Мир Анара глазами Парвин

Anar – kinomuzun, teatrımızın, mətbuatımızın inkişafında yadda qala biləcək, unudulmayacaq sənət əsərlərinin müəllifi.

PƏRVİNİN ANAR DÜNYASI

XX əsr Azərbaycan mədəniyyəti bir sıra şəxsiyyətlərin adları, imzaları ilə qürur doğurur. Əsrin əvvəllərində Sabir, Mirzə Cəlil, Əlibəy Hüseynzadə, Cavid, Üzeyir bəy, az sonra bu pleyadaya qoşulan Səməd Vurğun, Mikayıl Müşfiq, Şəhriyar, Rəsul Rza, Mirzə İbrahimov, İlyas Əfəndiyev, Mir Cəlal, Bəxtiyar Vahabzadə mənim təsəvvürümdə XX əsr Azərbaycan mədəniyyətinin ən nəhəng simalarıdır. Mən təkcə bu mədəniyyətin SÖZ, QƏLƏM bürcünü nişan verdim və olsun ki, bu sırada daha kimlərinsə adlarını çəkmədim. Təbii ki, dünya xəritəsində bir bənövşə yarpağı boyda yer tutan Azərbaycanımız XX əsrdə çox ziddiyyətli, təzadlı, olduqca mürəkkəb və üzüntülü dövrlər, mərhələlər, illər yaşayıb, amma bu bənövşə yarpağı boyda torpağın sinəsi cadar-cadar olsa da, üstündə işğalçı orduların tökdüyü qanlar hələ silinməsə də, kişilər, qəhrəmanlar, dahilər yetirməyə qadirdir.

Keçən əsrin altmışıncı illəri XX əsr Azərbaycan mədəniyyəti tarixində ikinci intibah dövrü sayıla bilər (birinci dövr keçən əsrin əvvəllərinə aiddir – V.Y.) və intibah deyəndə mən yeni dünyagörüşünü, mədəniyyət, xüsusilə, ədəbiyyat aləmində baş verən əhəmiyyətli dəyişiklikləri nəzərdə tuturam. Yeni dünyagörüşü yeni mədəniyyət, yeni ədəbiyyat yaradır və sovet quruluşunun, bərqərar olmuş SİSTEMİN hələ çökmədiyi, amma barometrin tezliklə fırtına göstərəcəyi bir dövrdə ədəbiyyatın-söz sənətinin yeni bir gəncliyi doğuldu. “Altmışıncılar” ədəbiyyata gəldilər və yeniləşməyə təşəbbüs göstərən ustadlarla bir sırada ədəbiyyatın sifətini, xarakterini dəyişməyə, onu milli ənənələrdən təcrid olmamaq şərtilə dünya ədəbiyyatı ilə qovuşdurmağa can atdılar. Artıq sosrealizmin prinsipləri, onilliklər boyu “şair, hökmdarın hüzurundasan”, “ədəbiyyat işi ümumproletar mexanizminin bir təkərciyi, vintciyidir” hökmləri sınmağa, müqavimət göstərsə də, tədricən sönməyə, öləziməyə başladı. Ədəbiyyatda “müsbət qəhrəman”, “aparıcı insan” modelləri dağılmağa üz qoydu. “Müstəsna” qəhrəmanları adi, lakin mənəviyyatca zəngin insan obrazları əvəz etdi. İnsanı hərtərəfli, həm müsbət, həm də ziddiyyətli – “boyaların qatışığında” təsvir etmək prinsipi, həyatı, gerçəkliyi bəzəmək yox, bütün təzadları ilə təsvir etmək meyli getdikcə güclənməyə başladı. Bu prosesdə Yusif Səmədoğlu, Anar, Elçin, Çingiz Hüseynov, Əkrəm Əylisli, İsi Məlikzadə, Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyov qardaşları, Fərman Kərimzadə, Sabir Azəri, Mövlud Süleymanlı və əlbəttə, onlardan bir onillik tez ədəbiyyata gələn İsa Hüseynov, İsmayıl Şıxlı mühüm rol oynadılar.

Anar – o illərdə bu prosesin aparıcı nümayəndələrindən biri olan, indi – XXI əsrdə müdrik bir sənətkar, Azərbaycanı sözün həqiqi mənasında təmsil edən görkəmli mədəniyyət xadimi kimi etiraf etdiyimiz bu böyük ziyalı indi ömrünün səksəninci baharına doğru yol alır. Mən onu təkcə XX əsrin yox, XXI əsrin də fikir, düşüncə, əqidə, azadlıq mücahidi hesab edirəm və ingilis şairi Ben Consonun V.Şekspir haqqında söylədiyi bir fikri qeydsiz-şərtsiz ona da şamil edirəm: “O, bir əsr üçün deyil, bütün zamanlar üçündür”.

