi vahidlərindən (vilayət, mahal, rayon, departament və s.) ibarətdir. Unitar dövlətə Azərbaycan, Yaponiya, Fransa, İtaliya, Efiopiya misal ola bilər. Belə dövlətlərdə federasiyadan fərqli olaraq vahid konstitusiya, dövlət hakimiyyətinin vahid ali nümayəndəli orqanları, vahid hökuməti, vahid vətəndaşlığı, vahid maliyyə-kredit və pul sistemi və s. olur. Ayrı-ayrı hallarda, milli azlıqlar olduqda unitar dövlətin tərkibinə muxtar dövlət quruluşunun xüsusi statusundan istifadə edən bir və ya bir neçə siyasi ərazi vahidi də daxil ola bilər. Muxtar qurumların mövcudluğu belə dövlətlərin unitarizminə heç bir xələl gətirmir.

  Unitar dövlətin fərqli xüsusiyyətləri

  • Dövlət hakimiyyətinin bütün bütövlüyü əsaslı dövlət səviyyəsində cəmləşir, ərazi vahidləri müstəqillik əldə etmir;
  • Hökumət orqanları vahid iyerarxik sistem şəklində bir mərkəzə tabe olmaqla qurulur (qanunverici orqan bir palatalı quruluşa malikdir);
  • Tək səviyyəli qanunvericilik sistemi (bütün ölkə səviyyəsində vahid konstitusiya mövcuddur);
  • Tək bir vətəndaşlıq varlığı.

  Unitar dövlətlərin növləri

  Dünya xəritəsində unitar dövlətlər

  • Sadə unitar dövlət — tərkibində muxtar qurumlar yoxdur, belə bir dövlətin ərazisi ya inzibati-ərazi bölgüsü yoxdur (Malta, Sinqapur), ya da yalnız inzibati ərazi vahidlərindən ibarətdir (Polşa, Slovakiya, Əlcəzair).
  • Mürəkkəb bir unitar dövlət — bir və ya daha çox muxtar qurumdan ibarətdir.

  Ayrıca, unitar dövlətin inzibati-ərazi vahidlərinin mərkəzi hakimiyyət orqanlarına tabe olmaq dərəcəsindən asılı olaraq bunlar var:

  • Mərkəzləşdirilmiş unitar dövlət mərkəzdən formalaşan yerli hökumətlərin ciddi tabeçiliyidir, müstəqillikləri əhəmiyyətsizdir (Monqolustan, Tayland, İndoneziya).
  • Mərkəzləşdirilməmiş bir unitar dövlət — yerli hökumətlər müstəqil şəkildə əhali tərəfindən formalaşdırılır və idarə olunur, birbaşa mərkəzi hakimiyyət orqanlarına tabe deyillər, lakin hesabatlıdırlar (Böyük Britaniya, İsveç, Yaponiya).

  Federativ dövlət

  Əsas məqalə: Federasiya

  Federativ dövlət (latın dilində “fedus” — “ittifaq” deməkdir) — mürəkkəb ittifaq dövləti olub, bir sıra dövlətlərin və dövlət qurumlarının — federasiya subyektlərinin birliyinin nəticəsidir. Federasiya subyektləri (ştat, torpaq, dövlət) öz xüsusi inzibati-ərazi bölgüsünə malikdirlər. Unitar dövlətdən fərqli olaraq federasiya ali hakimiyyət orqanının iki sisteminə — federal orqanlar və federasiya subyektlərinin müvafiq hakimiyyət orqanlarına, iki növ hüquqi aktlara — federasiya və federasiya subyektlərinin hüquqi aktlarına, həmçinin federasiyanın subyektlərinin vətəndaşlığına malikdir. Federativ dövlətlərə Rusiya Federasiyası, ABŞ, Almaniya və s. aiddir.

  Konfederasiya

  Əsas məqalə: Konfederasiya

  Konfederasiya (latın dilində “konfederasio” — “birlik” deməkdir) — federasiya ilə müqayisədə dövlətlərin bu və ya digər məqsədlərlə müvəqqəti olaraq birləşdiyi, çox da möhkəm olmayan birliyidir ki, burada dövlətlər tam şəkildə müstəqilliklərini saxlayırlar. Federasiya ittifaq dövləti, konfederasiya isə dövlətlər ittifaqıdır. Federasiyanın hüquqi statusu milli qanunvericiliklə müəyyən olunduğu halda, konfederasiyanın hüquqi statusu bir qayda olaraq beynəlxalq hüquqla müəyyən olunur. Lakin burada milli qanunvericiliyin, xüsusilə konstitusiya hüquqi müddəaların da əhəmiyyəti az deyildir. Konfederasiyanın tərkibinə daxil olan dövlətlər beynəlxalq hüququn müstəqil subyekti olaraq qalır və öz dövlət suverenliyini saxlayır. Konfederasiyada federasiyadan fərqli olaraq vahid ərazi yoxdur, onun ərazisi konfederasiya üzvlərinin — ayrı-ayrı dövlətlərin ərazilərindən ibarətdir. Konfederasiyada vahid vətəndaşlıq da yoxdur. İttifaqa daxil olan hər bir ayrıca dövlətin öz vətəndaşlığı var. Konfederasiya subyektlərinin ittifaqdan sərbəst çıxmaq, habelə ittifaq hakimiyyətinin qəbul etdiyi aktları qəbul etməkdən imtina etmək və ya tanımaq hüququ var. Odur ki, konfederasiyanın dövlət quruluş forması hesab edilməsi məqsədə müvafiq deyil.

