Alqoritmləşdirmə və proqramlaşdırmanın əsasları/Alqoritmin təsvir vasitələri
Riyaziyyatda bəzi alqoritm nümunələri vurmadır, burada məhsul əldə etmək üçün bir sıra əməliyyat ardıcıllığını izləyirik; və ya bölmə, bu bizə iki ədədin nisbətini təyin etməyə imkan verir. İki müsbət tam ədədin ən böyük ortaq bölməsini əldə etdiyimiz Öklidin alqoritmi bir alqoritmin başqa bir nümunəsidir.
Alqoritm
Nə alqoritm bir problemin həllini tapa biləcəyimiz sifarişli və sonlu sadə əməliyyatlar toplusunu çağırırıq.
Alqoritm sözü latın dilindən gəlir alborarismusvə bu da öz növbəsində klassik ərəb dilinin bir kısaltmasıdır ḥisābu lḡubārbu, ‘ərəb rəqəmlərindən istifadə edərək hesablama’ mənasını verir.
Alqoritmlər bir sıra təyin olunmuş, sifarişli və sonlu təlimatlar vasitəsilə bir əməliyyatı icra etməyə və ya problemi həll etməyə imkan verir. Beləliklə, bir başlanğıc vəziyyəti və bir giriş verildiyi və göstərilən ardıcıl addımların ardından son vəziyyətə çatılır və bir həll əldə edilir.
Alqoritmin xüsusiyyətləri
Hər alqoritm bu əsas xüsusiyyətlərə uyğun olmalıdır:
- Onların başlanğıcı və sonu var: hər bir alqoritm bir sıra xüsusi məlumatlarla başlanğıc vəziyyətdə başlayır və həll və ya çıxışla başa çatır.
- Ardıcıllıqla işləyirlər: bir alqoritm bir sıra sifariş edilmiş addımlardan ibarətdir.
- Ardıcıllıqlar konkretdir– Hər addım aydındır və qeyri-müəyyənliyə yer qoymur.
- Alqoritmlər mücərrəddir: onlar prosesləri sifariş etmək üçün modellər və ya təlimatlardır.
- Alqoritmdəki addımların sayı sonludur.
Alqoritm nümunələri
Riyaziyyat, informatika, məntiq və digər əlaqəli fənlər kimi ümumi bir termin olsa da, həqiqət budur ki, gündəlik həyatda sualları həll etmək üçün alqoritmlərdən də istifadə edirik
Mətbəx tərifləri
Sonlu sayda tərkibli bir yemək hazırlamaq üçün addım-addım izah edirlər. İlkin vəziyyət, xammal və son vəziyyət hazırlanan qida olacaqdır.
Təlimatlar
Kitabxana qurmaqdan, mobil telefonu necə aktivləşdirməyə qədər prosesləri icra etmək üçün bir bələdçi rolunu oynayırlar. Bu hallarda son vəziyyət yığılmış, quraşdırılmış, işə salınmış və s. Məhsuldur.
Riyazi əməliyyatlar
Riyaziyyatda bəzi alqoritm nümunələri vurmadır, burada məhsul əldə etmək üçün bir sıra əməliyyat ardıcıllığını izləyirik; və ya bölmə, bu bizə iki ədədin nisbətini təyin etməyə imkan verir. İki müsbət tam ədədin ən böyük ortaq bölməsini əldə etdiyimiz Öklidin alqoritmi bir alqoritmin başqa bir nümunəsidir.
Alqoritmlər qrafik şəklində bir qrafik şəklində təmsil edilə bilər.
Həmçinin baxın Flowchart.
Hesablama alqoritmi
Hesablama və ya proqramlaşdırmada alqoritm bir problemi və ya sualı həll edə biləcəyimiz təlimat sırasıdır.
Əslində kompüterin yerinə yetirdiyi bütün tapşırıqlar alqoritmlərə əsaslanır. Bir proqram və ya kompüter proqramı alqoritmlərə əsaslanaraq hazırlanmışdır ki, içərisində bir tapşırıq təqdim edib həll edə bilək.
- Proqramlaşdırma.
- Metaldilli.
Alqoritmləşdirmə və proqramlaşdırmanın əsasları/Alqoritmin təsvir vasitələri
Alqoritmi mümkün qədər əyani şəkildə göstərmək üçün aşağıdakı təsvir vasitələrindən istifadə olunur:
- Adi dildə;
- Blok-sxemlə;
- Alqoritmik dildə.
- Alqoritmin adi dildə təsviri (nəqli). Bu zaman əməliyyatlar, icra olunacaq hərəkətlərin nəqli şəkildə ardıcıl sadalanması kimi verilir. Məsələn, konfenin hazırlanmasını ifadə edən alqoritmin təsviri buna misal ola bilər.
- Alqoritmin blok-sxem təsviri. Mürəkkəb alqoritmlərin təsviri zamanı blok-sxemlərdən istifadə olunması daha geniş yayılmışdır, çünki bu halda alqoritmin blok-sxem şəklində təsviri daha əyani olur. Bu zaman, adətən alqoritmin bir addımına bir blok uyğun olur. Lakin bir blokda bir neçə eyni tipli mərhələ və ya bir mərhələ bir neçə blokda təsvir oluna bilər. Bloklar standart işarələr şəklində ifadə olunur və bir-birləri ilə şaquli və ya üfüqi xətlərlə birləşdirilir. Birləşdirici xətlərin uclarında istiqaməti göstərən ox işarəsi qoyulur.
Alqoritmin blok-sxem vasitəsilə təsviri zamanı istifadə olunan əsas standart simvollar aşağıdakılardır:
- proqramın (alqoritmin) başlanğıcı və sonu;
- giriş-çıxış əməliyyatları;
- hesablama bloku;
- keçid (budaqlanma);
- çapetmə; və s.
- Alqoritmin proqramlaşdırma dili vasitəsilə təsvir edilməsi (alqoritmik dildə). Alqoritmin proqramlaşdırma dilində təsviri, maşının icra edəcəyi hər bir kiçik əməliyyatın müəyyən əmrlərlə göstərilməsindən ibarətdir. Proqramlaşdırma dili vasitəsilə təsvir çox dəqiq olmalıdır, çünki maşın ancaq ona verilmiş proqramdakı əmrləri icra edə bilir. Çox vaxt proqramı yazmamışdan əvvəl məsələnin həll alqoritminin blok-sxemini qururlar, sonra isə ona uyğun proqram yazılır. Alqoritmin proqramlaşdırma dili vasitəsilə təsviri onun ixtiyari proqramlaşdırma dilində yazılmasının mümkünlüyünü göstərir. Yəni tam kvadrat tənliyin alqoritmini istənilən proqramlaşdırma dili vasitəsilə təsvir edə (proqramlaşdıra) bilərik. Proqramlaşdırma dilləri haqqında bir qədər sonra məlumat veriləcək. Tam kvadrat tənliyin həll alqoritminin (a-A, b-B, c-C olmaqla) FORTRAN dilində yazılışını belə göstərmək olar:
PROGRAM TKT
READ (5,1) A,B,C
1 FORMAT (3F8.2)
D=B**2- 4. *A*C
İF (D=O) 2,3,4
2 WRİTE (6,10)
10 FORMAT (2X,”həlli yoxdur”)
GO TO 11
3 X= – B/(2. *A)
WRITE (6,20) X
20 FORMAT (2X,F10.4)
GO TO 11
4 X1= -B+SQRT (D)
X2= -B+SQRT (D)
WRITE (6,30) X1,X2
30 FORMAT (2X, F10.4 , 5X, F10.4)
11 CONTİNUE
END
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.