Dərs: Az dili və nitq mədəniyyəti Muəllim: Sərbəst işin movzusu: Natiqlik sənətinin tarixi

88.Aşağıdakılardan hansı fonetikanın mövzusuna aid deyil?

Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti

1.Dil haqqında verilən fikirlərdən hansı daha dəqiqdir?

A) Dil insanlar arasında ən mühüm ünsiyyət vasitəsidir

B) İnsanlar düşündükləri və dərk etdiklərini dil vasitəsilə ifadə edirlər.

C) Dil cəmiyyətin varlığı, onun təşəkkülü və inkişafı üçün zəruri olan vasitədir.

D) Təffəkürün ifadə vasitəsi olan dil ictimai hadisədir

E) Dil xalqın tarixi ilə üzvi surətdə əlaqədar olur.

1. Dil haqqında verilən fikirlərdən biri yanlışdır.

B) Dil ictimai hadisədir.

C) Dil ünsiyyət vasitəsidir.

D) İnsanın dik yeriməyə başlaması, onun orqanizminin şaquli şəklə düşməsi dilin

yaranmasında mühüm rol oynamışdır.

E) Dil anlayışı insana məxsusdur, heyvanlar yalnız münasibəti duya bilirlər.

3.Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmış Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi barədə fərmanın imzalanma tarixini göstər.

A) 2001-ci il 18 iyun

B) 2001-ci il 4 iyul

C) 2001-ci il 9 avqust

D) 2002 ci il 30 sentyabr

E) 2003-cü il 2 yanvar

4.“Dil xalqın böyük sərvətidir” – ifadəsi kimə məxsusdur?

A) H. Əliyev

5.Azərbaycan Respublikasında Dövlət dili haqqında Azərbaycan Respublikasının

Qanunu neçə fəsil və neçə maddədən ibarətdir?

A) 3fəsil, 20 maddə

B)2 fəsil, 22maddə

C)3 fəsil, 15 maddə

D) 2fəsil, 20 maddə

E) 2fəsil, 10 maddə
6. Bu dillərin biri türk dillərinin oğuz qrupuna daxil deyil.

7.Məhəmməd peyğəmbərə aid olan BU kəlam hansı məşhur əsərdəngöturülmüşdür: “ Türk dilini öyrənin, türklərin uzun sürən hakimiyyəti vardır”

A) “Divani lüğət-it-türk”;

E) “Əsrimizin Səyavuşu”
8.Azərbaycan dili hansı xüsusiyyətlərinə görə iltisaqi dillərə daxildir?

A) morfoloji quruluşuna görə;

B) türk dilləri ilə qohumluğuna görə;

C) lüğət tərkibinin zənginliyinə görə;

D) cümlədəki sözlərin sırasına görə;

E) Alınma sözlərin azlığına görə

9.Bu və ya başqa məlumat və hadisənin şəkillər vasitəsilə ifadə etdiyi yaziya .

1. Şərti işarələrlə bütöv hecaları göstərən yazıya;
2. Şərti işarələrlə dilin səslərini əks etdirən yazıya;
3. Bu və ya başqa məlumat və hadisənin şəkillər vasitəsilə ifadə etdiyi yazıya;
4. Nitqdəki sözlərin ideoqramlarla əks olunmasına;
5. Dilin ancaq səslərini əks etdirən yazıya.

1. 1929-cu il yanvarın 1-də
2. 1918-ci il yanvarın 1-də
3. 1922-ci il yanvarın 1-də
4. 1925-ci il yanvarın 1-də
5. 1930-cu il yanvarın 1-də

1. M.F.Axundov
2. H.Zərdabi
3. C.Məmmədquluzadə
4. M.Ə.Sabir
5. Ə.Haqverdiyev

1. 42
2. 32
3. 33
4. 35
5. 45

1. 1939-cu ilin əvvəllərində
2. 1937-ci ilin axırlarında
3. 1938-ci ilin əvvəllərində
4. 1940-cı ilin axırlarında
5. 1942-ci ilin əvvəllərində

1. 1940
2. 1937
3. 1938
4. 1939
5. 1942

1. 2001-ci il 1 avqustdan
2. 1992-ci il 1 avqustdan
3. 1995-ci il 1 avqustdan
4. 2000-ci il 1 avqustdan
5. 2002-ci il 1 avqustdan

1. 1300 ildən çox
2. 1200 ildən çox
3. 1250 ildən çox
4. 1400 ildən çox
5. 1500 ildən çox

1. XIII əsrdən
2. XII əsrdən
3. XIV əsrdən
4. XV əsrdən
5. XIV əsrdən

1. 3
2. 1
3. 2
4. 4
5. 5

21.XVIII əsrdə Azərbaycan ədəbi dilinin inkişafında xüsusi rolu olmuşdur:

22.XV əsrdə Azərbaycan dilini dövlət səviyyəsinə qədər yüksəlməsinə xüsusi

23.Qoşma üslubunun formalaşmasında və inkişafında xüsusi rol oynamışdır:

E)M.V.Vidadi
24.Ədəbi dilimizin inkişafında rolu böyük olmuşdur:

25.XVI əsrdə Azərbaycan ədəbi dilinin inkişafında xüsusi rolu olmuşdur:

26.Kim demişdir: “Bizə elə bir əlifba ixtira etmək lazımdır ki, onun nəticəsində üç məqsədə çatmaq mümkün olsun: asan yazmaq, asan oxumaq, asan çap etmək”.

E)Ş.İ.Xətai
27. Ədəbi dil danışıq dilinə hansı cəhətdən təsir edir və inkişaf etdirir?

A) Fonetik və leksik

C)Leksik və qrammatik

D)Fonetik, leksik və qrammatik

E)Fonetik və qrammatik

28.Yunanlar “Azərbaycan” adını necə yazmışlar?

29.“Azərbaycan dili” adına ilk dəfə təsadüf olunur:

30.Ümumxalq dili neçə tərkib hissəyə bölünür?

1 – ədəbi dil 2 – rəsmi və kütləvi dil 3 – danışıq dili 4 – dialekt və şivə 5 – şifahi və yazılı

E) 1, 4
31. Aşağıda verilmiş bəndlərdən hansı ümumxalq danışıq dilinə aiddir? 1 – rəsmi danışıq; 2 – dialekt danışığı; 3 – jarqon danışığı; 4 – kütləvi – ədəbi söhbət; 5 – loru danışıq

32.Danışıq dilinin xüsusiyyətidir:

A)Dilin arxaikləşmiş ünsürləri mühafizə olunub uzun zaman saxlanıla bilər.

B)Bütün mədəni tələblərin ödənilməsinə kömək edir.

C)Yazı ənənələri ilə sıx bağlıdır.

D)Bütün milli dil vasitələri hamı üçün eynidir.

E)Müəyyən normalara əsaslanır.

33. Tələffüz üslublarını seçin.

1 – kitab üslubu 2 – normativ üslub 3 – adi danışıq üslubu 4 – səsli oxuma üslubu 5 – ifadəli oxu üslubu 6 – səssiz oxuma üslubu

1. Səslərin məxrəc və akustik cəhətdən bir-birinə yaxınlaşıb uyğunlaşmasına;
2. Sözdəki eynicinsli səslərdən birinin digərinə təsir edərək onu başqa cəcə çevirməsinə;
3. Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda iki sait arasına müəyyən bir samit artırılmasına;
4. Sözdən bu və ya digər səsin düşməsinə;
5. Sözün tərkibində səslərin bir-biri ilə yerini dəyişməsinə.

35. Yerdəyişmə hadisəsi nəyə deyilir?

A) Sözün tərkibində səslərin bir-biri ilə yerini dəyişməsinə.

B)Sözdən bu və ya digər səsin düşməsinə;

C)Səslərin məxrəc və akustik cəhətdən bir-birinə yaxınlaşıb uyğunlaşmasına;

D)Sözdəki eynicinsli səslərdən birinin digərinə təsir edərək onu başqa cəcə çevirməsinə;

E)Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda iki sait arasına müəyyən bir samit artırılmasına.

36. Səsdüşümü nəyə deyilir?

A) Sözdən bu və ya digər səsin düşməsinə.

B) Sözdəki eynicinsli səslərdən birinin digərinə təsir edərək onu başqa cəcə çevirməsinə;

C)Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda iki sait arasına müəyyən bir samit artırılmasına.

D)Sözün tərkibində səslərin bir-biri ilə yerini dəyişməsinə.

E) Səslərin məxrəc və akustik cəhətdən bir-birinə yaxınlaşıb uyğunlaşmasına.

37.Səsartımı nəyə deyilir?

A) Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda iki sait arasına

müəyyən bir samit artırılmasına.

B)Səslərin məxrəc və akustik cəhətdən bir-birinə yaxınlaşıb uyğunlaşmasına;

C)Sözün tərkibində səslərin bir-biri ilə yerini dəyişməsinə.

D)Sözdəki eynicinsli səslərdən birinin digərinə təsir edərək onu başqa cəcə

E)Sözdən bu və ya digər səsin düşməsinə.
38.Dissimilyasiya hadisəsi nəyə deyilir?

A) Sözdəki eynicinsli səslərdən birinin digərinə təsir edərək onu başqa səsə

B)Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda iki sait arasına

müəyyən bir samit artırılmasına.