  Konfederasiya müəyyən məsələlərlə bağlı formalaşdırıldığına görə onun həll etdiyi işlərin predmeti çox da genişsahəli məsələləri əhatə etmir (xarici siyasət, müharibə və sülh məsələləri, vahid ordunun formalaşdırılması, vahid iqtisadi məkanın yaradılması və s.). Konfederasiyanın büdcəsi üçün məcburi surətdə üzvlük haqlarının yığılması imkanı kimi, konfederasiyanın bilavasitə vergi qoymaq hüququ da yoxdur. Onun büdcəsi konfederasiya subyektlərinin könüllü ödəmələri əsasında təşkil olunur. Bir qayda olaraq konfederasiyada vahid pul dövriyyəsi mövcud deyil. Başqa sözlə, bir neçə dövlətin konfederasiyada (federasiyadan fərqli olaraq) birləşməsi bir qayda olaraq yeni dövlətin yaranmasına gətirib çıxarmır. Konfederasiyada dövlətlər, adətən müəyyən məqsədə çatmaq üçün birləşir. Bu zaman onlar öz fəaliyyətlərini əlaqələndirmək üçün xüsusi birgə orqanlar yaradırlar. Bir qayda olaraq onların qərarları konfederasiyaya daxil olan ayrı-ayrı ölkələrin vətəndaşları üçün bu dövlətlərin orqanları tərəfindən təsdiq edildikdən sonra məcburi xarakter daşıyır. Məsələn, 1848-ci ilədək İsveçrə konfederasiya olmuşdur. 1982-ci ildə konfederativ ittifaqda Qambiya və Seneqal birləşmiş, bununla da Seneqambiya konfederasiyası meydana gəlmişdi ki, o da bir neçə ildən sonra süqut etdi. Azərbaycan Respublikası bu gün MDB-yə daxildir ki, bu birliyə konfederasiyanın bir sıra əlamətləri məxsusdur.

  Həmçinin bax

  İstinadlar

  1. ↑Чиркин, 2000
  2. ↑ Морозова Л.А. (2009). Теория государства и права. М.: Изд. Эксмо. 74.
  3. ↑ Черданцев А.Ф. (2002). Теория государства и права: Учебник для вузов. М.: Юрайт-М. 132–133. ISBN 5-7975-0616-5 .

  Avqust 03, 2021
  Ən son məqalələr

  1513

  1514

  1515

  1515-ci il

  1516

  1516-cı il

  1517

  1518

  1519

  151 (dəqiqləşdirmə)

  Ən çox oxunan

  Poyarkova xaçgülü

  Poylu

  Poylu (Samux)

  Poylu (kənd, Ağstafa)

  Poynt-Roberts (Vaşinqton)

