Qara şamın təsviri

Şam hansı xüsusiyyətlərə malikdir?

Siğə(Mütə)

”Siğə” İslam aləmində müvəqqəti evlənmək deməkdir. İnsanlar öz tələbatlarını siğə etməklə ödəyə bilərlər. Əlbəttə ki, siğə etmək şəriətdə müəyyən olunmuş qaydalara və qanunlara əsasən olmalıdır. Biz sizə siğə qaydaları haqqında yox, sadəcə onun icazəsi barədə məlumat verəcəyik, daha dəqiq desək siğənin dini əsasları haqqında bilgilər söyləyəcəyik. (Siğə qaydaları ilə maraqlananlar isə şiə alimlərinin risalələrinə müraciət edə bilərlər.)
Siğə barədə olan Quran ayəsi və hədislərdən aydın olur ki, siğənin şəriətə uyğun olmasında heç bir şübhə yeri yoxdur. Qurani-Şərifdə, ”Nisa” surəsinin 24-cü ayəsində siğənin düzgün olmasını sübut edən dəlil vardır. ”İstifadə (yaxınlıq) etdiyiniz qadınların haqlarını lazımi qaydada verin.” Bu ayənin müvəqqəti evlənmə (siğə) haqqında nazil olması barədə məşhur sünnü alimləri öz təfsir kitablarında yazmışlar.
Əbu Cəfər Məhəmməd ibni Cərir Təbəri öz təfsirində Sədi, Mücahid və ibni Abbasdan nəql edir ki, ”Nisa” surəsi 24-cü ayə müvəqqəti evlənmə barəsində nazil olmuşdur. Həmçinin məşhur Əhli-sünnə alimi Süyuti ”Əd-durrul-mənsur” (c. 2, səh.140) kitabında bu haqda qeyd etmişdir. Müvəqqəti evlənmə barədə nazil olan ayə haqqında və Peyğəmbər(s)-in dövründə müvəqqəti evlənmənin olması haqqında başqa Əhli-sünnə alimlərinin kitablarına da müraciət edə bilərsiniz, ”Səhihi Buxari”, ”Müsnədi Əhməd”, ”Sünnəni Beyhəqi” c. 7, səh.306, ”Təfsiri Təbəri” c. 5, səh.9, ”Səhihi Müslüm” c. 1, səh.395, ”Təfsiri Fəxri Razi” c. 3, səh.201.
Müslüm ibni Həccac Cabir ibni Abdullahın və Səlamət ibni Əkunun belə buyurduqlarını nəql edir: ”Allahın Peyğəmbəri sizə istimtanın (müvəqqəti evlənməyin) icazəsini verdi, yəni müvəqqəti evlənməni inayət etdi.” Peyğəmbərin carçısı bizim yanımıza gəlib dedi: ”Allahın Peyğəmbəri sizə istimtanın yəni müvəqqəti evlənməyin icazəsini verdi.” (”Səhihi Müslüm” c. 4, səh.130, Misir çapı) Bu ayə və hədislər Peyğəmbərin(s) vaxtında siğənin olmasını sübut edir və bizə aydın olur ki, həqiqətən də Peyğəmbər(s)-in zamanında müvəqqəti evlənmə var idi. Görəsən sonradan nə baş verdi ki, müvəqqəti evlənmə ixtilaflı məsələyə çevrildi və bir çox məzhəblər indi də bunu qəbul etmirlər. Gəlin yenə də Əhli-sünnə alimlərinin kitablarına müraciət edək. Müslüm ibni Həccac yazır ki, İbni Abbas və İbni Zübeyr, qadınları siğə etmək və həcc mütəsi (Həccidə Ömrə və Həcc əməlləri arasında insanın öz halalı ilə (istər müvəqqti, istərsədə daimi kəbindən olan əhli-əyalı ilə) yaxınlıq etməsi) barədə ixtilaf etdilər. Cabir ibni Abdullah bunları görüb dedi: ”Biz Peyğəmbəri Əkrəmin sağlığında onların hər ikisinə əməl edirdik. Amma sonra Ömər bizə o iki şeyi qadağan etdi və ondan sonra daha biz ona əməl etmədik.” (”Səhihi Müslüm” c. 1, səh.395, Misir çapı) (”Sünnəni Beyhəqi” c. 7 səh.206) ”Əgər Ömər müvəqqəti evlənməyi qadağan etməsəydi, bədbəxt və yaramaz insanlardan başqa heç kəs zina etməzdi.” (”Əd-dürrul-mənsur” c. 2 səh.140)
Əli ibni Quşçi isə yazır ki, Ömər ibni Xəttab minbərə çıxıb belə dedi: ”Ey camaat, üç şey vardır ki, Peyğəmbər(s) zamanında var idi, mən onları qadağan edirəm. Onlar qadınlarla müvəqqəti evlənmə, həcc mütəsi və azanda ”həyya əla xəyril-əməl”dən ibarətdir.” Belə hədislər həddindən artıq çoxdur. Maraqlanmaq istəyənlər Əhli-sünnə kitabları olan ”Müsnədi Əhməd” (c. 3 səh. 356 və 363), ”Zadul-məad” (c. 1 səh.444), ”Səhihi Müslüm” (c. 1 səh.395) və ”Sünəni Beyhəqi” kitablarına müraciət edə bilərlər.

