Astek mədəniyyəti

yini bulaqlardan götürən iki daş su kəməri çəkdirməklə şəhər əhalisinin məişət şəraitini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmışdı. Su basqınından mühafizə olunmaq üçün şəhərin ətrafına hündür torpaq bəndi çəkilmişdi. Asteklər çox mahir memarlar idilər. 1503-cü ildə Tenoçtitlan şəhəri su daşqınından böyük ziyan çəkmişdi.Bu dövrdə bərpa işləri zamanı həlak olmuş astek çarını əvəz edən II Möntəsim bütün diqqətini şəhərin möhkəmləndirilməsinə, habelə memarlıq cəhətdən daha da gözəlləşdirilməsinə vermişdi.1519-cu ildə F.Kortesin əsgərləri ac və yorğun halda Tenoçtitlana çatdıqları zaman, onlar öz gözlərinə inanmayaraq şəhərin gözəlliyinə məftun olmuşdular.Tenoçtitlan, mavi gölüm ortasında ucalan əzəmətli ağ binaları, içərisində çoxlu kanalları olan yaşıl bağları ilə adamı heyran qoyurdu. Kortesin döyüşmülərindən biri olan Bernal Diasın dediyinə görə “bizim gördüklərimiz yuxu deyil ki”- deyə hamı bu gözəlliyə heyran qalmışdı. O vaxt Tenoçtitlanda 200 min nəfərə qədər əhali yaşayırdı. Hazırda asteklərin sayı 1 milyon 20 min nəfərdir.

Azərbaycan mədəniyyəti

Azərbaycanda yaşayan xalqların və tarixən mövcud olmuş dövlətlərin mədəniyyəti / From Wikipedia, the free encyclopedia

Azərbaycan mədəniyyəti (azərb-ərəb. آذربایجان مدنیتی ‎ [qeyd 1] ) — azərbaycanlıların, Azərbaycan etnik qruplarının və tarixən mövcud olmuş dövlətlərin mədəniyyəti. ХI-ХIII əsrlərdə Səlcuqlar və Hülakülər dövründə türk oğuz tayfalarının Şərqi Zaqafqaziya və İran Azərbaycanına gəlişi ilə Azərbaycan xalqı formalaşmağa başlamış və bu proses XV əsrin sonlarına qədər davam etmişdir. [1] [2] Azərbaycan ədəbi dili XIII əsrdə formalaşmağa başlamış, XIV–XV əsrlərdə isə yazılı Azərbaycan ədəbiyyatı ortaya çıxmışdır. [3] XVI əsrdə Azərbaycan türkləri tərəfindən qurulan [4] Səfəvilər imperiyasında Azərbaycan dili dövlət dili olaraq istifadə edilirdi. [5]

Əsrlər boyunca Azərbaycan dili bütün Persiya, Qafqaz və cənub-şərqi Dağıstanda linqva franka kimi ticarətdə və etnik qruplar arası qarşılıqlı münasibətlərdə istifadə edilib. [6] İranda uzun müddət azərbaycandilli sülalələrin hakimiyyətdə olması fars dilinə idarəçilik, titul adları və hərbi terminologiyada bir çox azərbaycanizmlərin daxil olmasına gətirib çıxarmışdır. [3] Azərbaycan ədəbiyyatının geniş inkişaf etdiyi Səfəvi dövründə Azərbaycan dastanları Osmanlı, Çağatay və fars ədəbiyyatlarına nüfuz etmiş, [7] XVIII əsrdə erməni və gürcü aşıqları Azərbaycan aşıq sənəti nümunələrini öz əlifbaları ilə qeydə almışdır. [8] Orta əsrlərdə formalaşmış Azərbaycan xalçaları Asiya və Avropada məşhurlaşmış, [9] Azərbaycan xalçaçılarının ideya və bacarıqları bütün Qafqazda hiss edilmişdir. [10]

