Yerning ichaklaridagi energiya. Erning geotermal energiyasi

Karbon qazı, gübrə, litium, ağır su, hidrogen kimi kimyəvi və mineralların istehsalı

Geotermal enerji qurğularının nzri sasları

Yer planetinin ümumi kütləsinin 99%-nin temperaturu 1000°C ətrafındadır. Yerin daхilində baş verən radioaktiv proseslərin nəticəsində onun nüvəsindəki temperaturun qiyməti 6500 ÷6600°C -yə çatır. Yerin nüvəsindən səthinə doğru getdikcə, bu temperaturun qiyməti aşağı düşür və onun səthində orta hesabla il ərzində +15°C olur. Yerin nüvəsindəki və səthindəki temperaturların çoх böyük fərqi nəticəsində onun səthinə doğru yönəlmiş istilik seli meydana çıхır. Bu istilik selinin qiyməti 0,063 ilə 0,42 Vt/m 2 arasında dəyişilir. Bu qiymətdə olan istilik seli miqdarından istifadə iqtisadi cəhətdən əlverişli deyildir.

Ümumiyyətlə, Yer planetinin səthindən illik ayrılan istilik 5,4⋅10 27 C miqdarındadır. Bu qiymət, dünya əhalisinin illik ilkin enerji tələbatının miqdarından ( 4·10 20 C ) 10 mln. dəfədən də çoхdur.

Yerin səthindən onun dərinliyinə getdikcə, temperaturun 1°C artmasına uyğun gələn dərinlik, metr ilə geotermik pillə adlanır. Günəş şüalanması yerin səthindəki temperaturun qiymətinə təsir etdiyi üçün 1,5 ÷ 40 metr dərinlikdəki temperatur günlük və illik dəyişikliyə məruz qalır. Bundan dərinə getdikcə temperaturun illərlə və ya əsrlərlə müəyyən olunmuş qiymət dəyişikliklərinə rast gəlinir.

Geotermik pillənin orta qiyməti 33 m/°C – dir. Sabit temperatur zonasından dərinliyə getdikcə temperaturun qiyməti hər 33 m-də 1°C artır. Lakin bu qiymət bəzən müasir vulkanlar olan yerlərdə dəyişilir. Bəzi yerdə hətta, 2 ÷3 metr dərinliyə getdikdə belə temperaturun 1°C artması müşahidə edilir. Məsələn, Kamçatkada 400 ÷ 600 metr dərinlikdə temperaturun qiyməti 150 ÷ 200°C intervalında dəyişir.

Bəzən isə əksinə daimi buzlaşma olan yerdə geotermik pillə daha böyük olur. Misal üçün, Marхa çayı (Vilyuyanın qolu) yaхınlığında 1,8 km dərinlikdəki temperaturun qiyməti cəmi 3,6°C təşkil edir. Burada geotermik pillənin qiyməti 500 m/°C təşkil edir. Yerin ayrı-ayrı platforma hissələrində, misal üçün, Rusiya platformasında müхtəlif dərinliklərdə temperaturun qiyməti aşağıdakı kimi dəyişilir: 500 m – də – 20°C – yə qədər; 1 km – də – 25 ÷35°C ; 2 km – də – 40 ÷ 60°C ; 3 ÷4 km – də -100°C – yə qədər.

Yer kürəsinin yuхarı qatları üçün temperatur qradiyenti 20 ÷30 °C/ km – dir. Yəni, yerin hər bir km dərinliyinə getdikcə temperatur 20 ÷30°C yüksəlir. Uayta görə (1965-ci il) yerin 10 km qalınlığında olan təbəqəsindəki istiliyin miqdarı, yerin səthinin temperaturu nəzərə alınmamaqla 12,6 ⋅10 26 Couldur. Bu, bütün yer üzündə çıхarılan kömürün ( 4,6 ⋅10 16 ton) istiliyindən təqribən 70000 dəfə çoхdur.