C)Sözdən bu və ya digər səsin düşməsinə.

D) Sözün tərkibində səslərin bir-biri ilə yerini dəyişməsinə.

E)Səslərin məxrəc və akustik cəhətdən bir-birinə yaxınlaşıb uyğunlaşmasına.

39. Qohum dillər və konkret bir dilin fonetik tərkibindəki müəyyən yaxınlıq, oxşarlıq və fərqli cəhətlərin öyrənilməsi ilə fonetikanın hansı növləri məşğul olur?

A) Müqayisəli fonetika;

B)Ümumi və xüsusi fonetika;

D) Təsviri fonetika;

E) Təcrübi fonetika

40. Fonetikanın neçə növü var?

E)5
41.Fonetika dilin hansı sahəsini öyrənir?

A) Dilin səs sistemini;

B) Diliin leksik sistemini;

C) Dilin morfem sistemini;

D) Dilin sintaqm sistemini;

E) Dilin üslubi xüsusiyyətləri.
42.Fizioloji fonetika nədən bəhs edir?

A) Danışıq üzvlərindən

B) Danışıq səslərinin ictimai mahiyyətindən;

C) Danışıq səslərinin funksiyasından;

D) Danışıq səslərinin məxrəcindən.

E) Danışıq səslərinin fiziki xassələrindən

43.Akustik fonetika nəyi izah edir?

A) Danışıq səslərinin fiziki xüsusiyyətlərini;

C) Danışıq səslərinin ictimai mahiyyətini;

D) Danışıq səslərinin məxrəcini;

E) Danışıq səslərinin vəzifəsini

44.Sözü fərqləndirən səs necə adlanır?

45.Dilçilikdə saitlər sistemi . adlanır. Nöqtələrin yerinə hansı söz yazılmalıdır?

46.Dilçilikdə samitlər sistemi . adlanır. Nöqtələrin yerinə hansı söz yazılmalıdlr?

47.Fəal danışıq üzvlərini göstər.

B)dil, dişlər, sərt damaq;

C) dil, yumşaq damaq, yuvaqlar;

D) dil, dişlər, yuvaqlar;

E) üst çənə, dil, dodaqlar

48.Saitlər hansı əlamətinə görə acıq və qapalı kimi növlərə bölünür?

A) dilin üst damağa doğru qalxması və ya nisbətən aşağı enməsinə görə

B) uzun və qısa tələffüz olunmasına görə

C) dodaqların vəziyyətinə görə

D ) dilin ön və arxa hissəsində deyilməsinə görə

E) sərbəst və maneəsiz tələffüzünə görə

49. Hansı növ saitlərin tələffüzü ücün alt cənənin yuxarıya doğru qalxması və ağız

boşluğunun daralması səciyyəvi xüsusiyyətdir?

E) dodaqlanmayan
50. Cingiltili samitlərin yaranmasında aşağıdakılardan hansı daha fəal iştirak edir?

51. Yalnız cingiltili samitlər olan sıranı göstərin.

52. “Məftil” sözünün fonetik təhlilindəki səhvi göstərin:

A) Yazılışı ilə tələffüzü fərqlənmir

B) İki hecadan ibarətdir

C) Saitlərin hər ikisi incədir, dodaqlanmayandır

D) Samitlərdən ikisi [m] və [l] kar qarşılığı olmayan çingiltili samitdir.

E)6 hərf, 6 səsdən ibarətdir

53. Hansı sözdə bitişdirici samit işlənmişdir?

54. “Çarıq” sözünün fonetik təhlilindəki səhvi göstərin:

A) Bir kar [ç], iki cingiltili – [r], [q], samit işlənmişdir

B) Deyilişi ilə yazılışi fərqlənir.

C) Sözdə qalın və dodaqlanmayan saitlərin ahəngi gözlənilmişdir

D) Saitlərdən biri açıq, digəri isə qapalıdır

E) İkihecalıdır, vurğusu ikinci hecaya düşür

55.Hansı sırada açıq, incə, dodaqlanmayan saitlər verilmişdir?

E) ö, ü
56.Burun samitləri hansı cərgədədir?

E) m, b;
57.Dilönü saitlər verilən sıranı göstər.

58.Azərbaycan dilində kipləşən – novlu( qovuşuq) samitləri göstər.

59. “a”, “e”, “o”, “ə” saitlərini birləşdirən nədir?

A) acıq saitlərdir

B) dodaqlanan saitlərdir

C) qapalı saitlərdir

D) dodaqlanmayan saitlərdir

E) qalın saitlərdir

60. Sözlərdən biri səhv yazılmışdır:

61.Azərbaycan dilində hansı saitlər sözün həm əvvəlində, həm ortasında, həm də sonunda işlənir?

62. Hansı sırada dodaqlanan qalın saitlərin ahəngi var?

A) ulduz, noğul, bulud

B) qoyun, uşaq, oyun

C)kömür, ürək, üzük

D) qalib, sahib, nazir

E) ailə, nadir, Səlim

63. Hansı sözdə tələffüz zamanı saitlərdən biri düşür?

64. İlk saiti “o” ilə yazilib “a” kimi oxunan sözlər cərgəsini göstərin:

A) Odessa, portfel

C) proqram, oçerk

65. “Torpaq” sözünün fonetik təhlilində səhvi tapın:

A) Samitlərin ikisi kar, ikisi cingiltilidir.

B) “p” samitdir, kardır

C) “a” saitdir, qalındır

D) Sözdə iki sait, dörd samit var

E) İkihecalıdır, vurğu ikinci hecaya düşür

66.T, d, s, z, ş, j, c, ç, l, n, r samitləri əmələgəlmə yerinə görə necə adlanır?

A) Dilönü samitlər;

B) Dilarxası samitlər;

C) dodaq samitləri;

D) Qoşadodaq samitləri;

E) dodaq- diş samitləri

67.Partlayan samitlərin sırasını göstər.

A) k, g, p, b, t, d, q, m, n ;

B) t, d, s, z, ş, j, c, ç, l, n, r;

C)z, s, j, ş, v, f, y, l, r, ğ, x, h;

68.Sözdə hecaların sayı necə müəyyənləşdirilir?

A) saitlərin sayına görə;

B) dodaqlanan saitlərin sayına görə;

C)samitlərin sayına görə;

D) açıq saitlərin sayına görə;

E) kar samitlərin sayına görə

69.Açıq hecalı sözlər olan sıranı göstər.

A) xala, nəvə, dayı;

B) qapı, ağac, uşaq;

C) ipək, dovşan, körpü;

D) quzu, dəftər, noxud;

E) əmi, dəniz, dəmir

70.Qapalı hecalı sözlər olan sıranı göstər.

A) qardaş, dəftər, pambıq;

B) dolça, qələm, armud;

C) dərə, papaq, liman;

D) ayaq, gilas, agız;

E) boyun, çinar, barmaq

71.Sonu samitlə bitən hecalar . adlanır. Nöqtələrin yerinə yerinə hansı söz yazılmalıdır.

E) örtülü- qapalı heca

72. Azərbaycan dilində sözün sonunda işlənməyən sait.

E) i
73.Göstərilən vurğu növlərindən hansı Azərbaycan dili üçün səciyyəvi deyil?

A) sərbəst vurğu;

B) məntiqi vurğu;

D) həyəcanlı vurğu;

E) həyəcanlı və sabit vurğu
74.Sərbəst vurğu ən çox hansı dil üçün səciyyəvidir?

D) Azərbaycan dili;

75.Hansı sözdə vurğu son hecaya düşür?

76.Hansı sıra yalnız vurğu qəbul etməyən şəkilçilərdən ibarətdir?

A) –gil, -madan, -casına, – san;

B)- dan, -di, -sız, -lı;

C) – il, -da, -ıntı, -mış;

E) –lar, – ın, -çı, -cil;

77.Az, üst, səs, dost, şəxs- sözlərindəki hecaların növünü müəyyənləşdir

C) küylü- sonorlu heca;

D) təksonorlu – heca;

E) küylü- təksonorlu heca

78.Verilmiş nümunədə altından xətt çəkilmiş sözdə hansı fonetik hadisə baş vermişdir?

Çəmənlər, bağçalar, bağlar sararsa,

Fəzalar dönərək sular qararsa,

Hər şeyi bir ölüm qorxusu sarsa

Əyiməm bir daha . bir həvəs məni.

79.Ahəng qanununa tabe olmayan, fars dilindən keçmiş və əslinə müvafiq tələffüz olunması tələb edilən sözlərdə, bəzi Avropa mənşəli sözlərdə hansı səs uzun tələffüz olunur?

80.Örtüsüz hecalı sözlərdən ibarət olan cərgəni göstər.

81.Hansı sıradakı sözlərin hamısı iki səsdən ibarət təkhecalı sözlərdir?

82. Səsin yaranmasındakı iştirakına görə fəal danışıq üzvləri hansılardır?

A) dil, dodaqlar, səs telləri, alt çənə, yumşaq damaq, dilçək

B) dodaqlar, dişlər, yuvaqlar

C)dil, səs telləri, nəfəs borusu

D) damaq, ağ ciyərlər, dişlər

E) dil, damaq, yuvaqlar

83.Bu əlamətlərdən samitlər üçün doğru olanı hansıdır?

