Tarix fanini o’qitishda innovatsion usullar Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Quyida sizlar uchun hozirgi zamonda innovatsiyon dars o’tish usul va uslublaridan misollar keltirilgan.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

AMEA Tarix İnstitutu alimlərinin fədakar əməyini xüsusi olaraq qeyd edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, həm də Azərbaycan tarixinə dair tarixi həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması sahəsində onların gördükləri işlərə böyük qiymət vermişdir.

Tarix İnstitutunun 2013-cü ilə dair elmi-tədqiqat fəaliyyətinin əsasını Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi haqqında 2012-ci il 26 aprel tarixdə imzaladığı sərəncam təşkil etmişdir.

Tarix İnstitutunda aparılan elmi-tədqiqat işləri ölkə Prezidenti İlham Əliyevin göstərişləri, çağırış və tövsiyələri əsasında həyata keçirilir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illiyinin qeyd edilməsi ilə bağlı 21 yanvar 2013 il tarixli sərəncamı ilə bağlı Tarix İnstitutu Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illiyinə həsr olunmuş iki cildlik «Heydər Əliyev: Azərbaycan elminin keşiyində» adlı sənədlər toplusunu qısa müddət ərzində çapa hazırlamış və nəşr etdirmişdir. Bu işin davamı olaraq Tarix İnstitutu Ümummilli liderin həyat və fəaliyyətinə həsr edilmiş iki cildlik «Heydər Əliyev» fundamental monoqrafiyasının elmi redaktəsini başa çatdıraraq çapa təqdim etmiş və əsər 2013-cü ildə nəşr olunmuşdur.

2013-cü il dekabr ayının 7-də Tarix İnstitutunun nəşr etdiyi II cildlik «Heydər Əliyev» monoqrafiyasının və II cildlik «Heydər Əliyev: Azərbaycan elminin keşiyində» sənədlər toplusunun Azərbaycan Respublikası Prezidenti İşlər İdarəsi Kitabxanasında təqdimatı keçirilmişdir. Təqdimat mərasimini giriş gözü ilə kitabxananın direktoru Mail Əhmədov açdı. Nəşr olunmuş əsərlər haqqında geniş məruzə ilə AMEA Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov çıxış etdi. Təqdimat mərasimdə Milli Məclis üzvləri, dəvət olunmuş qonaqlar və institut əməkdaşları iştirak etdilər.

2013-cü il aprelin 17-də Ukrayna Respublikasının paytaxtı Kiyev şəhərində AMEA–nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovun “Heydər Əliyev ideyalarının zəfər yürüşü” kitabının Ukrayna dilinə tərcümə olunmuş versiyasının təqdimatı keçirilib. Tədbirdə Azərbaycanın Ukraynadakı səfiri Eynulla Mədətli, Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Rövşən Tağıyev iştirak ediblər. Kitabın müəllifi AMEA Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov tədbirdə “Heydər Əliyev yeni Azərbaycanın qurucusu” adlı məruzə ilə çıxış etmişdir.

Bu nəşrlərdən əlavə Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudovun iştirakı ilə Heydər Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr olunmuş “Dahi Azərbaycanlı” adlı sənədli filim çəkilmişdir. Filmin senari müəllifli və aparıcısı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovdur.

Bundan əlavə Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov, elmi işlər üzrə direktor müavini, t.ü.f.d. C.Ə.Bəhramov, «Əliyevşünaslıq» şöbəsini rəhbəri, t.ü.e.d. Ə.Q.Qasımov, respublikanın müxtəlif dövlət təşkilatlarının Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illik yubileyi ilə bağlı keçirilən elmi praktik konfranslarda iştirak etmişlər.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü ilin Azərbaycanda «İnformasiya kommunikasiya texnologiyaları ili» elan edilməsi haqqında sərəncamının icrası ilə əlaqədar olaraq AMEA Tarix İnstitutunun portalı yeni məlumatlarla mütəmadi olaraq zənginləşdirilir.

2013-cü ilin yanvar ayında Azərbaycan Respublikası Qubadlı rayon İcra Hakimiyyətinin müraciətinə cavab olaraq Tarix İnstitutu rayonun Ermənistan tərəfindən işğalının 20 illiyi ilə bağlı «Qubadlı: qədim Azərbaycan torpağı Zəngəzurun qapısı» (424 səh.) adlı monoqrafiyanı və həmin monoqrafiyanın ümumi məzmununu əks etdirən rus (125 səh.) və ingilis (120 səh.) dillərində nüsxələrini nəşr etdirmişdir. Monoqrafiyanın müəllifi olan İnstitut əməkdaşları 2013-cü il avqust ayının 30-da bu məqsədlə keçirilən ümumrespublika elmi-praktik konfransında iştirak etmişlər.

Hesabat ilində İnstitut əməkdaşları «Azərbaycan tarixinin ümumi konsep¬siyası» əsas elmi istiqamət üzrə tədqiqat işi aparmışlar. Həmin istiqamət «Azərbaycan tarixi üzrə ümumiləşdirici tədqiqatlar», «Tarixşünaslıq və mənbəşünaslıq», «Azərbaycanın siyasi tarixi», «Azərbaycanın sosial iqtisadi tarixi» 4 problemi və 26 mövzunu əhatə edir. Bütün mövzular keçicidirlər. 26 mövzudan 15 başa çatdırılmışdır. Başa çatdırılan mövzular kitab halında çap olunmaq üçün nəşriyyata təqdim olunmuş, bəziləri nəşr olunmuşdur.

Mühüm uğurlar hesab edilən kitablar:

1. Y.M.Mahmudov. «Переможнийхıв iдей Гейдара Алиева». Киев, 2013.

2. Y.M.Mahmudov və kollektiv. «Heydər Əliyev». c. I-II. Bakı, 2013.

3. Y.M.Mahmudov və kollektiv. «Qubadlı: Azərbaycan torpağı Zəngəzurun qapısı». Bakı, 2013. (Azərbaycan, rus, ingilis dillərində).

4. Heydər Əliyev Azərbaycan elminin keşiyində. Sənədlər və materiallar toplusu. 2 cilddə. I-II c. /Layihənin rəhbəri, elmi redaktoru və ön sözün müəllifi: Yaqub Mahmudov. Bakı: Turxan NPB, 2013.

5. «Dahi Azərbaycanlı» sənədli televiziya filmi. Filmin rəhbəri və məslə¬hətçisi: AMEA-nın müxbir üzvü, Y.M.Mahmudov. Bakı, 2013.