XIX əsrdə Azərbaycanın Rusiyanın tərkibinə daxil olmasıyla burada yaşayan insanlar Rusiya mədəniyyəti ilə və onun vasitəsilə də dünya mədəniyyəti ilə tanış olurlar. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanda milli oyanış — mədəni Renessans dövrü (maarifçiliyin genişlənməsi, təhsil, mətbuat və incəsənətin inkişafı) baş vermişdir. [11] [12] Bu dövrün azərbaycanlı islahatçı ziyalıları dövrü nəşrlər, teatr truppaları və qonşu dövlətlərdəki konstitusiya hərəkatlarında iştirak vasitəsilə türk Cənubi Qafqazından başqa İran, Osmanlı və Mərkəzi Asiyada da təsirə malik oldular. [13] Azərbaycan əlifba islahatı isə Türk yazı inqilabına başçılıq etmiş, bütün Türk dünyasına birbaşa təsir etmişdir. [14] Azərbaycan İslam dünyasında milli teatrın, operanın, qərb tipli universitetin və baletin əsasının qoyulduğu ilk ölkədir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İslam dünyasında ilk dünyəvi demokratik dövlətlərdən biri, həmçinin İslam ölkələri arasında qadınlara səsvermə hüququ verən ilk dövlətdir. [15]

Azərbaycanlıların tarixi topluluğu cənubda Qızılüzən çayından şimalda Böyük Qafqaz dağlarına, şərqdə Xəzərdən qərbdə Gürcüstan və Ermənistana qədər olan ərazidə ortaya çıxmışdır. İranda Azərbaycan dili az qala Qəzvinə qədər danışılır, [16] Gəlucah isə Azərbaycan linqvistik ərazisinin ən şərq nöqtəsi sayılır. [17] XV əsrdə Azərbaycan mədəniyyətinin iki mərkəzi formalaşmışdır: Cənubi Azərbaycan və Aşağı Qarabağ. [1] Azərbaycan mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Şuşa şəhəri 2021-ci ildən Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilmişdir. [18]

Azərbaycanlılar Qafqaz, [19] türk [20] və İran elementləri daşıyan irsə malikdirlər. [21] [22] Azərbaycanda İslamın yayılmasıyla İslam mədəniyyəti inkişaf etmiş, [1] İslam dininin təsiri Azərbaycan mədəniyyətinin mayasına hopmuş, digər mədəni elementlərlə birləşmişdir. [23] XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlləri milli oyanış dövründə Qərb dəyərləri və təşkilatları Azərbaycanda tətbiq edilmiş, [12] 2001-ci ildən Azərbaycan Avropa Şurasının üzvü olmuşdur. [24] Hal-hazırda, 6 müstəqil türk dövlətindən biri olaraq, Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatı və Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının aktiv üzvüdür.

Azərbaycanda UNESCO tərəfindən qeydə alınmış 3 Ümumdünya irsi, 19 qeyri-maddi mədəni irs, 2 əlyazma toplusu, 3 yaradıcı şəhər var. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə görə torpaqlarını tərk etmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur azərbaycanlılarının repatriasiyası üçün “Böyük Qayıdış” layihəsi davam etdirilir, ərazidə ziyan görmüş Azərbaycan mədəniyyət abidələri bərpa edilir. [25]