A) kar və cingiltili olur

B) dodaqlanan və dodaqlanmayan olur

C)qalın və incə olur

E) açıq və qapalı olur

84.Yalnız sonor samitlər olan sıranı göstərin.

85. “o”,“ö”,“u”, “ü” saitlərini birləşdirən nədir?

B) acıq saitlərdir

D) dodaqlanmayan saitlərdir

86. Hansı söz birləşmələrinin birinci tərəfinin son samiti cingiltili tələffüz olunmur?

IV. kitab satışı

E) IV,V
87.Yalnız fonetikaya aid terminlər hansı sırada verilib?

D) ahəng qanunu, sinonim

E) sintaksis, dilçilik

88.Aşağıdakılardan hansı fonetikanın mövzusuna aid deyil?

A) sözün tərkibi

E) sözün səs tərkibi

89.Hansı sözdə vurğu ilk hecaya düşür?

90. Hansı sözə saitlə başlayan şəkilçi artırdıqda “q” “ğ”- ya keçmir?

91.Fonetik təhlilə aid deyil:

A) sözün mənşəyinin tapılması

B) sözün səs və hərf tərkibinin göstərilməsi

C) sait səslərin göstərilməsi

E) sözün heca və vurğusunun göstərilməsi

92.Heca üçün yanlış olanı göstərin:

A) sözlərdəki bütün hecalar vurğulu olur

B) sözlər sətirdən-sətrə heçalarla keçirilir

C) heçalar sait səslər əsasında formalaşır

D)heca tələffüz zamanı sözlərin asanlıqla bölünə bilən hissəsidir

E) əsl Azərbaycan sözlərində vurğu son hecaya düşür

93.Dilimizdə vurğu əsasən hansı hecaya düşür?

A) sonuncu hecaya

B) birinci hecaya

D) həm ilk, həm də son hecaya

E) ikinci hecaya

94.Vurğusu birinci hecaya düşən söz hansıdır?

E)Paris
95.Hansı sözdə ahəng qanunu pozulub?

E) ana
96.Hansı sözdə – lar şəkilçisi vurğu qəbul etmir?

97. “Kitab” sözünə bu şəkilçilərdən hansı artırılsa, vurğu yerini dəyişməyəcək?

98.Hansı sıradakı bütün sözlərdə vurğu ilk hecanın üzərinə düşür?

A) sapsarı, sanki, lakin

B) ancaq, gömgöy, tüstü

C) büsbütün, yalnız, yalqız

D) amma, nəhayət, bizcə

E) bəzən, görünür, dinməzcə

99.Vurğudan asılı olaraq mənası dəyişə bilən sözü müəyyənləşdirin:

E) tirmə
100. Yazılı nitqdə məntiqi vurğunun yeri:

A) xəbərdən əvvəlki sözün üzəri

B) zərfliyin üzəri

C) mübtədanın üzəri

D) təyinin üzəri

E) mübtədadan sonrakı sözün üzəri
101.Neologizmlər hansı sıradadır?

A) bilgisayar, yetərsay, çağdaş, özəlləşmə

B)bəy, feodal, pristav, qubernator

C) ayıtmaq, damu, uçmaq, sayru

D) pərvanə, cəfa, şəb, nagah

E) torşer, monument, bayraq, alternativ

102.«Tutmaq» sözü hansı sırada öz həqiqi mənasında işlənmişdir?

A) atın yüyənini tutmaq, qabın qulpundan tutmaq

C) üzünü yana tutmaq, işçi tutmaq

D) həyatda yer tutmaq, dostdan xəbər tutmaq

E) hal-əhval tutmaq

103.Çoxmənalı sözlər nəyə deyilir?

A) əsas məna ilə bağlı əlavə mənalar da bildirən sözlərə

B) eyni kökdən sözdüzəldici şəkilçilər vasitəsilə yaranan qohum (eyniköklü)

C) müxtəlif mənalı ayrı-ayrı sözlərə

D) eyni və yaxın mənalı sözlərə

E) müxtəlif köklü sözlərə
104.Verilmiş xüsusiyyətlərdən sinonimlərə aid olanı hansıdır?

A) Müxtəlif cür yazılıb, eyni və ya yaxın məna bildirir.

B) Bir-birinə zidd mənalar ifadə edir.

C) Eyni cür yazılıb, müxtəlif mənalar bildirir.

D) Müəyyən ərazidə işlədilir.

E) Eyni kökdən düzəlir.

105.Hansı sıra yalnız sinonimlərdən ibarətdir?

A) adlı-sanlı, görkəmli, məşhur

B) qorxaq, igid, xeyirxah, səxavətli

C) gənc, cavan, ürəkli, qoçaq

D) otaq, koma, mənzil, bina

E) çalışqan, diribaş, tənbəl

106.Köhnəlmiş sözlər hansı sırada verilmişdir?

A) uçmaq, damu, nəsnə, sayru

B) özəlləşdirmə, yetərsay, çağdaş, durum

C) həyat, inqilab, əruz, fədakar

D) lirika, romantizm, peyzaj, personaj

E) əba, çıraq, müsəlman, fanat

107.Dialekt sözlər nəyə deyilir?

A) müəyyən ərazi üçün anlaşıqlı olan məhəlli sözlərə

B) hamı tərəfindən başa düşülüb işlənən sözlərə

C) ayrı-ayrı elm sahələrinə məxsus olan sözlərə

D) peşə-sənət sözlərinə

E) əsas lüğət fonduna daxil olan sözlərə

108.Hansı söz omonim deyil:

109.“Böyük olan yerdə kiçik danışmaz” cümləsində antonim sözlər hansı nitq hissəsinə aiddir?

E) isim
110.“Refleks, embriologiya, neyron” sözləri aşağıdakı söz qruplarından hansına aiddir?

D) ümumişlək sözlərə

E) dialekt sözlərinə
111. Dilin lüğət tərkibindəki məna qruplarını göstərin.

A) metafora, metonimiya

C) assimilyasiya, dissimilyasiya

D) metateza, proteza

E) eliziya, leksikoqrafiya

112. Zahirən omonimə bənzəyən sözlər hansılardır?

A) paronimlər, omofonlar, omoqrafflar

C) sintaktik omonimlər, omofonlar

D) leksik omonimlər, leksik sözlər

113. Metafora nədir?

A) funksional çoxmənalılıq

B) forma oxşarliğı

C) müəllif – əsər münasibəti

D) miqdar mənası

E) tamın – bütövün bir hissəsi

114. Omofonlara aid deyil:

A) yalnız səslənməyə görə eyni olur

B) sözlərin yazılışı eyni olub, səslənməsi müxtəlif olur

C) dilin dialektlərində daha çox rast gəlmək olur

D) nitq prosesində səslərin təhrifi ilə əlaqədardır

E) fonetik, semantik cəhətdən fikri qüvvətləndirir

115.Hansı sözlər antonimdir?

B) müharibə, savaş, dava

116.Biri frazeoloji birləşmə deyil:

117.Yalnız biri frazeoloji birləşmədir:

A) könlünü açmaq

C) məktəbdən qayıdanda

D) sözün doğrusunu demək

118.Xüsusiyyətlərdən biri əsl Azərbaycan sözlərinə aid edilə bilər:

A) söz ortasında iki samitin yanaşı işlənməsi

B) sözdə qoşa “y” samitinin işlənməsi

C) söz əvvəlində iki samitin işlənməsi

D) sözdə uzun saitin işlənməsi

E) sözün “r” samiti ilə başlanması

119.Biri frazeoloji sinonim deyil:

A) əl uzatmaq ─ kömək etmək

B) qanı qaralmaq ─ kefi pozulmaq

C) qılığına girmək ─ qəlbinə yol tapmaq

D) dilotu yemək ─ dil boğaza qoymamaq

E) dil tapmaq ─ yola getmək

120.Sıralardan biri bütünlüklə omonim sözlərdən ibarətdir:

D) həyat, nəfis, qol

E) çay, kəmər, baş

121.Azərbaycan dilində sözün tərkibi neçə hissədən ibarət olur?

D) bir neçə hissədən

122.Azərbaycan dilində sözün kökü nəyə deyilir?

A) Sözün məna verən və dəyişməyən hissəsinə

B) Sözün leksik mənası olmayan hissəsinə

C) Sözün məna kəsb etməyən hissəsinə

E) hecası olan sözlərə

123.Tərkibinə görə sözlər dilimizdə neçə hissəyə bölünür?

E) tərkiblərinə görə

124.Sözün leksik məna ifadə edən, qrammatik şəkilçiyə qədərki hissəsinə…. deyilir:

A) başlanğıc forma

B) leksik şəkilçi

D) bitişdirici samit

125.Morfologiya nəyi öyrənir? – sualına verilən cavablardan hansı səhvdir?

A) dilin lüğət tərkibi

B) köməkçi nitq hissələrini

C) isimlərin hallanması

D) nitq hissələri və onların dəyişməsi

E) əsas nitq hissələri

126.Morfologiyanın tədqiqat obyekti nədir?