Anar Rəsul oğlu Rzayev ensiklopedik bir zəka sahibidir və onu təkcə yazıçı-sənətkar kimi qəbul və etiraf etmək azdır.

Anar – XX və XXI əsrdə Sabir, Mirzə Cəlil, Üzeyir bəy ənənələrini yaşadan, bu ənənələrə sadiq qalan, özü də bir ənənə yaradan, həmişə novatorluğa, yeniliyə can atan qüdrətli qələm sahibidir.

Anar – bütün varlığı ilə Azərbaycana, onun keçmişinə, milli-mənəvi sərvətlərinə bağlı olan, onun müstəqilliyi arzulayan və bu yolda mübarizə aparan, təkcə əsərləri ilə deyil, ictimai-siyasi fəaliyyəti ilə də BÖYÜK ZİYALI VƏTƏNPƏRVƏR obrazını özündə əks etdirən azərbaycanlıdır.

Anar – türk dünyasının sayılan, seçilən, türkçülüyü, turançılığı təkcə sözdə deyil, əməldə nümayiş etdirən bir türkdür.

Anar – Azərbaycan mədəniyyətini dünya arenasında təbliğ edən, dünyanın Azərbaycan kürsüsündə və tribunasında söz deməyə ixtiyarı və səlahiyyəti çatan xalq və dövlət adamıdır.

Anar – bugünkü Azərbaycan ədəbiyyatının başında duran, ona yön, axar, istiqamət verən, ağsaqqallıq səlahiyyətini layiqincə yerinə yetirən bir şəxsiyyətdir.

Anar – kinomuzun, teatrımızın, mətbuatımızın inkişafında yadda qala biləcək, unudulmayacaq sənət əsərlərinin müəllifi.

Anar-gəncliyin dostug

Mən bu silsiləni bir qədər də genişləndirə bilərdim. Amma bu yazıda deyəcəyim mətləbi sonuncunun üzərində qurmaq istəyirəm.

Gənc nasir, tədqiqatçı Pərvinin Anar dünyasına böyük məhəbbətinin kökündə də elə bu amil durur – Anar bütün ömrü boyu gəncliyin sevimlisi olmuşdur. O, istedadlı gəncliyin parlamasında, bu istedadın milli-mənəvi sferamıza qoşulmasında heç vaxt köməyini, qayğısını əsirgəməmişdir. Gizlətmək lazım deyil ki, Anara yersiz, qərəzli daş atanların sırasında vaxtilə onun təqdir etdiyi, hətta ədəbiyyata gətirdiyi cavanlar da olub, amma Anar bu istedadlara qənim kəsilməyib. Və illər keçdikcə o cavanların bir çoxu xəcalət çəkə-çəkə yenə Anara sığınıblar.

Pərvinin – bu istedadlı yazarın Anara məhəbbəti, onu bir şəxsiyyət kimi ucalıq, möhtəşəmlik mücəssiməsi kimi etiraf etməsi mənim fikrimcə, heç bir asılılığa, umsunmağa, karyera arzusuna aid deyil. Bu münasibətin kökündə iki amil durur: birincisi, Anarın ədəbi gəncliyə – təbii ki, bu gəncliyin ən istedadlılarına qayğısı, bu qayğını sözdə deyil, əməlində reallaşdırmasıg ikincisi, Pərvinin öz istedadıdır.

Son illərdə Pərvin Nurəliyeva imzası doğrudan da, ədəbi mediada tez-tez səslənməkdədir. Bu qızın “Natəvan” klubundakı səlis, məntiqə, fikri ardıcıllığa əsaslanan çıxışlarını eşitmişəm. Bu qızın “525-ci” qəzetdəki müxtəlif məzmunlu yazılarını oxumuşam və qoy lap tərif olsun – ürəyimdə demişəm ki, qadın yazarlarımız arasında bir ulduz peyda olur (elə “Pərvin” sözünün mənası da Ülkər ulduzu, Yeddiqardaş ulduzu deməkdir). Və Pərvinin həmin o qəzetdə layihə kimi həyata keçirdiyi “hər şairdən bir sevgi şeiri” məndə belə bir qənaət doğurdu ki, Pərvin Azərbaycan ədəbiyyatına yaxşı bələddir. Onun klassikasına da, müasir dövrünə də. Bunu nəyə görə deyirəm? Çünki bizim aramızda elələri var ki, Füzulidən Sabirə qədər gəlirlər, amma Sabirdən bu yana adlaya bilmirlər. Ya da əksinə, bəziləri müasirlərimizi duyur, təbliğ edir, amma Ramiz Rövşəndən Sabirə qədər yol gedirlər, Biləcəridə dayanır, ordan o yana- nəfəsləri tükənir-Nəbatiyə, Zakirə, Vaqifə, Füzuliyə doğru addımlaya bilmirlər. Pərvinin “525-ci qəzet”də teartla, opera sənəti ilə, kino ilə bağlı məqalələri də onun istedadının başqa bir yönünü nişan verir.