6. T.H.Nəcəfli. «Azərbaycan Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri» Bakı, 2012.

7. Y.H.Gözəlova. «Orta əsrlərdə Avrasiyanın ticarət əlaqələri». Bakı, 2011.

8. T.T.Mustafazadə. “Azərbaycan-Rusiya münasibətləri (XVIII əsrin ikinci yarısı-XIX əsrin əvvəllərində)». Bakı, 2013.

2013-cü ildə İnstitutda 24 adda kitab nəşr olunmuşdur. Bundan əlavə institut əməkdaşlarının nüfuzlu elmi jurnallarda 125-dən artıq məqaləsi (o cümlədən 50 qədər – xaricdə) dərc olunmuşdu.

Tarix İnstitutunda Vətən tarixinin məqsədyönlü unudulmuş səhifələrinin açılması, itirilmiş torpaqlarımızın tarixinin araşdırılaraq bugünkü və gələcək nəsillərə çatdırılması məqsədilə dünyanın müxtəlif ölkələrində saxlanılan çoxsaylı arxiv materialların, rəsmi dövlət sənədlərin gətirilməsi Azərbaycan tarix elminin inkişafına, institutun elmi əlaqələrinin genişlənməsinə və möhkəmlənməsinə zəmin yaradır.

Hesabat ilində ayrı-ayrı ölkələrin arxivlərindən Azərbaycan tarixi ilə bağlı sənədlərin gətirilməsi layihəsi davam etdirilmiş, Paris, London, Berlin, Dehli, Moskva, Sankt-Peterburq, İstanbul, Ankara, Həştərxan və Tbilisi şəhərlərinə elmi ezamiyyətlər təşkil olunmuşdur. İnstituta gətirilmiş sənədlərdən xeyli hissəsi çapa hazırlanmış və sənədlər toplusundan 24-ü kitab halında çap olunmuşdur.

Martın 29-da AMEA Tarix İnstitutu Quba Rayon İcra Hakimiyyəti ilə birgə Quba şəhərində Heydər Əliyev Mərkəzində “Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımı” mövzusunda Beynəlxalq elmi konfrans keçirmişdir. Konfransın işində Türkiyə, Almaniya, Rusiya, Qazaxıstan, Özbəkistan, Gürcüstan və İrandan tanınmış tarixçi alimlər iştirak etmişlər.

Konfransda həmçinin Azərbaycan tarixinin araşdırılmasında göstərdiyi xidmətlərinə görə prof., dr. Rudolf Kunşa (Almaniya) və dr. M.Salmasizadehə (İran) Tarix İnstitutunun Fəxri Doktoru diplomu təqdim olundu.

Mayın 7-8-də Şəki Şəhər İcra Hakimiyyətində Ümummilli lider Heydər Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr olunmuş “Şəki özü bir muzeydir” mövzusunda Respublika elmi-praktiki konfransı keçirilmişdir. Konfransda AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovun rəhbərliyi altında Tarix İnstitutunun əməkdaşları elmi işlər üzrə direktor müavini t.ü.f.d. T.H.Nəcəfli, şöbə müdirləri t.ü.e.d. Ə.Q.Qasımov, Q.Ə.Hacıyev, bölmə rəhbəri t.ü.e.d. Ş.F.Fərzəliyev, t.ü.f.d. X.S.Qasımov və t.ü.f.d. İ.Z.Əliyev yaxından iştirak etmişlər.

2013-cü il may ayının 24-də A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu Bakı şəhərində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 95 illiyinə həsr olunmuş Beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirmişdir. Türkiyə, Gürcüstan, Özbəkistanın tarixçi alimləri konfransda iştirak etmişlər. AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Şərqdə ilk demokratik Respublikadır” adlı məruzə ilə çıxış edərək Respublika gününün tək Azərbaycanın deyil, bütün Şərqin qürur günü olduğunu vurğuladı və AXC-nın yaranma tarixinə nəzər saldı.

2013-cü il iyunun 15-də Suraxanı rayonu Heydər Əliyev Mərkəzində isə AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, Suraxanı rayon icra hakimiyyəti ilə birgə “Milli Qurtuluş Gününə həsr olunmuş elmi-praktiki konfrans və “Dahi Azərbaycanlı” sənədli televiziya filminin təqdimatını keçirmişdir. Konfransda AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov “Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının Qurtuluş mübarizəsinin qalibidir” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir.

2013-cü il oktyabrın 1-3-də Tarix İnstitutu Şəki şəhərində Ortaq Türk tarixinin araşdırılması problemlərinə həsr edilmiş I Beynəlxalq elmi konfrans keçirmişdir. Konfransda Azərbaycanla yanaşı Türkiyə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Rusiya (Dağıstan) alimləri yaxından iştirak etmişlər. Konfransda Ortaq türk tarixinin yazılmasına başlanılması və ilk olaraq türk şəxsiyyətləri və tarixdə türk dövlətlərinə həsr olunmuş kitabların yazılması yekdilliklə qərara alındı.

2013-cü il dekabrın 6-7-də Bakıda AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu və Azərbaycan Tarix Qurumu ictimai birliyinin təşkilatçılığı ilə “XIX əsrin əvvəllərində Qafqaz müharibələri və onların nəticələri” mövzusunda Beynəlxalq elmi konfrans keçirilmişdir. Konfransın işində 8 ölkədən – Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Gürcüstan, ABŞ, İran və Albaniyadan 80-ə yaxın alim iştirak etmişdir. Konfrans öz işini “Qafqaz XVIII-XIX əsrin hüdudlarında”, “Qafqazda Rusiya-Azərbaycan xanlıqları, Rusiya-Qacar, Rusiya-Osmanlı qarşıdurması”, “Qafqaz müharibələrinin Qafqaz ölkələri üçün nəticələri”, “XVIII-XX əsrlərdə Azərbaycanda kənd təsərrüfatı, ticarət, memarlıq, mədəniyyət” adlı dörd bölmədə davam etdirmişdir.

2013-cü il aprelin 5-də A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu ilə Türkiyə Başbakanlıq Atatürk Kültür Dil və Tarix Yüksək Qurumu Atatürk Araşdırma Mərkəzinin əməkdaşları arasında görüş keçirilmiş və hər iki qurum arasında elmi, mədəni və digər müxtəlif istiqamətli əlaqələri əhatə edən Elmi Əməkdaşlıq Protokolu imzalandı. Sənədi Tarix İnstitutunun direktoru AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov və Atatürk Araşdırma Mərkəzinin sədri Mehmet Ali Beyhan imzaladılar.