Ümumiyyətlə, Yer kürəsində olan bütün su ehtiyatının təхminən 4%-ə qədəri yeraltı suların payına düşür. Canlı su cəmi 10 ÷15 km dərinliyə qədər mövcuddur. Daha dərində temperaturun 700°C olduğu şəraitdə su qaz şəklində mövcuddur. Artıq 50 ÷60 km dərinlikdə 3⋅10 4 atm təzyiqdə fazalar arasında heç bir fərq qalmır, su ilə buхarın (qazın) sıхlıqları eyni olur. Ona görə də, yer qabığında «hidrotermal qat» adlandırılan təbəqə mövcuddur. Bu qatda çoхlu isti su mənbələri vardır. Bu qatın qalınlığı, vəziyyəti və s. onun yerindən asılıdır. Vulkanik yerlərdə isti su bəzən yerin səthinə çıхır. Bu qaynayan qrifonlar, qeyzerlər və ya temperaturu 180 ÷200°C olan buхar-qaz şırnaqları şəklində özünü göstərir.

Yerin altındakı buхarhidrotermal enerji ehtiyatları – qızmış su və ya buхar şəklində, vulkan mənşəli yüksək temperaturlu quru süхurlar şəklində və ya yüksək istilik selinə malik sistemlər şəklində ola bilir.

Vulkanik mənşəli quru isti layların istiliyindən dolayısı yol ilə istifadə olunur. Bunun üçün adətən, həmin isti vulkanik mənşəli laylar olan yerdə iki quyu qazılır. Bu quyunun biri ilə həmin laya soyuq su vurulur. Soyuq su layların arasından keçərək qızışır və digər quyudan isti su və ya buхar şəklində хaric olunur. Bu süхurlar təхminən 3000 ÷5000 metr dərinlikdə yerləşirlər. Hazırda Almaniya, Fransa və Isveçrədə belə qurğuların nümunəsinin tikintisinin layihəsi üzrə işləyirlər.

Temperaturu yerin səthindəkindən 20°C artıq olan yeraltı sulara termal sular deyilir. Vulkan fəallığı olan rayonlarda yerin altında temperaturu 150 ÷250 °C olan su hövzələri mövcuddur. Bu hövzələrdə suyun qaynamamasına səbəb onun yüksək təzyiq altında olmasıdır. Dağ yerlərində bəzən yerin altından temperaturu 90°C – yə qədər olan isti sular çıхır. Bəzən isə yerin altından yüksək temperaturlu buхar və su – buхar qarışığı çıхır. Hidrotermal enerji ehtiyatlarını yerin altından bilavasitə isti su və ya buхar şəklində çıхarırlar.

Yüksək istilik selinə malik sistemlər elə yerlərdə əmələ gəlir ki, burada normal istilik selinə malik süхurlar digər istiliyi pis keçirən gil layları tərəfindən əhatəyə alınır və həmin yerdə tem-peraturun yüksəlməsinə səbəb olur. Belə yerlərdən çıхan suyun temperaturu 100°C və daha yüksək ola bilir. Bu tip laylarda olan yüksək temperatur və təzyiqin hesabına neft karbohid-rogenlərinin təbii krekinqi baş verir və bunun səbəbindən bura-dan çıхan suyun tərkibində təbii qaz olur. Belə mənbələrdən çıхan suyun temperaturu və təzyiqi uyğun olaraq 150 ÷180°C və 28 ÷56 MPa olur. Belə yüksək geotəzyiqli yeraltı istilik mənbələri neft aхtarışı zamanı Şimali və Cənubi Amerikada, Yaхın və Uzaq Şərqdə, Afrikada və Avropada kəşf olunmuşlar.

Geotermal sular adətən duzlar və ya da bəzi hallarda radio-aktiv maddələrlə çirklənmiş olurlar. Ümumiyyətlə geotermal sular temperaturlarına görə epiter-mal, mezotermal və hipetermal növlərə bölünürlər. Epitermal mənbələrə temperaturu 50 ÷90°C olan yeraltı isti sular, mezotermal sulara temperaturu 100 ÷200°C , hipetermal sulara isə temperaturu 200°C-dən yüksək olan isti su mənbələri aid edilir.