Əlbəttə, bu təriflər Pərvini çaşdırmasın. Bu, mənim fikrimdir və olsun ki, kimsə razılaşmasın mənimlə. Təki Pərvin öz istedadına xəyanət etməsin, öz yaşıdları olan bəzi cavanlar kimi içində “mən dahiyəm, məndən olmaz!” kimi bədii xərçəng xəstəliyinə tutulmasın.

Pərvinin Anar nəsri ilə bağlı bu məqalələr toplusunu (onu monoqrafiya da adlandırmaq olar!) artıq Anarşünaslıq adlandıra biləcəyimiz bir dövriyyənin maraqlı bir nümunəsidir. Anarın yaradıcılığı haqqında həcmcə elə onun əsərləri qədər monoqrafiyalar, məqalələr, resenziyalar yazıblar, məruzələr ediblər və bu, təkcə Azərbaycanda deyil, onun hüdudlarından kənarda da (Rusiyada, Türkiyədə, Avropa ölkələrində, Amerikada) davam edib. Elə bircə Türkiyədə yazılan, çap olunan məqalələri bir yerə cəm eləsən, qalın bir toplu yaranar (Pərvinin kitabında bu xüsusda bir məqalə də var).

Pərvinin bu kitabını son illərdə Anar yaradıcılığına, konkret desəm, onun nəsrinə həsr olunan dəyərli bir toplu hesab edirəm. Pərvin Anarın ilk hekayələrindən tutmuş hələlik sonuncu əsəri – “Göz muncuğu” povestinə qədər əksər əsərlərinə XXI əsrin tənqidi-publisistik prizmasından yanaşır, qiymət verir, dəyərləndirir. Bu əsərlər haqqında keçən əsrdə də dəyərli fikirlər söyləyiblər və Pərvin tez-tez onlara da istinad edir. Pərvin bir məqaləsində unudulmaz Yusif Səmədoğlunun Anarın kitabına yazdığı ön sözə müraciət edir. Həmin yazıda Yusif Səmədoğlu Anarın müasir Azərbaycan nəsrinə gətirdiyi yeni ab-havanı belə qiymətləndirir: “Məhz bu hekayə (söhbət Anarın “Asılqanda işləyən qadın” hekayəsindən gedir – V.Y.) sonradan yazılacaq və çoxlarının müasir nəsr haqqında düşüncələrini yaxşı mənada alt-üst edəcək bir sıra gözəl povest və hekayələrin meydana çıxması üçün zəmin yaratdı. Bəzən bir cümlə ilə xarakter yaratmaq, kiçicik bir abzasda güclü emosional təsir oyatmaq, ənənəvi yazı manerasının yeknəsək axarını pozub yeni güclü bənzətmələrə, metaforalara, üslub və kompozisiya elementlərə yer vermək bacarığı bu zamandan başlayıb, yazıçının sonrakı illərdə yaratdığı əsərlərdə daha da möhkəmləndi”. Əgər belə demək mümkünsə, Pərvin Yusif Səmədoğlunun hələ altmışıncı illərdə müşahidə etdiyi çox dəqiq bir fikri bütün məqalələrində inkişaf etdirir. Təbii ki, yeni, müasir fikir anlamında. Panoram şəhərdə.