  dövlət, quruluşu, formaları, dövlət, quruluşunun, forması, dövlətin, birliyi, təşkil, edən, dövlətlərin, ərazi, təşkili, metodu, dövlətin, daxili, quruluşunu, onun, tərkib, hissələrinə, ərazilərinə, bölünməsini, onların, biri, ilə, münasibətləri, prinsiplərini. Dovlet qurulusunun formasi dovletin ve ya birliyi teskil eden dovletlerin erazi teskili metodu Dovletin daxili qurulusunu onun terkib hisselerine erazilerine bolunmesini ve onlarin bir biri ile munasibetleri prinsiplerini mueyyenlesdirir Federal bir dovletin erazi qurulusunu xarakterize etmek ucun siyasi erazi qurulusu termini daha cox istifade olunur cunki bu dovletin erazi hisseleri arasinda mueyyen musteqilliyin movcudlugunu nezerde tutur Eyni zamanda unitar dovlete munasibetde vahid dovletin dovlet orqanlarinin erazi qurulusunu xarakterize eden inzibati erazi qurulusu termini daha cox istifade olunur Bu terminlerin her ikisi idareetme formasi termininin sinonimidir ve ona eyni mena ile tetbiq olunur 1 Dovlet oz qurulus formasina gore unitar ve federativ ola biler Dovletlerin birlesme formasi onlarin arasinda ittifaq konfederasiya hesab olunur Mundericat 1 Novleri 2 Unitar dovlet 2 1 Unitar dovletin ferqli xususiyyetleri 2 2 Unitar dovletlerin novleri 3 Federativ dovlet 4 Konfederasiya 5 Hemcinin bax 6 IstinadlarNovleri RedakteDovletin terkib hisseleri arasinda suverenliyin movcudlugundan ve ya olmamasindan asili olaraq dovlet qurulusu asagidakilara bolunur Sade forma unitar dovlet Murekkeb forma federasiya konfederasiya Dovletlerarasi birlikler birlikler ve dovletlerin icmalari idareetme formalarina aid deyil eyni zamanda dovlet ve huquq nezeriyyesine dair ekser kurslarda 2 3 bu qurum cercivesinde nezerden kecirilir ve oyrenilir Unitar dovlet RedakteEsas meqale Unitar dovletUnitar dovlet latin dilinde unitas vahid tek demekdir sade besit vahid dovletdir ki onun terkibi bir qayda olaraq inzibati erazi vahidlerinden vilayet mahal rayon departament ve s ibaretdir Unitar dovlete Azerbaycan Yaponiya Fransa Italiya Efiopiya misal ola biler Bele dovletlerde federasiyadan ferqli olaraq vahid konstitusiya dovlet hakimiyyetinin vahid ali numayendeli orqanlari vahid hokumeti vahid vetendasligi vahid maliyye kredit ve pul sistemi ve s olur Ayri ayri hallarda milli azliqlar olduqda unitar dovletin terkibine muxtar dovlet qurulusunun xususi statusundan istifade eden bir ve ya bir nece siyasi erazi vahidi de daxil ola biler Muxtar qurumlarin movcudlugu bele dovletlerin unitarizmine hec bir xelel getirmir Unitar dovletin ferqli xususiyyetleri Redakte Dovlet hakimiyyetinin butun butovluyu esasli dovlet seviyyesinde cemlesir erazi vahidleri musteqillik elde etmir Hokumet orqanlari vahid iyerarxik sistem seklinde bir merkeze tabe olmaqla qurulur qanunverici orqan bir palatali qurulusa malikdir Tek seviyyeli qanunvericilik sistemi butun olke seviyyesinde vahid konstitusiya movcuddur Tek bir vetendasliq varligi Unitar dovletlerin novleri Redakte Dunya xeritesinde unitar dovletler Sade unitar dovlet terkibinde muxtar qurumlar yoxdur bele bir dovletin erazisi ya inzibati erazi bolgusu yoxdur Malta Sinqapur ya da yalniz inzibati erazi vahidlerinden ibaretdir Polsa Slovakiya Elcezair Murekkeb bir unitar dovlet bir ve ya daha cox muxtar qurumdan ibaretdir Ayrica unitar dovletin inzibati erazi vahidlerinin merkezi hakimiyyet orqanlarina tabe olmaq derecesinden asili olaraq bunlar var Merkezlesdirilmis unitar dovlet merkezden formalasan yerli hokumetlerin ciddi tabeciliyidir musteqillikleri ehemiyyetsizdir Monqolustan Tayland Indoneziya Merkezlesdirilmemis bir unitar dovlet yerli hokumetler musteqil sekilde ehali terefinden formalasdirilir ve idare olunur birbasa merkezi hakimiyyet orqanlarina tabe deyiller lakin hesabatlidirlar Boyuk Britaniya Isvec Yaponiya Federativ dovlet RedakteEsas meqale FederasiyaFederativ dovlet latin dilinde fedus ittifaq demekdir murekkeb ittifaq dovleti olub bir sira dovletlerin ve dovlet qurumlarinin federasiya subyektlerinin birliyinin neticesidir Federasiya subyektleri stat torpaq dovlet oz xususi inzibati erazi bolgusune malikdirler Unitar dovletden ferqli olaraq federasiya ali hakimiyyet orqaninin iki sistemine federal orqanlar ve federasiya subyektlerinin muvafiq hakimiyyet orqanlarina iki nov huquqi aktlara federasiya ve federasiya subyektlerinin huquqi aktlarina hemcinin federasiyanin subyektlerinin vetendasligina malikdir Federativ dovletlere Rusiya Federasiyasi ABS Almaniya ve s aiddir Konfederasiya RedakteEsas meqale KonfederasiyaKonfederasiya latin dilinde konfederasio birlik demekdir federasiya ile muqayisede dovletlerin bu ve ya diger meqsedlerle muveqqeti olaraq birlesdiyi cox da mohkem olmayan birliyidir ki burada dovletler tam sekilde musteqilliklerini saxlayirlar Federasiya ittifaq dovleti konfederasiya ise dovletler ittifaqidir Federasiyanin huquqi statusu milli qanunvericilikle mueyyen olundugu halda konfederasiyanin huquqi statusu bir qayda olaraq beynelxalq huquqla mueyyen olunur Lakin burada milli qanunvericiliyin xususile konstitusiya huquqi muddealarin da ehemiyyeti az deyildir Konfederasiyanin terkibine daxil olan dovletler beynelxalq huququn musteqil subyekti olaraq qalir ve oz dovlet suverenliyini saxlayir Konfederasiyada federasiyadan ferqli olaraq vahid erazi yoxdur onun erazisi konfederasiya uzvlerinin ayri ayri dovletlerin erazilerinden ibaretdir Konfederasiyada vahid vetendasliq da yoxdur Ittifaqa daxil olan her bir ayrica dovletin oz vetendasligi var Konfederasiya subyektlerinin ittifaqdan serbest cixmaq habele ittifaq hakimiyyetinin qebul etdiyi aktlari qebul etmekden imtina etmek ve ya tanimaq huququ var Odur ki konfederasiyanin dovlet qurulus formasi hesab edilmesi meqsede muvafiq deyil Konfederasiya mueyyen meselelerle bagli formalasdirildigina gore onun hell etdiyi islerin predmeti cox da genissaheli meseleleri ehate etmir xarici siyaset muharibe ve sulh meseleleri vahid ordunun formalasdirilmasi vahid iqtisadi mekanin yaradilmasi ve s Konfederasiyanin budcesi ucun mecburi suretde uzvluk haqlarinin yigilmasi imkani kimi konfederasiyanin bilavasite vergi qoymaq huququ da yoxdur Onun budcesi konfederasiya subyektlerinin konullu odemeleri esasinda teskil olunur Bir qayda olaraq konfederasiyada vahid pul dovriyyesi movcud deyil Basqa sozle bir nece dovletin konfederasiyada federasiyadan ferqli olaraq birlesmesi bir qayda olaraq yeni dovletin yaranmasina getirib cixarmir Konfederasiyada dovletler adeten mueyyen meqsede catmaq ucun birlesir Bu zaman onlar oz fealiyyetlerini elaqelendirmek ucun xususi birge orqanlar yaradirlar Bir qayda olaraq onlarin qerarlari konfederasiyaya daxil olan ayri ayri olkelerin vetendaslari ucun bu dovletlerin orqanlari terefinden tesdiq edildikden sonra mecburi xarakter dasiyir Meselen 1848 ci iledek Isvecre konfederasiya olmusdur 1982 ci ilde konfederativ ittifaqda Qambiya ve Seneqal birlesmis bununla da Seneqambiya konfederasiyasi meydana gelmisdi ki o da bir nece ilden sonra suqut etdi Azerbaycan Respublikasi bu gun MDB ye daxildir ki bu birliye konfederasiyanin bir sira elametleri mexsusdur Hemcinin bax RedakteDovlet idareetme formalariIstinadlar Redakte Chirkin 2000 Morozova L A 2009 Teoriya gosudarstva i prava M Izd Eksmo 74 Cherdancev A F 2002 Teoriya gosudarstva i prava Uchebnik dlya vuzov M Yurajt M 132 133 ISBN 5 7975 0616 5 Menbe https az wikipedia org w index php title Dovlet qurulusu formalari amp oldid 5995686, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Şəffaflıq Azərbaycan

