Amerikada yaşayan Azərbaycanlının fikirləri

Bütün Latın Amerikası ölkələri arasında ən çox Afrika köləsini istifadə edən Braziliya idi. Bu səbəblə ləğv qitədəki digər ölkələrə nisbətən daha gec baş verdi.

Amerikada qeyri-qanuni olaraq necə yaşaya bilərəm?

Azərbaycanın bir çox tanınmış məşhuru öz həyatını okeanın o tayında – Amerika Birləşmiş Ştatlarında davam etdirir. Onlardan bəziləri yaradıcılığını davam etdirsə də, əksəriyyət fərqli sahələrdə işləməyə başlayıb.

“Qafqazinfo” Azərbaycandan ABŞ-a üz tutan məşhurları təqdim edir:

Aparıcı Rüfət Ağayev – 2017-ci ildə ABŞ-ın Nyu-York şəhərinə köçüb. O, ATV kanalının və 106.3 FM-in aparıcısı olub.

Aparıcı Günel Hümbətova – Aparıcı 2015-ci ildə ABŞ-da Firuz Soliyev adlı şəxslə ailə qurub. O, ailə qurduqdan bir müddət sonra Azərbaycana qayıtsa da, 2018-ci ildə yenidən Nyu-Yorka köçüb. Cütlüyün bir qızı var.

Aparıcı Günel Musəvi – 2009-cu ildə Amerikanın Alabama ştatının Troy şəhərinə yollanan Günel 2010-cu ildən Minnesota ştatının Sent-Pol şəhərinə yerləşib və “Metrostate Universitety”də Uşaq Psixologiyası üzrə təhsil alıb. 2015-ci ildə həmyerlisi ilə ailə quran Günelin 3 yaşlı Sevil adlı qızı var.

Müğənni İlhamə Qasımova – 2017-ci ildən Los—Ancelesə köçən İlhamə əvvəllər Amerikaya gəzmək üçün və işlərinə görə getdiyini bildirsə də, artıq neçə ildir ki, orada yaşayır. Qasımova ABŞ-a getməzdən əvvəl ikinci həyat yoldaşından da ayrılıb. O, buna səbəb kimi övladının olmamasını göstərmişdi.

Müğənni Elariz Məmmədoğlu – Həyat yoldaşı Gülnar xanımın “Greencard” lotoreyasını udmasından sonra bu il ABŞ-a üz tutan Elariz Nyu-York şəhərində yaşayır. O hətta restoranların birində işə də düzəlib.

Reper Elmir Məhərrəmov – “Dəyirman” qrupunun keçmiş üzvü Elmir də “Greencard” vasitəsilə Amerikaya köçənlərdəndir. O, 2018-ci ilin mayından ABŞ-da yaşayır.

“Eurovision” təmsilçimiz Fərid Məmmədov – Fərid 2017-ci ildən ABŞ-a köçüb. Nigar adlı xanımla ailəli olan 28 yaşlı Fərid Nyu-Yorkda kuryer işləyir.

Müğənni Şeyla – “Sev” mahnısı ilə məşhurlaşan müğənni Şeyla 2009-cu ildə Los-Ancelesə köçüb. Əcnəbi vətəndaşla ailə quran və 2 uşaq anası olan Şeyla bir müddət dizayner kimi fəaliyyət göstərsə də, hazırda turizm sahəsində çalışır.

Aparıcı Səxavət Nur – 2014-cü ildən ABŞ-a köçüb. O, Vaşinqton şəhərində yaşayır.

Aparıcı Aynur Talıbova –2018-ci ildən ABŞ-ın Virciniya ştatında yaşayan Aynur Simran Baxış adlı şəxslə ailəlidir. Cütlüyün Uğur adlı bir oğlu var. Aparıcı ABŞ-da restoranların birində qabyuyan işləməsi xəbərləri ilə gündəmə gəlmişdi.

Aparıcı Qənirə Ataşova – Fəaliyyəti dayanmış ANS televiziyasının məşhur aparıcılarından olan Qənirə Ataşova 2017-ci ildən ABŞ-a köçüb. Hazırda o, oğulları ilə birlikdə Vaşinqtonda yaşayır.