Anarın nəsri mövzuca rəngarəngdir, adi məişət olaylarından tutmuş qlobal məna daşıyan hadisələrə qədərg burada mənəvi-əxlaqi problemlər də əks olunur, dünyanı düşündürən, milləti məşğul edən ictimai-siyasi məsələlər dəg Anar nəsri zaman və məkan miqyasına görə də həm lokal, həm də qlobal zəmindədir. Bu nəsrdə bir günün, bir saatın hadisələri də maraq doğurur, əsrlərcə davam edən, hətta sonsuzluğa baş alan hadisələr dəg Məkanlar da tez-tez dəyişir, bir-birini əvəz edir: Bakı, Moskva, Buzovna bağları, İçərişəhər, Türkiyə şəhərləri, Naxçıvan, Qarabağ, bir ev, bir mənzil, bir kabinet, bir qatar, müxtəlif yollar, küçələr, bulvar, gəmilərg Və Anar nəsrində Pərvinin doğru qeyd etdiyi kimi Azərbaycan insanının, türk insanının həyatı, ömür yolu, lirik və zərif hissləri canlandırılır. Anar nəsrindəki lirikanı Pərvin ilk dəfə olaraq tədqiq obyektinə çevirir. Anar bu nəsr əsərlərində şairlik eləmir, amma onun nəsri öz səciyyəsi etibarilə fəlsəfi-psixoloji olduğu qədər də lirikdir. Anarda üslub sürüşkən deyil, dayanıqlıdır, burada Mirzə Cəlil nəsrinə xas olan satira, yumor, qrotesk elementləri olduğu kimi, Füzuli şeiriyyətindən bəhrələnən incəliklər də diqqəti cəlb edir. Bir tənqidçinin sözüdür ki, “üslub bütün üslubların yaddan çıxarılması deməkdir” – bu mənada Anarın nəsr üslubu bütün ənənələrin, bütün yeniliklərin cəm halda ANAR ÜSLUBU özəlliyinin yaranmasına gətirir. Pərvin bu məsələlərdə də dəqiq, inandırıcı şərhlər verir.

“Ağ qoç, qara qoç” və “Göz muncuğu” povestləri haqqında yazdığı məqalələrində Pərvin Anar yaradıcılığındakı iki mərhələni səciyyələndirir. Biri 90-cı illərdir ki, Anar həmin illərin nəsr qıtlığında müəyyən boşluğu aradan qaldıra bildi və Azərbaycanın gələcək talelərindən ilkin proqnozlarını təqdim elədi. Pərvinin “Ağ qoç və qara qoç”u Anarın Azərbaycançılıq düşüncələrinin publisistikadan bədii sözə keçidi kimi mənalandırması dəqiq müşahidədir. Ümumiyyətlə, Azərbaycançılıq Anarın məfkurəsidir, amalıdır və Anarın publisistik yaradıcılığının bütün ağırlığı bu mövzunun çiynindədir. “Ağ qoç, qara qoç”da utopik, antiutopik süjet paralelləri isə təsadüfi deyil. Anar mifə, fantasmaqoriyaya, irreallığa hələ yaradıcılığının ilk dönəmlərində – “Əlaqə” povestində üz tutmuşdu. “Göz muncuğu”nda isə bu bədii sistem kimi diqqəti cəlb edir. Pərvinin “Anar nəsrinin göz muncuğu” povesti haqqında məqaləsi ədəbi tənqidin üç janrını özündə əks etdirir: biri sırf rasional düşüncələri əks etdirən tənqidi yazı, biri tənqidə yapışıq, onun içinə çökən publisistika, üçüncüsü emosional ovqatla köklənən esse. Mənim fikrimcə, Pərvin əsl tənqidçi kimi imic qazanmaq istəyirsə, bu janrlardan birincisini seçməlidir, amma bu şərtlə ki, onun rasional düşüncə tərzi emosionallıqdan məhrum olmasın.

Pərvin Anara həsr etdiyi kitaba Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Ənvər Məmmədxanlı haqqında qələmə aldığı, heç də Anar haqqında yazdıqlarından geri qalmayan məqalələrini də daxil etmişdir. Bu da səbəbsiz deyil. Çünki Anar şəxsiyyəti, Anar ucalığı birdən-birə, özü də havadan və sudan yaranmamışdır. Rəsul Rza Anarın fikir dünyasına gedən yolu bələdləmişsə, Nigar xanım onun zəriflik, incəlik dünyasına təsir edibsə, Ənvər Məmmədxanlı bir şəxsiyyət kimi onun üçün nümunə olmuşdur. Bu birincisi. İkincisi, Pərvinin Rəsul Rza və Nigar Rəfibəyli yaradıcılıqlarına münasibəti də analitik səciyyə daşıyır, bu yazılarda sərbəst düşüncə tərzi var.

“Sərbəst düşüncə tərzi” – mən gənc və istedadlı Azərbaycan xanımı Pərvinin bütün yazılarına xas olan o səmimiyyəti, o təbiiliyi, o təhlil məharətini bu üç sözdə birləşdirirəm. Qoy bu sərbəst düşüncə tərzi Pərvinin sonrakı yazılarından da əskik olmasın.