  Bu tövsiyələr “Şəffaflıq Azərbaycan” təşkilatı tərəfindən Amerika Birləşmiş Ştatları Beynəlxalq İnkişaf Agentiliyinin (USAID) maliyyə dəstəyi əsasında həyata keçirilən İctimai Maraqların Müdafiəsi və Hüquq Məsləhət Mərkəzi (ALAC) layihəsinin ictimai müzakirələr komponenti çərçivəsində hazırlanmışdır və donorların rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.
  Respublikamızda bazar iqtisadiyyatına keçid prosesi ölkə əhalisinin böyük hissəsinin həyat səviyyəsinin kəskin sürətdə aşağı düşməsi ilə müşayiət olunur. Bu amil hamı tərəfindən neqativ hal kimi qiymətləndirilsə də, əhalinin çox hissəsi hələ dövlətin gücünə olan ümidlərini itirməyib.

  Yeni iqtisadi siyasətə keçid tendensiyası sosial təminat sahəsində özünü daha da çox biruzə verir. Nəzərə almaq lazımdır ki, sosial təminat sistemi uzunmüddətli perspektiv üçün işləyən mürəkkəb sistemdir. Keçid dövründə respublikamızın sosial təminat sistemində yaranmış vəziyyət ciddi və prinsipal islahatların aparılmasını tələb edir. Bu islahatlar tələsik tədbirlərin görülməsindən ibarət olmamalı, ciddi şəkildə düşünülmüş, əsaslandırılmış və xarici ölkələrin təcrübəsini özündə əks etdirən konsepsiyaya uyğun həyata keçirilməlidir. Hazırki dövrdə əhalinin müəyyən hissəsinin həyat səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsi, əmək haqqı, pensiya, müavinət və digər ödəmələrin səviyyəsinin real yaşayış minimumu səviyyəsində olmaması öz həllini gözləyən problem kimi mövcuddur. Əhalinin sosial müdafiəsi sistemində islahatların aparılması təcili sürətdə həll edilməli məsələlərdən biridir. Ölkəmizdə yoxsulluğun aradan qaldırılması ilə əlaqədər qanunvericilik sistemində əhəmiyyətli dəyişikliklər baş versə də, o həm hüquqi, həm də iqtisadi münasibətlərdə qeyri-mükəmməl bir sistem olaraq qalmaqda davam edir.

  Pensiya təminatının səviyyəsi ən kəskin problemlərdən biridir və bu bütün dövrlərdə hüquq ədəbiyyatlarında müzakirə edilmiş məsələlərdən biri olmuşdur. Göstərmək lazımdır ki,azad bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə keçid mərhələsində olan respublikamızda pensiya təminatı sistemi çətin və bir qədər böhranlı dövrünü yaşayır. Bu baxımdan,hal-hazırda pensiya təminatinin səviyyəsi iki aspektlə səciyyələnə bilər.Vətəndaşların aldığı əmək pensiyasının də orta məbləği layiqli həyat səviyyəsini təmin iqtidarında deyil.Hazırkı pensiyaların məbləği işçinin keçmiş əmək haqqı ilə zəif şəkildə əlaqələndirilir.Azərbaycan Respublikasının pensiya təminatı sistemi üzrə ən mühüm və vacib məsələlərdən birini pensiya təminatının səviyyəsi, pensiyaların miqdarı və onların müəyyən edilməsinin metodları təşkil edir. Dünya təcrübəsi isə göstərir ki, milli pensiya sisteminin qurulması ancaq ölkənin sosial, iqtisadi və siyasi həyatının və ənənələrinin xüsusiyyətlərini nəzərə alan sosial siyasət konsepsiyası işlənib hazırlandıqdan sonra mümkündür. Belə ki, dövlətin sosial siyasət konsepsiyası ilə pensiya islahatı konsepsiyası paralel şəkildə həyata keçirildikdə, həmin islahatların başlıca məqsədlərindən birinə, yəni hər kəsin, o cümlədən pensiyaçıların layiqli həyat şəraitini təmin edə biləcək səviyyəyə çatdırılmasına nail olunacaqdır. Fikrimizcə, xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, pensiyaçıların layiqli həyat səviyyəsinin təminatlı dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş ümumi təminatlar mexanizminin ayrılmaz hissəsinə çevrilməlidir.

