6. MÜASİr az-n əDƏBİ DİLİ. indd

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

1 avqust – Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günüdür

Avqustun 1-i Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir.

01.08.2019 ~ 09.03.2023

Avqustun 1-i Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir. Bu əlamətdar gün ümummilli lider Heydər Əliyevin 2001-ci il 9 avqust tarixli Fərmanına əsasən təsis edilib. Ulu Öndər həmin Fərmanı latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidin ölkədə 2001-ci ilin avqustunda bütövlükdə təmin edildiyini və yeni əlifbadan istifadənin müstəqil Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında, yazı mədəniyyətinin tarixində mühüm hadisə olduğunu nəzərə alaraq imzalayıb.

Ana dilin hərtərəfli inkişafı, dövlət dilinə çevrilməsi, diplomatiya aləminə yol açması, dünyanın ən mötəbər tədbirlərində eşidilməsi qürurvericidir. Çünki dil təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də xalqın tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyətidir. Hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, hər bir azərbaycanlı öz ana dilini, dinini, milli adət və ənənələrini unutmamalı, onları təbliğ etməlidir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi: “Dil ədəbiyyatla, mədəniyyətlə, mənəviyyatla bağlıdır. Bunlarsız isə vətənpərvərlik formulu yoxdur”.

Azərbaycan dilinin elektron məkanda da daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı tədbirlərin reallaşdırılması müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Prezident İlham Əliyevin 17 iyul 2018-ci il tarixli “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” Sərəncamı da Azərbaycan dilinin inkişafı və tətbiqi dairəsinin daha da genişləndirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Hər bir xalqın milli mədəniyyətinin tərkib hissələrindən birini həmin xalqın əlifbası, yazı sistemi təşkil edir. Əlifba xalqın mədəniyyət silahı, milli mənəvi sərvətidir. Mədəni və mükəmməl əlifba əsasında aparılan yazı sistemi xalqın maddi-mədəni nailiyyətlərinin yaranmasında, yaşamasında və inkişafında başlıca rol oynayır, xalqın dilinin, elmi əlaqələrinin və digər zəruri fəaliyyət sahələrinin tərəqqisinə xidmət edir. Azərbaycan xalqının əlifbası tarixin müxtəlif dövrlərində müəyyən səbəblər ucbatından bir neçə dəfə dəyişdirilməyə məruz qalıb, sonuncu kiril qrafikalı əlifba isə ümumiyyətlə, Azərbaycan dilinin səs sisteminə uyğun olmamasına baxmayaraq qəbul edilib. Azərbaycan dilinin fonetik sisteminə tam uyğun olan yeni əlifba yaratmaq XX əsrin 80-cı illərinin sonlarında az bir zaman ərzində ümumxalq arzusuna çevrilib. Xalq milli mənəvi mədəniyyətin digər sahələrində olduğu kimi, yazı məsələlərində də öz istəyinə nail olmağı qarşıya məqsəd qoymuşdu.

Həmin dövrdə Azərbaycanda baş verən oyanış hərəkatı bir çox ziyalılarla yanaşı, görkəmli dilçi alim Afad Qurbanovun da diqqətini Azərbaycan xalqının taleyüklü problemlərinin həllinə yönəldib. Həmin problemlərdən biri də Azərbaycan xalqının kiril qrafikalı əlifbasının dəyişdirilməsi və Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qanuniləşdirilməsi, onun daha fəal işlədilməsi, habelə ictimai və başqa funksiyalarının genişləndirilməsinnin təmin edilməsi olub. Bu dövrdə latın qrafikalı yeni müstəqil əlifbaya keçməyin zəruriliyini elmi faktlarla əsaslandıran ilk alim məhz Afad Qurbanovdur. 1990-cı il avqustun 1-də onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Əlifba Komissiyası yaradılıb və əlifba mütəxəssisi kimi bilik və bacarığı nəzərə alınaraq o komissiyanın sədri təyin edilib.

Azərbaycanda əlifba islahatının aparılmasında Afad Qurbanovun Əlifba Komissiyasının sədri və latın qrafikası əsasında hazırlanmış və bu gün istifadə edilən Azərbaycanın yeni müstəqil əlifbanın müəllifi kimi böyük xidmətləri olub. İstedadlı dilçi alim, bacarıqlı təşkilatçı, akademik Afad Qurbanov bütün qüvvə və bacarığını xalqın arzu və istəyini əks etdirən bu mühüm işə – Azərbaycan üçün yeni müstəqil əlifbanın hazırlanmasına həsr edib. Yeni əlifba layihəsinin hazırlanması və Azərbaycan dili haqqında qanun layihəsinin tərtib olunması işi ilə yanaşı, görkəmli dilçi alim və ictimai xadim Afad Qurbanov 1990-1995-ci illərdə Milli Məclisin deputatı kimi geniş ictimai-siyasi fəaliyyət göstərərək bu sahələrdə də xeyli işlər görüb. Onun deputat platformasının əsas tezislərindən məhz latın qrafikalı yeni əlifbaya keçidin, Azərbaycan dilinin daha fəal işlədilməsinin, habelə onun ictimai və başqa funksiyalarının genişləndirilməsinin təmin edilməsi məsələləri olub.