2013-cü il aprelin 13-20-də İtaliyanın “Sandro Teti Editore” nəşriyyat evinin rəhbəri cənab Sandro Teti ölkəmizə etdiyi səfər çərçivəsində Tarix İnstitutunun direktoru AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovla görüşmüş və aparılan danışıqlar nəticəsində “İrəvan xanlığı: Rusiya işğalı və ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi” adlı monoqrafiyanın italyan dilinə tərcümə olunması və nəşri ilə bağlı müqavilə bağlanmışdır.

2013-cü il aprelin 17-də Ukrayna Respublikasının paytaxtı Kiyev şəhərində AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovun «Heydər Əliyev ideyalarının zəfər yürüşü» kitabının Ukrayna dilinə tərcümə olunmuş versiyasının təqdimatı keçirilib. Tədbirdə Azərbaycanın Ukraynadakı səfiri Eynulla Mədətli, Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Rövşən Tağıyev iştirak ediblər. Kitabın müəllifi AMEA Tarix İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov tədbirdə “Heydər Əliyev yeni Azərbaycanın qurucusu” adlı məruzə ilə çıxış etmişdir.

2013-cü il iyunun 5-9-da Gürcüstanın paytaxtı Tbilisi şəhərində Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzi və ABŞ-da fəaliyyət göstərən “Qarabağ fondu”nun birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən “Qafqaz və imperiyanın qürubu: millətçilik, etnoslar və milli quruculuq” adlı Beynəlxalq elmi konfransda Tarix İnstitutunun əməkdaşları t.ü.e.d. İradə Bağırova, t.ü.f.d. Nigar Maksvell, t.ü.f.d. Sevinc Əliyeva, t.ü.f.d. İlqar Niftəliyev, t.ü.f.d. Nigar Gözəlova və t.ü.f.d. Şamil Rəhmanzadə məruzələrlə çıxış etmişlər.

İyunun 19-da Tarix İnstitutunun genişləndirilmiş Elmi Şurası keçirildi. Elmi Şurada çıxış edən AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov Almaniyadan gəlmiş tarixçi qonaq t.e.d., prof. İohannas Raunu tədbir iştirakçılarına təqdim etmişdir. Azərbaycanı sevən, onun üzləşdiyi müsibətlərə biganə qalmayan, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında böyük səy göstərən İ.Rau Azərbaycan tarixinə dair “Bani: Heydər Əliyev şəxsiyyət və dövlət xadimi kimi”, “İslam və demokratiya. İlk təşəbbüs: Azərbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920)”, “Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” kimi qiymətli tədqiqatların müəllifidir. Elmi Şura qərara aldı ki, görkəmli alman tarixçisi İ.Raunun əsərlərinin Azərbaycan dilinə və başqa dillərə tərcümə edilərək yayılsın.

Tədbirdə prof., dr. İohannes Rau iki məruzə ilə çıxış etdi. Sonda Azərbaycan tarixinin araşdırılmasında göstərdiyi xidmətlərinə görə prof. dr. İohannes Rauya Tarix İnstitutunun Fəxri Doktoru diplomu təqdim olundu.

2013-cü il oktyabrın 22-25-də Türkiyə Atatürk Araşdırma Mərkəzi, Əskişəhər Valiliyi və Əskişəhər Osmanqazi Universitetinin birgə təşkilatçılığı ilə Türkiyənin Əskişəhər şəhərində “Qurulmasından 90-cı ilinə Türkiyə Cümhuriyyəti” mövzusunda keçirilən Beynəlxalq simpoziuma AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov başda olmaqla institutun bir qrup əməkdaşı da dəvət olunmuşdur. Simpoziumun bir bölümü ayrıca olaraq Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinə həsr olunmuşdur. AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov “Azərbaycan tarixinin qurucu İlham dövrü” adlı maraqlı və dolğun məruzə ilə çıxış etmişdir. Simpoziumda t.ü.f.d. C.Bəhramov, t.ü.e.d. prof, T.Mustafazadə, t.ü.f.d. İ.Niftəliyev, t.ü.f.d. K.İsmayılov, t.ü.f.d. S.Əliyeva, t.ü.f.d. N.Məm¬mədzadə, t.ü.f.d. G.Nəcəfli və t.ü.f.d. İ.Məmmədova xüsusi məruzələr söyləmişlər.

AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar elm xadimi Yaqub Mahmudov Beynəlxalq Sokrat Komitəsinin daha bir mükafatına layiq görülmüşdür. 2013-cü il dekabrın 16-19-da Böyük Britaniyanın Oksford şəhərində keçirilən “Elm və təhsil. Yeni imkanlar və istiqamətlər” mövzusuna həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransda Tarix İnstitutunun direktoru Yaqub Mahmudov «Kraliça Viktoriya» diplomuna və medalına layiq görülmüşdür. «Kraliça Viktoriya» beynəlxalq mükafatı professor Yaqub Mahmudova milli dəyərlərin qorunması, yüksək rəşadət və dürüstlüyə görə təqdim olunmuşdur.

2014-cü ili yanvarın 27-də Tarix İnstitutunda Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 130 illik yubileyinə həsr edilmiş Elmi sessiya keçirilmişdir.

2014-cü il fevralın 24-də A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunda Əli bəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyinə həsr edilmiş elmi sessiya keçirilmişdir.

2014-cü il martın 27-29-da AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov Azərbaycan Respublikasının Türkiyə Cümhuriyyətindəki Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri F.Bağırovun rəsmi dəvəti ilə Xocalı soyqırımının 22-ci ildönümünün qeyd olunması məqsədilə Türkiyənin Ankara, Qızılcahamam şəhərlərində elmi ezamiyyətdə olmuş və Xocalı faciəsinin 22-ci ildönümü münasibəti ilə keçirilən tədbirlərdə çıxış etmişdir.

2014-cü il aprelin 9-daAMEA Tarix İnstitutunda Verner fon Simens. “Qafqaz səyahətləri” kitabının təqdimat mərasimi keçirilmişdir.

2014-cü il mayın 7-də Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 91 illiyi ilə bağlı Tarix İnstitutunda xüsusi anım mərasimi keçirilmişdir.