  Dünyanın bir çox ölkələrindəki kimi vətəndaşlarının pensiya təminatı Azərbaycan Respublikasında sosial siyasətinin əsas istiqamətlərindənbiridir. Azərbaycanda sığorta pensiya sisteminin inkişafı dair 2001-ci ildə start verilməsinə baxmayaraq, bu sahədə müəyyən problemlər olaraq qalmaqdadır. Ölkəmizdə vətəndaşların pensiya təminatlarının yaxşılaşdırılması istiqamətində əldə olunan müsbət nailiyyətləri davam etdirmək məqsədilə “2009-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında sığorta-pensiya sisteminin inkişafına dair Dövlət Proqramı”və “2014-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında pensiya təminatı sisteminin islahatı Konsepsiyası” xüsusi əhəmiyyətə malik olmuşdur. Əhalinin sosial müdafiəsi vasitəsi kimi istifadə olunan bu mexanizm və bununla bağlı həyata keçirilən siyasət bütövlükdə mütərəqqi olsa da onun sonrakı dövrlərdə tətbiqi sahəsində çoxsaylı problemlər və qüsurlar ortaya çıxmışdır.

  Son illərdə müvafiq dövlət qurumları tərəfindən sığorta pensiya sistemində xidmət səviyyəsinin artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə istiqamətində bir sıra təşəbbüslər irəli sürülüb. Buraya müraciət mexanizmlərinin effektivləşdirilməsi və şəffaflaşdırılması, korrupsiya hallarına yol verən işçilərinin cəzalandırılması və s. məsələlər daxildir.

  Tədbirin keçirilməsində əsas məqsəd bu sahədə nəzərə çarpan çatışmazlıqları müzakirə etmək, onların həlli istiqamətində atıla biləcək addımları nəzərdən keçirmək olmuşdur. Eyni zamanda vətəndaş cəmiyyəti üzvləri ilə hakimiyyət nümayəndələrinin birgə dialoqunu qurmaq, ictimai müzakirələrin genişləndirilməsinə nail olmaq üçün dəyirmi masanın keçirilməsi məqsədəuyğun hesab edilmişdir.

  Yekunda dəyirmi masanın gedişi zamanı aparılan müzakirələr, səsləndirilən fikirlər, irəli sürülən təkliflər ümumiləşdirilərək tövsiyə halına salınıb və Dövlət Sosial Müdafiəsi Fonduna təqdim edilib.

  Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan qadınların hamiləlik və doğum müddəti ərzində sosial məzuniyyətdən istifadə etmək hüququ təmin edilsin.

  Sosial sığorta stajı— sığortaolunanın xeyrinə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ödənilən əmək fəaliyyəti dövrlərinin ümumi müddətidir.

  Sosial sığorta stajı— sığortaolunanın xeyrinə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ödənilən əmək və (və ya) sahibkarlıq fəaliyyəti dövrlərinin ümumi müddətidir.

  • Qanuna görə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ibarətdir:
  • Sosial sığorta haqqında qanunun 14-cü maddəsinin və 18.11.2014-cü il tarixli Azərbaycan Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun kollegiyasının 4 nömrəli qərarının 5.2-ci bəndinə əsasən əmək müqaviləsi (kontraktı) ilə işləyənlər hesablanmış əmək haqqının 3 faizi miqdarında
  • Sosial sığorta haqqında qanunun 14-cü maddəsinin və 18.11.2014-cü il tarixli Azərbaycan Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun kollegiyasının 4 nömrəli qərarının 5.1-ci bəndinə əsasən əmək müqaviləsi (kontraktı) ilə işləyənlər hesablanmış əməyin ödənişi fondunun və məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan digər gəlirlərin 22 faizi miqdarında.
  • 22% hesablanan sosial sığorta haqqının daha düzgün hesablanması üçün B1 hesabatında “əmək haqqı” xanasından başqa “digər gəlirlər” xanası da əlavə edilsin.
  • “Məcburi dövlət sosial sığorta haqqı” anlayışının Sosial sığorta haqqında qanunda aydın izahı verilsin.
  • əmək haqqı fondu (yəni şirkətin bütün işçilərinin əmək haqqlarının məcmuu məbləği) və
  • əmək haqqı fondundan məcmuu işçilər üçün hesablanan məcburi dövlət sosial sığorta haqqının məcmuu məbləği

  B 3 hesabatı isə illik hesabat olub hüquqi şəxsin DSMF-ə təqim etdiyi aşağıdakı məlumatladır:

  • əmək haqqı fondundan hər işçiyə düşən məcburi sosial sığorta haqqı məbləği
  • 2015-ci il üçün B3 hesabatı təqdim edilərkən cari ilin rübləri üzrə təqdim edilmiş B1 hesabatlarında hesablanmış və ödənilmiş m.d.s.s.h və işçilərin sayından asılı olmayaraq 2014-cü ildə əmək müqaviləsinə xitam verilmiş və ya keçmiş rüblər ərzində m.d.s.s.h. hesablanıb amma ödənilməmiş işçilər barədə müvafiq məbləğlərin sosial sığorta kartına yerləşdirilməsi üçün B3 hesabatında ayrıca bir bənd əlavə olunsun.
  • B1 və B3 hesabatları birləşdirilsin və hesabat dövründən sonra növbəti ayın 20-dək müvafiq dövlət orqanına təqdim edilsin.