Aktrisa Firəngiz Rəhimbəyova – “Bəxt üzüyü” filmindən “Seda” obrazı ilə tanınan müğənni-aktrisa Firəngiz Rəhimbəyova 1993-cü ildən qızı Raisa ilə birlikdə Los-Ancelesdə yaşayır. Raymond Antoni adlı şəxslə ailəli olan aktrisa həm yaradıcılıqla, həm də bizneslə məşğuldur.

Nuranə Abbasova

Amerikada yaşayan Azərbaycanlının fikirləri

Uşaqlıqdan ABŞ-ı görmək istəmişəm, sonra bəzi dostlarım da getdilər ora və marağım daha da çoxaldı. Bir neçə il öncə greencard proqramına müraciət etdim. Düzü çox da inanmırdım ki, bəxtim gətirər qalib olaram. Hətta müraciət etdiyim il qalib olmadım. Növbəti il gözləmədiyim vaxtda Greencard Azərbaycan şirkətindən qalib olmağımla bağlı zəng gəldi. Beləcə, lazım olan sənədləri topladım, vizamı aldım və gəldim

ABŞ-la bağlı ilk təəssüratınız necədir?

ABŞ-ın imkanlar ölkəsi olduğunu hərkəs bilir. Burada olduqda onu hiss etmək daha asan olur. İnsanları mülayimdir və xarici vətəndaşlar çox olduğuna görə maraqlı mühitlər mövcuddur. Həyat çox məşğul və maraqlı keçir, hər gün etməyə nəsə maraqlı bir şey olur.

Azərbaycanla Amerika arasında hansı fərqlər var?

Əslində, Amerikayla Azərbaycanı tam müqayisə etmək düzgün olmazdı. Ən azı bilmək lazımdır ki Amerika artıq inkişaf etmiş bir dövlətdir, Azərbaycan isə inkişaf etməkdə olan. Əlbəttəki, demək olmaz Azərbaycan yaxşıdır Amerika pisdir və ya əksinə. Çünki fərqli ölkələrdir. Amerika demək olar ki, hər bir sahədə inkişaf etmişdir və bir Azərbaycanlının burada öyrənə biləcəyi çox şeylər var. ABŞ-da istər hər hansı bir sahədə iş təcrübəsi toplamaq, istərsə də keyfiyyətli təhsil almağın və sonra da Azərbaycana qayıdıb bu təcrübəni tətbiq etməyin ölkəmiz üçün çox faydası var.

ABŞ-da hansı planlarınız var?

Bildiyiniz kimi, greencard qalibi olduğum üçün burada müddətsiz yaşamaq hüququm var. Hələki bir aydır gəlmişəm və yeni işləməyə başlamışam. Hələki, ingilis dilimi mükəmməlləşdirmək və karyera qurmağı planlaşdırıram. Gələcək illərdə qismət olarsa öz biznesimi qurmaq istəyərdim.

İş demişkən, bir Azərbaycanlının ABŞ-da iş tapması çətindirmi?

Deməzdim çətindir. Normalda ABŞ-da ən lazımlı şey, işləmək icazəsinin olmasıdır. Greencard qalibləri üçün isə ABŞ-a girdikdən dərhal sonra qanuni işləmək icazəsi yaranır. Mən məsələn üçün gəldikdən 3 həftə sonra iş tapdım. Bir şeyi də dəqiqləşdirmək istəyərdim, bəzi adamlar fikirləşirlərki, greencard udub ABŞ-a gəldikdən sonra aşağı səviyyəli işlərdə işləmək məcburiyyəti olur. Bu, tamamilə yanlış fikirdir. ABŞ vətəndaşları hansı işlərdə işləyə bilirsə, greencard-ı olan xarici vətəndaşlar da eyni işlərdə işləyə bilər. Əgər kimsə öz sahəsini və ingilis dilini yaxşı bilirsə problemsiz öz sahəsində normal işdə işləyə bilər.