2014-cü il iyunun 6-da AMEA Tarix İnstitutu və Quba Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Quba şəhərində “Abbasqulu Ağa Bakıxanov 220” mövzusunda Respublika elmi konfransı keçirilmişdir.

2014-cü il iyunun 19-21-də Tarix İnstitutunun təşkilatçılığı ilə “Birinci Dünya müharibəsi və Azərbaycan” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilmişdir.

2014-cü il iyulun 8-də Bakı, Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyətinin və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun birgə təşkilatçılığı ilə görkəmli yazıçı, alim və ictimai xadim Abbasqulu Ağa Bakıxanovun 220 illiyinə həsr olunmuş konfrans keçirilmişdir.

2014-cü il sentyabrın 10-da AMEA Tarix İnstitutu Elmi Şurasının genişləndirilmiş iclasında Akademik Ramiz Mehdiyevin Moskvada rus dilində nəşr olunan “Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən oxunmuş tarix”kitabının müzakirəsi və təqdimatı keçirilmişdir.

2014-cü il sentyabrın 19-da AMEA-nın Tarix institutunun genişləndirilmiş Elmi Şurasının iclasında “Əsrin müqaviləsi”nin bağlanmasının 20 illiyinə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir.

2014-cü il sentyabrın 25-27-də Türkiyə Respublikasının Ərzurum şəhərində “Türkiyə Cumhuriyyəti Başbakanlık Atatürk Mədəniyyət, Dil ve Tarix Yüksək Qurumu Atatürk Araştırma Mərkəzi”, Erzurum Atatürk Universiteti və Erzurum Valiliyinin birgə təşkilatçılığı ilə Birinci Dünya müharibəsinə həsr edilmiş “100. Yılı Münasebetiyle I Dünya Savaşında Kafkas (Doğu) Cephesi” adlı Beynəlxalq simpozium keçirilmişdir.

2014-cü il oktyabrın 28-də Şəki rayonunun Baş Göynük kəndində AMEA Tarix İnstitutu tərəfindən institutun əməkdaşı t.ü.f.d. Ə.Məmmədovun Tarix İnstututu Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunmuş “Göynük hərəkatı” adlı monoqrafiyasının təqdimat mərasimi keçirildi.

2014-cü il noyabrın 7-də AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı Günü”nə həsr olunmuş tədbir keçirmişdir.

21-23 fevral 2015 tarixində institutun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov və institutun aparıcı elmi işçiləri t.ü.f.d. İ.M.Məmmədova və t.ü.f.d. F.F.Əhmədova “Tarihdaş Millətlər və Topluluqlar” dərnəyinin təşəbbüsü ilə Türkiyə Cümhuriyyətinin Ankara şəhərində keçirilmiş “Hacı Zeynalabdin Tağıyev və Qafqaz İslam Ordusu” mövzusunda paneldə iştirak etmiş və məruzələrlə çıxış etmişlər.

09-11 aprel 2015-ci il tarixlərində Quba şəhərində “Heydər Əliyev mərkəzi”ndə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyəti, A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, “Türkiyə Cumhuriyəti Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi” və Quba Şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə təşkil etdiyi “Azərbaycan və Şərqi Anadoluda türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımlar” (1914-1920-ci illər) adlı II Beynəlxalq elmi konfrans keçirilmişdir.

22 aprel 2015-ci il tarixində Heydər Əliyev Mərkəzində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu və Heydər Əliyev Mərkəzinin birgə təşkil etdiyi “Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı: Çanaqqala – 100” adlı elmi konfrans keçirilmişdir.

2015-ci il aprelin 23-25 tarixində institutun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov və elmi işlər üzrə direktor müavini, t.ü.f.d. C.Ə.Bəhramov İstanbul şəhərində keçirilən «Çanaqqala quru və dəniz döyüşünün 100 illiyi» mövzusunda «Sülhə çağırış» zirvə görüşündə Azərbaycan Respublikası Baş nazirin müavini Ə.Əhmədovun rəhbərlik etdiyi hökumət nümayəndə heyətinin tərkibində iştirak etmişlər.

2015-ci il mayın 21-24-də institutun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov, “Ümumi tarix” şöbəsinin müdiri,t.ü.e.d., prof. T.T.Mustafazadə, həmin şöbənin əməkdaşları a.e.i., t.ü.f.d. İ.M.Məmmədova, t.ü.f.d. M.Qəribov, «Azər¬baycanın tarixi demoqrafiyası» şöbəsinin b.e.i., t.ü.f.d. F.Əliyeva Türkiyə Cümhuriyyətinin Çanaqqala şəhərində keçirilmiş “100-cü ilində Çanaqqala savaşları” beynəlxalq elmi konqresdə məruzələrlə çıxış etmişlər.

2015-ci il oktyabrın 13-15-də Gəncə şəhərində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu və Türkiyə Cümhuriyyəti Atatürk Araşdırma Mərkəzininbirgə təşkilatçılığı ilə dünya tarixçilərinin “VIII Beynəlxalq Atatürk Konqresi” keçirilmişdir.

2015-ci il noyabrın 19-da AMEA Tarix İnstitutu Azərbaycan Respublikası Təhsil nazirliyi Qərb Universiteti ilə birlikdə “İkinci Dünya müharibəsi və Azərbaycan” mövzusunda elmi konfrans keçirmişdir.

2015-ci il noyabrın 26-28-də Türkiyənin İzmir şəhərində Atatürk Araşdırma Mərkəzi (ATAM) və Dokuz Eylül Universitetinin Atatürk Prinsipləri və İnqilab Tarixi İnstitutunun birgə təşkilatçılığı ilə “Türkiyə Respublikasının iqtisadi və sosial tarixi” mövzusunda beynəlxalq simpozium keçirilmişdir.

2016-cı il aprelin 7-10-da Şamaxıda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Rəyasət Heyəti (RH), AMEA-nın Tarix İnstitutu, Türkiyə Cümhuriyyəti Atatürk Araşdırma Mərkəzi və rayon icra hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə “Azərbaycan və Şərqi Anadoluda türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımları (1914-1920-ci illər)” adlı III Beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.

2016-cı il oktyabrın 13-də Prezident Kitabxanasında AMEA-nın Tarix İnstitutunun nəşri olan beş kitabdan ibarət “Azərbaycan Respublikasının tarixi” ikicildliyinin təqdimat mərasimi keçirilib.