Астеки

Астеки или Ацтеки, Азтеки – обитатели Мексики в эпоху прибытия европейцев в Америку. Когда около середины XI в. по Р. Х. сошли со сцены толтеки, в Анахуак устремились многочисленные полчища чичимеков, за которыми последовали вскоре, около 1200 г., более цивилизованные аколхуасы. Последние вдохнули новую жизнь в вымиравшие остатки цивилизации толтеков и основали путем завоеваний в северном Анахуаке цветущее государство Аколхуакан с главным городом Тескуко. В начале XIII века наступавшие с С. дикие астеки достигли долин Мексики, по которым они кочевали в течение более столетия, находясь одно время под властью аколхуаков. Лишь в 1325 г. построили город Тенохтитлан – Мексику европейцев, названную так по имени бога войны Мекситлы. Несмотря на внутренние междоусобия и постоянные войны с соседними народами, население Мексики увеличивалось и государство крепло. За А. утвердилась слава храбрых воинов. Вначале XV века король Тескуко Нецалхуаткоиотль обратился к королю астеков Ицкоатлю (1423-36) за помощью против тепанеков, которые покорили аколхуаков и завладели городом Тескуко. Помощь была оказана, а тепанеки уничтожены. После того было восстановлено государство Тескуко, отнятые же у тепанеков земли отошли к Мексике. Тескуко и незначительное государство Тлакопан заключили между собою союз, который оставался в силе до самого прибытия испанцев и в котором Мексика занимала первенствующее место. Затем шли непрерывные войны в продолжение целого столетия. Сперва А. сражались лишь в пределах своих долин, а впоследствии перенесли театр военных действий по ту сторону горных хребтов Анахуака. Уже при первом Монтезуме (1436-64) они распространили свое владычество до берегов Мексиканского залива. Благодаря целому ряду весьма способных государей, которые сумели воспользоваться возраставшим богатством страны и воинственным духом народа, владения Монтезумы II простирались ко времени прибытия европейцев по берегам Атлантического океана от 18-21°, а по побережью Южного океана от 14-19° сев. широты. Некоторые короли Мексики, как Ахуитцотль (1482-1502), проникали еще дальше, до самых отдаленных местностей Никарагуа и Гватемалы.

В основе королевской власти А. лежало выборное начало. Короли избирались из среды ближайших родственников умершего государя четырьмя представителями высшей знати страны. Посвящение в королевский сан сопровождалось пышными религиозными торжествами. Живя в грубой роскоши, мексиканские короли правили неограниченно при содействии особого тайного государственного совета и под охраною личной стражи, набранной из знатнейших семейств. Высшую аристократию, из которой назначались первые придворные и государственные чины, составляли около 30 дворянских семейств, владевших большими поместьями и обязанных по большей части жить в столице. Законодательная власть находилась всецело в руках короля. Противовесом возможному произволу государственной власти служили, однако же, высшие судебные учреждения, вполне от нее независимые; суды отличались стройною организацией. Дела разбирались без участия поверенных сторон, а доклады дел, показания свидетелей и т. д. записывались особыми судебными писцами. Законы были также писаные и весьма суровые. Положение рабов регулировалось специальными законоположениями в благоприятном для них смысле. Источники королевских доходов были крайне разнообразны. Кроме доходов с государственных земельных имуществ, сюда входили еще личная и натуральная повинности. Жители уплачивали в казну часть дохода с участков земли, доставшихся им по жребию, и от этого взноса не освобождались даже ленные владельцы, принадлежавшие к высшей знати. Помимо этого, существовали еще налоги на различные произведения промышленности и искусств. В видах правильного поступления податей были расположены постоянные гарнизоны в большинстве значительных городов. При посредстве гонцов и благодаря существованию больших военных дорог, на которых через каждые 15 км были устроены станционные дома, поддерживалась постоянная связь между столицею и самыми отдаленными пунктами государства. Конечною целью всего домашнего воспитания и всех общественных учреждений служило ведение войны. Каждой войне предшествовало предложение покориться, и затем следовало торжественное ее объявление. Во главе войска стоял сам король; оно имело блестящий вид и отличалось прекрасною выправкою, военные законы их были чрезвычайно суровы.

