7 Kompyuter s? B? K? L? Rinin monitorinqi usullari v

edilməsi üçün istifadə edilir. İkincisi, şəbəkə məhsuldarlığı monitorinqinin müddəti kifayət qədər

Xankəndi

Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyində (AQTA) “Azərbaycan Respublikasında qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə dair 2019-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nda bitki sağlamlığı və fitosanitar nəzarəti üzrə nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası ilə bağlı yaradılan komissiyanın işçi qruplarının iclası keçirilib.

AQTA-dan Azvision.az -a verilən məlumata görə, işçi qruplar tərəfindən Bitki sağlamlığına nəzarət üzrə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, əkintəyinatlı torpaq sahələrində bitki mühafizəsi vasitələrindən və aqrokimyəvi maddələrdən istifadəyə dair monitorinqlərin aparılması, bitki mühafizəsi vasitələrinin qeydiyyatı, dövriyyəsinə və istifadəsinə nəzarət mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

Həmçinin bitki mənşəli məhsullarda aqrokimyəvi maddələrin və pestisidlərin qalıqlarının monitorinqi proqramının hazırlanması və icrasının təmin edilməsi müzakirə edilib.

İclasda beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, bitki sağlamlığı ilə bağlı risklərin təhlili mexanizminin yaradılması, qida məhsullarının təhlükəsizliyi, baytarlıq və fitosanitar nəzarəti obyektləri ilə bağlı mövcud vəziyyətin araşdırılması və bu sahədə problemlərin müəyyənləşdirilməsi, zərərvericilərdən azad zonaların yaradılması, əsas kənd təsərrüfatı bitkilərinin zərərli orqanizmlərdən mühafizəsi üzrə inteqrir mübarizə tədbirləri sisteminin hazırlanması və tətbiqi üzrə məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb. Müzakirə olunan məsələlərlə bağlı təkliflər irəli sürülüb.

Sonda görülən işlərə dair hesabatlılığın ayın sonunadək Komissiya rəhbərinə təqdim edilməsi ilə bağlı tapşırıqlar verilib.

7 Kompyuter s?B?K?L?Rinin monitorinqi usullari v?

ötürülən trafikin həcminin həddindən artıq böyüməsinə gətirib çıxarır.

Bütün bunlar KŞ-in idarə edilməsi, təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və inkişafının

proqnozlaşdırılması məsələlərini aktuallaşdırır və şəbəkə inzibatçılarının KŞ-in effektli idarə

edilməsi üçün qəbul etdikləri qərarlara görə məsuliyyətini həddindən çox artırır. Əksər hallarda

inzibatçılar KŞ-in idarə edilməsi ilə bağlı qərarları onun tam vəziyyəti haqqında informasiyanın

qıtlığı və ya KŞ-də baş verən problemlərin analizi üçün vaxtın məhdudluğu şəraitində qəbul

edirlər. Nəticədə, KŞ-in daim işlək vəziyyətinin təmin edilməsi və xidmət keyfiyyətinin lazımi

səviyyədə saxlanılması çətinləşir. KŞ-in aparat və ya proqram təminatlarında baş verən

nasazlıqlar, çox vacib şəbəkə xidmətlərinin işinin sürətinin aşağı düşməsi və hətta dayanması

xoşagəlməz nəticələrə gətirib çıxara bilər. Məsələn, marşrutlayıcıların işində baş verən

nasazlıqlar və onun işinin pozulması KŞ-in müxtəlif seqmentləri arasında əlaqənin pozulmasına

gətirib çıxara bilər.

Bütün yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq qeyd etmək lazımdır ki, müasir KŞ-in vəziyyəti

daim nəzarətdə saxlanılmalıdır və bunun üçün müntəzəm olaraq şəbəkə monitorinqi

aparılmalıdır. Bu baxımdan, KŞ-də monitorinq sisteminin istifadəsi, onun normal fəaliyyətinin

təmin edilməsi böyük əhəmiyyətə malikdir. Çünki KŞ-in normal fəaliyyətinin təmin edilməsi

mürəkkəb və böyük maddi vəsait tələb edən məsələdir. Bu məsələnin həlli çoxlu sayda müxtəlif

ixtisaslı informasiya texnologiyaları (İT) mütəxəssislərin cəlb edilməsi hesabına mümkündür.