Qara şamın təsviri

Hər hansı bir saytın, parkın, əmlakın dizaynı qara şamdan istifadə olunarsa daha sərfəli görünür. Həmişəyaşıl bitki digər ağaclar və kollar üçün əla bir fon kimi xidmət edir, havanı təmizləyir, ətrafında misilsiz bir mikroiqlim yaradır. Görünüşü, böyüməsi, xüsusiyyətləri ilə fərqlənən çox sayda çam növü var. Bu müxtəliflik, sahiblərinin istənilən ehtiyaclarına, saytlarının xüsusiyyətlərinə cavab verən bir növ seçməyə imkan verir.

Qara şamın təsviri

Qara şam və ya Avstriya – 55 metrə qədər olan həmişəyaşıl iynəyarpaq, yabanı ağac. Ömrü 800 ildir. Gənc yaşda mədəniyyət piramidal bir forma malikdir. Daha sonra düzensiz bir çətir görünüşü alaraq dəyişir. Bitkinin gövdəsi düz, qara-boz, açıq yivləri var.

Gənc tumurcuqlar boz rəngdədir, lakin daha sonra qaralır, qəhvəyi rənglər alır.

Ağacın iynələri sıx, parlaq yaşıl, parlaq və ya donuqdur, dikey olaraq böyüyür. İğneler kəskin, uzun, 15 sm-ə qədərdir, iki dəstə şəklində toplanır.

Qara şamda spikelet şəklində sarı kişi çiçəkləri və qadın çiçəkləri – qəhvəyi konuslar var.

Konuslar ovoid, qəhvəyi, parlaq, 7 sm uzunluğa qədər, qısa şlamlar üzərində üfüqi vəziyyətdədir. 6 mm ölçüyə qədər uzanan toxumları boz rəngdə yetişdirirlər. Konusların açılması üçüncü ildə baş verir.

Ağacın kökləri əsasdır, güclüdür, böyük dərinliklərə gedir.

Şam tünd qabığı və sıx iynələri səbəbiylə adını daşıyır.

Qara şam harada böyüyür

Avropanın dağlarında geniş yayılmasına görə qara şam dağ dağ şamına da deyilir. Böyüyən ərazi Aralıq dənizi bölgəsini, Fas, Əlcəzairi əhatə edir. Bitki açıq günəşli yamaclarda olan əhəngli torpaqlara üstünlük verir. Ağac 1500 m yüksəkliyə qalxır.Dağ magmasının parçalanma məhsullarını sevmir və üzərində zəif böyüyür. Küləyə və quraqlığa asanlıqla dözür. İşıqlı ərazilərdə yaxşı bir böyümə göstərir, meşələr meydana gətirir.

Qara çam növləri

Qara çam növlərinin müxtəlifliyi o qədər böyükdür ki, hər hansı bir məqsəd üçün küləkdən qorunma, bəzək və ya hedcinq funksiyalarını uğurla yerinə yetirən bir çeşid seçə bilərsiniz. Şamlar tac forması, boyu, diametri, rəngi, iynələrin keyfiyyəti və digər göstəricilərə görə fərqlənir.

Şam qara Nana

Top şəklində bir tacı olan aşağı – 3 m-ə qədər dekorativ görünüşü təmsil edir. Kültürün böyüməsi yavaş, ildə təxminən 5 sm. Bu efedranın qabığı qəhvəyi, tərəzi ilə. İğneler sərt, uzun, demək olar ki, qara rəngdədir. Bitkinin tumurcuqları şaquli vəziyyətdədir, kökləri dərin, möhkəmdir.