Религия А. находилась в самой тесной связи с их государственным устройством. Отсутствие естественного внутреннего единства в религиозном мировоззрении А. оправдывает возможность предположения, что мифология их образовалась от слияния их собственного вероучения, носящего на себе печать неукротимой дикости, с более возвышенными религиозными представлениями толтеков, отличавшихся более кротким и благородным складом. А. верили в существование высшего, невидимого творца и властителя вселенной, Таотля. Ему были подчинены 13 главных божеств и еще 200 низших, из которых каждому был посвящен определенный день или же особое празднество. Во главе последних стоял бог-покровитель всего народа, страшный Хуитцилопоцли, мексиканский Марс. Храмы, воздвигнутые в честь его, были самыми великолепными и величественными, алтари его в каждом городе Мексики дымились от крови принесенных ему в жертву военнопленных. После этого бога самыми выдающимися представителями древнемексиканского пантеона являются Кветцалкоатль и Тецкатлипока. Первого, бывшего национальным богом толтеков, также высоко чтили и А., преимущественно как бога воздуха. Тецкатлипока считался душою мира, ему приписывали сотворение неба и земли и, кроме того, в нем признавали бога, воздающего за содеянное добро и зло. Загробную жизнь А. представляли себе в трояком виде: на небесах рай предназначался для воинов, затем было место безмятежного довольства для опочивших мирно, естественным путем, и, наконец, ад с вечною тьмою для безбожников, какими являлась большая часть рода человеческого. Сжигание мертвых сопровождалось многочисленными празднествами, причем у знатных приносились даже рабы в жертву. Отличавшееся своею численностью сословие жрецов пользовалось неограниченным влиянием как в общественной, так и в частной жизни. Различные звания жрецов и соответствующие каждому званию функции были точно определены. Высший класс жрецов заведовал человеческими жертвоприношениями, особые классы заведовали воспитанием детей, вели письменную часть, наконец, производили календарные наблюдения. Во главе их стояли два верховных жреца. Судя по архитектуре теокаллий (т. е. храмов), далеко превосходивших размером городские каменные постройки для жилья, все многочисленные и разнообразные религиозные торжества происходили публично. Они состояли отчасти из процессий жрецов, женщин, мужчин, детей, отчасти из жертвоприношений. Вначале приносили в жертву людей лишь изредка, но по мере расширения государства это стало обычным явлением, и впоследствии почти каждое значительное празднество заканчивалось человеческими жертвоприношениями. Трупы принесенных в жертву съедались за роскошным пиршеством.

Самое важное занятие жрецов составляло все-таки воспитание детей, и для этого существовали при всех храмах специальные здания. Конечною целью воспитания, даваемого жрецами, было развить в детях с самых ранних лет уважение к религии и ее служителям. В высших учебных заведениях, называвшихся “калмекак”, преподавали юношам, готовившимся для духовного звания, астрономию, богословие, историю и т. д., причем пособием при изучении этих наук служили символические письмена. Этим иероглифическим письмом были начертаны законы и донесения чиновников. Для составления географических карт служили те же иероглифы: эмблематическое письмо наносилось красками на хлопчатобумажную ткань, на тщательно обработанную кожу или на особую растительную бумагу. Во время прибытия испанцев существовало весьма значительное количество таких рукописей самого разнообразного содержания, но вследствие фанатизма христианского (катол.) духовенства и солдат до нас дошло лишь немного этих памятников язычества. Некоторые манускрипты рассеяны по различным библиотекам Европы, напр. в Вене хранится роскошный экземпляр кодекса на оленьей коже. Большинство их помещено в великолепном издания лорда Кингсборо: “The antiquites of Mexico” (6 томов, Лонд., 1830. Большое in folio). Ср. Обэн, “M émoire sur l’écriture figurativ e et la peinture didactique des anciens Mexicains” (Пар., 1849). Система счисления, календарная и хронологическая системы мексиканцев заставляют предполагать в них солидные сведения по математике и астрономии. Их солнечный год, который состоял из 18 месяцев, по 20 дней в каждом, с 5 добавочными днями, был вычислен гораздо точнее, чем греческий и римский год. А., кажется, была также известна и причина солнечных затмений.