Elmi şura

– sədr

– katib

– üzvləri

Əliyeva İradə Hacıəli qızı

Bəhramov Cəbi Əmirvar oğlu

Nəcəfli Tofiq Hümbət oğlu

Axundova Nərgiz Çingiz qızı

Vəlixanlı Nailə Məmmədəli qızı

Bağırova İradə Səid qızı

Musayeva Tamella Həşim qızı

Mustafazadə Tofiq Teyyub oğlu

Hacıyev Qasım Əhəd oğlu

Hə­sə­­nov Hacı Nuru oğlu

Qasımov Ədalət Qasım oğlu

Maksvell Nigar Əliağa qızı

Seyidbəyli Məryəm Həsən qızı

İbrahimli Fəzail Feyruz oğlu

Paşayev Ataxan Əvəz oğlu

Niftəliyev İlqar Vahid oğlu

Şükürov Kərim Kərəm oğlu

Əlibəyli Həsən Cahangir oğlu

Əliyeva Sevinc İsrafil qızı

Əlimirzəyev Allahverdi Nüsi oğlu

Məmmədzadə Natiq Nazim oğlu

Məhərrəmov Elmar Əli oğlu

Gənc alimlər və mütəxəssislər şurası

– sədr

– katib

Tarix fanini o’qitishda innovatsion usullar Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

tarix / raqamli tarix / PISA / didaktik shartlar / xarita / fanlararo aloqadorlik / integratsiya / innovatsion usullar / history / digital history / PISA / didactic conditions / map / interdisciplinary connection / integration / innovative methods

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — To’Laboyeva Shoira Abdulhamidovna, Ergasheva Dildora Mo’Minovna, Abdurahmanova Muxtasarxon Fazlitdin Qizi

Ushbu maqolada tarix darslarini tashkil etishda fanlararo aloqadorlikni yo’lga qo’yish hamda darslarni mavzulardan kelib chiqqan holda ma’lum bir guruhlarga ajratish, o‘rganilayotgan o‘quv fanlari bo‘yicha mavzularni mazmunan uyg‘unlashtirish orqali o‘quv rejalariga fanlararo aloqadorlik asosida tashkil topgan dars soatlarini kiritish; o‘quv fanlariaro aloqadorlik asosida tashkil etilgan darslarning ta’lim sifatini ta’minlash va uning tarbiyaviy jihatlarini kuchaytirish; darslarda mazmunan bir-biriga yaqin yoki aralash o‘quv fanlari tarkibidagi tushunchalar yordamida o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashi hamda muayyan ko‘nikma va malakalarini shakllantirish kabi xususiyatlar ochib beriladi. Tarix darslarida “ Pisa ” testlaridan foydalanish, “Krossvord” uslubi, “Xaritalar ustida ishlash” va “ Raqamli tarix ” uslublari ushbu maqola orqali keng va atroflicha yoritib berilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — To’Laboyeva Shoira Abdulhamidovna, Ergasheva Dildora Mo’Minovna, Abdurahmanova Muxtasarxon Fazlitdin Qizi

Bоshlang’ich sinflarda o’qitishning zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish afzalliklari
Musiqa darslarini fanlararo aloqadorligida tashkil etish imkoniyatlari

Ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarda o‘quvchilarning nutqiy kompetensiyasini rivojlantirishning samarali usullari

Matematika darslarini o‘qitishda interfaol metodlardan foydalanish
Musiqa madaniyati darslariga pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INNOVATIVE WAYS TO TEACH HISTORY SUBJECTS

This article is based on interdisciplinary links in the curriculum by establishing interdisciplinary links in the organization of history lessons and dividing the lessons into specific groups based on the topics, combining the content of the subjects studied in the curriculum. input of organized lesson hours; Ensuring the quality of education and strengthening its educational aspects of interdisciplinary lessons; the lessons reveal features such as students ’scientific outlook and the formation of specific skills and competencies through the use of concepts in the context of closely related or mixed academic disciplines. The use of the Pisa test in history lessons, the Crossword method, the Map work method, and the Digital History method are covered extensively in this article.

Текст научной работы на тему «Tarix fanini o’qitishda innovatsion usullar»

TARIX FANINI O’QITISHDA INNOVATSION USULLAR

To’laboyeva Shoira Abdulhamidovna Ergasheva Dildora Mo’minovna Namangan viloyati Chortoq tumani 9-o’rta ta’lim maktabi Abdurahmanova Muxtasarxon Fazlitdin qizi Namangan muhandislik-texnologiya instituti

Annotatsiya: Ushbu maqolada tarix darslarini tashkil etishda fanlararo aloqadorlikni yo’lga qo’yish hamda darslarni mavzulardan kelib chiqqan holda ma’lum bir guruhlarga ajratish, o’rganilayotgan o’quv fanlari bo’yicha mavzularni mazmunan uyg’unlashtirish orqali o’quv rejalariga fanlararo aloqadorlik asosida tashkil topgan dars soatlarini kiritish; o’quv fanlariaro aloqadorlik asosida tashkil etilgan darslarning ta’lim sifatini ta’minlash va uning tarbiyaviy jihatlarini kuchaytirish; darslarda mazmunan bir-biriga yaqin yoki aralash o’quv fanlari tarkibidagi tushunchalar yordamida o’quvchilarning ilmiy dunyoqarashi hamda muayyan ko’nikma va malakalarini shakllantirish kabi xususiyatlar ochib beriladi. Tarix darslarida “Pisa ” testlaridan foydalanish, “Krossvord” uslubi, “Xaritalar ustida ishlash” va “Raqamli tarix” uslublari ushbu maqola orqali keng va atroflicha yoritib berilgan.

Kalit so’zlar: tarix, raqamli tarix, PISA, didaktik shartlar, xarita, fanlararo aloqadorlik, integratsiya, innovatsion usullar.

INNOVATIVE WAYS TO TEACH HISTORY SUBJECTS

To’laboyeva Shoira Abdulhamidovna

Egamberdiyeva Zarifa Ahmadjanovna School #9 of Chortok districs, Namangan region Abdurahmanova Muxtasarxon Fazlitdin qizi Namangan muhandislik-texnologiya instituti

Abstract: This article is based on interdisciplinary links in the curriculum by establishing interdisciplinary links in the organization of history lessons and dividing the lessons into specific groups based on the topics, combining the content of the subjects studied in the curriculum. input of organized lesson hours; Ensuring the quality of education and strengthening its educational aspects of interdisciplinary lessons; the lessons reveal features such as students ‘scientific outlook and the formation of specific skills and competencies through the use of concepts in the context of closely related or mixed academic disciplines. The use of the Pisa test in

history lessons, the Crossword method, the Map work method, and the Digital History method are covered extensively in this article.