Мир Анара глазами Парвин

РЕЦЕНЗИЯ
Анар не только один из самых известных азербайджанских писателей второй половины ХХ – начала ХХI столетия, но и, пожалуй, по-прежнему самый востребованный, в том числе среди молодежи. Хотя относится он к представителям серьезной литературы и в своих сочинениях никогда не ориентировался на какую-то определенную среду или возрастную группу и тем более не заигрывал с молодыми. Тем не менее, молодое поколение, которое книгочеями уж никак не назовешь, не только охотно читает Анара, но и дискутирует по поводу прочитанного в социальных сетях, пишет о нем и даже издает о его творчестве книги.
Одним интересен ранний Анар с его рассказами о «маленьком» человеке, другие зачитываются сюрреалистической прозой с примесью изрядной доли фантастики, третьим более по душе любовная проза маститого писателя или его философские повести-притчи. Однако то, что ни одно произведение Анара даже по прошествии нескольких десятков лет ничуть не устарело (кроме отдельных бытовых деталей своего времени), говорит о многом. Например, о том, что он никогда не писал в угоду конъюнктуре момента, не пытался угодить власть предержащим, с одной стороны, или затесаться в компанию откровенных советских диссидентов – с другой. Он писал, как жил, как чувствовал, как понимал свою миссию. И этими своими качествами полюбился миллионам читателей.
Одной из самых заметных анароведов в азербайджанской литературной критике в последние годы стала молодая писательница, прозаик, литературовед по имени Парвин (его она и взяла себе в качестве псевдонима).
Несмотря на свою молодость, Парвин уже успела проявить себя на ниве литературы – она лауреат многих премий, в том числе Международной премии Литературного фонда имени Р.Рзы, а также Президентской премии 2014 года, учрежденной главой государства для молодых талантов.
Я с интересом читаю Парвин, которая почти в каждом номере «525-ci qəzet» выступает с эссе о корифеях мировой культуры – причем круг ее интересов и пристрастий весьма широк. Она ведет в газете такие рубрики, как «Женщины гениев», «Собеседник Парвин», «Сто прекрасных стихов о любви», и эти ее эссе собирают пусть небольшую, но стабильную читательскую аудиторию. Парвин, несомненно, одарена литературным вкусом, образованна и постоянно работает над собой, отличаясь необыкновенным трудолюбием.
И вот перед нами книга литературных эссе Парвин на азербайджанском языке под названием «Anar dünyası» («Мир Анара»). Мне и ранее доводилось читать статьи молодого литературоведа о творчестве Анара. Однако собранные в единую книгу, выстроенные по главам и интересно проиллюстрированные, эти эссе производят впечатление цельного произведения, а не разрозненных, написанных в разное время статей. Обращает на себя внимание современный дизайн, живые, «не затертые» фотографии героя книги и членов его семьи, продуманность и необычность композиционного построения сборника. Сразу ощущается, что сборник эссе принадлежит перу молодого критика, человека XXI века, который, несмотря на свою молодость, умеет достаточно глубоко мыслить и трезво анализировать самые сложные произведения.
Это действительно мир Анара, потому что в книге представлены эссе не только о разных гранях творчества самого писателя, но и очерки о тех, кто составлял и составляет его духовное окружение, кто в разное время и при различных обстоятельствах оказывал воздействие на формирование его таланта. Это прежде всего три литературные предтечи Анара – Расул Рза, Нигяр Рафибейли и Энвер Мамедханлы, в чьей неповторимой ауре Анар рос и под чьим влиянием, несомненно, находился. Но кроме этого в сборнике Парвин помещены статьи о супруге Анара, замечательном ученом и верном спутнике жизни Земфире Сафаровой, о талантливом прозаике, дочери Анара – Гюнель Анаргызы, о не менее талантливом Турале Анароглу, успешно апробировавшем свое перо в жанре сатирических рассказов (в книге удачно размещены и несколько живописных иллюстраций Турала). Так, от эссе к эссе, протягивается животворная нить литературной преемственности – тем, образов, традиций. Преемственности таланта…
С бесстрашием молодости бросается Парвин в безбрежный океан анаровской прозы, о которой, казалось бы, так много написано и сказано за прошедшие полвека и в России, и в Турции, и в Европе. Есть и статьи, есть солидные монографии. Есть замечательная книга бесед с Анаром, принадлежащая перу талантливого азербайджанского публициста Натаван Фаикгызы. Несколько лет назад известный российский публицист, прозаик Людмила Лаврова издала книгу о творчестве Анара под названием «Знакомый незнакомец» – она близка книге Парвин таким же свободным полетом мысли, не ограниченным строгими рамками литературоведения. Молодой эссеист, по-видимому, добросовестно изучил все или почти все, написанное об Анаре. В ткань ее размышлений органично вплетены цитаты из Льва Аннинского и Дмитрия Урнова, Юсифа Самедоглу и Рамиза Ровшана, Мамеда Арифа и Яшара Караева, из других исследователей творчества Анара в Турции, Венгрии, Германии, США. При этом авторитет цитируемых мэтров отечественной или зарубежной словесности не довлеет над молодым критиком – Парвин может соглашаться, а может и не соглашаться с их суждениями. Но в любом случае она старается найти свои определения, дать свою оценку, продемонстрировать