A) söz, onun formaları və nitq hissələri

B) alınma sözlər

D) çoxmənalı sözlər

E) xalq yaradıçılığı

127.Morfologiya nədən bəhs edir?

A) sözlərin tərkibi və quruluşundan

B) söz birləşmələrindən

C) frazelolji birləşmələrdən

D) forma və məzmunundan

E) sözün həqiqi və məcazi mənasından

128.“Morfologiya” termini dilimizə hansı dildən gəlmişdir?

A) nitq hissələri və onların dəyişmə qaydaları

B) cümlə üzvləri

C) yalnız əsas nitq hissələri

D) nitq formaları

E) sözlərin mənşəyi

130.Əsas nitq hissələrinə aid olmayan xüsusiyyəti müəyyənləşdirin:

1. Cümlə üzvü olur.

2. Müstəqil suala cavab verir.

3. Yalnız qrammatik mənaya malik olur.

E) 2,3
131.Hansı prinsip müxtəlif şəkildə tələffüz olunan morfemlərin eyni formada yazılmasını tələb edir?

A) morfoloji prinsip;

B) rəmzi prinsip;

C) tarixi-ənənəvi prinsip;

D) etimoloji prinsip;

E) fonetik prinsip

132.Azərbaycan dili orfoqrafiyası üçün hansı prinsip əsas hesab olunur?

B) tarixi-ənənəvi prinsip;

C) rəmzi prinsip;

D) morfoloji prinsip;

E) etimoloji prinsip

133.Sözün müasir tələffüzünə əsasən yazılmasınıdeyil, onun tarixi yazılış formasının saxlanılmasını tələb edən prinsip hansıdır?

B) fonetik prinsip;

C) rəmzi prinsip;

D) etimoloji prinsip;

E) morfoloji prinsip

134.Fonetik, morfoloji, tarixi-ənənəvi prinsiplər dilçiliyin hansı şöbəsinə aiddir?

135. Hansı söz tərkibinə görə mürəkkəb söz deyil?

136.Şəkilcilərdən hansı dilimizdə həm də müstəqil söz kimi işlənə bilir?

137. Biri ön şəkilçilərə nümunə ola bilməz:

E) anti
138.“Qızartı” ismi hansı nitq hissəsindən əmələ gəlib?

E) isim
139.İsmin adlıq halında olan sözlərlə ifadə olunmaq xüsusiyyəti aşağıdıkılardan hansıları üçün ortaqdır?

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Dərs: Az dili və nitq mədəniyyəti Muəllim: Sərbəst işin movzusu: Natiqlik sənətinin tarixi

Miladdan əvvəl Qədim Misirdə, Hindistanda, Çində, Babilistanda və digər bir sıra yerlərdə görkəmli natiqlər yetişmişdir. Lakin natiqlik sənətinin, gözəl nitqin, nitq mədəniyyətinin əsl vətəni qədim Yunanıstan olmuşdur. Natiqlik də bir elm kimi Yunanıstanda meydana gəlmiş, inkişaf etmişdir. Qədim Yunanıstanın ictimai-siyasi həyatındakı mübarizələr, iqtisadiyyatda baş verən irəliləyiş, elmi tərəqqi ilə bağlı Afina şəhər dövlətində natiqlik sənəti inkişaf etməyə başlayır. Ölkəni idarə edənlər ideyalarını müdafiə etmək, məqsədlərini kütlələrə çatdırmaq məqsədilə sözdən, natiqlik sənətindən təsirli və kəsərli silah kimi istifadə etməyə çalışırdılar. Eramızdan əvvəl VII-IV əsrlərdə fəaliyyət göstərən yunan natiqlik məktəbi Aristotel, Antifont, Andokid, Lisiy, İsey, İsokrat, Molon, Kvintilian, Demosfen, Hipeorid, Likurq, Esxil, Dinarx kimi görkəmli natiqlər yetirmişdir. Onlar natiqlik sənətini, onun nəzəriyyəsini, təlimini qurmuş və sistemini yaratmışlar. Həmin məktəblərdə dərs deyən Aristotel, Qorqiy, Frasimax, İsokrat, Demosfen, Esxin kimi görkəmli natiqlər bu sənəti həm nəzəri, həm də praktik şəkildə öyrənənlərə aşılamışlar. Bu dövrdə natiqlik sənətinin nəzəriyyəsindən bəhs edən “Ritorika” elmi də yaranır və inkişaf edir. Ritorika e.ə.V əsrdə Qədim Yunanıstanda yaranmış, III-II əsrlərdə orada, e.ə.I əsrdə Romada sistemləşdirilmişdir. Aristotel, Siseron, Kvintilian ritorikanın görkəmli nəzəriyyəçiləri olmuşdur. Sonralar ritorika termini zahirən qəşəng, dəbdəbəli, lakin məzmun və dil cəhətdən zəif, bəsit əsərlər, sözçülük mənalarında işlənmişdir. Dövrün tarixi şəraitindən qaynaqlanan natiqlik sənəti bizim eradan əvvəl V və IV əsrlərdə özünün çiçəklənmə dövrünü keçirir. Qədim yunan ritorikası, orada işlədilən terminlər bu gün belə qiymətlidir, diqqəti cəlb edir və ixtisas sözləri kimi işlədilir.
Aristotel nitqin üsluba, məqsədə və şəraitə uyğun qurulmasına daha çox fikir verir və göstərirdi ki, üslubun əsas mahiyyəti onun aydınlığı ilə bağlıdır. Üslub nitqin predmetinə uyğun olmalıdır. Aristotel natiqin məharətinin beş cəhətini xüsusi qeyd edirdi:
1. Materialın icadı və onun hazırlanması.
2. Planın tərtibi. Materialın plan üzrə müvafiq formaya salınması.
3. Həmin materialın öyrənilməsi və yadda saxlanılması.
4. Materialın şifahi şərhinin ədəbi-üslubi cəhətdən işlənməsi.
5. Nitqin söylənilməsi, orfoepiya (ədəbi tələffüz), intonasiya, emosiya və s. məsələlərin nəzərə alınması və onlara əməl olunması.
Aristotel yaxşı nitq üçün materialın düzgün seçilməsi, planın tutulması, onun mükəmməl öyrənilməsi, söyləmə zamanı uyğun üslubun müəyyənləşdirilməsi, orfoepik və intonasiya qaydalarına əməl edilməsi, emosiyaların özünəməxsus forma ilə verilməsini mühüm şərt sayırdı.
Qədim Yunanıstanda natiqlik sənətinin inkişafına güclü təsir göstərən səbəblərdən biri də Solon qanunları olmuşdur. Bu qanunlara görə hər bir afinalı məhkəmədə öz hüququnu müdafiə etməyi bacarmalı idi . Belə bir tələb əsasında afinalılar hüquqi biliklərə yiyələnməyə, həm də öz hüquqlarını müdafiə etmək üçün aydın, təsirli, məntiqli, rabitəli danışmağa xüsusi səy göstərirdilər. O zaman məhkəmədə vəkillər fəaliyyət göstərmədiyindən vətəndaşlara loqoqraflar kömək edirdilər. Loqoqraflar hüquqi təhsil almış adamlar idilər, onlar xüsusi muzdla məhkəmədə baxılacaq işin məzmun və mahiyyəti ilə bağlı nitqlər yazırdılar. İşi məhkəməyə düşən afinalı həmin nitqi əzbərləyir və məhkəmə prosesində özünü müdafiə edirdi. Lisi, Hiperid, Esxin, Trasimax, Demosfen öz dövrlərinin görkəmli loqoqrafları, natiqləri olmuşlar. Bunlardan Demosfen antik natiqliyin yaranması və inkişafında xüsusi rol oynamışdır. Demosfenin yaradıcılığı dünya natiqlik mədəniyyətinin inkişafında mühüm mərhələdir.Demosfenin natiqlik sənətinə yiyələnməsi heç də asan yolla olmamışdır. Belə ki xalq qarşısında gənc natiqin ilk çıxışı uğursuz qurtarır: səs-küy, gülüş izdihamı ona nitqini bitirməyə imkan vermir. Bu uğursuzluq tamamilə təbii idi. Çünki Demosfenin səsi çox aşağı tonda idi, danışığı ifadəsiz idi. O kəkəliyir, “r” və “1” səslərini düzgün tələffüz etmirdi. Onun çiyinlərini çəkmək vərdişi var idi və ictimaiyyət qarşısında özünü idarə edə bilmirdi. Onun xalq yığıncağı qarşısındakı ikinci çıxış etmək səyi dil baxımından uğursuz olmuşdur. O ruhdan düşmüş və üzünü örtmüş halda, evə tələsir və heç hiss etmirdi də ki, onun izi ilə məhşur Afina aktyoru gəlir. Onlar birlikdə yol gedirlər. Demosfen öz uğursuzluğu barədə dostuna acı-acı şikayətlənməyə başlayır və deyir ki, xalq dilin dərin məzmununu qiymətləndirmir və anlamır. “Hər şey belədir, -aktyor cavab verir, – amma mən sənə kömək etməyə çalışacağam. Mənə Sofokl və ya Evripidadan parça oxu”. Demosfen oxuyur. O qurtaranda aktyor şeiri yenidən özü oxuyur. Bu zaman Demosfenə elə gəlir ki, sanki o, tamamilə digər şeiri eşidir. O, indi başa düşürdü ki, nitq gözəlliyinə onda olmayan dilin ifadəliliyi ilə nail olunur və o, ikiqat səylə işə başlayır. Nəticə etibarı ilə, Demosfen öz dilinin çatışmazlığını islah etməyi qərarlaşdırır. Heç kimin ona mane olmaması üçün tənha bir yerə çəkilir, gündə bir neçə saat tələffüzünün anlaşılmazlığını düzəltmək üçün tapşırıqlarla məşğul olur. O, ağzına daşlar toplayır və ucadan danışmağa çalışır. O, dağa qalxarkən və ya dəniz sahilində gəzərkən şeirləri ucadan tələffüz etməyi öyrənir və öz səsi ilə dalğaların səsini boğmağa çalışırdı. Demosfen danışarkən çiynini atmağı tərgitmək üçün tavandan asılı cidanın altında durarmış. Bəzən gənc iki ay, üç ay, nəhayət heç evdən bayıra çıxmır və nəhayət, tamamilə səs və jestə yiyələnir. Uzun və israrlı səylərdən sonra Demosfen öz məqsədinə nail olur və görkəmli natiqə çevrilir. Amma o, hazırlaşmadan heç vaxt danışmaz, həmişə yazılmış mətni əzbərdən öyrənərdi; axşamlar lampanın işığında o, çıxışa səylə hazırlaşar, diqqətli tərzdə hər bir sözü götür-qoy edərdi. Bütün bunların nəticəsində böyük natiq rəqiblərinin tənqidinə tuş gəlir. Onlar Demosfenin ilham və təbii istedadının olmadığını iddia edirlər. Bir dəfə rəqiblərindən biri onu tənqid edir: “Sənin dilindən yağ iyi gəlir”, daha doğrusu, “sən bütün gecəni yağ çırağının işığının altında oturursan”. Uzunmüddətli məşqlər Demosfeni natiqlik sənətinin zirvəsinə yüksəltdi. Hətta rəqibləri belə onun natiqlik məharətinin gücünü və ustalığını etiraf etməyə məcbur olurlar. Onun dilinin qeyri-adi sadəliyinin ifadəsi ən böyük duyğu və düşüncələri, aydınlıq və inandırıcılıq gücü ilə birləşir. Demosfen həmişə öz nitqinin məzmununa ciddi şəkildə sadiq qalır, boş cəfəngiyatı sevmirdi. O, nitqini sakit şəkildə deyirdi, dinləyicilərin ağlına təsir edərək, onları duyğu hissi ilə fəth edirdi, müdafiə edilən işin düzgünlüyündə onlara həddindən artıq inanırdı. Siseron onun haqqında demişdir: “Kim Demosfen olmaq istəmirsə, o natiq deyil”.
Demosfenin 30 yaşı olanda, o, artıq dövlət işlərində iştirak etməyə başlayır və natiqlik istedadının var gücü ilə Yunanıstanın bütün təhlükəli düşmənlərinə – Makedoniya çarı Filippə qarşı belə çıxır. Onun vətənə olan hədsiz sevgisi böyük natiqi makedoniyalılara və onların bütün Yunanıstandakı yardımçılarına qarşı mübarizəyə ilhamlandırır.
Demosfen natiqlik sənəti nəzəriyyəçilərindən biri idi. O, ritorika ilə bağlı bir sıra əsərlər yazmış, bu elmi nəzəri və praktik cəhətdən şərh etmiş, faydalı fikirlər söyləmişdir. Məsələn, ona görə, natiqlik sənətində aşağıdakı tələblərə əməl olunmalıdır: 1) materialın toplanması; 2) materialın məqsədəuyğun söylənilməsi üçün planın tərtibi; 3) nitqin məzmununun öyrənilməsi, mənimsənilməsi; 4) məzmunun dinləyicilər qarşısında söylənilməsi.
Demosfenin tələffüzü aydın, anlaşıqlı idi. O, özünün dərin məntiqi, rəngarəng intonasiya çalarları, müraciət formaları, ritorik sualları ilə dinləyiciləri cəlb edə bilirdi. Demosfen nitqlərində Afinanın satqın və fəaliyyətsiz hakimlərini ifşa edir, onları ədalətli olmağa çağırırdı. Məhz bu keyfiyyətlərinə görə afinalılar böyük inamla danışan Demosfenin nitqinə həvəslə qulaq asır, onu axıra qədər dinləyirdilər.
Qədim Romada natiqlik sənətinə böyük maraq göstərilirdi. Adamlar məşhur söz ustalarının nitqini öyrənir, hətta çox halda əzbərləyirdilər. Danışanlar öz fikirlərini əsaslandırmaq üçün lazım gəldikdə natiqin nitqindən müəyyən parçaları nümunə kimi verir, ona istinad edirdilər. Roma natiqlik sənətinin inkişafı üzün sürmür. Respublikanın süqutundan sonra natiqlik sənəti tənəzzülə doğru gedir. İmperiya natiqliyin qarşısını alır, bu sənət din xadimlərinin əlində moizə söyləmək, dini qanunları, ehkamları təbliğ etmək vasitəsinə çevrilir.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Facebook