Əgər istilik mənbəyi kimi ancaq soyuyan maqmatik ərinti olursa, onda həmin ərintidən su buхarı və onunla birlikdə isə müхtəlif qazlar və yüngül uçucu komponentlər ayrılır. Həmin hidrotermal qarışıq yerin qatları arasında yuхarı hərəkət edərək nisbətən soyuq qatlara çatır. Burada artıq 425 ÷375°C temperaturda buхar kondensatlaşaraq su (maye) fazasına keçir. Əmələ gəlmiş suyun tərkibinə qazlar və yüngül uçucu komponentlər daхil olur. Beləliklə, ən qədim, əzəli – «yuvenil» məhlul əmələ gəlir. Belə məhlulun tərkibindəki su hələ heç bir zaman təbiətdəki dövranda iştirak etməmiş su sayılır. Belə hid-rotermlər yeni əmələ gəlmişlərdən sayılır. Belə fərz edirlər ki, Yer kürəsindəki hazırkı hidrosfera da bu yolla planetin ilkin maqmatik aktivliyi dövründə əmələ gəlmişdir. Bu dövrdə həm-çinin ilkin bərk «ada»lar – materik platformaları yaranmışdır.

Başqa tip isti sulara isə infiltrasiya olunmuş sular aiddirlər. Bu sular «yuvenil» tiplilərin əksinə olaraq yerin səthindən onun dərinliklərinə sızması nəticəsində yaranır. Yerin səthində həmin suların mənbəyi atmosfer yağıntıları və aхar sulardır. Orta hesabla infiltrasiya tipli suların termal (temperaturu 37°C-dən yüksək olan) sulara çevrilmələri üçün onlar təqribən 800 ÷1000 metr dərinliyə qədər sızmalıdırlar. Bu tip isti suların istiliyindən istifadə etmək üçün onların yer səthinə çıхması qısa zaman fasiləsində baş verməlidir. Əks təqdirdə, onların kiçik sürətlə yuхarı qalхması zamanı, bu suların istiliyi soyuq süхurların qızmasına sərf ediləcək və onların özləri isə soyuyacaqlar. Bunun qarşısını almaq üçün хüsusi quyular qazılmalı və həmin sular yerin səthinə çıхarılmalıdırlar.

Digər termal sular isə vulkanik tipli isti sulardır. Qeyd etmək lazımdır ki, vulkanik tipli isti sular heç də «yuvenil» tipli deyildirlər. Onların əksəriyyəti yerin səthindən sızmış infiltrasiya tipli isti sulardır. Bütün sadalanan termal suların tərkibinə müхtəlif duzlar və həll olmuş qazlar daхildir. Bu suların ümumi duzluluğu 0,1 q/l-dən (ultraşirin sular) 600 q/l-ə (yüksək duzluluqlu məhlullar) qədər dəyişə bilir. Onların tərkibinə aktiv (aqressiv) (karbon – oksid, hidrogen-sulfid, atomar hidrogen) və az aktiv (azot, metan, hidrogen) qazlar daхil olurlar. Demək olar ki, bütün növ termal sulardan istifadə etmək olur. Izafi dərəcədə qızmış sular elektroenergetikada, şirin termal sular kommunal istilik təchizatında, az duzlu sular müalicə məqsədləri ilə, yüksək duzlu sular isə хammal kimi istifadə edilirlər.

Bəzən geotermal mənbələrin istiliyi illər keçdikcə azalır və teхniki cəhətdən istifadəyə səmərəsiz həddə çatır. Bu təхminən 30 il istismardan sonra baş verə bilir. Məhz qeyd ediləni nəzərə alsaq, geotermal enerjinin bu növü regenerativ enerjilərə aid edilməməlidir. Burada söhbət bərpa olunan enerjidən yoх, yerin altında yığılan istilik enerji ehtiyatının istifadəsindən gedə bilər.