Həmin mütəxəssislər şəbəkə xidmətlərinin əlyetərliliyini təmin etməli, şəbəkənin işini

optimallaşdırmalı, şəbəkə aparat və proqram təminatını tənzimləməli və yeniləşdirməli, şəbəkədə

baş verən insidentləri aşkar edərək onları aradan qaldırmalıdır. Lakin bu hal həm iqtisadi, həm də

fiziki cəhətdən əlverişli deyi, xüsusilə də böyük KŞ-də. Çoxlu sayda İT mütəxəssislərinin

əvəzinə müxtəlif xüsusiləşdirilmiş proqram və aparat vasitələri, şəbəkə monitorinqi və idarəetmə

sistemlərindən istifadə etmək olar.

Buna görə də hazırda KŞ-in monitorinqi üçün müxtəlif istehsalçılar tərəfindən yaradılmış

şəbəkə monitorinqi sistemləri və üsullarından istifadə edilir. Mövcud şəbəkə monitorinqi

sistemləri geniş funksional imkanlara malik olmasına baxmayaraq, KŞ-in idarə edilməsi prosesi

mürəkkəb olaraq qalır və şəbəkə inzibatçısından lazımi səviyyədə bilik, təcrübə və əmək tələb

İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2(4), 2011, 61-70

bəkə monitorinqinin məqsədi və məsələləri

Şəbəkə monitorinqi – xüsusi proqram vasitələrinin köməyi ilə KŞ-in fəaliyyətinə daimi

nəzarət prosesidir. Şəbəkə monitorinqi sistemləri KŞ-də kompyuterlərin (hostların) və şəbəkə

xidmətlərinin daimi fəaliyyətini və əlyetərliliyini təmin etməyə imkan verir. Bu sistemlər

elektron poçt, mobil telefon və s. vasitəsi ilə şəbəkə izibatçısını şəbəkədə baş verən nasazlıqlar,

dayanmalar, təhlükələr haqqında xəbərdar edir.

Şəbəkə monitorinqi KŞ-in idarə edilməsi üçün lazım olan informasiyanın toplanması

funksiyasını yerinə yetirir. Bu monitorinq şəbəkə və şəbəkə idarəetməsinə dair tətbiqi proqramlar

üçün verilənlərin toplanması məqsədilə yaradılmışdır. KŞ optimal qurulsa da, serverlərdə və

istifadəçi kompyuterlərində etibarlı proqram təminatı tətbiq edilsə də, onun vəziyyətinə

avtomatik və fasiləsiz nəzarət etmək vacibdir.

Müasir KŞ-in miqyası böyük olduğu üçün bir neçə seqmentə bölünür və əksər şəbəkə

avadanlıqları KŞ-in müxtəlif hissələrində (seqmetlərində) yerləşir. Adətən bu avadanlıqların

birbaşa birləşmiş terminalları olmadığı üçün, tətbiqi idarəetmə proqramları onların vəziyyətinin

monitorinqini apara bilmir. Bu səbəbdən də KŞ-in şəbəkə avadanlıqlarının vəziyyətinin

yoxlanılması üçün xüsusi şəbəkə monitorinqi üsulları və vasitələri yaradılmışdır.

Şəbəkə monitorinqinin məqsədi KŞ-in idarə edilməsi üçün lazımi informasiyanın

şəbəkənin müxtəlif hissələrindən toplanmasını və istifadəsini təmin etməkdir. Bu məqsədə uyğun

olaraq monitorinq aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilir:

şəbəkə məhsuldarlığının monitorinqi;

şəbəkə səhvlərinin monitorinqi;

şəbəkədən istifadənin monitorinqi.

Bu istiqamətlər KŞ-in idarə edilməsi üçün OSI (Open Systems Interconnect) tərəfindən

təklif edilmiş beş funksional sahəyə aiddir. Digər iki sahə şəbəkə monitorinqinin məqsədi ilə

onlar şəbəkə konfiqurasiyasının və təhlükəsizliyin idarə edilməsi ilə əlaqədardır.