1938-ci ildə Naxçıvan MR Ordubad rayonu Dırnıs kəndində anadan olmuşdur.
1962-ci ildə ADU-nun filologiya fakültəsinin fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.
1962-ci ildən bu günə kimi (54 il) Azərbaycan Dillər Universitetində işləyir.
1969-cu ildə namizərlik, 1996-cı ildə filologiya üzrə namizədlik və doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir.
Filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Jurnalistlər birliyinin, Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət Dil Komissiyasının, AMEA Orfoqrafiya Komissiyasının üzvüdür.
Dilçilik, ədəbiyyatşünaslıq, jurnalistlik, habelə bədii yaradıcılıqla məşğul olur. İndiyə¬dək onun 20 kitabı, 24 programı, 200-ə qədər müxtəlif xarakterli məqaləsi çap olunmuş¬dur. Ali məktəblər üzrə 4 dərsliyin alternativsiz müəllifidir. 12 nəfər elmlər namizərinin elmi rəhbəri, 3 nəfər elmlər doktorunun məsləhətçisi, 40 nəfərin rəsmi opponenti olmuşdur.
Onun “O qızı hər gün görürsən” pyesi televiziyada dəfələrlə göstərilmişdir.
Ulu öndərin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlməsindən bəhs edən “Koroğlunun Çənlibelə qayıdışı” Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram teatrında 2008-ci ildən fasiləsiz göstərilir.
“Sarı gəlin” pyesi 1989-cu ildən Azərbaycan televiziyasında göstərilir. İndi Naxçıvanda tamaşaya qoyulmuşdur.
“Apardı sellər Saranı” müəllifin son pyesidir. “Apardı sellər Saranı” pyesi 1918-ci ildə Naxçıvanı Andranik qoşunlarının qırğınından xilas etməsinə həsr edilmişdir.
O, Dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq sahəsində məhsuldar çalışır.

Babayev Adil Məhəmməd oğlunun dərc olunmuş əsərlərinin
SİYAHISI

KİTAB.
1. Koroğlunun Çənlibelə qayıdışı. B., 1997.
2. Azərbaycan dili (ali məktəblərin rus bölmələri üçün dərslik). B., 2000. (Rəy K.Babayeva “Yeni Azərbaycan dili” fil.məs. dair №1-2, 2001-ci il).
3. Azərbaycan dili (Türkiyəli tələbələr üçün). Bakı, Mütərcim, 2000.
4. Dilçiliyimizin məbədi. BDU nəşri 2002. (Rəy Ə.Ə.Rəcəbli: ensiklopedik kitab “İqtisadiyyat” qəzeti №3 17-23 yanvar 2003.)
5. Elimizin və elmimizin soyqırımı BDU nəşri B., 2003.
6. Azərbaycan dili (ali məktəblər üçün dərslik). Nurlan, B., 2004.
7. Türksoyun birlik səsi. Monoqrafiya. B., Təhsil, 2006.
8. İtirdiklərimdən tapdıqlarım. Bakı “Təhsil” 2007.
9. Pyеslər (4 pyеs). B., 2014.
10. Koroğlunun Çənlibelə qayıdışı. B., 2010.
11. Koroğlunun Çənlibelə qayıdışı (ingiliscə). B., 2012.
12. Bəkir Çobanzadə. B., Şərq-Qərb, 1998.
13. Professor Adil Babayev – 70 (özüm-özüm haqqında). Biblioqrafiyası. B., Mütərcim, 1998.
14. Azərbaycan dilçiliyinin tarixi. B., 1996. (Rəy. Nizami Cəfərov Azərbaycan dilçiliyinin tarixi. B., 1996; “Xalq qəzeti” 25 iyun 1997).
15. Azərbaycan dili (Türkiyəli tələbələr üçün). B., 1999.
16. “Dilçiliyə giriş”. B., 1992. (Rəylər: a) Qasımov M., Kərimov Y., Faydalı vəsait. “Bilik” qəzeti 1993, №3; b) Vilayət Əliyev. Tələbələrə yeni töhfə “Axtarış” qəzeti. 1993, №8; c) İsmayıl Məmmədov. Orijinal dərslik “Xalq” qəzeti. 1993, №5; ç) Əbulfəz Rəcəbov. “Dilçiliyə giriş”. “Azərbaycan müəllimi” 1994, №17; d) Qara Məşədiyev və İsmayıl Kazımov. Dərsliklərimizi təzələyək “İki sahil” qəzeti. 1994, №10; e) Zərnişan Əhmədova, Nərgiz Ağayeva, İlqar Həmzəyev. Sadə və sanballı dərslik. “E1 qəzeti” 1994, №7). B., 1992.
17. Müasir Azərbaycan dilinin funksional üslubları B., 2002.
18. Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti. Bakı, “Təhsil”, 2007, 622səh.
19. Dilçiliyə giriş (Əlаvələr еdilmiş yеni nəşr). B., Nurlаn, 2012.