Keywords: history, digital history, PISA, didactic conditions, map, interdisciplinary connection, integration, innovative methods.

Ta’lim amaliyoti ko’rsatishicha, maktab ta’limida fanlararo aloqadorlikni yo’lga qo’yish fan va jamiyat hayotida bugungi kunda sodir bo’layotgan integratsion jarayonlarning yorqin ifodasidir. Ushbu aloqadorlik o’quvchilarning bilimlarni ongli o’zlashtirishi, dunyo haqidagi yaxlit tasavvurlarini rivojlantirish va amaliy va ilmiy-metodik tayyorgarligini oshirishda muhim o’rinni egallaydi. Bunday tayyorgarlik umumiy o’rta ta’lim bitiruvchilarini darsda va darsdan tashqari mashg’ulotlarda, ishlab chiqarishda va umuman har qanday faoliyatda o’zlashtirgan bilim, ko’nikma va malakalarini erkin qo’llash imkoniyatini beradi.O’quv fanlariaro aloqadorlikni ta’minlash bo’yicha o’qituvchilar tajribalarini umumlashtirib, fanlararo aloqadorlikda tashkil etiladigan darslarni uch guruhga bo’lish mumkin:

1. Ko’rgazmalilik asosida tashkil etiladigan darsda o’rganilayotgan mavzu yuzasidan alohida topshiriqlarni bajarish uchun qo’llaniladigan o’quv fanlariaro aloqador elementlarning turli jadval va modellarda ifodalanganligi asosida.Chunonchi, tarix darslarida O’zbekiston tarixiu va Jahon tarixi darslarida mazmunan o’xshash bo’lgan “Osiyo mamlakatlari madaniyati”, “Yevropada o’rta asr shaharlari”, “Osiyo mamlakatlarining o’rta asr shaharlari” kabi mavzularni o’rganish bo’yicha.

2.Mavzularning bir-biriga o’xshashligi: o’quv jarayonining uzviy tarkibiy qismida o’quv fanlariaro aloqadorlikdan foydalanish asosida darsning samaradorligini oshirish.

3. Umumlashtirish – o’quv fanlarining umumiy qonuniyatlari va tamoyillarini mukammal o’rgatish maqsadida turli o’quv fanlari bo’yicha maxsus tashkil etiladigan takrorlash-umumlashtirish darslarida o’quvchilarning egallagan bilimlarini takrorlashga imkon yaratish.

Agarda, dars jarayonida quyidagi didaktik shartlarga amal qilinsa, o’qitishga mujassam yondashishda samaradorlikka erishiladi: o’rganilayotgan o’quv fanlari bo’yicha mavzularni mazmunan uyg’unlashtirish orqali o’quv rejalariga fanlararo aloqadorlik asosida tashkil topgan dars soatlarini kiritish; o’quv fanlariaro aloqadorlik asosida tashkil etilgan darslarning ta’lim sifatini ta’minlash va uning tarbiyaviy jihatlarini kuchaytirish; darslarda mazmunan bir-biriga yaqin yoki aralash o’quv fanlari tarkibidagi tushunchalar yordamida o’quvchilarning ilmiy dunyoqarashi hamda muayyan ko’nikma va malakalarini shakllantirish;

O’quv fanlariaro aloqadorlikni ta’minlashda o’quvchilar idrok etish faoliyatlarini jadallashtirishning turli vositalaridan unumli foydalanish. Chunonchi,

aralash o’quv kurslari bo’yicha, muammolilik, ko’rgazmalilik, mustaqil ishlar, individual topshiriqlar tashkil etish yordamida bunday maqsadga erishish mumkin.

O’quv fanlariaro aloqadorlik asosida o’rganilayotgan dars materiallarini o’quvchilarga chuqurroq singdirishda boshqa dars materiallaridan foydalanish, mazkur materiallarning mazmun jihatidan o’zaro aloqador bo’lishi. Bunda, takrorlovchi, umumlashtiruvchi, yangi materialni o’rganish, ko’nikma va malakalarni mustahkamlash va nazorat darslari ham bo’lishi mumkin.

Fanlararo aloqadorlik o’quv jarayonining ushbu ziddiyatlarini yanada boyitadi, ular asosida yangi qarama-qarshiliklar yuzaga keladi. Bu o’quv predmetidan o’rganilayotgan bilimlarni o’zlashtirish va o’quv fanlariaro aloqadorlik asosida masalalarni yechish va boshqa turli fanlardan bilimlarni o’zlashtirishda ularni qo’llashni bilish o’rtasidagi qarama-qarshiliklardir. O’quvchilarning bilish faoliyatlari va o’quv fanining uyg’unlashtirilgan mazmuni o’rtasidagi qarama-qarshiliklar asosida muammoli vaziyat yuzaga keladi.

O’quv fanlariaro aloqadorlik asosida o’tiladigan darslarga quyidagi didaktik talablar qo’yiladi:

1. Fanlararo aloqadorlik asosida o’rganilayotgan darsda yangi mavzuni o’zlashtirish uchun boshqa fanlardan olgan bilimlarni jalb etilishi hamda ularni tatbiq qilish malakalariga ega bo’lish.

2. Fanlararo aloqadorlik asosida o’rganilayotgan darsda boshqa fanlardan bilimlarni qo’llash bo’yicha o’quvchilarning bilish faoliyatlari samaradorligini ta’minlash. O’qituvchi dars o’tayotganda boshqa o’quv fanining materialini takrorlamasligi lozim. Fanlararo aloqadorlikni ta’minlashdan ko’zlangan maqsad o’quvchilarda yangi savollar va masalalarni yechishda turli fanlardan olgan bilimlarini mustaqil qo’llash ko’nikmasini hosil qilishdan iborat bo’ladi. Buning uchun dars boshida yoki yangi materialni tushuntirish jarayonida boshqa o’quv fanlari mazmuniga kiritilgan bilimlarni aniqlab beruvchi takrorlash suhbatlari o’tkaziladi, muammoli vaziyatlar yaratiladi, bunda bir-biriga yaqin fanlardan o’zlashtirilgan bilimlarni qo’llash talab etiladi; o’zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash uchun esa muntazam uy vazifalari beriladi; guruhda jamoali o’quv ishlari bilan birga yakka holda topshiriqlar (qiziqishi yuzasidan, tanlab olish, majburiy) berilishi ta’minlanadi.