ABŞ-da yaşamaq bahalıdırmı? Ümumiyyətlə qiymətlər haqqında nə deyə bilərsiniz?

Burada hərkəs öz büdcəsinə uyğun yaşaya bilər. Nəzərə almaq lazımdırki, ən aşağı işlərdə maaşlar aylıq 2-3 min dollardan başlayır və bu məbləğ də normal yaşamaq üçün artıqlaması ilə bəs edir.

Digər Azərbaycanlılara ABŞ-a gəlməyi tövsiyyə edirsinizmi?

ABŞ-a gəlməyin heç bir ziyanı yoxdur. Əksinə, burada daha çox Azərbaycanlıların olmasının çox xeyri var. Nəzərə almaq lazımdır ki, ABŞ-da Azərbaycanı tanımayan milyonlarla insanlar var, ona görə də burada nə qədər çox Azərbaycanlı olarsa ölkəmizi, mədəniyyətimizi, milli dəyərlərimizi daha yaxşı tanıda bilərik. Həmçinin diasporamız da sürətlə inkişaf edə bilər. Digər tərəfdən də bayaq qeyd etdiyim kimi, ABŞ, yaxşı təhsil almaq üçün və iş təcrübəsi toplamaq üçün ideal bir ölkədir. İstəyən gəlib müvəqqəti yaşayıb təcrübə toplayıb qayıda bilər Azərbaycana və ya kiminsə xoşuna gələrsə yaşamağa davam edə bilər. Yenə də təkrar etmək istəyərdim ki, Amerika imkanlar ölkəsidir. Əsasən greencard qazanıb Amerikaya gəlirsənsə bu imkanlardan tam istifadə edə bilirsən. Məsələn əgər təhsil almaq istəyirsənsə, dövlətdən təqaüd ala bilərsən və ya ən pis halda demək olarkı bütün banklar təhsil haqqını ödəmək üçün uzun müddətli təhsil krediti verirlər. Şərt də o olurki, təhsilini bitirib yalnız işləməyə başladıqdan sonra krediti qaytarırsan. Əgər işləmək istəyirsənsə iş imkanları çoxdur, əgər öz biznesini qurmaq istəyirsənsə bunun üçün hədsiz imkanlar var. Sadəcə olaraq aktiv olmaq lazımdır.

Amerikada köləlik: başlanğıc, yerlər və təyinatlar, ləğv

The Amerikada köləlik Həm yerli, həm də qitələrində tutulan və Avropa ölkələrinin sahib olduğu fərqli koloniyalara köçürülən Afrikalıları təsir etdi. Əvvəlcə təsirlənənlər, İspan tacının qarşısını almaq üçün verdiyi qanunlara baxmayaraq yerli xalq idi.

Bu qanunlar, qeyri-qanuni və ya komanda halında baş verməyə davam edən köləliyi ortadan qaldırmadı. Müxtəlif səbəblərdən 16-cı əsrdə köçkünlər Afrikadan kölə idxal etməyə başladılar. Bu insan alverində əvvəlcə İspan və Portuqaliyalılar, sonra da İngilislər, Hollandlar və Fransızlar ən fəal idilər.

Yerli kölələrin mədənlərdə və qitənin əksər hissəsinin əkinçilik sahələrində çalışması nəzərdə tutulmuşdu. Afrikalılar, öz növbəsində, əksər hissədə Karib dənizinə, Braziliyaya və indiki ABŞ-a aparıldı.

Köləliyin ləğvi daha çox 19-cu əsrdə baş verdi. Latın Amerikasında bunu qadağan edən qanunlar, bir çox hallarda, ölkələrin müstəqillik qazanmasından dərhal sonra qəbul edildi. Öz növbəsində, ABŞ-da köləliyi aradan qaldırmaq cəhdi vətəndaş müharibəsinə səbəb oldu.

Başlamaq

Amerikada köləlik fəthi fəthçilər gəlməmişdən əvvəl mövcud olsa da, kəşfdən sonra onların sayının dözərək artdığı düşünülür.