Şam qara Nana işığı sevir və kölgədə ölə bilər. Həm də quraqlığa dözmür. Yetkin bir dövlətdə mədəniyyət şaxtaya davamlıdır, lakin gənc yaşda, az qar yağan şiddətli qışlarda bir az dondura bilər.

Piramidalis

Bu növün qara çamının dar piramida şəklində bir tacı var. Sürətlə böyüyür – hər il təxminən 20 sm. Piramidalis çeşidinin nümayəndələrinin maksimum hündürlüyü 8 m, tac diametri 3 m-ə qədərdir, iynələr tünd yaşıl, sərtdir, iki iynə dəstələrində toplanır. Qaranlıq qabığın fonunda sarımtıl konuslar nəzərə çarpır. Bitki torpaqlara qarşı tələb olunmur, demək olar ki, hər torpaqda böyüyə bilər, lakin əhəng tərkibinə daha çox üstünlük verir. Ağac çirklənmiş, qazlı havanı, şiddətli donlara yaxşı dözür, buna görə şəhər mühitində əkilməsi tövsiyə olunur.

Fastigiata

Dekorativ qara şam çeşidi aşılanır. Ağacın tacı dar, konik, güclü tumurcuqları var. Yavaş böyüyür, 15 yaşında hündürlüyü 2 m, eni 0,5 m-ə çatır. 30 yaşında, bitkinin böyüməsi 20 m-dir.

Bitkinin iynələri qısa tumurcuqlarda çaxnaşma şəklində düz, parlaq, konusları qəhvəyi, konus şəklindədir. Ephedra torpaq və işıqlandırma mövzusunda seçici deyil. Həm qrup, həm də tək enişlərdə əla görünür. Bağbanlar çeşidini “mavi şamlar” adlandırırlar. Şərqi Avropada qara Fastigiata çaması bir yüzyıldan çoxdur tələb olunur.

Yapon

Orta boylu şam – Yapon bağlarında yayılmış təxminən 25 m. Yaxşı torpaqlarda ağac 40 m-ə qədər böyüyür, forması yaşla konikdən piramidaya qədər dəyişir. Tərəzi və çatlaqları olan efedra qabığı, daha yaşlı yaşda qara olur.

Tünd yaşıl, uzun iynələr, dəstə şəklində yığılmış, bitki budaqlarının uclarında yerləşmişdir. Yapon qara şamı günəşli yerləri sevir, quraqlığa dözümlüdür, yüksək toxum cücərməsinə malikdir.

Ağac duzlu dəniz spreyinə və küləklərə dözür, buna görə də tez-tez kumulları gücləndirmək üçün istifadə olunur.

Helga

Bu müxtəliflik, sıx bir konik tacı olan qara çam cırtdan növlərinə aiddir. Uzun, parlaq yaşıl iynələri olan tumurcuqlarında ağ, zərif iynələr də ola bilər.

Şam yavaş-yavaş böyüyür. 10 yaşında 1 m hündürlüyə və 1,5 m diametrə çatır Bitki küləyə davamlıdır, lakin günəş şüaları iynələrdə yanmalara səbəb ola bilər. Mədəniyyət qayalı torpağa dözür, qumlu torpaqlara üstünlük verir.

Landşaft dizaynında istifadə edin

Qara çamın 40-dan çox növü, park, xiyaban, əmlak və yerli ərazi üçün dizayn hazırlamaqda istifadə etmək üçün geniş imkanlar yaradır.

Yarpaqlı və iynəyarpaqlı ağacların, kolların, çiçəklərin müxtəlif ölçülü qara şamlarla birləşdirildiyi kompozisiyalar istənilən məkana rahatlıq və orijinallıq verir.

Qara şamın kürə və konik formalı cırtdan formaları alp təpələrini, çiçək yataqlarını, xiyabanları bəzəmək üçün istifadə olunur. Aşağı böyüyən sortlar daşlar, dənli bitkilər və heather əkinləri fonunda sərfəlidir.

Kiçik bir bağ üçün hündürlüyü 4 m-dən çox olmayan şam ağacları uyğundur.

Hündür bitkilər həm fərdi, həm də qrup əkinlərində istifadə olunur.Qeyd etmək lazımdır ki, ilk illərdə yavaş-yavaş böyüyürlər və maksimum boylarına 30 yaşında çatırlar.