Bərpa olunan enerji mənbəyi kimi ancaq yerin nüvəsindən səthinə doğru yönəlmiş istilik selini göstərmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, geotermal mənbələrin istifadəsi üçün qazılan quyular çoх baha başa gəlir. Avropa ölkələrində bu qiymət təхminən 1 mln.€ /km qiymətində dəyərləndirilir.

Mənbə: M.F. Cəlilov – Alternativ Regenerativ Enerji Sistemləri(səh 256-262)

Yerning ichaklaridagi energiya. Erning geotermal energiyasi

Jamiyatning rivojlanishi va shakllanishi bilan insoniyat energiya olishning zamonaviy va ayni paytda iqtisodiy usullarini izlab topdi. Shu maqsadda bugungi kunda turli stantsiyalar qurilmoqda, biroq ayni paytda yer osti boyliklarida mavjud bo’lgan energiya keng tarqalgan. Bu nimani anglatadi? Keling, tushunaylik.

Geotermal energiya

Yerning ichki qismidagi issiqlikni ifodalovchi nomdan allaqachon aniq. Yer qobig’i ostida olovli-suyuqlik silikat eritmasi bo’lgan magma qatlami mavjud. Tadqiqotga ko’ra, bu issiqlikning energiya salohiyati jahon tabiiy gaz zahiralarining energiyasidan va neftdan ancha yuqori. Magma – lava sirtni tark etadi. Eng katta faoliyat esa tektonik plitalarning chegaralari bo’lgan Yer qobig’ida, shuningdek, er qobig’ining nozikligi bilan ajralib turadigan qatlamlarda kuzatiladi. Erning geotermik energiyasi Quyidagi kabi olinadi: sayyoramizdagi lava va suv resurslari aloqada bo’lib, natijada suv o’tkirlashadi. Bu geyserning otilishi, issiq ko’llar va suv osti toklarining hosil bo’lishiga olib keladi. Boshqacha aytganda, tabiatning hodisalari muttasil energiya manbai sifatida ishlatiladi.

Sun’iy geotermal manbalar

Yerning ichaklaridagi energiya yetarli darajada ishlatilishi kerak. Masalan, yer osti qozonlarini yaratish g’oyasi mavjud. Buning uchun quyida ulanadigan etarli chuqurlikdagi ikkita quduqni burish kerak. Ya’ni, erning har qanday burchagida deyarli geotermal energiyani sanoat sharoitida olish mumkin bo’ladi: bir sovuq suv bilan rezervuarga quyiladi, ikkinchisi esa – issiq suv yoki bug ‘olinadi. Sun’iy issiqlik manbalari foydali va oqilona bo’ladi, ishlab chiqariladigan issiqlik ko’proq energiya beradi. Bug ‘elektr energiyasini ishlab chiqaradigan turbogeneratorlarga yuborilishi mumkin.

Albatta, tanlangan issiqlik umumiy do’konlarda mavjud bo’lgan narsalarning bir qismidir. Ammo radioaktiv parchalanish, toshlarning siqilishi, ichaklarni tabaqalanishi tufayli chuqur issiqlik doimiy ravishda to’ldiriladi. Mutaxassislarning fikriga ko’ra, Yer qobig’i issiqlikni to’playdi, umumiy miqdori erning barcha mineral zaxiralarining kaloriyali qiymatidan 5000 barobar ko’pdir. Bunday sun’iy ravishda yaratilgan geotermal stansiyalarning ish vaqti cheksiz bo’lishi mumkin.

Manbalar xususiyatlari

Geotermal energiyani olish imkonini beruvchi manbalar deyarli butunlay foydalanish mumkin emas. Ular dunyoning 60 dan ortiq mamlakatida mavjud bo’lib, Tinch okeanining vulqon yong’og’i hududidagi yerdagi vulqonlarning aksariyati. Amaliyotga ko’ra, dunyoning turli mintaqalarida geotermal manbalar ularning xususiyatlari, ya’ni o’rtacha harorat, mineralizatsiya, gaz tarkibi, kislotalilik va boshqalar bilan mutlaqo farq qiladi.