Tezliklə ispanlar əsir götürülmüş hinduları ağır iş üçün istifadə etməyə başladılar. Daha sonra qitələrindən gətirilən Afrikalıları istifadə etməyə başladılar.

İspanlara Portuqaliyalılar, İngilislər və ya Fransızlar qısa müddətdə qoşuldu. Ümumiyyətlə bütün müstəmləkəçi güclər bu insan alverində iştirak edirdilər. Maraqlıdır ki, İspaniya Tacı yerli xalqı kölələşdirməyə qarşı qanunlar qəbul etdi, lakin bir çox hallarda yerlərdə pozuldu.

Amerikada kölə kimi istifadə olunan Afrikalıların hesablanması çətinləşir. Bəzi mənbələr, 1501 ilə 1641 arasında Afrikadan köçürülənlərin təxminən 620.000 olduğunu təsdiqləyir.

Yerli

İspanlar torpaqlarına hakim olmaq üçün yerli xalqları hərbi cəhətdən ram etməli idilər. Hər döyüşdə əksər hallarda ilk kölə olan çox sayda məhbus qaldı.

Əslində, Kristofer Kolumbun kəşfdən sonra ilk ticarət fəaliyyətinin 550 qulun Avropaya auksiona göndərilməsi olduğu məlumdur.

Bu taleyi ilk olaraq Hispaniolanın Taino hinduları çəkdilər, baxmayaraq ki, normalda ispanlar daha az birbaşa hərəkət etdilər. Beləliklə, dəfələrlə hindlilərin vergiləri qızılla ödəmələrini və ya onları encomiendas’da işləməyə göndərmələrini üstün tutdular.

İspan kraliçası Isabel de Castilla’nın 1477-ci ildə köləliyi qadağan edən bir qanun qəbul etdiyini unutmayın. Daha sonra bu mövqe fərqli qaydalarda yenidən aydın oldu.

Beləliklə, ilk gəmilər yeni qitəyə gəldikdə, 1492-ci ildə və köləlik tətbiqinə başlamazdan əvvəl kraliça ilahiyyatçılarla və hüquqşünaslarla nə edəcəyini məsləhətləşdi.

Nəticədə, yeyən tayfaları, döyüşənləri və s. Qınamağa xidmət etdiyi istisna olmaqla, bu cür tətbiqetmə qadağan edildi. Bu, bir çox köçkün tərəfindən istifadə olunan boşluq buraxdı.

Gizli köləlik

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, İspaniya köləliyi qadağan edən ilk güc idi, baxmayaraq ki, yalnız yerli insanlar idi. Bunlar 1542-ci ildə çıxarılan üsyançılar üçün istisnaları aradan qaldıran qanunlarla qorunurdu.

Lakin bu, Latın Amerikasındakı köçkünlərin yerli kölələrdən istifadəni dayandırdıqları anlamına gəlmədi. Qadağan olunmasına baxmayaraq, encomiendas sahibləri yerli əməyindən pulsuz istifadə etməyə davam etdilər.

Fray Bartolomé de las Casas və ya Fray Antonio de Montesinos kimi bəziləri bu tətbiqləri qınadılar və İspaniya Kralı V Carlos tərəfindən dinlənilməsini bacardılar.

Malokas

1542-ci ildə V Carlosun elan etdiyi Yeni Qanunlar yerli əhalinin köləliyini qəti şəkildə qadağan etdi. Bu, İspanların bəzi yerlərdə yerli sakinləri əsarət altına almaq üçün tutmaq üçün silahlı ekspedisiya keçirməsinə mane olmurdu. Bu yeni kölələrə malokas deyildi.

İspan kralı, həmcinslərdə meydana gələn sui-istifadə hallarını həll etməyə çalışdı. Bunun üçün hər hansı bir yenidən yaratmağı qadağan etdi, lakin irsi olanlar basdırmadı.

Afrikalılar

İspan və Portuqaliyalılar dəniz nəzarətindən istifadə edərək Amerikaya Afrika kölə yolları qurdular. İlk marşrutlar Arguin və ya Cape Verde adalarından Santo Tome və San Jorge de la Muna’ya gedirdi.