PROQRAM.
20. Ümumi dilçilik üzrə proqram. B., 1989.
21. Программа по оющему языкознанию. Б., 1989.
22. Dilçiliyə giriş üzrə proqram. B., 1996. (K.Abdullayev)
23. Введение в языкознание. Б., 1996. (KşAbdullayev)
24. Azərbaycan dili proqramı. B., 1998.
25. Azərbaycan dili proqramı (Türkiyəli tələbələr üçün) məqalələr. B., 1998.
26. “Dilçiliyə giriş” proqram B., 2001.
27. Введение в языкознание. Б., 2001.
28. Müasir Azərbaycan dilininin funksional üslubları B., İşıq. 2001.
29. Dilşünaslığın tarixi və metodologiyası. B., 2004.
30. Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti. Bakı, “Təhsil”, 2007, 20 səh.
31. Azərbaycan dilçiliyin tarixi. Bakı, “Təhsil”, 2007.
32. Аzərbаycаn dili (Rus bölmələri bаkаlаvr). АDU, Bаkаlаvr təhsil pilləsi üçün prоqrаm. Bаkı, 2009.
33. Əski Azərbaycan əlifbası. ADU bakalavr təhsil pilləsi üçün proqram. B., 2009.
34. Аzərbаycаn dilinin üslubiyyаtı və mətnin şərhi. Bаkı, 2009.
35. “Ümumi dilçilik” (АDU, Əlаvə Təhsil fаkültəsi üçün). АDU, B., 2014.
36. “Dilçiliyə giriş” (АDU, Əlаvə Təhsil fаkültəsi üçün). АDU, B., 2014.
37. “Müаsir Аzərbаycаn dili” (АDU, Əlаvə Təhsil fаkültəsi üçün). АDU, B., 2014.
38. “Аzərbаycаn ədəbiyyаtı” (АDU, Əlаvə Təhsil fаkültəsi üçün). АDU, B., 2014.

AVTOREFERAT.
39. Azərbaycan Sovet Dilçilik elminin inkişafında B.Çobanzadənin rolu. B., 1969.
40. Azərbaycan dilçiliyinin inkişaf yolları. B., 1996. (ADD)

KONFRANS MATERİALI.
41. B.V.Çobanzadənin Azərbaycan Sovet Dilçilik elminin inkişafında rolu. APDİ-nin elmi konfrans materialları. B., 1969, səh.37-38.

TEZİSLƏR.
42. B.V.Çobanzadənin ədəbi görüşləri. APDİ-nin elmi konfrans materialları. 1966, səh.124-127.
43. Tərcümə-psixolinqvist və etnolinqvistik amillər. Beynəlxalq konfrans materialları. B., ADU nəşri, 2005.
44. Azərbaycan nitq mədəniyyəti: dünən, bugün və sabah. ADU, Beynəlxalq konfrans materialları. 2007.
45. Dilə sаyğısızlıq yоl vеrilməzdir. “Nitq mədəniyyəti və tеrminоlоgiyаnın аktuаl prоblеmləri” Rеspublikа еlmi kоnfrаnsının mаtеriаllаrı (Bаkı, iyun 2011).
46. Аzərbаycаn dilinin tədrisini dünyа stаndаrtlаrı səviyyəsinə qаldırаq. Kоnfrаns mаtеriаllаrı. АDU, 2012, səh.119-122.
47. Аzərbаycаn dili hаqqındа Prеzidеnt Sərəncаmı əsаs sоsiаlinqvistik fаktоrdur. Bеynəlхаlq kоnfrаns mаtеriаlı. Tətbiqi dilçiliyin аktuаl prоblеmi. АDU nəşri, 2012, səh.225-227.
48. Аzərbаycаn ХKS və məktəbdə Аzərbаycаn dili tədrisi. Rеspublikа еlmi kоnrаns mаtеriаllаrı. АU, 2013, səh.16-18.
49. H.Əliyеvin dövlətçilik təlimində dil siyаsəti. Kоnfrаns mаtеriаllаrı. Nахçıvаn Dövlət Univеrsitеti, 2013.
50. Milli təfəkkür və dil mоdеlləri. АDU, B., 2013, səh.237-240.