3. Dars jarayonida fanlararo aloqadorlikni ta’minlash asosida o’rganilayotgan hodisalarning mohiyati, sabab-oqibatli bog’liqliklarini tushuntirishga qaratilgan bo’lishi.

4. Fanlararo aloqadorlik asosida o’rganilayotgan dars mavzulari turli fanlardan bilimlarning bog’liqligiga tayanuvchi dunyoqarash, umumlashtirilgan xususiyatga ega bo’lgan xulosalardan tashkil topishi lozim. O’quvchilar bunday xulosalarning obyektivligini faqat o’zaro yaqin fanlardan bilimlarni jalb etish zarurligiga ishonch

hosil qilgandagina anglashlari mumkin.

5. O’quv fanlariaro aloqadorlikni qo’llash asosida o’tilgan dars o’quvchilarda ijobiy taassurotlar uyg’otishi, ularda turli fanlardan olgan bilimlari o’rtasidagi tafovutlar, bog’liqliklarni bilib olishga qiziqish hosil qilishi lozim.

6. Fanlararo aloqadorlik asosida o’rganilayotgan o’quv materiallari umumlashtirilishi lozim. Shuning uchun, o’quv fanlariaro aloqadorlikning vazifalarini umumlashtirishni ta’minlovchi ta’limning turli shakllaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir: mujassamlashtirilgan uy vazifalari, umumlashtiruvchi takrorlash darslari, sayohat darslar va boshqalar.

Integratsiyalashgan darslarni tashkil etishda shaxsga moslangan yo’nalish faqatgina sinf yoki guruhga emas, har bir bolaga ahamiyat berishni nazarda tutadi. Bunda uning shaxsiy fazilatlari, qobiliyatlari alohida ko’rsatiladi, uning qiziqishlari hisobga olinadi. Shu maqsadda “Atamalar izohi ” , «Juftini top», «Aql charxpalagi», kabi o’yinlardan foydalanish mumkin. O’yin davomida diqqat -e’tibor birgina bolaga qaratiladi. (Masalan, har bir bola o’z ismining bosh harfiga atab biror bir atamani aytadi. ” Didora-Doro I . qadimgi Fors shoxi”). “Juftini top” o’yinida o’quvchilarga savollar va ularning javoblari yozilgan tarqatmalardan 5 tadan tarqatiladi. 10 nafar o’quvchi tarqatmalar asosida savollarning to’g’ri javoblari bilan juftlashishlari kerak. Bilim olish, badiiy hayotiy masalalarni hal qilishda o’ziga xoslikni uddaburonlikni, epchillikni rag’batlantirish nazarda tutiladi. Shu munosabat bilan bolalarning mustaqil fikrlashi, o’z ustida ishlashi va turli davrlarni qiyoslash qobiliyatini shakllantirish lozim. Shunday ekan ta’lim integratsiyasi hozirgi zamon talabi.

Quyida sizlar uchun hozirgi zamonda innovatsiyon dars o’tish usul va uslublaridan misollar keltirilgan.

1-darslarda “Rasmli testlardan ” foydalanish. Bu usul orqali o’quvchilarda eslab qolish qobiliyati shakllanadi hamda hayotiy masdalalarni hal etishga bo’lgan qarashlari uyg’unlashadi

1. Ushbu rasmda ko’rsatilgan inshoot qaysi shahrda joylashgan?

2.Abdullaxon II ga atab ishlangan ushbu miniatura qaysi yilga oid?

A. 1570-yil B. 1572-yil C. 1575-yil D. 1577-yil

2. Tarix darslarda « Krossvord« uslubidan foydalanish. Bu uslubda o’quvchilarning matematik savodxonligi ortadi. Ularning fikrlash va mustaqil ishlay olish qobiliyatlari shakllanadi.

KROSSVORD – O’YIN METODI Bolalar faqat ular o’zlari ixtiro qilgan narsalar borasidagina haqiqiy tushunchaga ega bo’ladilar va har safar, biz ularga bir narsani tez o’rgatmoqchi bo’lganimizda, biz ularni narsalarni qaytadan kashf etishdan ushlab qolamiz.

Quyida 6-sinf Qadimgi dunyo tarixi darsligining bo’limlar yuzasidan tuzilgan krossvordlar jamlanmasini tavsiya etiladi:

1-5-MAVZULAR BO’YICHA KROSSVORDLAR

1-VARIANT KROSSVORD (Ismlar bo’yicha) ENIGA_

2. To’qqiz kitobdan iborat “Tarix” asarining muallifi. 4. Maqbarasiga temirdan bezak ishlatgan Misr fir’avni.

1. “Aleksandr anabasisi” asarining muallifi.

3. Miloddan avvalgi I asr oxirlarida yashab ijod qilgan. O’z asarida O’rta Osiyo xalqlari madaniyati haqida ma’lumotlar keltirib o’tgan qadimgi yunon tarixchisi va geografi.

4. arix darslarida turli xil mavzulashtirilgan xaritalardan foydalanish. Tarix darslarida avvolo o’quvchilarga xarita bilan ishlashni o’rgatish lozim . lekin afsuski ba’zi darsliklarimizda mavzulashtirilgan xaritalar kamlik qiladi. Ayniqsa 6-sinf o’quvchilari uchun qadimgi manzilgohlarning joylashgan o’rnini o’rganish uchun xaritalarning o’rni beqiyos Shuning uchun quyida beriladigan xaritalar orqali mavzuni mustahkamlash maqsadga muvofiq.

SONLAR ISHTIROKIDAGI “RAQAMLI TARIX” TA’LIMIY O’YINI

O’quvchilaringiz tarix fanida berilgan sonlarni yodlashga erinchoqlik qilayaptimi yoki qiynalayaptimi? Unda o’quvchilaringizni qiziqtirishning samarali yo’llarini havola etamiz.