собственное видение анализируемого материала. То, насколько это у нее получается, другой вопрос. Порой Парвин не хватает теоретической подготовки, глубины литературоведческого анализа, иногда наблюдаются повторы в мыслях, встречаются шаблонные стереотипы в характеристиках героев (к примеру, фразы типа «наблюдаемое во всех произведениях Анара мастерство в создании разносторонних характеров показывает себя и в «Юбилее Данте»). Однако от главы к главе, от произведения к произведению она растет на глазах, все глубже погружается в мир писателя, пытается ухватить основной «нерв» анаровской прозы, разгадать секреты его творческой «кухни». И ей это, благодаря неистощимому трудолюбию и вдумчивому прочтению произведения, часто удается вполне профессионально. Парвин замахивается даже на такие необъятные произведения, как «ЛИК Азербайджана», или 1000-страничная книга Анара о Назыме Хикмете «Как Керем» («Кərəm kimi»). Эссе об этой книге отличается особой основательностью. Прежде чем перейти к анализу произведения, Парвин рассказывает о предыстории его создания, о том, как и при каких обстоятельствах книга «Как Керем» увидела свет, кто являлся ее переводчиком на турецкий язык, как Анар работал над заключительным, книжным вариантом, приводит цитаты из зарубежных статей. При этом строгий литературоведческий анализ порой сменяется элементами личностного, эмоционального характера, более похожими на публицистику или же эссеистику. Кстати, это смешение жанров в литературной критике Парвин подметил и автор предисловия к книге «Мир Анара», известный литературовед Вагиф Юсифли. По его мнению, если Парвин хочет утвердить свой имидж настоящего литературного критика, ей следует избегать подобного смешения жанров и избрать какой-то один из них. Не согласна с уважаемым профессором, представителем традиционной школы азербайджанского литературоведения. Вспомним блестящую плеяду литературных критиков советской России – Виктора Шкловского, Льва Аннинского, Ираклия Андроникова. Их литературоведческими статьями, книгами зачитывались в бывшем СССР, и именно по той причине, что они содержали в себе яркие элементы публицистики, являлись прекрасными образцами жанра литературного эссе и всегда включали в себя сильное личностно-эмоциональное начало. Порой было трудно определить, где кончается чисто литературоведческий анализ и начинается художественное слово. Поэтому, в принципе, жанровое разнообразие Парвин мне больше по душе: каждый критик воспринимает то или иное произведение по-своему, с высоты собственного жизненного опыта, интеллектуального багажа, эстетических пристрастий. На мой взгляд, ей следует быть даже смелее в оценках, раскрепощеннее и не слишком оглядываться на авторитеты. Парвин – человек XXI века, дитя эпохи твиттеров и фейсбуков, и она просто не может и не должна писать свои статьи так, как писали ее пусть даже очень маститые предшественники.
В конце книги «Мир Анара» помещено эссе самого народного писателя Азербайджана Анара, на сей раз о прозе Парвин. Да, эта одаренная девушка пробует себя и в жанре художественной прозы, причем небезуспешно. Ее рассказы уже вышли в Турции, а также на русском языке в Баку. Правда, небольшая книжка Парвин под названием «Для Самира» меня несколько огорчила. Не качеством прозы – с этим как раз все более или менее в порядке: есть и интересные сюжетные коллизии, и запоминающиеся характеры, и сатира, и лиризм. Однако сразу бросается в глаза низкий уровень перевода некоторых рассказов. К примеру, рассказы «Для Самира», «Будет снег», «GUCCI Фатош» обескураживают корявостью стиля, а порой и откровенной безграмотностью («пришельцы с космоса» – надо: из космоса; «хотела стереть с памяти остатки рабочего напряжения» – надо: из памяти; «в конце недели планировали поехать в сад» – надо: на дачу, и т.д). И все эти стилистические погрешности снижают общее впечатление от прозы Парвин. Поэтому хотелось бы посоветовать молодому прозаику быть придирчивее и строже в выборе переводчиков, хотя понимаю, что людей, хорошо владеющих русским языком, в республике становится все меньше. И все же это не снимает ответственности с автора.
Завершая свой очерк о прозе Парвин, Анар говорит о том, что высокая оценка, которую он дает ее творчеству, это в определенной степени аванс. И выражает надежду на то, что трезвый ум молодой писательницы не позволит ее голове закружиться от похвал. Потому что спокойное, критичное отношение к себе и собственному творчеству – залог еще больших успехов в будущем. Во время беседы с Анаром Натаван Фаикгызы спросила у него: «Что лучше – недооценить себя или переоценить?». «Конечно, недооценить, – ответил мастер. – Не дай Бог себя переоценить. Это конец». Полностью согласна с нашим уважаемым мэтром. В свою очередь хочу пожелать Парвин на долгом и тернистом пути в искусстве не растерять ценных качеств, так необходимых писателю. И среди них – умения сомневаться.
В заключение следует отметить, что выход книги «Мир Анара» является заметным событием в азербайджанском литературоведении последних лет. Тем более заметным, что принадлежит перу молодого автора. Значит, вопреки пессимистическим прогнозам, литературный процесс в Азербайджане продолжается! Я поздравляю коллегу с несомненной удачей и желаю ей и далее не снижать планку достигнутого.
Эльмира АХУНДОВА