  əmək müqaviləsi bağlanıldığı andan yox, əmək müqaviləsi bağlayıb işə başlandığı gündən 1 ay müddətində Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müvafiq məlumatlar təqdim edilsin.

  • Tövsiyə edirik ki,
  • Sığortaedən tərəfindən hesablanmış və ödənilmiş məbləğlərin uçotu barəsində şəffaf, operativ və real rejimdə DSMF-ə məxsus proqram təminatında məlumatların verilsin.
  • Vergilər Nazirliyinin “şəxsi hesab vərəqəsi”ndəki sığorta ödənişləri ilə bağlı uçot şəffaf şəkildə təmin edilsin.

  Dövlətin formaları

  Dövlətin forması onun xarici əlamətlərinin məcmusu kimi bu dövlətdə hakimiyyətin təşkilinin necəliyini, hakimiyyətin necə, hansı orqan və metodlarla həyata keçirildiyini göstərir. Dövlətin forması onun ibarət olduğu üç elementlə xarakterizə olunur: idarəetmə forması, dövlət quruluşu forması və siyasi rejim, yaxud dövlət rejimi.
  1. İdarəetmə forması dedikdə, dövlətin dövlət başçısının hüquqi statusu və ya ali dövlət hakimiyyəti orqanları arasında hakimiyyət səlahiyyətlərinin bölgüsü ilə xarakterizə olunan təşkili forması başa düşülür. Bu baxımdan bütün dövlətlər monarxiya və respublikaya bölünür.
  Monarxiyada ali hakimiyyət tam şəkildə və ya qismən təkhakimiyyətli dövlət başçısının (kral, çar, şah və s.) əlində birləşir. Bu ali hakimiyyət adətən irsi olur. Monarxiya, bir qayda olaraq orta əsrlərin son dövrləri üçün xarakterik olan mütləq monarxiyaya (belə dövlətdə monolit hakimiyyət heç nə ilə məhdudlaşmır) və məhdud monarxiyaya (burada isə dövlət başçısı (monarx) ilə bərabər başqa bir ali orqan məsələn, parlament olur) bölünür. Məhdud monarxiyanın müasir forması parlamentli monarxiyadır. Burada monarxın rolu ancaq formal xarakter daşıyır, dövlətin idarə olunmasında aparıcı rol parlament tərəfindən formalaşan hökumətə məxsusdur. Parlamentli monarxiyaya tipik misal olaraq müasir Böyük Britaniyam göstərmək olar.
  Respublikada hakimiyyətin bütün ali orqanları müəyyən müddət üçün seçilir və ya təşkil olunur. Respublikalar parlamentli və ya prezidentli ola bilər.
  Parlamentli respublikada dövlət başçısı – prezident seçkili vəzifəli şəxsdir. Hökumətin təşkilində də ölkənin idarə edilməsi kimi onun rolu nominal xarakter daşıyır. Baş nazirin başçılıq etdiyi hökumət parlament tərəfindən formalaşdırılır və onun qarşısında siyasi məsuliyyət daşıyır (məsələn, parlament hökumətə etimadsızlıq göstərə bilər ki, bu da hökumətin istefasına gətirib çıxarır). Bununla bərabər parlamentli respublikada dövlət başçısı parlamenti vaxtından əvvəl buraxa bilər. Lakin bu bir qayda olaraq prezidentin şəxsi təşəbbüsü ilə deyil, hökumətin tələbi ilə baş verir. Belə ki, Italiya prezidenti (parlamentli respublika) ölkənin Konstitusiyasına müvafiq olaraq iki müxtəlif pilləli parlamentlərin sədrlərini dinləyərək hər iki, yaxud bir palatam buraxa bilər. Bu hal onların mövqelərində qarşısıalınmaz ziddiyyətlərin mövcud olduğu halda mümkündür. Hal-hazırda parlamentli respublika, artıq adı çəkilən İtaliyadan başqa, Türkiyə, Almaniya, Avstriya və s. bu kimi ölkələr hesab olunur.
  Prezidentli respublika ilk növbədə onunla səciyyələnir ki, prezident dövlət başçısı və hökumət başçısı səlahiyyətlərini daşıyan ali vəzifəli şəxsdir. Dövlət başçısı xalq tərəfindən birbaşa seçilir və odur ki, onun mandatının hüquqi qüvvəsi parlamentin mandatının hüquqi qüvvəsinə bərabər olur. Belə respublikada hökumət prezidentin özü tərəfindən təşkil olunur və parlament qarşısında siyasi məsuliyyət daşımır. Hökumət prezident qarşısında məsuliyyət daşıyır və ona hesabat verir, yalnız prezident qarşısında istefa verir. Xalq tərəfindən seçilən prezidentin, bununla bərabər parlamenti buraxmaq hüququ yoxdur. Prezidentli respublika kimi, məsələn, Amerika Birləşmiş Ştatlarını, Azərbaycan Respublikasını göstərmək olar.
  Bəzi ölkələrdə qarışıq xarakter daşıyan respublika idarə forması mövcuddur, yəni prezidentli respublikanın əlamətləri ilə yanaşı (dövlət başçısı əhali tərəfindən seçilir, icra hakimiyyətinin başçısıdır, hökuməti təşkil edir və s.) parlamentli respublikanın (hökumət parlament qarşısında cavabdehlik daşıyır, prezident tərəfindən parlamentin vaxtından əvvəl buraxılması mümkündür və s.) əlamətlərinin mövcud olduğu ölkələrdir. Qarışıq idarəetmə forması olan ölkələrə Fransanı, Rusiya Federasiyasını aid etmək olar.
  Bir sıra Latın Amerikası ölkələri, Tropik Afrika dövlətləri üçün idarəetmənin başqa forması – super prezidentli respublika xarakterikdir. Onun əsas əlaməti həddən artıq böyüdülmüş və mahiyyət etibarilə nəzarət edilməyən prezident hakimiyyətidir (prezident əhali tərəfindən seçilir, parlamenti buraxmaq, referendum keçirmək və s. hüququ var).