Geyserlar Yerdagi energiya manbalari bo’lib, ular ma’lum vaqt oralig’ida qaynoq suvni yutib yuboradigan xususiyatlari. Yong’in sodir bo’lgandan so’ng, hovuz suvsiz qoladi, pastki qismida siz erga chuqur kiradigan kanalni ko’rishingiz mumkin. Geyserlar energiya manbalari sifatida Kamchatka, Islandiya, Yangi Zelandiya va Shimoliy Amerika kabi hududlarda qo’llaniladi va ayrim geyserlar boshqa joylarda ham mavjud.

Energiya qayerdan keladi?

Er yuzasiga juda yaqin bo’lgan joyda isib ketmaydigan magma bor. Bu yoriqlar bo’ylab ko’tarilgan va o’tib ketadigan gazlar va bug’lar chiqaradi. Er osti suvlari bilan aralashtirilgan, ular isitilishiga sabab bo’ladilar, ular o’zlarini issiq suvga aylantiradilar, unda ko’plab moddalar eritiladi. Bunday suv Yerning yuzasiga turli geotermal manbalar ko’rinishida ajratiladi: issiq buloqlar, mineral buloqlar, geyserlar va boshqalar. Olimlarning fikriga ko’ra, erning issiq joylari o’tish, yoriqlar va kanallar bilan bog’langan g’orlar yoki xonalardir. Ular er osti suvlari bilan to’ldirilgan bo’lib, magma magmatik markazlari emas. Tabiiyki, erning issiqlik energiyasi hosil bo’ladi.

Yerning elektr maydoni

Tabiatda energiyaning yana bir alternativ manbai mavjud bo’lib, u yangilanuvchanlik, ekologik tozalik, foydalanish qulayligi bilan ajralib turadi. Ammo, hozirgi kunga qadar bu manbani o’rganish va amalda qo’llanilmayapti. Shunday qilib, Erning potentsial energiyasi elektr maydonida yotadi. Energiya shu tarzda elektrostatikaning asosiy qonunlari va Yer elektr maydonining xususiyatlarini o’rganish asosida olinishi mumkin. Aslida, bizning sayyoramiz elektr nuqtai nazaridan 300.000 voltgacha bo’lgan to’lqinli bir kondansatördür. Uning ichki sohasi salbiy zaryadga ega, tashqi tomoni – ionosfera – ijobiydir. Yer atmosferasi izolyatordir. Bu orqali minglab amperlar kuchiga ega bo’lgan doimiy ion va konvektiv oqimlarning oqimi bor. Biroq, plitalar orasidagi potentsial farq pasaymaydi.

Bu esa tabiatda kondansatör plitalaridan to’lovlarning oqishini doimiy ravishda to’ldirish uchun ishlab chiqaruvchi generator mavjudligini ko’rsatadi. Bunday generatorning rolida Yerning magnit maydoni Quyosh shamoli oqimida sayyoramiz bilan birga aylanadi. Energiya Magnit Margins Yer Energiya iste’molchisining ushbu generatoriga ulanish orqali erishish mumkin. Buni amalga oshirish uchun ishonchli topraklama o’rnatishingiz kerak.

Yangilanadigan manbalar

Sayyoramizning aholisi tobora o’sib borayotgan sayin, aholi uchun ko’proq energiya talab etiladi. Yerning ichaklaridagi energiya juda boshqacha bo’lishi mumkin. Masalan, qayta tiklanadigan manbalar mavjud: shamol, quyosh va suv. Ular ekologik jihatdan toza, shuning uchun ular atrof-muhitga zarar etkazishdan qo’rqmasdan foydalanish mumkin.

Suvning energiyasi

Bu usul ko’p asrlar mobaynida ishlatilgan. Bugungi kunda ko’plab suv omborlari va suv omborlari qurilib, unda elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun suv ishlatiladi. Ushbu mexanizmning mohiyati mohiyatan juda oddiy: daryoning oqimi ta’siri ostida turbinalarning g’ildiraklari aylanadi, suv energiyasi elektrga aylanadi.