Земледелие стояло на такой же высокой степени развития, как и прочие отрасли промышленности, и находилось в большом почете, будучи тесно связано с национальными религиозными учреждениями и составляя основание всего народного благосостояния. Горное дело достигло у А. значительного развития. Серебро, свинец, олово добывались из залежей в Таско, а медь из гор Цакотоллана. Золото вымывалось из песка и со дна рек. Употребление железа было неизвестно мексиканцам, и они пользовались вместо него для выделки инструментов сплавом из меди и олова, а также твердыми каменными породами, напр. итцтли или обсидианпорфиром. В производстве некоторых золотых и серебряных изделий мастера А. могли поспорить с испанскими. Точно так же глиняная и деревянная посуда, прочные и блестящие краски, вышитые ткани, украшения из перьев и т. д. представляют блестящее доказательство высокого технического совершенства работы А. Произведения их скульпторов и архитекторов сохранились еще в значительном количестве (см. Американские древности). Торговля носила отчасти меновой характер, денежными же знаками служили различного рода ценности, помимо товаров (ствол пера, наполненный золотою пылью, кусочки олова, бобы какао). Профессия купца пользовалась вообще особенным почетом. Находясь под непосредственною охраною правительства, часто облеченные поручениями последнего, купцы отправлялись со своими караванами в самые отдаленные местности Анахуака и соседних стран. Торг невольниками считался также почтенным занятием; постоянные рынки для этого устраивались в Ацкапоцалко. Многоженство было дозволено, но было распространено лишь среди имущих классов населения. К женщинам относились с уважением, они принимали участие в общественных празднествах и увеселениях. Государство находилось, таким образом, на апогее своего процветания, когда испанцы вычеркнули навеки имя А. из списка народов. Хотя потомки А. живут еще в горах и долинах Анахуака, смешавшись с европейцами, но все, что составляло их особенность как самостоятельного народа, исчезло навсегда. Подобно всем другим племенам краснокожих, А. одарены от природы особенною чувствительностью. Грубое прикосновение европейского пришельца заставляет их в ужасе отступать назад. Если чуждое влияние приближается к ним даже в форме высшей культуры, то они и в этом случае не выдерживают давления и вымирают. Кто знаком с современным индейцем Мексики, тот едва ли может себе представить, что этот народ был когда-либо способен создать такой государственный организм, какой мы встречаем у древних А. или у толтеков.

Литература. Кроме сочинений Фейтиа, Клавигеро, Сахагуна и Торквемады об истории Мексики, ср.: Прескотта, “History of the conquest of Mexico” (2 тома, Бостон, 1843); Брассер-де-Бурбур, “Histoire de nations civilis é es du Mexique” (4 том., Пар., 1856-58); Мюллер, “Geschichte der amerikanischen Urreligionen” (Базель, 1855); Вайтц, “Antropologie der Naturv ölker ” (том IV, Лейпц., 1864); Фалье, “Etudes historiques et philosophiques sur les civilisations Azt è que etc.” (2 тома, Париж, 1869-74); Банкрофт, “The native races of the Pacific States of North-America” (5 томов, Сан-Франциско и Лейпциг, 1875); Бастиан, “Die Kulturlä nder des alten Amerika” (2 т., Берл., 1878).

Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона. — С.-Пб.: Брокгауз-Ефрон . 1890—1907 .

Amerika xalqları

Qazıntıların təsdiq etdiyi kimi, olmeklərin mayya heroqlif yazılarına bənzəyən yazı mədəniyyəti də olmuşdur.

Mexiko vadisində toltek mədəniyyətinin daşıyıcıları olan xalqlar da yaşamışdır. Onlar olmeklərdən bir qədər şimala doğru yaşayırdılar. Tolteklərin maddi mədəniyyət abidələri daha çoxdur. İlk toltek mədəniyyəti IV-IX əsrlərə aid edilir. Bu mədəniyyətin bir çox əlamətləri olmek və mayya mədəniyyətlərinə uyğun gəlir. Olmeklər kimi tolteklərdə yaşıl istiot, qarğıdalı, paxla, becərir və gözəl parçalar toxuyurdular. Onlar inşaat işlərindən, xüsusən qülləsində məbədlər yerləşən piramidalar qurulmasından daha yaxşı baş çıxarırdılar. Ən böyük qurğular” Günəş” və “ Ay”piramidaları idi. Bilyonlarla çiy kərpicdən tikilmiş bu piramidaların səthinə daş piltələr döşənmişdi. Günəş piramidasının hündürlüyü 65 m, Ay piramidasının hündürlüyü isə 42 metrdir. Qədim Meksika əlyazmalarının birində deyildiyi kimi, “ Onlar dağlara bənzəyir, heç kəs bunların insan əli ilə yara

Tolteklərin baş allahı Ketsalkoatl adlanır. O, ağıl-zəka allahı olmaqla, mü

qəddəs Ketsal qurşunun göy lələkləri ilə bəzədilən ilan sifətində təsvir olunurdu. Bu ad bir titul kimi kahinlərə də verilirdi. Onun şərəfinə əzəmətli bir məbəd ucaldılmışdı.