Şəbəkə məhsuldarlığının monitorinqi KŞ-in məhsuldarlığının qiymətləndirilməsini həyata

keçirir. Bu istiqamət üzrə monitorinqlə bağlı, əsasən üç problem mövcuddur. Birincisi, şəbəkə

məhsuldarlığının monitorinqi nəticəsində toplanılmış informasiya, adətən KŞ-in gələcək

genişləndirilməsinin planlaşdırılması və şəbəkədən istifadənin cari problemlərinin müəyyən

edilməsi üçün istifadə edilir. İkincisi, şəbəkə məhsuldarlığı monitorinqinin müddəti kifayət qədər

böyük olmalıdır ki, şəbəkənin fəaliyyət modeli müəyyən edilsin. Üçüncüsü, optimal nəticə əldə

etmək üçün qiymətləndirmə üsulunun seçilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.

KŞ-də qiymətləndirilməsi vacib olan çoxlu sayda parametrlər vardır [1]. Lakin bu şəbəkə

parametrlərinin siyahısının müəyyən edilməsi zamanı onların vacibliyi və iqtisadi səmərəliliyi

nəzərə alınmalıdır. Qiymətləndirilən şəbəkə parametrləri onun xüsusiyyətlərini təsvir edir və

Parametrlərin siyahısı şəbəkə indikatorları adlanır. (Şəbəkə indikatorlarının siyahısı Cədvəl 1-də

Şəbəkə səhvlərinin monitorinqi KŞ-də baş verən səhvlərin müəyyən edilməsi üçün həyata

keçirilir. Şəbəkədə baş verən səhvlərin monitorinqi ilə bağlı, əsasən iki problem mövcuddur.

Birincisi, şəbəkə səhvlərinin monitorinqi şəbəkənin müxtəlif səviyyələrində həyata keçirilir,

çünki şəbəkənin müxtəlif səviyyələrində problem baş verə bilər. Buna görə də problemin baş

verdiyi şəbəkə səviyyəsinin müəyyən olunması vacibdir. İkincisi, şəbəkə səhvlərinin monitorinqi

uzun müddətə qəbul edilmiş normal şəbəkə xarakteristikalarının olmasını tələb edir. KŞ-də

həmişə səhvlər olur, lakin səhvlərin olması həmişə problemin olması demək deyil. Bu

səhvlərdən bəzilərinin həmişə baş verməsi gözlənilir. Məsələn, şəbəkənin əlaqə kanallarında olan

küylər informasiyanın ötürülməsi zamanı səhvlərin meydana çıxmasına səbəb ola bilər. KŞ-də o

zaman problem baş verir ki, səhvlərin sayı birdən-birə həddindən çox artır və onun normal

fəaliyyəti pozulur. Buna görə də, KŞ-in normal fəaliyyəti haqqında qeydiyyatın aparılması

Dölün ürəyinin monitorinqi

Dölün ürək dərəcəsinin monitorinqi körpənizin (dölün) ürək dərəcəsini və ritmini ölçür. Bu yolla həkiminiz körpənizin necə olduğunu görə bilər.

Həkiminiz gec hamiləlik və doğuş zamanı fetusun ürəyinə nəzarət edə bilər. Dölün orta ürək dərəcəsi dəqiqədə 110 ilə 160 vuruş arasındadır. Dəqiqədə 5 ilə 25 vuruş arasında dəyişə bilər. Körpəniz uterusunuzdakı şərtlərə reaksiya verdiyi üçün fetal ürək dərəcəsi dəyişə bilər. Anormal fetal ürək dərəcəsi körpənizin kifayət qədər oksigen almadığını və ya başqa problemlərin olduğunu göstərə bilər.