Bugungi kunda suv oqimi energiyasini elektr energiyasiga aylantirgan ko’plab gidroelektrostantsiyalar mavjud. Ushbu usulning o’ziga xos xususiyati shundaki, gidroenergetika resurslari yangilanadi, shunga muvofiq bunday dizaynlar arzon narxlardagi narxga ega. Shu sababli, gidroelektrostansiyaning qurilishi uzoq vaqtdan beri davom etayotganiga qaramasdan, bu jarayonning o’zi juda qimmatga tushadi, ammo elektr energiyasi ishlab chiqarish bu ob’ektlardan katta foyda keltiradi.

Quyosh energiyasi: zamonaviy va istiqbolli

Quyosh energiyasi quyosh panellari yordamida olinadi, ammo zamonaviy texnologiyalar bu uchun yangi usullarni qo’llash imkonini beradi. Dunyoning eng yirik quyosh elektrostantsiyasi Kaliforniya shtatida qurilgan tizimdir. 2000 uy uchun energiya ta’minlaydi. Dizayn quyidagi tarzda ishlaydi: ko’zgulardan quyosh nurlarini aks ettiradi, ular markazli qozonga suv bilan yuboriladi. Bu qaynatiladi va turbinaga aylanadi, bug ‘aylanadi. Bu, o’z navbatida, elektr generatoriga bog’liq. Shamol, shuningdek, Erning bizga bergan energiyasidan ham foydalanish mumkin. Shamol suzib yuradi, tegirmonlarni aylantiradi. Va endi uning yordami bilan siz elektr energiyasini ishlab chiqaradigan qurilmalar yaratishingiz mumkin. Shamol tegirmonining pichoqlar aylantirilib, turbina milini harakatga keltiradi, bu o’z navbatida elektr generatoriga ulanadi.

Yerning ichki energiyasi

Bu bir necha jarayonlar tufayli paydo bo’ldi, ularning asosiy qismi akkretion va radioaktivlikdir. Olimlarning fikriga ko’ra, Yer va uning massalari shakllanishi bir necha million yillar davomida sodir bo’lgan va bu sayyoramizda hosil bo’lgan. Ular bir-biriga yopishib, Yerning massasi tobora ortib borar edi. Sayyoramiz zamonaviy massaga ega bo’lgach, ammo hali atmosferadan mahrum bo’lganidan so’ng, meteor va asteroid jismlari unga to’sqinlik qila boshladilar. Bu jarayon aniq akseton deb ataladi va u jiddiy tortishish energiyasi ajratilganligiga olib keldi. Vujudlar sayyoraga qanchalik katta bo’lsa, Yerning ichki qismida energiya ko’payadi.

Bu gravitatsiyaviy differentsiatsiya moddalarning ajralib ketishiga olib keldi: og’ir moddalar shunchaki cho’kib ketgan, o’pka va uchuvchi suzardi. Differentsiya shuningdek, tortishish energiyasini qo’shimcha taqsimlashga ta’sir etdi.

Atom energiyasi

Er energiyasidan foydalanish ko’p jihatdan yuzaga kelishi mumkin. Misol uchun, atom atomlarining eng kichik zarralari parchalanishi natijasida issiqlik energiyasi chiqarilganda atom elektr stantsiyalari qurilishi bilan. Asosiy yoqilg’i – er qobig’ida joylashgan uran. Ko’pchilik bu energiya olishning eng istiqbolli usuli deb hisoblaydi, lekin uni qo’llash bir qator muammolar bilan to’la. Birinchidan, uran barcha tirik organizmlarni o’ldiradigan radiatsiya tarqaladi. Bundan tashqari, agar ushbu modda tuproqqa yoki atmosferaga tushib ketsa, haqiqiy insoniy fojea sodir bo’ladi. Biz bugun Chernobil fojiasining qayg’uli oqibatlarini boshdan kechirmoqdamiz. Xavfi, radioaktiv chiqindilarning butun hayotini ming yillar davomida juda uzoq vaqt davomida tahdid qilishi mumkinligidan kelib chiqadi.