IX-X əsrlərdə Mərkəzi Meksikaya köçəri Naxua qəbilələri hücum etmişdilər. Düşmənlərin təzyiqinə məruz qalan tolteklər öz yaşayış yerlərini tərk edərək ölkənin şimal-şərq hissəsinə köçdülər və orada toltek mədəniyyətinin yeni mərkəzinə çevrilən Tollan şəhərinin əsasını qoydular. Yeni ərazidə Tolteklər qısa müddət ərzində çoxlu binalar inşa etdilər. Bu binalar arasında ən böyük abidə Çolula şəhərində salınan 77 m, hündürlüyü olan piramida idi. Onun bünövrəsinin perimetri 440 m idi. Lakin çox keçmədi ki, tolteklər yeni düşmən hücumlarının təhlükəsindən öz yerlərini yenidən tərk etməli oldular və cənub-şərqə tərəf getdilər. Köçənlərin bir hissəsi yuxarıda dediyimiz kimi Yukatana doğru gedərək mayya şəhərlərini işğal etdi.

Naxualar köçəri nəsli-qəbilə birləşmələri şəklində qruplaşdrqlarından Mexiko vadisində yaşayanlar onları çiçimeklər, yəni barbarlar adlandırırdılar. Onlar çox keçmədən tolteklərin yerli mədəniyyətlərini mənimsədilər və Mərkəzi Meksikada geniş ərazidə məskunlaşdılar. Naxua tayfalarından olan Tenoçka qəbiləsi Mexiko vadisinə XIII əsrin ikinci yarısında gələrək 1325-ci ildə burada, Teskoko gölü rayonunda Tenoçtitlan şəhərinin əsasını qoydular. XV əsrdə Mərkəzi Meksikanın əksər xalqları tenoçka(astek) qəbiləsi tərəfindən tabe edilmi.di. Asteklər yerli xalqların mədəniyyətini mənimsəyərək, hətta onu inkişaf etdirmiş

1428-ci ildə hakimiyyətə gələn asteklərin ali rəhbəri İskoatlın vaxtında ilkin sinfi cəmiyyətin təşəkkülü prosesi sürətlə gedirdi. 1440-cı ildə onun ölümündən sonra I Qəzəbli Möntəsim hakimiyyətə gəldi. O, atası kimi qonşu xalqlara qarşı işğalçı yürüşlər edərək öz dövlətinin ərazisini xeyli dərəcədə genişləndirməyə müvəffəq olurdu. Tenoçtitlan şəhəri də gündən-günə böyüyürdü. Möntəsim, mənbə

yini bulaqlardan götürən iki daş su kəməri çəkdirməklə şəhər əhalisinin məişət şəraitini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmışdı. Su basqınından mühafizə olunmaq üçün şəhərin ətrafına hündür torpaq bəndi çəkilmişdi. Asteklər çox mahir memarlar idilər. 1503-cü ildə Tenoçtitlan şəhəri su daşqınından böyük ziyan çəkmişdi.Bu dövrdə bərpa işləri zamanı həlak olmuş astek çarını əvəz edən II Möntəsim bütün diqqətini şəhərin möhkəmləndirilməsinə, habelə memarlıq cəhətdən daha da gözəlləşdirilməsinə vermişdi.1519-cu ildə F.Kortesin əsgərləri ac və yorğun halda Tenoçtitlana çatdıqları zaman, onlar öz gözlərinə inanmayaraq şəhərin gözəlliyinə məftun olmuşdular.Tenoçtitlan, mavi gölüm ortasında ucalan əzəmətli ağ binaları, içərisində çoxlu kanalları olan yaşıl bağları ilə adamı heyran qoyurdu. Kortesin döyüşmülərindən biri olan Bernal Diasın dediyinə görə “bizim gördüklərimiz yuxu deyil ki”- deyə hamı bu gözəlliyə heyran qalmışdı. O vaxt Tenoçtitlanda 200 min nəfərə qədər əhali yaşayırdı. Hazırda asteklərin sayı 1 milyon 20 min nəfərdir.