Portuqaliya kralı, sözdə Qullar Evindən istifadə etdi və öz növbəsində, İspaniyalılar qara qulların gətirilməsinə icazə vermək üçün lisenziyalar satdı. Yalnız XVI əsrdə bu lisenziyaların 120.000-dən çoxu verilmişdir.

Amerikada yerli əhalinin sayını azaltan bir neçə epidemiya olmuşdu. Bu vaxt işçi qüvvəsinə olan tələb artmaqda davam etmədi. Çıxış yolu Afrika kölələrinin sayını artırmaq idi.

Yerli xalqın müdafiəçisi olan Fray Bartolomé de las Casasın özü onların yerini Afrikalılarla əvəz etməyi təklif etdi. Daha sonra fikrini dəyişdi və mənşəyindən asılı olmayaraq bütün növ kölələrin azad edilməsinin lehinə yazmağa başladı.

Oturma

XVI əsrin əvvəllərində Afrika kölə ticarəti Amerika istiqamətində başladı. Bu baxımdan əsas il Kastiliya Tacının ilk lisenziyanı verdiyi 1518-ci il idi. Bu sayədə Hindistanda səkkiz il ərzində 4000 qul satmaq üçün icazə verildi. Beləliklə, “qara oturacaqlar” ın açılışı oldu.

O andan etibarən kölə ticarəti Avropa üçün əhəmiyyətli bir gəlir mənbəyi oldu. Bundan əlavə, bu rəsmi ticarətdən başqa, piratlar və tacirlər tərəfindən həyata keçirilən qaçaq kölələr də mövcuddur.

16-cı əsrin ikinci onilliyinin ortalarında Portuqaliya kralı III Juan, İspaniya I. Carlos ilə bir müqavilə imzaladı. Bu imza ilə İspaniya Portuqaliyaya Santo Tomas’dan kölə göndərməyə icazə verdi. Trafik, 1580-ci ildə, II Felipe dövründə iki Avropa ölkəsi arasındakı konyunktura birliyi ilə daha da artdı.

Tac ticarət yerini oturacaqlar vasitəsilə təşkil etdi. Bunlar kölə ticarətini həyata keçirmək üçün xüsusi bir şəxsə (və ya xüsusi bir təşkilata) icazə verməkdən ibarət idi. Hərrac yolu ilə hər kəs Tacın razılaşdırılmış məbləğini ödəyərək oturacaq yeri qazana bilər.

Amerika Birləşmiş Ştatları

Yuxarıda deyilənlərin hamısı Latın Amerikasında meydana gəlsə də, ABŞ-da köləliyin inkişafı bir qədər fərqli idi. Başlanğıcları İngilis müstəmləkə dövründə meydana gəldi, 1776-cı ildə müstəqillik gəldikdə On Üç Koloniya tərəfindən tanındı.

Bu tarixdən etibarən kölələrin sayı artdı, xüsusən də Afrikalılar. Ancaq vəziyyət yeni yaradılan ölkənin ərazisindən asılı olaraq çox fərqli idi.

Beləliklə, şimal əyalətləri ləğvçi qanunlar qəbul etməyə başladı, lakin çox aqrar bir iqtisadiyyata sahib olan cənub dövlətləri kölə sistemini qorudu.

Bundan əlavə, cənublular sistemlərini yeni qərb ərazilərinə yaymağa çalışdılar. Bu şəkildə, bir neçə il içində ABŞ bu mövzuda ciddi şəkildə bölünmüş vəziyyətdə tapıldı: kölə sahibi Cənubi və bu tətbiqin əksinə bir Şimal.

Afrikalı kölə sayının tamamilə qadağan edilməzdən əvvəl təxminən 4 milyona çata biləcəyi təxmin edilir.

Kölələrin yerləri və təyinatları

Tarixçilərin dediklərinə görə, əkin sahələrində işləmək üçün kölələrə müraciət edən ilk fransiskalı keşişlər və Santo Domingo Kral Tamaşaçılarıdır. Bundan sonra köləlik Meksika, Peru və Río de la Plata ərazilərinə yayıldı.