Bizga ma’lumki tarix fanida har bir mavzuda tarixiy yillar, sonlar berilgan bo’lib, ularni to’liq eslab qolishga o’quvchilar qiynalishadi. Agarda o’quvchiga mavzuda berilgan yillar, sonlar bilan bog’liq bo’lgan voqealar, axborotni o’rganib kelish topshirig’i berilsa, to’liq barcha yillar, sonlar bilan bog’liq voqealar, axborotni o’quvchi aytib bera olmaydi. Savol tug’ilishi mumkin. Xo’sh, unda qanday qilib tarix darsligida berilgan yillar, sonlar bilan bog’liq ma’lumotlarni to’liq eslab qolish mumkin:

Birinchi navbatda, o’quvchining nuqtayi nazarida zerikarli hamda soni jihatidan juda ko’p bo’lib tuyilgan tarix darslaridagi sonlarni, yillarni qiziqarli, jozibali qilib ko’rsatib beruvchi turli xil ta’limiy o’yinlar orqali qiziqtirish kerak. O’quvchida qiziqish bo’lmasa, har qanday metod, usulni qo’llamang samara berishi qiyin.

Men tarix darslarida o’zim yaratgan qiziqarli boshqotirmalardan iborat “Raqamli tarix” ta’limiy o’yinidan samarali foydalanishga harakat qilaman.

“Raqamli tarix” ta’limiy o’yini quyidagicha o’tkaziladi:

Geometrik shakllarda berilgan tarixiy voqealarning sodir bo’lgan sanalari, statsitik ma’lumotlar bilan bog’liq bo’lgan sonlar aniqlanadi va mental arifmetika usulida (amallarni noodatiy usullarda hisoblash) shakllar hisoblab chiqariladi. Topilgan noma’lum son izohlanadi.

Tarix darslarida o’quvchilarning matematik savodxonlik, fan-texnika yangiliklaridan xabardor bo’lish kompetensiyasini rivojlantirishga yordam beruvchi “Raqamli tarix” ta’limiy o’yinini mavzuni mustahkamlash va takrorlash vaqtida o’quvchilar yoki guruhlar bilan ishlashda qo’llanishi maqsadga muvofiq.

“Raqamli tarix” ta’limiy o’yinining oltin qoidasi: Takrorlash barcha ilmlarning onasidir. Takrorlash barcha fanlar uchun birdek muhim hisoblanadi. Ammo tarix fanida ma’lumotlar hajmi juda kattaligini hisobga olsak, mavzularni ma’lum vaqt oralig’ida qaytarib turish judayam zarur.

Qiziqarli boshqotirmalardan iborat bo’lgan “Raqamli tarix” ta’limiy o’yinini tarix darslarida qo’llash orqali quyidagi natijalarga erishish mumkin:

• Tarix fanini o’rganishning eng murakkab tomonlaridan biri hisoblangan sanalar va statistik ma’lumotlarni o’quvchilarni qiziqtirgan holda ularning xotirasida saqlab qolishida yordam beradi;

• Xayolan davrlararo sayohat paydo bo’ladi;

• Tarixiy voqealar qaysi davrda yuz berganligini izohlay olish ko’nikmasini shakllantiradi;

• Matematik savodxonlikni oshirishga yordam beradi.

6-sinflar uchun 1-10-mavzular bo’yicha Masalan:

1-BOSHQOTIRMA: Hurmatli bilimdonlar! Quyidagi boshqotirmani yeching?

Gerodotning mashhur «Tarix» asaridagi kitoblar soni.

Nil daryosi guyi gismining qora tuproqli serhosil dalalardan iborat qismining eng qisqa masofasi (km)

birinchi bo’lib tuzgan taqvim-dagi bayram kunlari

1-boshqotirma: “Raqamli tarix” ta’limiy o’yinida berilgan boshqo.,irmanmg javobi 22

6-sinf Qadimgi dunyo tarixi darsligining 1-10-mavzular ichidan 22 soni bilan bog’liq ixtiyoriy bitta ma’lumot ayting?

Nil daryosi guyi gismining qora tuproqli serhosil dalalardan iborat qismining eng uzun masofasi 22 km

1.Umumiy o’rta ta’lim davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi. «Ta’lim taraqqiyoti», 3-maxsus son.-T.: «Sharq», 1999 y.

2. Tarix o’qitish metodikasi . Toshkent, 2005 yil

Tarix İnstitutu

Как только мы заметим, что появились первые посетители из Facebook, то Ваша страница получит бесплатное продвижение на 3 месяца!

• Bakı şəhəri, Hüseyn Cavid prospekti, 115, Baku, AZ1143, Azerbaijan
• Как добраться

• Предложить исправления
• Сообщить о нарушении

Это страница моего места

Похожие места поблизости

Consulate of The Republic of Slovenia in Baku, Republic of Azerbaijan

Ул.Шафаята Мехтиева 98, Baku, AZ1141, Azerbaijan
Государственная организация

Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin İqtisadi Elmi Tədqiqat İnstitutu

Həsən bəy Zərdabi prospekti 196. Bakı, Azərbaycan
Колледжи и университеты, Государственная организация

Gömrükçü İdman Klubu

Тбилисский проспект 44 с ,рядом с метро 20 Января,сзади “Велотрек”, Baku, AZ1141, Azerbaijan
Спортзал/фитнес-центр, Государственная организация, Школа боевых искусств

Mərkəzi Gömrük Hospitalı / Central Customs Hospital

Kazim Kazimzade kucesi, Baku, AZ1065, Azerbaijan
Больница, Государственная организация

Yasamal Rayon İcra Hakimiyyəti

Mətbuat prospekti, 37A, Baku, Azerbaijan
Государственная организация, Общественная организация

Yasamal Rayon İcra Hakimiyyəti

Mətbuat pr. 37A, Baku, AZ1100, Azerbaijan
Государственная организация

AMEA İSİ www.isi.az

Firudin Aghayev Küçasi 9, Baku, AZ1141, Azerbaijan
Государственная организация

Azərbaijan Milli Elmlər Akademiyası Riyaziyyat və Mexanika Institutu

Hiseyn Cavid prospekti 133, Baku, Azerbaijan
Государственная организация

Informasiya Texnologiyalarının Inkişafı Dövlet Fondu

İnşaatçılar pr-ti 2, Baku, Azerbaijan
Государственная организация

Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi

İnşaatçılar prospekti 1, Baku, Az1073, Azerbaijan
Государственная организация, Государственный чиновник

Ədliyyə Nazirliyi

İnşaatçılar prospekti, 1, Baku, Azerbaijan
Государственная организация

AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxana

AZ1143, Bakı şəhəri, Yasamal rayonu, Akademiya şəhərciyi Hüseyn Cavid prospekti 115, Baku, AZ 1143, Azerbaijan