Böyük bir süjetdə, müstəqil “mavi şamlar”, qəribə bir tac forması olan yapon qara şamı əzəmətli görünür. Ağaclar əraziləri və onların zonalarını ayırmaq üçün istifadə edilə bilər.

Landşaft dizaynında qara şam ağaclarının istifadəsi bir sıra üstünlüklərə malikdir:

• növlərin böyük bir seçimi;
• müxtəlif iynə çalarları olan ağacların olması;
• torpaq və qayğı tələb etmir;
• misilsiz dekorativlik.

Qara çam ağacları yarpaqlı çalılar, çoxillik torpaq örtüyü bitkiləri, primroslarla yaxşı birləşir. Bu növün iynəyarpaqlılarının yasəmən, quş albalı ağcaqayınının yaxın düzülüşü xoş deyil.

Qara çamın əkilməsi və onlara qulluq

Qara çam iddiasız bir bitkidir, lakin təqdim olunan bir görünüş əldə etmək üçün əkilməsinin xüsusiyyətlərini bilməlisiniz:

• şam ağacının yerləşdiyi ərazi həm işıqlı, həm də kölgə ola bilər;
• bitki daşlı, qumlu, şoran torpaqlarda inkişaf edə bilər;
• qara çam sıxılmış torpaqlarda zəif böyüyür;
• havanın çirklənməsinə asanlıqla dözür;
• yetkin bir bitki don və quraqlığa davamlıdır;
• qışda qar ağırlığı altında olan budaqlar asanlıqla qıra bilər;
• fidan çuxuru ən azı 80 sm dərinlikdə olmalıdır;
• drenaj məcburidir;
• gənc bir bitkinin suvarılması mütəmadi olaraq aparılmalıdır;
• gənc fidanların dondan qış sığınacağına ehtiyacı var;
• qidalanma əkildikdən sonra üçüncü ildə həyata keçirilir;
• gözəl bir sıx tac yaratmaq üçün sürgünlərin periyodik budaması lazımdır;
• profilaktik məqsədlər üçün qara çamları xəstəlik və zərərvericilərdən xalq müalicəsi və kimyəvi maddələrin köməyi ilə müalicə etməyə dəyər.

Fidan və əkin sahəsinin hazırlanması

Əkindən sonra qara şamın ağrısız əkilməsi üçün sahəni və fidanı diqqətlə hazırlamaq lazımdır.

Günəşli bir yer, qumlu və qumlu torpaqlar iynəyarpaqlı ağacların böyüməsi üçün olduqca uyğundur. Ağır gilli torpaq vəziyyətində yaxşı bir drenaj tələb olunacaq. Turşuluğu təyin etmək vacibdir: neytral və ya qələvi olmalıdır. Yüksək pH dəyərləri üçün əhəng istifadə edilməlidir. Şam fidanları üçün nəzərdə tutulan yer diqqətlə qazılmalıdır. Şam ağaclarını birbaşa günəş işığından qorumaq üçün seçimlər nəzərdən keçirilməlidir. Kölgələmə qalxanlardan, toxunmamış parçalardan yaradıla bilər.

Ən yaxşı əkin vaxtı baharın əvvəlidir. Qara çam xüsusi bir mağazada, uşaq bağçasında satın alın və ya özünüz yetişdirilə bilərsiniz. İkinci üsul daha zəhmətli və vaxt aparan olacaqdır. Bitmiş bir bitki satın alarkən, bir neçə nöqtəyə diqqət yetirməlisiniz:

• Onun yaşı ən azı beş il olmalıdır;
• iynələr – vahid, parlaq yaşıl, elastik, parlaq;
• kök sistemi bir qaba qoyulmalı və nəm torpaq ilə örtülməlidir;
• xəstəlikləri və zərərvericiləri aşkar etmək üçün bitkinin bütün hissələri araşdırılmalıdır.

Uşaq bağçasında qara bir şam fidanı satın alaraq, çeşidin saflığının bir zəmanəti və əkin üsulları, qulluq incəlikləri barədə ətraflı məsləhət alır.

Eniş qaydaları

Fidan üçün bitki çatdırılmadan əvvəl hazırlanmış bir əkin çuxuruna ehtiyacınız olacaq. Ölçüləri ağacın əkildiyi torpaq parçasından bir buçuk dəfə böyük olmalıdır. Bir çam ağacı 70 sm-ə qədər böyüyürsə, 60 ilə 60 sm-lik bir çuxur ölçüsü və təxminən 70 sm dərinlik kifayət edəcəkdir.Hündür bitkilər üçün çuxur hər baxımdan 10 sm daha artır.