Yerli sakinlər həmişə böyük əmək tələbi ilə mədənlərdə işləməli idilər. Eynilə, kənd təsərrüfatı işlərinin yaxşı bir hissəsini özləri aparmalı idilər.

Bu baxımdan, nəzəri cəhətdən kölə olmayan standartlara əsasən, onları maaşsız işləməyə məcbur edən və praktik olaraq bu işçiləri sahibləri ilə əlaqələndirən encomiendasların yaradılması diqqət çəkir.

Yerli qadınlar və uşaqlar

Kaliforniya Universitetinin bir Meksikalı professoru Andrés Reséndez, bir neçə il əvvəl təəccüblü tapıntılar tapan yerli insanların köləliyi ilə bağlı bir araşdırma apardı. Beləliklə, qədim sənədləri araşdıraraq qadınlar və uşaqlar arasında kişilərdən daha çox kölə olduğunu tapdı.

Qadınlara gəldikdə isə izahat köçkünlərin çoxunun kişilər olması ilə izah edildi. Bu səbəblə cinsi istismara məruz qalan bir çox yerli insan tutuldu. Bundan əlavə, ev qulları kimi ev işləri üçün istifadə olunurdular.

Uşaqlara gəldikdə, görünür ki, niyyəti onları qulluqçu statusuna uyğunlaşdıraraq böyütmək idi. Yetkinlərdən daha qəliblənə bilirdilər və bu səbəbdən manipulyasiya etmək daha asandır.

Afrika kölələri

Yerli işçilərin çatışmazlığı və Castill Tacı tərəfindən köləliyi ləğv etmək cəhdləri, köçkünlərin yeni alternativlər axtarmasına səbəb oldu. Çözüm, Afrika kölələrinin yeni qitəyə gətirilməsi idi.

Əvvəlcə İspaniyalılar bu kölələri Karib dənizi ərazilərinə gətirdilər. Bunun əvəzinə, Afrikalılar bu yüksək yerlərə uyğunlaşmadığı üçün onları dağlardakı gümüş mədənlərində istifadə edə bilmədilər.

Zamanla bu kölə işçi qüvvəsi böyük pambıq, tütün və ya şəkər qamışı əkinlərində istifadə edildi. Eynilə, varlılar da onları daxili xidmətdə istifadə etdilər.

Braziliya və Amerika Birləşmiş Ştatları

İspanlarla birlikdə Afrika kölələrini istifadə etməyə başlayan digər müstəmləkə güc Portuqaliyadır. Portuqallar Braziliyanı fəth etdikdən sonra mədənlərdə və tarlalarda işləmək üçün əməyə ehtiyac duydular. Bunları həll etmək üçün Afrikadakı müstəmləkələrindən insan alverinə başladılar.

Onlarla yanaşı Hollandiyalılar da bu işə başladılar. 1619-cu ildə ilk kölələri indiki ABŞ-ın cənub saçaqlarına gətirənlər idi. Daha sonra İngilislər də eyni praktikaya tabe oldular.

Gümüş çay

Daha çox Afrika köləsinin gəldiyi yerləri görmək üçün yalnız Latın Amerikası ölkələrinin hazırkı demoqrafik tərkibinə baxmaq lazımdır. Bununla birlikdə, bu kompozisiyaya uyğun olmayan bir vəziyyət var: Río de la Plata.

Tarixçilər 1778-ci ilə qədər Buenos-Ayresdə ümumi əhalinin 29% -i, təxminən 7000 Afrikalı olduğunu iddia edirlər. Bu nisbət 1806-cı ildə bütün sakinlərin 30% -ə çatdıqda bir qədər artdı.

Rəqəmlər, 19-cu əsrin birinci yarısında, böyük dəyişikliklər olmasa da, yavaş-yavaş azalmağa başladı. Bununla birlikdə, 1887-ci ildə aparılan yeni bir siyahıyaalma, Afrika əhalisinin əhalinin yalnız 1.8% -ə qədər azaldığını göstərdi.