  2. Dövlət quruluşunun forması dedikdə, dövlətin ərazi və ya milli-ərazi təşkili başa düşülür, yəni bu dövlətin ərazisi necə qurulub, hansı hissələrdən ibarətdir və onların hüquqi vəziyyəti necədir.
  Dövlət öz quruluş formasına görə unitar və federativ ola bilər. Dövlətlərin birləşmə forması, onların arasında ittifaq konfederasiya hesab olunur.
  Unitar dövlət (latın dilində «unus» – «vahid», «tək» deməkdir) – sadə, bəsit, vahid dövlətdir ki, onun tərkibi bir qayda olaraq inzibati – ərazi vahidlərindən (vilayət, mahal, rayon, departament və s.) ibarətdir. Unitar dövlətə Azərbaycan, Yaponiya, Fransa, İtaliya, Efiopiya misal ola bilər. Belə dövlətlərdə federasiyadan fərqli olaraq vahid konstitusiya, dövlət hakimiyyətinin vahid ali nümayəndəli orqanları, vahid hökuməti, vahid vətəndaşlığı, vahid maliyyə – kredit və pul sistemi və s. olur. Ayrı-ayrı hallarda milli azlıqlar olduqda unitar dövlətin tərkibinə muxtar dövlət quruluşunun xüsusi statusundan istifadə edən bir və ya bir neçə siyasi ərazi vahidi də daxil ola bilər. Muxtar qurumların mövcudluğu belə dövlətlərin unitarizminə heç bir xələl gətirmir.
  Federativ dövlət (latın dilində «fedus» – «ittifaq» deməkdir) – mürəkkəb ittifaq dövləti olub, bir sıra dövlətlərin və dövlət qurumlarının – federasiya subyektlərinin birliyinin nəticəsidir.
  Federasiya subyektləri (ştat, torpaq, dövlət) öz xüsusi inzibati-ərazi bölgüsünə malikdirlər.
  Unitar dövlətdən fərqli olaraq federasiya ali hakimiyyət orqanının iki sisteminə – federal orqanlar və federasiya subyektlərinin müvafiq hakimiyyət orqanlarına, iki növ hüquqi aktlara – federasiya və federasiya subyektlərinin hüquqi aktlarına, həmçinin federasiyanın subyektlərinin vətəndaşlığına malikdir. Federativ dövlətlərə Rusiya Federasiyası, ABŞ, Almaniya və s. aiddir.
  Konfederasiya (latın dilində «konfederasio» – «birlik» deməkdir) – federasiya ilə müqayisədə dövlətlərin bu və ya digər məqsədlərlə müvəqqəti olaraq birləşdiyi, çox da möhkəm olmayan birliyidir ki, burada dövlətlər tam şəkildə müstəqilliklərini saxlayırlar. Federasiya ittifaq dövləti, konfederasiya isə dövlətlər ittifaqıdır. Federasiyanın hüquqi statusu milli qanunvericiliklə müəyyən olunduğu halda, konfederasiyanın hüquqi statusu bir qayda olaraq beynəlxalq hüquqla müəyyən olunur, lakin burada milli qanunvericiliyin, xüsusilə konstitusiya hüquqi müddəalarında əhəmiyyəti az deyildir. Konfederasiyanın tərkibinə daxil olan dövlətlər beynəlxalq hüququn müstəqil subyekti olaraq qalır və öz dövlət suverenliyini saxlayır. Konfederasiyada federasiyadan fərqli olaraq vahid ərazi yoxdur, onun ərazisi konfederasiya üzvlərinin – ayrı-ayrı dövlətlərin ərazilərindən ibarətdir. Konfederasiyada vahid vətəndaşlıq da yoxdur. İttifaqa daxil olan hər bir ayrıca dövlətin öz vətəndaşlığı var. Konfederasiya subyektlərinin ittifaqdan sərbəst çıxmaq, habelə ittifaq hakimiyyətinin qəbul etdiyi aktları qəbul etməkdən imtina etmək və ya tanımaq hüququ var. Odur ki, konfederasiyanın dövlət quruluş forması hesab edilməsi məqsədə müvafiq deyil.
  Konfederasiya müəyyən məsələlərlə bağlı formalaşdırıldığına görə onun həll etdiyi işlərin predmeti çox da genişsahəli məsələləri əhatə etmir (xarici siyasət, müharibə və sülh məsələləri, vahid ordunun formalaşdırılması, vahid iqtisadi məkanın yaradılması və s.). Konfederasiyanın büdcəsi üçün məcburi surətdə üzvlük haqlarının yığılması imkanı kimi, konfederasiyanın bilavasitə vergi qoymaq hüququ da yoxdur. Onun büdcəsi konfederasiya subyektlərinin könüllü ödəmələri əsasında təşkil olunur. Bir qayda olaraq konfederasiyada vahid pul dövriyyəsi mövcud deyil.
  Başqa sözlə, bir neçə dövlətin konfederasiyada (federasiyadan fərqli olaraq) birləşməsi bir qayda olaraq yeni dövlətin yaranmasına gətirib çıxarmır. Konfederasiyada dövlətlər, adətən müəyyən məqsədə çatmaq üçün birləşir. Bu zaman onlar öz fəaliyyətlərini əlaqələndirmək üçün xüsusi birgə orqanlar yaradırlar. Bir qayda olaraq onların qərarları konfederasiyaya daxil olan ayrı-ayrı ölkələrin vətəndaşları üçün bu dövlətlərin orqanları tərəfindən təsdiq edildikdən sonra məcburi xarakter daşıyır. Məsələn, 1848-ci ilədək İsveçrə konfederasiya olmuşdur. 1982-ci ildə konfederativ ittifaqda Qambiya və Seneqal birləşmiş, bununla da Seneqambiya konfederasiyası meydana gəlmişdi ki, o da bir neçə ildən sonra süqut etdi. Azərbaycan Respublikası bu gün MDB-yə daxildir ki, bu birliyə konfederasiyanın bir sıra əlamətləri məxsusdur.