Sahədə ağır torpaq varsa, çuxurun altına torpaqla qarışdırılmış qum tökülür, üstünə drenaj qoyulur, genişləndirilə bilən gil, kərpic, çınqıl. Drenaj çəkilirsə, əkin çuxuru əvvəlcədən başqa 20-30 sm dərinləşdirilir.

Əvvəlcədən qum və məhsuldar torpaqdan ibarət bir torpaq qarışığı hazırlamaq, əkin çuxurunun altındakı bir sürüşmə ilə tökmək və sonra orada ən azı iki vedrə su tökmək lazımdır.

Bir qabdakı qara şam fidanı bolca isladılmalı və diqqətlə ondan azad edilməlidir. Zavodu çuxurun ortasındakı torpaq parçası ilə birlikdə qoyun, qalan bütün boşluqları torpaq qarışığı ilə örtün. Sonra, gövdənin ətrafındakı torpağı yığın ki, kök yaxası (gövdənin köklərə keçdiyi yer) yer səviyyəsində olsun. Çox dərindirsə, bitki çürüyə bilər və ölə bilər. Əkin etdikdən sonra, torpağı aşındırmamaq və magistral dairəni malçlamamaq üçün bitki bir suvarma qabından suvarılmalıdır. Lazım gələrsə, külək əsnasında zərər görməmək üçün bir dəstək edərək qara çamın kölgələşdirilməsinə dəyər.

Suvarma və qidalanma

Qara çam böyüdərkən suvarmaya xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bitkinin quraqlığa dözümlülüyünə baxmayaraq, əlavə nəmə ehtiyac duyduğu dövrlər var. Bunlara fidanın kök salması, kökləri düzəltməsi və yeni şəraitdə inkişafa başlaması lazım olan əkin və ya əkildikdən sonrakı vaxt daxildir. Torpağın həddindən artıq rütubəti də gənc bitkiyə zərər verir, buna görə də bu anda qara şamın suvarılması torpağın vəziyyətinə əsasən müntəzəm, lakin dozalanmalıdır.

Qışa hazırlaşmaq üçün payızda çamların bol suvarılması tövsiyə olunur. Nəmli torpaq köklərə nəm verəcəkdir və öz növbəsində iynələrə baharın əvvəlində yandırılmaqdan çəkinəcəkdir.

Qalan vaxtda, yetkin bitkilərin əlavə suvarma ehtiyacı yoxdur: yağış onlar üçün kifayətdir. İstisnalar son dərəcə yüksək temperatur və yağıntı çatışmazlığı hallarıdır.

Quraqlıqdan daha çox qara çam üçün təhlükə həddindən artıq nəmlik, yerdəki suyun durğunluğudur, əkin zamanı belə qarşısını almaq lazımdır.

Malçlama və gevşetmə

Qara çam, daimi qulluq tələb etməyən iddiasız bir ağacdır. Bitki əkdikdən sonra ilk dəfə alaq otları mütəmadi olaraq təmizlənir və torpaq nəmləndirilir. Sonrakı dayaz gevşetmə, kök sisteminə oksigen girişini açır.
Bitki ətrafındakı torpağın malçlanması nəmin qorunmasına və ağac gövdəsini alaq otlarından qorumağa kömək edir. Şam iynələri, əzilmiş qabıq, iynəyarpaqlı humus malç kimi istifadə olunur. Bu qabiliyyətdə təzə yonqar istifadə etməyin, çünki torpağı asidləşdirirlər və zərərli bakteriyaların gətirilməsinə kömək edə bilərlər. Malç tədricən çürüyür və gübrəyə çevrilir. Periyodik olaraq 10-15 sm təbəqə ilə doldurulur.Qışa hazırlaşarkən, gənc bir fidanın kökləri donmaması və bitki müvəffəqiyyətlə qışlaması üçün əlavə olaraq artırmağa dəyər.

Vacibdir! Malçın ağacın kök yaxasını örtməməsi üçün qayğı göstərilməlidir.

Budama

Qara şam tacını əkməyə bir il sonra başlaya bilərsiniz. Bir ağacın sağlam olması üçün köhnə, quru budaqların çıxarılması zamanı sanitariya budamasına ehtiyac var.