İspanlar Meksikada- asteklər arasında formalaşmaqda olan dövlət quruluşu ilə qarşılaşmışdırlar.

Asteklərin yaratdığı bu dövlətdə əhalinin başlıca təsərrüfat məşğuliyyəti əkinçilik idi. Əkinçilik süni suvarmaya əsaslanırdı. Əsas əkinçilik aləti koa adlanan ucu nazikləşdirilmiş ağac payalar idi. Astek əkinçiliyinin bir xüsusiyyəti də, onlarda üzən bağların-çinanpaların olması idi. Çinanpalar aşağıdakı qaydada düzəldilirdi: ağac və qamışdan xüsusi sallar düzəldir, gölün dibindən çıxarılmış lilə azacıq torpaq qarışdıraraq onu həmin salların üstünə tökürdülər.Burada əsasən gül-çiçək və dirrik-tərəvəz bitkiləri becərirdilər. Bir neçə bu cür salları yan-yana bağlayaraq, onu gölün dibinə bərkidilmiş dirəklərə bənd edirdilər. Adada yerləşən Tenoçtitlanın torpağı kifayət etmədiyindən şəhər ətrafında bu cür üzən bağların sayı-hesabı yox idi.

Tolteklərdə və mayyalarda becərilən bitkilər, xüsusən astek dilində mayis adlanan qarğıdalı iqtisadiyyatda əhəmiyyətli yer tuturdu.Onlar habelə, pamidor, balqabaq,yaşıl və qırmızı istiot, aqava və tütün də becərirdilər. Asteklərin iqtisadiyyatında aqava bitkisinin rolu böyük idi. Bu bitki öz həyatı yalnız bir dəfə çiçəkləyir və bəhrə verdikdən sonra məhv olurdu. Aqavanın liflərindən kəndir hazırlayır, qaba parçalar toxuyur, tikanlarından isə iynə əvəzinə istifadə edirdilər. Onun yarpaqları ilə evlərin və çardaqların damını örtürdülər. Çiçək açmazdan bir qədər əvvəl ağacın gövdəsindən pulke adlanan məstedici şirə çəkilir.

Asteklər maldarlıqla məşğul olmurdular. Ev heyvanlarından yalnız it, hind toyuğu, qaz və ördək saxlayırdılar. Bəzi bölgələrdə it ətindən qida kimi istifadə edirdilər.Asteklərdə dulus məmulatları da geniş yayılmışdı. Dulus çarxı olmadığından məmulatların hamısı əllə hazırlanırdı. Çox vaxt bu dulus əşyaların üzünə insan, heyvan, quş və bitki növləri şəkli çəkilirdi. Asteklərin həyatında toxuculuğunda rolu böyük idi. Asteklərin toxuculuq işləri barədə başlıca olaraq ispan müəllifləri xəbər verirlər. Bu işlə əsasən qadınlar məşğul olurdular. Toxucu qadınlar pambıqdan və ağava liflərindən məxməri və xəzi xatırladan və gözəl parçalar toxuyurdular.Asteklərdə zərgərlik sənəti də yüksək dərəcədə inkişaf etmişdi. Onlar qızıldan, gümüşdən, tuncdan, qurğuşundan gözəl bədii sənət əsərləri yaradırdılar. Asteklərin yaşayış evlərinin əksəriyyəti qamışdan tikilmiş və palçıqla suvanmış, dam örtüyü isə aqava yarpaqları və samanla örtülmüş evlərdən ibarət idi. Bir qədər varlı adamların evləri isə çiy kərpicdən və daşdan, bir mərtəbəli və bəzən də iki mərtəbəli tikilirdi. Əyanların evləri daşdan tikilir və üstünə gəc suvaq vurulurdu. Dam örtüyü dirəklər üzərində dayanırdı. Xarici divarlarda pəncərələr olmur və adətən qırmızı rəngə boradılırdı. Hər bir evdə bir və nadir hallarda iki ailə yaşayırdı.