Bu azalma ilə bağlı nəzəriyyələr müxtəlifdir, təsdiqlənməmişdir. Ən çox görülən iddialar Braziliya və Paraqvaya qarşı müharibə zamanı çox öldü. Ən çox zərər görən sahələri ən çox təsirləndirən 1871-ci ildəki sarı atəş kimi epidemiyalardakı başqa bir günah.

Ləğv

Amerikada köləliyin ləğvi on doqquzuncu əsrdə baş verdi, əksər hallarda müxtəlif müstəqillik prosesləri ilə əlaqələndirildi.

Meksika

Köləliyin ləğv edilməsini təklif edənlərdən biri Meksika müstəqilliyinin qəhrəmanı Miguel Hidalgo idi. Qısa müddətdən sonra Yeni İspaniyanın canişinliyinə qarşı müharibənin ilk aylarında müstəqillər hər cür köləliyi qadağan edən bir qanunu elan etməyə başladılar.

Müharibə bitdikdən sonra, müstəqil Meksikanın anadan olması ilə, Guadalupe Victoria və Vicente Guerrero 1824 və 1829-cu illərdə çıxarılan iki fərmanla ləğvi təsdiqlədilər.

Şili, Río de la Plata və Uruqvay

“Qarın azadlığı” nı elan edən qanun 1811-ci ilin sentyabrında Çilidə təsdiq olundu. Bu qanunla kölə övladları azad kişi olaraq dünyaya gəldi. 1823-cü ildə ölkə Konstitusiyası bu tətbiqetmənin qəti şəkildə ləğv edilməsini təsbit etdi.

Río de la Plata Birləşmiş Əyalətləri, öz növbəsində, 1813-cü ildə “qarın qanunu” nu təsdiq edərək ləğv yolunda ilk addımı atdı. Növbəti addım köləlik qadağasının Konstitusiyada əks olunduğu 1853-cü ilə qədər gözləmək üçün edildi.

Bənzər bir şey Uruqvayda baş verdi. Əvvəlcə 1830-cu ildə “qarın azadlığı” nı, daha sonra 1842-ci ildə köləliyin tamamilə ləğvini qurdu.

Yeni Qranada və Mərkəzi Amerika

İndiki Kolumbiya və Panama daha sonra Nueva Granada adı altında birləşdirildi. Kolumbiya Karib dənizi ən çox Afrika köləsi olan yerlərdən biri olmuşdu, buna görə 1810-cu ildə bir təşəbbüsün Cartagena de Indias-da köləliyi ləğv etməyə çalışması təəccüblü deyil.

Növbəti addım 1816-cı ildə öz sıralarına yazılan bütün kölələri azad edən Simon Bolivarın məsuliyyəti idi. 1821-ci ildə “sərbəst qarınlar” qanunu qəbul edildi və 1823-cü ildə Yeni Granada kölə ticarətini qadağan etdi. Ümumi ləğv 1851-ci ildə gəldi.

Bu vaxt Orta Amerikanın Birləşmiş Əyalətləri (Kosta Rika, El Salvador, Nikaragua, Honduras və Qvatemala) 1824-cü ildə köləliyə qarşı qanunu təsdiqlədi.

Paraqvay

Paraqvayda köləlik əleyhinə qanunvericilik müxtəlif mərhələlərdən keçdi. Ölkə, ləğv edilmədən əvvəl də Braziliyadan qaçan kölələrin sığınacağına çevrilmişdi, lakin 1828-ci ildə vəziyyət tamamilə dəyişdi.

O il, ölkədə kölə alqı-satqısı ilə məşğul olan bir qurum olaraq adlandırılan Dövlət Köləliyi yaradıldı.

Yalnız diktator Rodríguez de Francia’nın ölümündən sonra bəzi kölələrə və yalnız 25 yaşına çatdıqdan sonra bir “qarın azadlığı” qanunu qəbul edildi. Əslində, Üçlü İttifaqın Müharibəsi zamanı Paraqvay 6.000 qara köləni sıraya aldı.