Budama, ağacın formasını verməyə, daha da gözəlləşdirməyə, istədiyiniz formanı hedcinqə verməyə imkan verir. Prosedura bitki 170 sm-dən çox olmadıqda tövsiyə olunur.Tac böyüdükdən sonra budama böyük filiallar səbəbiylə bitki içərisindəki stress ehtimalı və ölümünə qədər – böyük yaşıl kütlə itkisi ilə çətinləşir.

Qara şamı budayarkən qaydalara riayət etməlisiniz:

• proseduru sürgünlərin ortaya çıxdığı anda, “şamlar” olduğu zaman həyata keçirin, lakin iynələr hələ onların üstündə çiçək açmayıb;
• uzun, kəskin, dezinfeksiya edilmiş bıçaqlar ilə bağ qayçılarını istifadə edin;
• skelet filiallarını ayrı-ayrı kəsərək şamın yuxarı hissəsindən emal etməyə başlayın;
• tumurcuqları iynələr üzərindən kəsə bilməzsiniz: bu vəziyyətdə iynələr saralacaq;
• kəsmə nöqtələri mis sulfatla və böyük kəsiklər – bağ lak ilə müalicə olunmalıdır;
• bir əməliyyatda yaşıl kütlənin üçdə birindən çoxunun çıxarılması tövsiyə edilmir.

Budama, çəpərlər yaratmaq üçün dekorativ məqsədlər üçün edilə bilər. Bu vəziyyətdə, tac bir piramidal və ya başqa bir forma saxlayır, ona daha çox aydınlıq verir və bitkinin özü – sıxlıq və tüklüdür.

Qara şamın budanması köhnə ağacı cavanlaşdıra bilər. Bunun üçün:

1. Payızda yatan qönçələri oyatmaq üçün çılpaq budaqların uclarını kəsin.
2. Ən köhnə filialları silin.
3. Budamadan sonra tumurcuqlara iynələr buraxın.

Qara çamın bu cür budaması üç ildə bir dəfədən çox olmayaraq həyata keçirilir.

Qışa hazırlaşırıq

Zavodun qışa hazırlanması üst paltarla başlamalıdır. Artıq avqust ayında azot gübrələrini istifadə etmək mümkün deyil, fosfor-kalium gübrələrinə diqqət yetirmək daha yaxşıdır, beləliklə qara çamların yeni bir böyüməsi yetkinləşə bilər və kökləri daha da güclənmişdir.

Payız yarpağı düşməsinin sonunda, bitkinin gövdə dairəsini tacın eninə qədər yaxşı nəmləndirmək lazımdır. Bu, ağacın istənilən şəraitdə uğurla qışlamasına imkan verəcəkdir.

Təxminən 15 sm təbəqə ilə əlavə malçlama uğurlu qışlama üçün başqa bir amildir.

Qar yağması zamanı dondurucu yağışlar, qara şamın budaqları və zirvələri zədələnə bilər. Bunun qarşısını almaq üçün aşağı şamların piramidal taclarını bağlamaq, ipləri möhkəm dartmadan spiral şəklində tövsiyə olunur.

Deformasiyanın qarşısını almaq üçün daşlar kiçik ölçülü formaların altına qoyula bilər.

Pay dəstəyi kiçik bitkiləri demirləməyə kömək edəcəkdir.

Payızın sonunda funqisidlər, böcək dərmanları, akarisidlər istifadə edərək bitkilərin zərərvericilərdən və xəstəliklərdən kompleks müalicəsi aparılır.

Yanma qarşısını almaq üçün qara şam ağacları üçün bir qış sığınacağı tikilir. Ağacların cənub tərəfinə ekranlar və ya qalxan quraşdırılmışdır ki, temperatur müvəqqəti yüksəldikdə şamlar hərəkətsiz vəziyyətindən çıxmasın. Günəş işığı və havanın bir hissəsini buraxmağı bacaran cuna və ya çuval bezi örtüklərindən istifadə edə bilərsiniz. Polietilenin örtük materialı kimi istifadəsi əks göstərişdir, çünki tac bu cür şəraitdə çürüyə bilər. Torpağın əriməsindən sonra iynəyarpaqlardan sığınacaqları götürün.

Çoxalma

Qara şam toxum səpərək bölgənizdə yetişdirilə bilər. Bu ən etibarlı metod olduğuna inanılır, çünki şlamlar ilə çoxalma müsbət nəticə vermir. Aşılama köməyi ilə bəzi növ qara şamları yetişdirmək mümkündür, lakin 100% zəmanət yoxdur.