  Yuxarıda deyilənlərlə bərabər dövlətin idarə olunmasının demokratikliyi və ya antidemokratikliyi nöqteyi-nəzərindən dövlətin formasını xarakterizə etmək olar. Belə dövlət formasının mahiyyəti «siyasi rejim» adlanır.
  Siyasi rejim cəmiyyətdə siyasi azadlıqların səviyyəsi, şəxsiyyətin hüquqi vəziyyəti, dövlət hakimiyyətini həyata keçirmək vasitəsi olan metod və üsullarla (demokratik, antidemokratik) xarakterizə olunur.
  Demokratik rejim vətəndaşlara məxsus geniş hüquq və azadlıqların tanınmasını, müxalifət partiyalarının leqal fəaliyyətini, hökumətin müvafiq seçkilərdə qələbə çalmış partiyalardan təşkil olunmasını və s. nəzərdə tutur.
  Antidemokratik rejim şəraitində insanların hüquq və azadlıqlarının boğulması, dövlətin vətəndaş cəmiyyətinin bütün sferalarına müdaxilə etməsi, hakimiyyətin ali nümayəndəli orqanının (parlamentin) ləğv edilməsi və ya onun oyuncaq idarəyə çevrilməsi, hökumətin hakimiyyəti ələ alan ordu tərəfindən təşkil olunması və s. istisna edilmir.
  Dövlət formasını, onun siyasi rejimini xarakterizə etmək üçün «demokratiya» (xalq hakimiyyəti) anlayışı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu anlayışla dövlət quruluşu məlum olur, buna görə idarəetmə əksəriyyətin iradəsi ilə həyata keçirilir, hakimiyyətin yeganə mənbəyi xalq sayılır. Demokratik dövlətdə qanunvericilik hakimiyyəti əhalinin seçdiyi nümayəndəli orqan (xalq məclisi, parlament) tərəfindən həyata keçirilir. Nümayəndəli orqanlara seçkilər ümumi, bərabər, birbaşa seçki hüququ ilə gizli səsvermə yolu ilə həyata keçirilir. Demokratik dövlətdə insanların hüququ beynəlxalq hüquqla müəyyənləşdirilmiş prinsip və normalara, həmçinin həmin ölkənin konstitusiyasına uyğun olaraq həyata keçirilir.
  Xalq hakimiyyətinin təzahür forması kimi «bilavasitə (birbaşa) demokratiya» və «nümayəndəli demokratiya» anlayışlarını fərqləndirmək lazımdır. Bilavasitə demokratiya o deməkdir ki, xalq dövlət işlərində birbaşa iştirak edir, məsələn, referendum yolu ilə – qanun layihəsi, yaxud başqa mühüm əhəmiyyətli problemlər üzrə öz iradəsini ifadə edir. Nümayəndəli demokratiya – xalqın, dövlətin idarə olunmasında iştirakının elə formasıdır ki, bu zaman o, özünə məxsus olan hakimiyyəti, seçkili orqanlarda təmsil olunan nümayəndələri vasitəsilə həyata keçirir.

  Related posts:

  1. 9 cu sinif kimya metodik vesait pdf
  2. Asif liyeva ziz cfrzadnin yaradıcılığı
  3. Biznes statistikası
  4. Q. mmmdli milli iqtisadiyyatın tnzimlnmsi