Yalnız 1869-cu ildə köləlik tamamilə ləğv edildi. Bu tarixə qədər ölkədə yalnız 450 kölə qalmışdı. Qalanları müharibə zamanı və başqa səbəblərdən öldü.

Peru və Ekvador

Peru 1854-cü ildə köləliyi yeni bir metoddan istifadə edərək ləğv etdi. Beləliklə, dövlət bütün kölələri alıb azad etdi. Öz növbəsində, Ekvadorda köləlik 1851-ci ildə ləğv edildi.

Braziliya

Bütün Latın Amerikası ölkələri arasında ən çox Afrika köləsini istifadə edən Braziliya idi. Bu səbəblə ləğv qitədəki digər ölkələrə nisbətən daha gec baş verdi.

28 sentyabr 1871-ci ildə “bətn qanunu” elan edildi. Başqa yerdə veriləndən fərqli olaraq, kölə uşaqlarının sahiblərinə 21 yaşına qədər qəyyumluqlarını qorumalarına icazə verilir.

Doqquz il sonra, 1880-ci ildə bir qrup ziyalı, jurnalist və hüquqşünas, İmperatoru ləğv etmək üçün təzyiq etmək məqsədi ilə köləliyə qarşı Braziliya Cəmiyyəti adlandırdılar. İlk müvəffəqiyyəti beş il sonra, 65 yaşdan yuxarı kölələrin azad edildiyi zaman gəldi.

Nəhayət, 1888-ci il mayın 13-də köləlik tətbiqini ləğv edən Qızıl Qanun qəbul edildi.

Amerika Birləşmiş Ştatları

Birləşmiş Ştatların müstəqilliyi, ərazilərinin bir hissəsi olan şimal əyalətlərinin ləğv qanunlarını qəbul etməyə başladı. Bununla birlikdə, cənubdakılar sistemi daha çox əkinçilik iqtisadiyyatı üçün çox faydalı saxladılar.

Afrikadan kölə ticarəti 1808-ci ildə qadağan edildi, lakin daxili insan alveri qadağan edildi. Bu, kölə əhalisinin cənub əyalətlərində böyüməsinə imkan verdi.

Ölkənin bu məsələyə bölünməsi ilə əlaqədar vəziyyət 19-cu əsrin ikinci yarısında partladı. Cənub köləliyi qorumaq hüququnu elan etdi və 1860 seçkilərində Linkolnun qalib gəlməsindən sonra şimal, ləğvini tələb etdi.

Ölkənin hər iki bölgəsi arasındakı qırılma Vətəndaş müharibəsinə səbəb oldu, cənub dövlətləri şimaldan müstəqillik istədi. Birlikçi tərəfin qələbəsi köləliyi sona çatdırdı. Bu, 1865-ci ildə on üçüncü düzəlişin tətbiq edildiyi anayasada əks olundu və bu praktikanı ləğv etdi.

İstinadlar

1. Garcia, Jacobo. Yerli köləlik izah edilmədi. Elpais.com saytından əldə edilmişdir
2. Tarix və tərcümeyi-hallar. Müstəmləkə Amerikasındakı kölələrin tarixi. Historiaybiografias.com saytından əldə edilmişdir
3. Tarix Kanalı. Yerli xalqlar: Latın Amerikasının ilk kölələri. Mx.tuhistory.com saytından əldə edilmişdir
4. Lynch, Hollis. ABŞ-da köləlik. Britannica.com-dan əldə edildi
5. Keçmiş də deyil. Müstəmləkə Latın Amerikasında köləlik və irq. Notevenpast.org saytından götürülmüşdür
6. Gale, Thomas. Latın Amerikasında və Karib dənizində qaçaq kölələr. Ensiklopediya.com saytından alındı
7. Müstəmləkə Williamsburg Vəqfi. Amerikada köləlik. Slaveryandremembrance.org saytından alındı
8. Beynəlxalq köləlik muzeyi. Amerika qitələrində köləliyin ləğvi. Liverpoolmuseum.org.uk-dan əldə edildi