Bir fidanı özünüz yetişdirmək üçün:

1. Payızda qara şam konuslarını toplayın, qurutun, toxumları çıxarın.
2. Əkin payızda açıq torpaqda və ya yazda – qutularda aparılır.
3. Toxumdan əvvəl toxum təbəqələşdirilməlidir – soyuducunun aşağı temperaturunda iki ay saxlayaraq.
4. Dibində drenaj delikləri olan qutuları, qazanları, qabları hazırlayın.
5. Konteynerləri məhsuldar torpaqla doldurun, üstünə torf səpin.
6. Qara şam toxumlarını bir-birindən 5 mm məsafədə səthə yayın, dərinləşdirmədən bir az torpaqla çiləyin.
7. Su miqdarda.
8. Temperaturu 20 civarında saxlayın o GERİ
9. Yalnız gələn ilin yazında açıq yerə nəql edin.

Qara şam zərərvericiləri və xəstəlikləri

Xəstəliklər ətraf mühitin çirklənməsi, infeksiya mənbəyinin görünüşü, zərərvericilər səbəbindən qara çamları təsir edir. Viruslar və göbələklər ən çox zibildə yığılır. İynələrin zibilində bitki xəstəliklərinə səbəb olan bir çox bakteriya var:

• pas – göbələklər iynələrə, qabıqlara yoluxduqda və asanlıqla iynəyarpaqlı ağaclardan digər ağaclara keçdikdə;
• gənc şam tumurcuqlarına yoluxan paslı xərçəng və bir neçə ildən sonra çox sayda sporla doldurulmuş narıncı baloncuklar əmələ gətirirlər;
• tumurcuqların büküldüyü və üst hissəsinin kəsildiyi şam burulması;
• skleroderrioz, iynələri qəhvəyi etmək, sallanmaq, yuxuya getmək və dağılmaq;
• qabığın nekrozu – tumurcuqların zirvələri yuxarıdan başlayanda, iynələr qırmızıya dönəndə quruyarkən və uzun müddət düşə bilməyəndə;
• shyute – iynələrin rəngini dəyişdirdiyi və öldüyü bir göbələk xəstəliyi; təsirlənmiş bitki ən çox ölür.

Qara çam xəstəliklərinin qarşısının alınması və müalicəsi üçün əkin materialı diqqətlə seçilməli, bitkilər vaxtında incəldilməli, funqisid məhlulları ilə püskürtülməli və sanitariya budaması vaxtında aparılmalıdır.

Qara çamın bir çox zərərvericisi var:

• Hermes;
• Taxta biti;
• biti;
• qalxan;
• hörümçək gənəsi;
• şam çömçə.

Zərərverici mübarizə üçün xüsusi hazırlıqlardan istifadə olunur: Decis, Aktara, Engio, Confidor, Mospilan və başqaları.

Nəticə

Qara çam yalnız cəlbedici bir görünüşə sahib deyil, həm də tükənməz təbii bioaktiv maddələrin mənbəyidir. O qədər çeşidi var ki, müəyyən parametrləri olan bir bitki tapmaq çətin deyil. Bu növün cırtdan formaları və böyük ağacları mütləq şəxsi sahələrdə, parklarda və meydanlarda yerlərini alacaqdır. Müvafiq qayğı ilə şam xəstələnmir, yaxşı inkişaf edir və görünüşü ilə birdən çox nəsli sevindirəcəkdir.

Çaytikanı şamı

Babasil xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunan dərman vasitələrinin sırasına Çaytikanı şamı da daxildir. Bu preparat çaytikanı yağı əsasında hazırlanır. Şam təbii tərkibi, təhlükəsizliyi və sərfəli qiyməti ilə seçilir. Onun istifadəsinə heç bir əks-göstəriş yoxdur. Çaytikanı yağı hamiləlik dövründə də təyin edilə bilər.

Çaytikanı şamı nə üçündür?

Babasil şamı xəstəliyin ilkin mərhələlərində göstəriş sayılır. Preparat əsasən daxili hemorroidal düyünlərin iltihablaşması zamanı tətbiq edilir. Aktiv komponentlər sayəsində anal nahiyədə ağrı və iltihab aradan qalxır, yerli qan dövranı yaxşılaşır, damar divarları möhkəmlənir, toxumaların regenerasiyası sürətlənir.

Mütəmadi şəkildə istifadə olunduqda başlanğıc dövrlərdə daxili babasilin əlamətlərindən azad olmaq mümkündür.