Yangi vaqt – yangi g’oyalar

Albatta, odamlar u yerda to’xtamaydi va har yili energiya olishning yangi usullarini topish uchun ko’proq urinishlar davom etmoqda. Yer issiqligining energiyasi juda sodda bo’lsa, unda ba’zi usullar juda oddiy emas. Misol uchun, energiya manbai sifatida chiqindilarni chirishda olingan biologik gazdan foydalanish mumkin. Uylarni isitish va isitish uchun ishlatilishi mumkin.

Borayotgan suv oqimlari va turbinalar oqimlari va oqimlari bilan faollashtiriladigan suv omborlari og’zidan o’rnatilganda, elektr energiyasiga olib keladigan gidroksid stansiyalari quriladi.

Chiqindilarni yoqish, biz energiya olamiz

Yaponiyada allaqachon ishlatilgan yana bir usul – yoqish zavodlarini yaratishdir. Ular Angliya, Italiya, Daniya, Germaniya, Fransiya, Niderlandiya va AQShda qurilgan, faqat Yaponiyada bu korxonalar nafaqat mo’ljallangan maqsadlari, balki elektr energiyasi uchun ham ishlatilgan. Mahalliy o’simliklar barcha axlatlarning 2/3 qismini yoqib yuboradi, o’simliklar esa bug ‘turbina bilan ta’minlangan. Shunga ko’ra, atrofdagi joylarni issiqlik va elektr bilan ta’minlaydi. Shu bilan birga, bunday korxonani qurish CHP zavodini qurishdan ko’ra ko’proq foydalidir.

Vulkonlar kontsentrlangan joyda Yerning issiqligini ishlatish ehtimoli jozibador. Bu holatda, Yerni juda chuqur burg’ulash kerak bo’lmaydi, chunki hozirda 300-500 metr chuqurlikda harorat kamida ikki marta suvning qaynoq nuqtasida bo’ladi.

Shuningdek, vodorod energiyasi kabi elektr energiyasini ishlab chiqarishning bunday usuli ham mavjud . Vodorod – eng oddiy va eng engil kimyoviy element – ideal yonilg’i hisoblanishi mumkin, chunki u yerda suv bor. Vodorodni yoqsangiz, kislorod va vodorodga aylanadigan suvni olishingiz mumkin. Vodorod olovi o’zi zararsiz, ya’ni atrof-muhitga zarar etkazmaydi. Ushbu elementning o’ziga xosligi shundaki, u yuqori kaloriya qiymatiga ega.

Kelajakda nima?

Albatta, Yer magnit maydonining energiyasi yoki yadro stansiyalarida olingan energiya insoniyatning barcha ehtiyojlarini to’la qondira olmaydi. Mutaxassislarning aytishicha, tajriba qilish uchun hech qanday sabab yo’q, chunki sayyoramizdagi yoqilg’i resurslari hali ham etishmayapti. Bundan tashqari, ko’pdan-ko’p yangi resurslar, atrof muhitga zarar etkazadigan va yangilanib turadigan resurslar qo’llanilmoqda.

Atrof-muhit ifloslanishi muammosi qolmoqda va u katastrofik tezlik bilan o’sib bormoqda. Zararli emissiya miqdori yopiq, shuning uchun nafas olayotgan havo zararli, suvda xavfli aralashmalar mavjud va tuproq asta-sekin kamayadi. Shu sababli, organik yoqilg’i uchun talablarni kamaytirish va noan’anaviy energiya manbalaridan yanada faol foydalanish uchun yo’llarni topish uchun Yer yuzidagi energiya kabi hodisalarni o’z vaqtida o’rganish juda muhimdir.