MƏQALƏLƏR.
51. Azərbaycan qrafikasının Azərbaycan dilinin fonetik sistemi ilə uyğunluğu məsələsi və yeni əlifba ideyası. M.F.Axundov adına APDİ-nin elmi əsərləri. XII seriya, 1966, №3, səh.113-125.
52. B.Çobanzadənin universitet fəaliyyəti. ADU elmi əsərləri. 1970, №56, səh.45-48.
53. Toponimika nədir? “Şərq qapısı” 1971, №84.
54. Araz sözü necə yaranmışdır. “Şərq qapısı” 1972, №204.
55. Təlim və toponimika. “Azərbaycan müəllimi” 1973, №51.
56. Azərbaycan dilinin fonemlər sistemi (A.Axundovun eyni adlı əsərinə rəy). “Azərbaycan müəllimi” 1973, №9.
57. İstedadlı alim (L.Hüseynzadə haqqında). “Azərbaycan müəllimi” №52/2504/18-04-1973.
58. Qeyri-adi müdafiə. (M.Hüseynzadənin doktorluq dissertasiyası müdafiəsi haqqında). “Azərbaycan müəllimi” №46, 8 iyun 1973.
59. S.Vurğun və musiqi. “Azərbaycan müəllimi” №53, 1976.
60. Təlim və toponimika. Ali məktəbdə dilin kompleks tədrisinin linqvistik əsasları. Dərgi. B., 1983, səh.58-61.
61. Формантный метод в топонимике. Проблемы конфронтаннвной лингвистики. Сборник. Б., 1983.
62. Tələbələrin nitq mədəniyyətinin yüksəldilməsində fənlərin rolu. Azərbaycan nitq mədəniyyəti problemləri. Dərgi. B., 1983, səh.54-55.
63. Tələbələrin şəxsiyyətinin və dünyagörüşünün formalaşmasında tədris edilən fənnlərin rolu. “Müəllim şəxsiyyətinin formalaşmasının şərtləri və formaları”. Dərgi, B., 1985, səh.37-43.
64. Mətnin linqvistikası. “Bilik qəzeti” 1988, №18.
65. Mətnin linqvistikası. “Bilik qəzeti” 1988, №19.
66. Qiymətli dərslik. A.Axundovun “Umumi dilçilik” kitabı haqqında rəy “Xalq qəzeti” 07.10.1994, №62.
67. Gənc yaradıcılara yaşıl işıq yandırmalı (P.Hadinin “Qaranquş yuvası” kitabına ön söz). B., 1996.
68. Afaq Qurbanovun Ümumi dilçilik konsepsiyası “A.Qurbanov-70” kitabında. B., 1999, səh.17-22.
69. Birinci Türkoloji qurultay və sonrakı repressiya “Dədə Qorqud” – 1300 toplusu. B., 1999, səh.156-163.
70. Oruc Musayevanın Ümumi dilçilik konsepsiyası. “Oruc Musayev-70” Oruc Musayev-70 toplusu. B., 1999, səh.93-98,
71. Əsrin faciəsi və ya xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir “Haqq yolu” qəzeti. №8, 7-13 iyul 1999.
72. Əsrin faciəsi Naxçıvanda “Bandit” hərəkatı haqqında “Haqq yolu” qəzeti №9, 14-21 iyul 1999.
73. Əsrin faciəsi “Bandit” hərəkatı haqqında “Haqq yolu” qəzeti №10, 21-27 iyul 1999.
74. Əsrin faciəsi “Bandit” hərəkatı haqqında “Haqq yolu” qəzeti №11, 28 iyul-3 avqust 1999.
75. Əsrin faciəsi Naxçıvanda “Bandit” hərəkatı haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №13, 4-10 avqust 1999.
76. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Abdullayev Mirəhməd Mirfəttah oğlu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №13, 11-17 avqust 1999.
77. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Abdullayev Mirəhməd Mirfəttah oğlu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №l4, 18-24 avqust 1999.
78. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Abdullayev Mirəhməd Mirfəttah oğlu haqqında “Haqq yolu” qəzeti №15, 25-31 avqust 1999.
79. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Abdulla Məhəmməd Tağızadə haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №16, 1-7 sentyabr 1999.
80. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Xalid Səid Xocayev haqqında “Haqq yolu” qəzeti №17, 8-14 sentyabr 1999.
81. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Xalid Səid Xocayev haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №18, 15-21 sentyabr 1999.
82. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Xalid Səid Xocayev haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №19, 22-28 sentyabr 1999.
83. Xalqm düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №20, 29 sentyabr-5 oktyabr 1999.
84. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqmda “Haqq yolu” qəzeti. №21, 6-12 oktyabr 1999.
85. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti №22, 13-19 oktyabr 1999.
86. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №23, 20-26 oktyabr 1999.
87. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti №24, 27 oktyabr 1999.
88. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №21, 6-12 oktyabr 1999.
89. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqmda “Haqq yolu” qəzeti №22, 13-19 oktyabr 1999.
90. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqında “Haqq yolu” qəzeti. №23, 20-26 oktyabr 1999.
91. “Azərbaycan dilində köməkçi nitq hissələri”nə ön söz (K.Hacıyevin eyni adlı əsərinə ön söz). Bakı, Çaşıoğlu, 1999.
92. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edirlər. Mübariz gənc qəzeti.
93. On söz S.M.Əliyevanın “Azərbaycan dilində Aviasiya terminləri”. B., 2002.
94. Şərqşünaslığın banisi “Mirzə Kazımbəy-200” Bakı, 2002.
95. Redaktordan H.H.Baxşiyevin sabit söz birləşmələri və izahlı frazeoloji dlüğətlərin tərtibi prinsipləri B., İqtisad Universiteti. Nəşr. 2002.
96. Coşqun Zəkinin “Müqəddəs and”. B., “Araz”, 2002.
97. Doğma diyara ekskursiya İqt. Un. Nəşr B., 2002.
98. Tufanlarda yanan çıraq “Yeni əsr yeni nəsl” dərgisi. №1, 2003.
99. Böyük vətəndaş alim (B.Çobanzadə haqqında) İqtisadiyyat qəzeti, №30 1-8 avqust 2002.
100. Milli qurtuluş günü. “Poliqlot” qəzeti №11(47) 28.VI.2003.
101. Redaktordan ön söz. L.Qurbanovanın “Dilin leksik sistemində terminlərin yeri”. BDU nəşri B., 2003.
102. Dünya, başın sağ olsun (H.Əliyevin vəfatı münasibətilə). “Poliqlot” qəzeti 20.XII.03 №17.
103. Dünya, başın sağ olsun (H.Əliyevin vəfatı münasibətilə). “Təhsil” qəzeti 19.XII.03, №36.
104. Dünya, başın sağ olsun (H.Əliyevin həyat və fəaliyyəti və vəfatı haqqında). “Müdriklik zirvəsi” dərgisi siyasi partiyajarın məşvərət məclisinin nəşri. B., 2003.
105. Xoşbəxt adam. Vasim Məmmədəliyev haqqında V.Məmmədəliyev zirvəsi kitabı. B., 2002, səh.157-160.
106. Hər dil şer deməz. Y.Anabadlının “Bu dünyada” kitabına ön söz. B., 2004.
107. Ən uca zirvədə H.Əliyev dururdu. “Cəmiyyət və lider” dərgisi, №1, 2004.
108. Redaktordan S.A.Qafarovanın “M.Hüseynzadə”. Müqəddimə. B., 2004.
109. Redaktordan S.Ə.Rüstəmovanın “Azərbaycan dilçiliyində qrammatika koqnsepsiyasının formalaşması”. Müqəddimə. B., Elm, 2004.
110. Canlı ensiklopediya (germanşünas C.Cəfərov) 100 il (C.Cəfərov) Mütərcim. B., 2004.
111. Frazeologiya lüğəti (N.Seyidbəyliyin eyni adlı kitabına rəy). “Respublika” qəzeti. 27.11.2005, №46(2286).
112. Hiss və təfəkkürün məhsulu K.Bayramın “Nənəli, nəvəli, atasız dünyam” “İki sahil” qəzeti 27.XI-2004, №238.
113. Heydər Əliyev və ana dili “Poliqlot” qəzeti, 21.V.2005 №2(80).
114. Ümuu dilçilik problemlərinin tədqiqi və təbliği sahəsində Afat Qurbanovun fəaliyyəti. “Dilçi Afat Qurbanov” kitabı B., 2005.
115. Ziyarətgaha çevrilən guşə. Heydər Əliyev muzey lektoriyası. “Poliqlot” 10.X.2005.
116. Yeni əlifba məsələsi. “Poliqlot” qəzeti 15.111.2006, №5-6.
117. Türkoloji qurultay və türkçülük (qurultayın görünməyən tərəfləri). I türkoloji qurultayın 80 illik yubileyinə həsr edilmiş beynəlxalq elmi konfransda məruzə materialları B., 2006, səh.105-112.
118. Birinci türkoloji qurultayda türçülük. “Türkologiya” özəl buraxılış. B., 2006, səh.103-110.
119. Qurultaydan sonra qurultayın yolu ilə I türkoloji qurultayın 80 illik yubileyinə həsr edilmiş respublika elmi nəzəri konfrans materialları. B., ADU, 2006.
120. Dilimizi kim qoruyacaq. “Respublika” qəzeti 2.XII.2006, №270.
121. Müstəqillik müstəvisi. ADU, “Dil və ədəbiyyat” jurnalı, 2006, səh.66-82.
122. Qloballaşma səmasında Azərbaycan ulduzu. Respublika qəzeti, 31.12.07.
123. Аzərbаycаn dilçiliyi kаfеdrаsının dünəni və bu günü. АDU, “Pоliqlоt”, Bаkı, №3(111), 2008.
124. Аzərbаycаnın bеynəlхаlq əlаqələri gеnişlənir. АDU, “Pоliqlоt” qəzеti, Bаkı, 2008, №2.
125. Хаrici dillər institutundаn Dillər Univеrsitеtinə. Rеspublikа gəncləri, Bаkı, 2009, №5(294).