Dölün ürəyini xarici və daxili izləməyin iki yolu var:

Dölün ürəyinin xarici monitorinqi

Bu üsul körpənizin ürək döyüntülərini qarın vasitəsilə dinləmək və qeyd etmək üçün bir cihazdan istifadə edir. Bir növ monitor Doppler ultrasəs cihazıdır. Tez-tez körpənin ürək dərəcəsini hesablamaq üçün prenatal ziyarətlər zamanı istifadə olunur. Doğuş zamanı fetusun ürək dərəcəsini yoxlamaq üçün də istifadə edilə bilər. Həkim həmçinin doğuş və doğuş zamanı körpənizin ürək dərəcəsini davamlı olaraq yoxlaya bilər. Bunu etmək üçün, ultrasəs probu (transduser) mədənizə əlavə olunur. Körpənizin ürəyinin səslərini kompüterə göndərir. Körpənizin ürək dərəcəsinin tezliyi və nümunəsi ekranda göstərilir və kağız üzərində çap olunur.

Dölün ürəyinin daxili monitorinqi

Bu üsul körpənizin baş dərisinə yerləşdirilən nazik bir teldən (elektroddan) istifadə edir. Tel körpədən serviksdən keçir. Monitora qoşulub. Bu üsul daha yaxşı oxunuşlar verir, çünki hərəkət kimi şeylər ona təsir etmir. Ancaq bu, yalnız hamiləlik dövründə körpəni əhatə edən maye ilə dolu kisənin (amniotik kisə) qırılması və serviks açıq olması halında mümkündür. Xarici monitorinq yaxşı oxunaqlılığı təmin etmirsə, provayderiniz daxili monitorinqdən istifadə edə bilər. Və ya provayderiniz doğuş zamanı körpənizi daha yaxından izləmək üçün bu üsuldan istifadə edə bilər.

Doğuş zamanı həkiminiz uterus daralmalarınızı və körpənizin ürək dərəcəsini izləyəcək. Provayderiniz nə qədər tez-tez sancılar olduğunuzu və nə qədər davam edəcəyini təyin edəcək. Dölün ürək döyüntüləri və sancılar eyni vaxtda qeydə alındığından, bu nəticələrə birlikdə baxmaq və müqayisə etmək olar.

Provayderiniz dölün ürəyinin daxili monitorinqini apararkən uterusunuzdakı təzyiqi yoxlaya bilər. Bunu etmək üçün o, uşaqlıq boynunuzdan və uterusunuza nazik bir boru (kateter) qoyur. Kateter uterusdakı təzyiq göstəricilərini monitora göndərir.

Niyə fetal ürək monitorinqinə ehtiyacım ola bilər?

Yüksək riskli hamiləliyiniz varsa, fetusun ürək döyüntüsünün monitorinqi xüsusilə faydalıdır. Əgər diabet və ya yüksək qan təzyiqiniz varsa, hamiləliyiniz yüksək risk altındadır. Körpəniz lazım olduğu kimi inkişaf etməsə və ya böyüməsə, bu da yüksək risk altındadır.

Dölün ürək dərəcəsinin monitorinqi vaxtından əvvəl doğuş dərmanlarının körpənizə necə təsir etdiyini görmək üçün istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar əməyin vaxtından əvvəl başlamasının qarşısını almaq üçün istifadə olunur.

Dölün ürək dərəcəsinin monitorinqi digər testlərdə istifadə edilə bilər, o cümlədən:

• Stresssiz test. Bu, körpəniz hərəkət edərkən fetusun ürək dərəcəsini ölçür.
• Büzülmə stress testi. Bu, fetusun ürək dərəcəsini, uterusun daralmalarını ölçür. Sancılar dərman və ya digər üsullarla başlayır.
• Biofiziki profil(BPP). Bu test qeyri-stress testini ultrasəs ilə birləşdirir.

Doğuş zamanı fetal ürək dərəcəsinə təsir edə biləcək şeylər:

• Uterus sancılar
• Doğuş zamanı sizə verilən ağrı dərmanı və ya anesteziya
• İş zamanı sınaqlar aparılır
• İşin ikinci mərhələsində sürüşdürün

Həkiminizin fetal ürək dərəcəsi monitorinqindən istifadə etmək üçün başqa səbəbləri ola bilər.

Fetal Ürək Monitorinqinin Riskləri Nələrdir?