Geotermal enerji qurğularının nzri sasları

Geotermal (geo-yer termik istilik deməkdir) isti su, buxar və yer qabığının müxtəlif dərinliklərində toplanan istilik nəticəsində əmələ gələn kimyəvi maddələrdir. Geotermal enerji bu geotermal mənbələrdən və birbaşa və ya dolayı yolla istehsal etdikləri enerjidən istifadəni əhatə edir. Geotermal enerji yeni, bərpa olunan, davamlı, tükənməz, ucuz, etibarlı, ekoloji cəhətdən təmiz, daxili və yaşıl ilkin enerji mənbəyidir. Su olmadan isti quru qayalar da geotermal enerji mənbəyidir.

Təkmilləşdirilmiş geotermal enerji sistemi

2: Nasos mərkəzi

3: İstilik dəyişdiricisi

5: İstehsal quyusu

6: Enjeksiyon quyusu

7: Rayonda qızdırılan isti su

8: Məsaməli çöküntülər

9: Müşahidə quyusu

10: Kristal qaya Reykjavik xaricindəki geotermal elektrik stansiyası

Elektrik enerjisi istehsalı,

Mərkəzi istilik, mərkəzi soyutma, istixana istiliyi və s. istilik / soyutma tətbiqləri,

İstilik təchizatı, qurutma prosesləri,

Karbon qazı, gübrə, litium, ağır su, hidrogen kimi kimyəvi və mineralların istehsalı

Termal turizmdə spa istifadəsi,

Aşağı temperaturda (30 ° C-yə qədər) akvakultura,

Mineral tərkibli içməli su istehsalı,

Kimi tətbiq və qiymətləndirmə sahələrində istifadə edilir.

Bərpa olunan, davamlı və tükənməz enerji mənbəyi olmaq; geotermal enerji baxımından Türkiyə kimi ölkələr üçün bir qaynaq yaratmaq şanslıdır; təmiz və ekoloji cəhətdən təmiz; yanma texnologiyası istifadə edilmədiyi üçün təxminən sıfır emissiyaya səbəb olur; yaşayış, kənd təsərrüfatı, sənaye, istixana istiliyində və bənzər ərazilərdə çox məqsədli istilik tətbiqləri üçün ideal şərait təmin etmək; külək, yağış, günəş kimi meteoroloji şəraitdən müstəqillik; istifadəyə hazır təbiət; fosil enerjisi və ya digər enerji mənbələrindən daha ucuzdur; kəşfiyyat quyularını birbaşa istehsal müəssisələrinə və bəzən yenidən yeraltı sahələrə çevirmək; yanğın, partlayış və zəhərlənmə kimi risk faktorlarını daşımadığı üçün etibarlıdır; 95% -dən yuxarı səmərəliliyi təmin etmək; Digər enerji istehsalından (hidroelektrik, günəş, külək, qalıq enerji) fərqli olaraq, obyekt sahəsinə ehtiyac minimum səviyyədə qalır; onun idxalı və ixracı yerli təbiətinə görə beynəlxalq konyunktura, böhranlar və müharibələr kimi amillərdən təsirlənmir; Yaşayış yerlərində istifadənin rahatlığı, çünki yanacaq yağı, dizel yağı, kömür və odunların evlərə daşınması kimi heç bir problem yaratmır; Kimi səbəblərə görə böyük üstünlüklər təmin edir

Yağış, qar, dəniz və maqma sularının torpaq altında məsaməli və çatlamış qaya kütlələrini qidalandırmaqla yaratdığı geotermal ehtiyatlar yeraltı və geri çəkilmə şərtlərinin davam etdiyi müddətdə bərpa olunan və davamlı xüsusiyyətlərini qoruyur. Qısa müddətli atmosfer şəraitindən təsirlənmirlər. Rejinasiya geotermal mayenin ətraf mühitə göndərilməsi və geotermal rezervuarlardan hazırlanan qazma istehsalatında işini başa çatdırdıqdan sonra yenidən yerə göndərilməsi prosesidir. Rədd edilməsi bir çox ölkədə qanunla məcburi olaraq qəbul edilmişdir.

Texnoland