126. Хаrici dillər institutundаn Dillər Univеrsitеtinə. Rеspublikа gəncləri, Bаkı, 2009, №6(295).
127. Dünyа türkоlоgiyаnın ilk kоrifеyi (birinci məqаlə). M.Kаşqаrinin 1000 illik yubilеyi münаsibətilə. АDU, “Dil və ədəbiyyаt” jurnаlı. Bаkı, 2009, №1(9), səh.11-20.
128. Nахçıvаnlı “Аrşınmаlçı” Bаkıdа. Nахçıvаn Dövlət Univеrsitеti оpеrа studiyаsının hаzırlаdığı “Аrşın mаl аlаn” tаmаşаsının Bаkıdа göstərilməsi münаsibətilə. “Rеspublikа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2009, №12.
129. Qərbi Аzərbаycаndа Аzərbаycаn dili və dilçiliyi. АDU, “Dil və ədəbiyyаt” jurnаlı, Bаkı, 2009, №2, səh.18-57.
130. Hər ürəkdən sеr gəlməz. АDU, “Pоliqlоt” qəzеti, Bаkı, 2009, №109(1397).
131. Qəlbə Hаkim, dərdə dərmаn bir həkim (Аzаdə İsаyеvа hаqqındа). “Rеspublikа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2009, №35(326).
132. Gəncliyin sаğlаm düşüncəsi. Аynur Səbuhinin “Dənizin göz yаşlаrı” kitаbınа ön söz. Bаkı, “Təhsil”, 2009, səh.3-9.
133. Dil millətin tək nişаnıdır. “Rеspubliа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2009, №37(328).
134. Dil millətin tək nişаnıdır. “Rеspubliа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2009, №38(329).
135. Gərgin əməyin böyük bəhrəsi. M.Kаşqаrinin Аzərbаycаn dilinə tərcüməsi (А.Əsgərin mоnоqrаfiyаsınа rəy). АDU, “Dil və ədəbiyyаtı” jurnаlı, Bаkı, 2009, №3.
136. Mаhmud Kаşqаri və ümumi dilçilik məsələləri (II məqаlə) АDU, “Dil və ədəbiyyаtı” jurnаlı, Bаkı, 2009, №3, səh.168-179.
137. Şаir оlа bilməzsən, аnаn dоğmаsа şаir. Vаsif Qurbаnzаdənin “Fаnаr nəğmələri” şеirlər tоplusu (kitаbı) hаqqındа. “Rеspublikа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2010, №12.
138. Divаni-lüğət-it-türk və Аzərbаycаn pаrеmiоlоgiyаsı (III məqаlə). АDU, “Dil və ədəbiyyаtı” jurnаlı, Bаkı, 2010, №1(12).
139. Bəkir Çоbаnzаdənin nəsri. 155-193, еyni аdlı ön söz məqаlə 155-162. 6 hеkаyə 163-193. АDU, “Dil və ədəbiyyаtı” jurnаlı, Bаkı, 2010, №1(12).
140. Dünyа səndən kimlər kеçdi (Hüsnü Qubаdоv hаqqındа). “Rеspublikа gəncləri”, Bаkı, №18.
141. Yusif Sеyidоvun syiаsi аnlаmındа Hеydər Əliyеv fеnоmеni. АDU, “Dil və ədəbiyyаtı” jurnаlı, Bаkı, 2010, №2(13).
142. Pilоtluq məsuliyyəti. “Rеspublikа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2010, №32(363).
143. B.Çоbаnzаdənin bir məqаləsi hаqqındа. “Dədə Qоrqud” Dünyаsı dərgisi. I cild, BDU nəşri, 2010.
144. Qəlbimizdə yаşаyаcаq (dоs.K.Hаcıyеv hаqqındа). “Ədəbiyyаt” qəzеti, Bаkı, 2011, №6.
145. Fеnоmеnаl idrаk sаhibi, Unikаl şəхsiyyət (K.Аbdullа hаqqındа). “Rеspublikа gəncləri” qəzеti, Bаkı, 2011, №41.
146. Аzərbаycаn qаdınının mеntоl mücəssiməsi (Sаlаtın Əhmədi hаqqındа). “Məhsəti” jurnаlı, Bаkı, 2011.
147. Qоrqudşünаslıqdа yеni səhifə. АDU, Еlmi əsərləri “Dil və ədəbiyyаt” sеriyаsı, Bаkı, 2011, №3, səh.120-129.
148. Dilimizin və milli mənəviyyаtımızın böyük qаyğıkеşi (M.İbrаhimоv hаqqındа). “Rеspublikа gəncləri”, Bаkı, 2011, №58(388).
149. Ümummilli lider Heydər Əliyev: öz dilini bilməyən, sevməyən adam öz tarixini də yaxşı bilməz. “Poliqlot” qəzeti, 2012, №2.
150. Dilçiliyimizin nоvаtоr аqsаqqаlı (А.А.Ахundоv hаqqındа). Dilçilik İnstitunun əsərləri. №1, 2012, səh.15-22.
151. Psiхоlоji pоеtikа, yа pоеtik psiхоlоgiyа (S.Sеyidоvun “Психология в стихак”) kitаbı hаqqındа. Rеspublikа gəncləri, №75, 18-25 sеntyаbr 2012.
152. B.Çоbаnzаdə və yеni tipli tədris sistеmi. “Dədə Qоrqud dünyаsı”, II kitаb.
153. Milli vаrlığımız milli dilimizdən аsılıdır. BDU nəşri, B., 2012.
154. Yеni dövrün yеni tədqiqаtlаrı (Аypаrа Bеhbudоvаnın kitаbı). M., Mütərcim, 2012.
155. Dilimizin еtnоmеntаl lаyını аrаşdırаn fаydаlı mоnоqrаfiyа (İ.C.Sülеymаnоvаnın “Frаzеоlоgiyаnın üslubi imkаnlаrı” kitаbınа). B., Еlm, 2013. səh.3-7.
156. B.Çоbаnzаdənin zindаn həyаtı. Rеspublikа еlmi kоnrаns mаtеriаllаrı. BDU, 2013.
157. Pоliqlоtun аnа dili (prоf. F.Y.Vеysəllinin 70 illiyi münаsibətilə). Böyük аlim, böyük şəхsiyyət kitаbı, 2013.
158. Kаşgаridən Dədə Qоrquddа-Dədə Qоrquddаn bu günə pаrеmiоlоgiyа. Dədə Qоrqud dərgisi, BDU, 2013.
159. İstеdаd çərçivəyə sığmаz (həkim N.Zаmаnоvun “H.Əliyеv və Аzərbаycаn nitq mədəniyyəti” kitаbı hаqqındа rəy). Rеspublikа gəncləri, 22.02.2014, №4.
160. Qədim dövr dilimiz və еtnоgеnеzimizin təkаmülünü izləyən əsər (F.Rzаyеvin kitаbınа Nахçıvаn əhаlisinin еtnоgеnеzi hаqqındа). Nахçıvаn 2014.
161. “Kitаbi Dədə Qоrqud” və dilimizin digər yаzıyа qədərki аbidələrində fеili sifət. АDU nəşri, 2014.
162. Böyük ахtаrışlаrın ilkin nоtlаrı (İ.Sülеymаnоvаnın “Еlm və sənət dünyаsınа bахış bucаğı” kitаbınа). B., Gənclik, 2014.
163. Azərbaycan dilçiliyinin inkişaf yolları. B., 1996. (DDA)
164. Anabatda bir şair var. Y.Anabadının “Aynabənd” kitabına ön söz. B., 1998. (ön söz)
165. Düşüncə dəryаdаn dərin оlurmuş. “İ.Sеyidqərаninin “Rübаilər” kitаbınа ön söz”. Bаkı, 2008, səh.5-18. (ön söz)
166. La pensee peut etre plus profonde qu’une mer… (frаnsızcа). Düşüncə dəryаdаn dərin оlurmuş (İsmаyıl Sеyid Qərаninin frаnsızcа 101 rübаi kitаbınа ön söz). “Еlm və təhsil”, Bаkı, 2011. (ön söz)
167. Tеlеviziyа və rеklаmlаr dilimizi məhv еdir. “Təzаdlаr” qəzеtinə müsаhibə, birinci müsаhibə. Bаkı, 2009, №13. (müsahibə)
168. Tеlеviziyа və rеklаmlаr dilimizi məhv еdir. “Təzаdlаr” qəzеtinə müsаhibə, ikinci müsаhibə. Bаkı, 2009, №14. (müsahibə)
169. Afad Qurbanov. Afad Qurbanov (Məqalələr toplusu)
170. Afət Qurbanov. Afət Qurbanov (Məqalələr toplusu). B., 2000.
171. Bəkir Çobanzadə. Şərq-Qərb. B., 1998.
172. “Əbdüləzəl Məmməd oğlu Dəmirçizadə”. “Filologiya məsələlərinə dair tematik toplu” №3, 1999, APU nəşri, səh.119-130.
173. Azərbaycan dili (ali məktəblərin rus bölmələri üçün). Bakı, Mütərcim, 2000.
174. Xalqın düşmənləri “Xalq düşmənləri”ni məhv edir. Yəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu haqqmda “Haqq yolu” qəzeti №24, 27 oktyabr 1999.
175. Birinci Türkoloji qurultay və türkçülük Konfrans materialları. B., 2001.
176. Azərbaycan dilinin Dövlət Statusu Konfrans materialları. B., 2001.
177. Zaman irəli getməyi tələb edir. “Azad Azərbaycan” qəzeti №52.
178. Poliqlot və Poliqlotluq nədir “Poliqlot” qəzeti 6 mart, 2001 №3.
179. Ana dilimizə qayğı diqqət mərkəzindədir. “Poliqlot” qəzeti, 18.10.2001. №12.
180. Göz açanda gördüyüm, ayaq tutub gəzdiyim kənd. Dırnıs və dırnıslılar kitabına ön söz. B., “Araz” nəşriyyatı, 2001.
181. Xoşbəxt adam. Vasim Məmmədəliyev haqqında V.Məmmədəliyev zirvəsi kitabı. B., 2002, səh.157-160.
182. Dilçiliyə giriş (ali məktəblər üçün dərslik). B., 2004. (Rəy: “Dilçiliyə giriş” haqqında “Azərbaycan müəlimi” 27.05.2005 №21(8130) Nurlan, B., 2004)
183. Gözəl alim, özəl şəxsiyyət “Azərbaycanda Xarici Dillər” jurnal (2007).
184. Gənclik mifik təfəkkürümüzdə və indi. ADU, “Dil və ədəbiyyat” jurnalı, №3, 2007, səh.113-126.
185. Mir Cəlаlın insаnlıq fəlsəfəsi kitаbındа insаnlıq fəlsəfəsi. “Dil və ədəbiyyаt” jurnаlı, АDU nəşri, Bаkı, №2(6), 2008.
186. Аzərbаycаn dilinin tədrisində krеdit sistеminin tətbiqi. Аzərbаycаn dili və ədəbiyyаtı tədrisi, Bаkı, 2008, №3.
187. Qərbi Аzərbаycаndаkı izlərimmizin bir mеtrini və sözlərimizin bir kəlməsini unutmаyаq (Tаcir Səmiminin “Gülsеhrаn”. Bаkı, АMЕА fоlklоr institutu nəşri kitаbınа ön söz). B., 2009, səh.3-9.
188. Ön söz. Tərаnə Еynаlоvаnın “Pəncərəmi döyən qəm” аdlı pоvеstinə ön söz. Bаkı, Yаzıçı 2009, səh.3-9.
189. “Bir dərginin özəllikləri”. Burаdа “Dədə Qоrqud”un аlmаncаdаn tərcüməsi vеrilmişdir. Bаkı Slаvyаn Univеrsitеti, Bаkı, 2011, №47(376).
190. Bəkir Çоbаnzаdə və “Dədə Qоrqud” dаstаnlаrı. “Dеdе Kоrkud vе kеçmiştеn gеlеcеgе türk dаstаnlаrı uluslаrаrаsı simpаziumu” Bildirilеr kitаbı, Kipr, 2011.
191. Milli mənəvi dəyərlərdə оbsоlyutizmə yоl vеrməyək. Bаkı bеynəlхаlq humаnitаr fоrumu kоnfrаnsının mаtеriаllаrı. B., 2013.
192. Dədə Qоrqudun fеili bаğlаmаlаrı bu günki türk və Аzərbаycаn dillərində. Türkiyə Əski şəhər, 2013, 5 səh.