Советуем почитать

10 марта 2023 | 17:49

Сертаб Эренер: «Никогда не забуду это фото»

10 марта 2023 | 16:43

На Аллее почетного захоронения открыт надгробный памятник народному писателю Рустаму Ибрагимбекову

10 марта 2023 | 13:04

Сегодня отмечается 150-летие со дня создания Азербайджанского национального театра

09 марта 2023 | 17:49

Кто они, Турал и Туран, которые поедут на «Евровидение-2023»? (Фото-Видео)

09 марта 2023 | 15:45

Названа песня, с которой TuralTuranX выступит на «Евровидении»

09 марта 2023 | 12:30

Азербайджан на «Евровидении» представит дуэт TuralTuranX (Видео)

08 марта 2023 | 15:38

Севда Яхъяева показала подросшую дочь (Фото)

08 марта 2023 | 14:03

«Gəl, Novruz»: Тунзаля Агаева презентовала праздничный клип (Видео)

08 марта 2023 | 13:01

Харизматичные образы азербайджанских актрис в культовых кинофильмах (Фото)

08 марта 2023 | 12:37

Азербайджанский фильм получил 3 награды во Франции (Фото)

08 марта 2023 | 11:58

Кто будет представлять Азербайджан на конкурсе «Евровидение-2023»?

07 марта 2023 | 21:47

Билеты на финал «Евровидения» раскупили за 36 минут

“Anar dünyası”

Xalq yazıçısı Anarın “Kərəm kimi” sənədli romanı son illər oxuduğum ən gözəl romanlardan biridir. Bu əsərin kökündə görkəmli şair Nazim Hikmətə böyük, əbədi sevgi dayanır. Pərvinin “Anar dünyası” esselər kitabı da Anar yaradıcılığına böyük sevginin, səmimiyyətin və sonsuz heyranlığın ifadəsidir.