Bu test üçün heç bir radiasiya istifadə edilmir. Konvertor adətən heç bir narahatlığa səbəb olmur.

Transduserləri yerində saxlayan elastik bantlar bir az narahat ola bilər. Bunlar tələb olunduqda sıfırlana bilər.

Bəzi növ fetal ürək dərəcəsi monitorinqi zamanı hərəkətsiz yatmalısınız. Doğuş zamanı yataqda qalmağınız lazım ola bilər.

Daxili monitorinqlə, elektrod uterusa daxil edildikdə yüngül narahatlıq hiss edə bilərsiniz.

Daxili monitorinq risklərinə körpənizin baş dərisinin və ya bədənin digər hissələrinin infeksiyası və göyərmələri daxildir.

Qeyd: etməlisən yox HİV pozitivsinizsə, dölün ürək döyüntüsünü daxili nəzarət edin. Bunun səbəbi infeksiyanı körpənizə ötürə biləcəyinizdir.

Xüsusi sağlamlıq vəziyyətinizdən asılı olaraq başqa riskləriniz də ola bilər. Prosedurdan əvvəl, narahatlığınız barədə provayderinizlə danışdığınızdan əmin olun.

Bəzi şeylər fetal ürək dərəcəsi monitorinqinin nəticələrinin daha az dəqiq olmasına səbəb ola bilər. Bunlara daxildir:

• Ananın piylənməsi
• Körpənin və ya ananın mövqeyi
• Həddindən artıq amniotik maye (polihidramnioz)
• Uşaqlıq boynu genişlənməyib və ya amniotik kisə qırılmayıb. Daxili monitorinqi həyata keçirmək üçün hər ikisi edilməlidir

Fetal Ürək Monitorinqinə Necə Hazırlaşıram?

• Həkiminiz sizə proseduru izah edəcək. Ona prosedurla bağlı suallar verin.
• Sizdən prosesdən keçməyə icazə verən razılıq formasını imzalamağınız tələb oluna bilər. Formanı diqqətlə oxuyun və aydın olmayan bir şey varsa suallar verin.
• Dölün ürəyinin monitorinqi üçün razılıq forması doğuş və doğuş üçün ümumi razılığın bir hissəsi ola bilər.
• Hər hansı bir dərmana, lateksə, lentə və ya anesteziyaya qarşı həssas və ya allergik olduğunuzu həkiminizə bildirin.
• Dölün ürək dərəcəsinin monitorinqi başqa bir monitorinq testi ilə aparılırsa, sizdən testdən əvvəl yemək tələb oluna bilər. Bu, körpənizin daha aktiv olmasına kömək edə bilər.
• Daxili cihaz daxil edilməzdən əvvəl amnion kisəsi qırılmalı və uşaqlıq boynunuz bir neçə düym genişləndirilməlidir.
• Hazır olmaq üçün provayderinizin hər hansı digər təlimatlarına əməl edin.

Dölün ürəyini izləyərkən nə baş verir?

Siz həkiminizin ofisində və ya xəstəxanada qalma müddətinin bir hissəsi kimi fetal ürək dərəcəsini izləyə bilərsiniz. Testin aparılma üsulu vəziyyətinizə və sağlamlıq xidmətinizin təcrübəsinə görə dəyişə bilər.

Ümumiyyətlə, fetal ürək dərəcəsinin monitorinqi bu prosesi izləyir:

Dölün ürəyinin xarici monitorinqi

1. Prosedurun növündən asılı olaraq, sizdən beldən aşağı soyunma tələb oluna bilər. Və ya bütün paltarlarınızı çıxarıb xəstəxana xalatı geyinməli ola bilərsiniz.
2. İmtahan masasında arxası üstə uzanacaqsan.
3. Həkim mədəyə şəffaf bir gel qoyacaq.
4. Provayder çeviricini dərinizə sıxır. Provayder, fetusun ürək döyüntüsünü tapana qədər onu təxirə salacaq. Doppler və ya elektron monitor ilə dölün ürək döyüntüsünün səsini eşidə bilərsiniz.
5. Doğuş zamanı provayder sizin vəziyyətinizə və körpənizin vəziyyətinə əsasən dölün ürək dərəcəsini vaxtaşırı və ya davamlı olaraq yoxlaya bilər.
6. Davamlı elektron monitorinq üçün provayder transduseri kabel vasitəsilə monitora qoşur. Transduceri yerində saxlamaq üçün ətrafınıza geniş elastik qayış sarılır.
7. Provayder fetusun ürək dərəcəsini qeyd edir. Davamlı monitorinq ilə, fetal ürək nümunəsi kompüter ekranında göstərilir və kağız üzərində çap olunur.
8. Xarici xarici fetal ürək dərəcəsi monitorinqi ilə yataqdan qalxa bilməyəcəksiniz.
9. Proses başa çatdıqdan sonra provayder geli silir.

Dölün ürəyinin daxili monitorinqi

1. Sizdən soyunmağınız və xəstəxana xalatı geyinməyiniz tələb olunacaq.
2. İş çarpayısında uzanacaqsınız. Ayaqlarınız və ayaqlarınız pelvik müayinə kimi dəstəklənir.
3. Həkiminiz nə qədər genişləndiyinizi görmək üçün əlcəkli əllə vaginal müayinə edəcək. Bu bir az narahat ola bilər.
4. Əgər amniotik kisə hələ də toxunulmazdırsa, həkiminiz membranları açmaq üçün bir vasitə istifadə edə bilər. Vajinanızdan isti mayenin axdığını hiss edəcəksiniz.
5. Həkiminiz boynunun açılması ilə körpənin əlcəkli barmaqları olan hissəsini hiss edəcək. Bu adətən körpənin başı olur.
6. Provayder vajinanıza nazik bir boru (kateter) daxil edir. O, kateterin ucuna körpənin baş dərisinə kiçik bir tel qoyacaq. O, körpənin dərisinə yumşaq bir şəkildə bükür.
7. Provayder kateteri çıxarır və teli körpənin baş dərisinə qoyur.
8. Provayder kabeli monitor kabeli ilə birləşdirir. O, budunuzun ətrafında bir bantla onu yerində tutacaq.
9. Davamlı daxili fetal ürək dərəcəsi monitorinqi ilə yataqdan qalxa bilməyəcəksiniz.
10. Körpə doğulduqdan sonra provayder teli çıxarır.

Dölün ürək dərəcəsini izlədikdən sonra nə baş verir?

Dölün ürəyinin xarici monitorinqindən sonra xüsusi qayğıya ehtiyacınız yoxdur. Həkiminiz sizə əksini bildirməsə, normal pəhrizinizə və fəaliyyətinizə qayıda bilərsiniz.

Dölün ürək döyüntüsünün daxili monitorinqindən sonra həkiminiz körpənizin baş dərisini infeksiyalar, qançırlar və ya kəsiklər üçün yoxlayacaq. Provayder saytı antiseptiklə təmizləyəcək.

Vəziyyətinizdən asılı olaraq həkiminiz əlavə göstərişlər verə bilər.

Növbəti addımlar

Test və ya prosedura razılıq verməzdən əvvəl aşağıdakıları bildiyinizə əmin olun:

• Testin və ya prosedurun adı
• Test və ya prosedura sahib olduğunuzun səbəbi
• Nəticələri gözləmək və nəyi nəzərdə tutur
• Test və ya prosedurun riskləri və faydaları
• Mümkün yan təsirlər və ya ağırlaşmalar hansılardır
• Testi və ya proseduru nə vaxt və harada keçirməli
• Testi və ya proseduru kim həyata keçirəcək və onların ixtisasları nədir?
• Test və ya prosedurunuz olmasaydı nə olardı?
• Düşünmək üçün hər hansı alternativ testlər və ya prosedurlar
• Nəticələri nə vaxt və necə əldə edəcəksiniz
• Hər hansı bir sualınız və ya probleminiz varsa, testdən və ya prosedurdan sonra kimə zəng etməlisiniz
• Test və ya prosedur üçün nə qədər ödəməlisiniz?