6. MÜASİr az-n əDƏBİ DİLİ. indd

Afad Qurbanov
(1929–2009)
Beynəlxalq və milli akademiyaların akademiki,
Azərbaycanın görkəmli dilçi alimi, türkoloq və
ictimai xadim, müasir Azərbaycan Əlifbasının müəllifi və
Azərbaycan Onomastika Elmi Məktəbinin banisi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Prezidentinin
121 saylı 07 mart 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə çap olunur.
Afad Qurbanovun “Seçilmiş əsərləri“ toplusunun
hazırlanması üzrə məsul şəxslər:
Akademik İsa Həbibbəyli
Akademik Kamal Abdullayev
Akademik Nizami Cəfərov
Akademik Möhsün Nağısoylu
Akademik Yaqub Mahmudov
Afad Qurbanov. Müasir Azərbaycan ədəbi dili. I cild (2 cilddə).
Bakı, 2019. 464 səh.
Kitabda Azərbaycan dili, onun tarixi, forma və üslub-
ları qısa şəkildə izah edilir. Bunlarla bərabər, Azərbaycan
ədəbi dilinin fonetik sistemi, lüğət tərkibi və onlara aid
linqvistik xüsusiyyətlər geniş şərh olunur. Həmçinin müa-
sir Azərbaycan dilinin orfoepiya, yazı, qrafika və orfoqrafi-
ya məsələləri də elmi-nəzəri əsasda aydınlaşdırılır.
Əsərdən müəllim və tələbələr, aspirant və dissertant-
lar, mətbuat və nəşriyyat işçiləri, radio və televiziya əmək-
daşları, eləcə də Azərbaycan ədəbi dilinin qayda-qanunları
ilə maraqlananlar faydalana bilər.
Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfin-
dən təsdiq edilmişdir. Təkmilləşdirilmiş 5-ci nəşr.
ISBN 9 789952 835816
© Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, 2019
www.afadgurbanov.az

5
Hər bir dilin elmi cəhətdən tədqiq olunmasının və
praktik şəkildə öyrənilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır.
Dil çox mürəkkəb xüsusiyyətlərə, dərin və gizli sirlərə ma-
likdir. Bütün bu cəhətləri öyrənildikdə dil insan həyatında
fikrin ifadəsi üçün daha qüvvətli vasitəyə çevrilir. Dilə dair
geniş məlumat və bilik əldə etmək sayəsində hər bir kəs
ayrı-ayrı məsələləri daha dəqiq ifadə etmək imkanı əldə
edir.
Respublikamızda Azərbaycan dilinin elmi və praktik
cəhətdən hərtərəfli öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verilir.
Ölkəmizdə Azərbaycan dilinin tədqiqi üçün geniş şərait və
imkan yaradılmışdır. Başqa bir sıra dillər kimi, Azərbaycan
dili də XX əsrdə xüsusi tədqiqat obyekti olmuş, dərindən
tədqiq edilməyə, geniş dairədə öyrənilməyə başlanılmış-
dır. Hazırda bu dil elmi şəkildə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda, ali
məktəblərin nəzəri kafedralarında tədqiq olunur, orta və
ali məktəblərdə tədris edilərək şagirdlər, tələbələr tərəfin-
dən mənimsənilir.
1
Ali məktəblərdə Azərbaycan dilinin tarixi, onun inki-
şaf dövrləri, dialektləri və müasir vəziyyəti öyrənilir.
Ömrünü elmə sərf edən insan
heç vaxt ölmür.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Qurbanov Afad “Azərbaycanlı şəxs adları ensiklopediyası” PDF

Bu vaxta qədər şəxs adlarının siyahısı və izahına həsr edilən lüğətlərlə müqayisədə ən mükəmməli olan bu lüğətdə 16164-dən (8328 kişi, 7836 qadın) çox şəxs adının siyahısı verilmişdir. Onlardan 11163-dən (6060 kişi, 5095 qadın) çox adın leksik mənası izah edilmişdir. Lüğət öz adının mənasını öyrənmək istəyənlərin ehtiyacını ödəyəcəkdir.

Mir.az-a Dəstək üçün ianə edin!

Saytımızın aktiv qala bilməsi üçün Patreon hesabı açdıq və dəstəyinizi gözləyirik. Bir neçə dollar olsa belə, töhfəniz bizim üçün çox şey deməkdir. Niyə dəstəyə ehtiyacımız var?

Qurbanov Afad “Azərbaycanlı şəxs adları ensiklopediyası” PDF
Kitabı yalnız qeydiyyatdan keçmiş istifadəçilər yükləyə bilər.

sexs-adlari-ensiklopediyasi.pdf

Saytımızdakı kitablar tanıtım məqsədi ilə oxuculara təqdim olunur. Bu kitablar müxtəlif mövzularda və müxtəlif müəlliflər tərəfindən yazılmış əsərlərdir.
Unudulmamalıdır ki, müəlliflərin və nəşriyyatların zəhməti ilə üzə çıxan bu əsərlər bir çox çətin proseslərdən keçərək kitab halına gəliblər. Buna görə də müəlliflərə və nəşriyyatlara dəstək olmaq üçün kitabları almağı tövsiyə edirik.