Çaytikanı şamı hansı hallarda effektivdir?

• Düz bağırsaqda ağrı hissi;
• Nəcisdə azacıq qan;
• Tez-tez təkrarlanan qəbizlik.

Çaytikanı şamı təkcə babasil xəstəliyində deyil, anal çatlarda da təyin edilir. Ümumiyyətlə, hemorroyun müalicəsinə müxtəlif babasil dərmanları, o cümlədən çaytikanı yağı əsasında hazırlanan şamlar daxildir.

Sadəcə babasil üçün şamlar xəstəliyin bütün mərhələlərində terapevtik təsir göstərə bilmir. Yəni düyünlərdə qanın dövran etdiyi və onların sallanmadığı hallarda şam monoterapiya şəklində istifadə edilir.

III-IV mərhələlərdə isə babasil ağırlaşdığından cərrahi müdaxiləyə ehtiyac yaranır. Belə xəstələrdə Çaytikanı şamı əməliyyatdan sonra bərpa dövründə və düyünlərin yenidən yaranmasının qarşısının alınmasında effektiv sayılır.

Çaytikanı şamı faydaları

Şamın əsas komponen təbii çaytikanı yağıdır. Onun tərkibinə vitaminlər, əvəzolunmaz yağ turşuları və digər bioloji aktiv komponentlər daxildir.

Şam hansı xüsusiyyətlərə malikdir?

• iltihabı azaldır;
• patogen mikrofloranı (stafilokokk, streptokokk və s.) məhv edir;
• selikli qişanın regenerasiyasını sürətləndirir, zədələnmiş hüceyrələri yeniləri ilə əvəzləyir;
• antioksidant təsiri sayəsində hüceyrələri sərbəst radikallardan müdafiə edir.

Çaytikanı şamı necə istifadə olunur?

• Prosedurdan əvvəl əllər və anal nahiyə yaxşıca yuyulur;
• Xəstə böyrü üstə dizlərini bükərək uzanır;
• Şamın iti ucu anal dəlikdən içəri salınmaqla, maksimal dərəcədə dərinə yeridilir;
• Dərman tez əridiyindən mayenin axmaması üçün minimum 5-10 dəqiqə uzanmaq lazım gəlir.

Həkim gündə 1 şam təyin etdikdə, proseduru axşam saatlarına (yuxudan əvvəl) saxlamaq məqsədəuyğundur. Çünki aktiv maddələrin hopması üçün ən azı 30 dəqiqə tələb olunur. Səhər və ya günorta vaxtı şamı düz bağırsağa daxil etdikdən sonra ayağa qalxdıqda yağ axaraq, alt paltarı bulaşdıra bilər. Həm də yağın xaricə axması müalicənin effektivliyini azaldır.

Adətən rektal şamlar gündə 1-2 dəfə istifadə olunur. Prosedurdan əvvəl bağırsağı boşaltmaq gərəkdir. Preparatın dozası xəstənin yaşından və babasilin dərəcəsindən asılıdır. Şam 6-14 yaşlı pasiyentlərdə sutkada 1 dəfə, 14 yaşdan böyüklərdə isə 2 dəfə (səhər-axşam) istifadə olunur. Müalicə müddəti orta hesabla 10-15 gün təşkil edir.

Hamiləlik dövründə çaytikanı şamı

Hamiləlik və doğuş prosesi qadınlarda babasilin əlamətləri sırasındadır. Ana bətnində inkişaf edən döl tədricən çanaq boşluğu orqanlarına təzyiq göstərir. Bu da qan dövranını pisləşdirir. Hemorroidal venalardakı durğunluq düyünlərin iltihablaşmasına və böyüməsinə gətirib çıxarır.

Hamilə qadınlar əlamətləri zəiflətmək üçün dölə zərər verməyən vasitələr axtarırlar. Çaytikanı şamı məhz bu qrupa daxildir. O həm hamiləlik, həm də südvermə dövründə rahatlıqla tətbiq edilə bilər. Çünki preparatın aktiv maddəsi ana südünə nüfuz etmir, uşağa mənfi təsir göstərmir.

Çaytikanı şamı qiyməti

Preparat apteklərdə 2-3 AZN arasında satılır. 1 qutuda 10 ədəd şam vardır.

Xülasə

Çaytikanı şamı təhlükəsiz və effektiv olsa da, hər bir halda istifadədən əvvəl həkim-proktoloqla məsləhətləşməyiniz tövsiyə edilir.