Oktyabrın 17-də Azərbaycan Milli Kitabxanasında gənc yazıçı Pərvinin “Anar dünyası” kitabının təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbiri Milli Kitabxananın direktoru Kərim Tahirov açaraq müasir Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli simalarından biri, Xalq yazıçısı Anarın zəngin yaradıcılığından danışdı, gənc müəllifin yüksək zövq və peşəkarlıqla qələmə aldığı “Anar dünyası” kitabını ədibin yaradıcılığına fərqli baxış kimi dəyərləndirdi.
Anar yaradıcılığına dərindən bələd olan Xalq şairi Fikrət Qoca kitabın oxunaqlı, maraqlı olduğunu bildirdi, müəllifin Anar yaradıcılığına öz gözüylə, qəlbiylə yanaşdığını qeyd etdi.
Professor Cahangir Məmmədli kitabı Anar dünyasına elmi-publisistik səyahət adlandıraraq nəşr haqqında fikirlərini bölüşdü: “Bu kitab yazıçının ömür və yaradıcılıq faktları fonunda bütöv bir epoxanın təhlil və təsviridir. Müəllif həmin epoxanın əvvəlinin şəxsən şahidi olmasa da, dövrün ədəbi-ictimai hadisələrini tarixən yaxşı müşahidə etdiyini göstərir”.
Şair Ramiz Rövşən bildirdi ki, hər bir insanın öz dünyası var. Ancaq başqalarından fərqli olaraq yazıçı öz dünyasını başqa insanlarla bölüşür: “Biz hamımız o dünyanın sakinlərinə çevrilirik. Yazıçının böyüklüyü də bundadır. Anarın çoxşaxəli yaradıcılığı bu kitabda əks olunub”.
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrasının müdiri, professor Himalay Qasımov “Mən qürur hissi keçirirəm ki, kafedramızın ən gənc müəllimi bu gün professional bir ədəbiyyatşünas kimi türk dünyasının böyük yazıçısı Anarın həyat və yaradıcılığının – bioqrafiyasının kodlarını açıqlayır. O, Anar dünyasının elə məqamlarına toxunur ki, o dünyaya daxil olmaq da, o dünyadan çıxmaq da çətindir”, – deyərək gənc müəllifin pedaqoji fəaliyyətindən də danışdı.
Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Qəzənfər Paşayev çıxışında kitab barədə belə dedi: “Vaqif Yusifli kitaba elə gözəl, sanballı, mükəmməl ön söz yazıb ki, adam oxuyanda valeh olur. Kitabda məni sevindirən, qane edən bir cəhət də odur ki, monoqrafiya yazanda müəyyən çərçivədə yazırsan, ancaq məqalələr, esselər formasında yazanda ürəyindən keçənləri yaza bilirsən. Mən Pərvinin bu kitabını yüksək qiymətləndirirəm”.
AYB-nin katibi, “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid “Gənc ədiblər məktəbi”nin ən istedadlı yetirmələrindən biri olan Pərvini zəhmətkeş, intellektual səviyyəli gənc kimi qiymətləndirdi. Anar yaradıcılığına dərindən bələd olan müəllifin kitabını Xalq yazıçısının yaradıcılığına yeni baxış kimi xarakterizə etdi.
AYB-nin Moskva bölməsinin sədri, filologiya üzrə elmlər doktoru Tofiq Məlikli, “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru İntiqam Qasımzadə, Xalq artisti Ramiz Həsənoğlu, yazıçı-dramaturq Əli Əmirli və başqaları çıxış edərək “Anar dünyası”nın işığında yazıçının yaradıcılığından danışdılar və gənc müəllifə uğurlar arzuladılar. Görüşdə iştirak edən ADPU-nun tələbələri sevimli yazıçılarını – Anarı “imtahana” çəkdilər, canlı klassiki sual yağışına tutdular.
Yaddaqalan görüşün sonunda Xalq yazıçısı çıxış edərək iştirakçılara öz təşəkkürünü bildirdi və kitab barədə fikrilərini bölüşdü. “Mənim əsərlərim haqqında Bakıda da, Türkiyədə də çox kitablar yazılıb, amma ən əhatəli kitabı Pərvin yazıb. Mənim nəsr əsərlərim haqqında bu qədər siqlətli, bu qədər maraqlı kitab oxumamışam. Təbii ki, çox böyük təşəkkürüm Pərvinin özünədir”, – deyən yazıçı unudulmaz bir gün yaşadığını qeyd etdi.
“Mənim bu kitabı yazmaqda məqsədim Anarın yanında olan, onu dərk eləyən insanların sayını artırmaq olub”, – deyən Pərvin kitabın hər səhifəsini yazarkən xoşbəxt olduğunu, bu kitabı böyük sevgiylə yazdığını qeyd etdi. O, nəşrin ərsəyə gəlməsində əməyi olan hər kəsə, “Təhsil” nəşriyyatına, kitabın redaktoru Aidə Quliyevaya, Milli Kitabxananın kollektivinə, gənclərə xüsusi qayğı göstərən AYB-yə təşəkkürünü bildirdi.
Filologiya üzrə elmlər doktoru, tənqidçi Vaqif Yusifli kitaba yazdığı ön sözü bu sözlərlə bitirir: “Sərbəst düşüncə tərzi” – mən gənc və istedadlı Azərbaycan xanımı Pərvinin bütün yazılarına xas olan o səmimiyyəti, o təbiiliyi, o təhlil məharətini bu üç sözdə birləşdirirəm. Qoy bu sərbəst düşüncə tərzi onun sonrakı yazılarından da əskik olmasın”.