Avropa ve amerika ölkələrinin tarixi 1ci hisse mustafayeva

1994-2001-ci illərdə tədavülə buraxılan pullar:

Azərbaycan manatı – əskinaslar və onların mənası

Azərbaycanın milli pul vahidi manat 15 avqust 1992-ci il tarixində dövriyyəyə buraxılmışdır. 1992-ci ilin avqustunda 1, 10 və 250 manatlıq əskinaslar, noyabrında 5, 10, 20 və 50 qəpiklik sikkələr, dekabrında 5 manatlıq əskinas, 1993-cü ilin martında isə 50, 100, 500 və 1000 manat nominallı kağız əskinaslar dövriyyəyə buraxıldı. Azərbaycan Respublikasının 1-ci pul emissiyası 1992-ci ildə Fransa Mərkəzi Bankı tərəfindən çap edilmişdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə “Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında” fərmana uyğun olaraq, 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən yeni manata keçidlə əlaqədar 1 yeni manat AZN 5000 köhnə AZM-ə bərabər tutuldu və 2007-ci il yanvarın 1-dən isə yeni manata tam keçid təmin edildi. Dövriyyəyə buraxılan yeni manat 1, 5, 10, 20, 50, 100 ekvivalentində olan əskinaslar və 1, 3, 5, 10, 20, 50 metal pul nişanlarından ibarət oldu. Azərbaycan manatının simvolu – , beynəxalq ISO kodu 994-dür.

Yeni manatın dizaynı Avstriyanın “OeBS” şirkətinin dizayneri və avro əskinaslarının dizayn müsabiqəsinin qalibi Robert Kalina-ya məxsusdur. Hazırda istifadə etdiyimiz milli pul əskinaslarının mənaları ilə tanış olaq.

1 Manat – Mədəniyyət mövzusuna həsr olunub. Əskinas 120×70 mm ölçüdə çap olunub. Üz tərəfində Azərbaycanın milli musiqi alətlərinin – Tar, Kamança və Dəfi-n qrafik təsvirləri verilmişdir. Arxa fonda qədim Azərbaycan xalçasının naxışları, Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri və Azərbaycanın milli ornamentləri verilib.

5 Manat – Yazı və ədəbiyyat mövzusuna həsr olunub. Əskinas 127×70 mm ölçüdə çap olunmuşdur. Üz tərəfində ədəbi simalar, qədim kitablar, dövlət himnindən parça təsvir edilib. Arxa fonda Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri verilib, Azərbaycanın inkişaf tarixi – Qobustan qaya heroqlifləri, Orxon–Yenisey əlifbası, müasir yazımız göstərilib.

10 Manat – Tarix mövzusuna həsr olunub. Əskinas 134×70 mm ölçüdə çap olunmuşdur. Üz tərəfində Qədim Bakı, Şirvanşahlar sarayı, Qız qalası köhnə Qala divarlarının fonunda verilib. Arxa fonda Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Azərbaycan xalçasının tipik naxışları təsvir edilib.

20 Manat – Qarabağ mövzusuna həsr olunub. Əskinas 141×70 mm ölçüdə çap olunmuşdur. Üz tərəfində qüdrət nişanəsi – qılınc, dəbilqə, qalxan və Sülh rəmzi “Xarı Bülbül” təsvir olunub. Arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Azərbaycanın milli naxışları çap edilib.

50 manat – Təhsil və gələcək mövzusuna həsr olunub. Əskinas 148×70 mm ölçüdə çap olunmuşdur. Üz tərəfində gələcəyin timsalı, yüksəliş əlaməti pillələr, güc və işıq nişanəsi, günəş, elm rəmzi, kimyəvi və riyazi simvollar təsvir olunub. Arxa tərəfinində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Qədim Azərbaycanın xalçalarının ornamentləri göstərilib.

100 Manat – İqtisadiyyat və inkişaf mövzusuna həsr olunub. Əskinas 155×70 mm ölçüdə çap olunmuşdur. Üz tərəfində inkişafın qədimdən bu günə memarlıq rəmzləri, Azərbaycan manatının və iqtisadi artımın simvolları təsvir olunub. Arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, ənənəvi Azərbaycan xalçasının səciyyəvi naxışları çap edilib.

200 Manat – Heydər Əliyevin 95 illik və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyinə həsr edilib. Əskinas 160×70 mm ölçüdə çap olub və 2018-ci ilin iyun ayından dövriyyəyə buraxılıb. Üz tərəfində Heydər Əliyev Mərkəzi təsvir olunub. Həmçinin Mərkəzi Bankın sədri Elman Rüstəmovun imzası da ön tərəfdədir. Əskinasın dizaynı ABŞ-ın “Crane Currency” şirkəti tərəfindən hazırlanıb.

Manatın mühafizə elementləri: Əskinasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən “MANAT”, möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), relyefli nominal, holoqrafik nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər var.

Yubiliey 5 manat

Azərbaycan Mərkəzi Bankı 2019-cu ilin oktyabr ayında Azərbaycanda Mərkəzi Bankçılığın yaranmasının 100-cü, Dövlət Neft Fondunun yaranmasının 20-ci və Bakı Dövlət Universitetinin təsis edilməsinin 100-cü ildönümünün qeyd olunması münasibətilə nominal dəyəri 5 AZN təşkil edən gümüş yubiley pul nişanları tədavülə buraxılıb. Çəkisi 1 troy unsiyası – 31.1 qr, diametri isə 38.61 mm. təşkil edir. Pul nişanları Böyük Britaniyanın “The Royal Mint” şirkətində beynəlxalq standartlara uyğun “Pruf” texnologiyası əsasında istehsal edilib. Yubiley pul nişanları nominal dəyəri ilə ölkə ərazisində rəsmi ödəniş vasitəsidir.

Yeni Azərbaycan manatının mühafizə sistemi xüsusi “mühafizə fəlsəfəsinə” uyğun İsveçrə Milli Bankı ilə əməkdaşlıq nəticəsində hazırlanıb. Belə ki, yeni nəsl əskinaslar 4 pilləli mühafizə sisteminə malikdir:

• 1-ci dərəcəli – xüsusi avadanlıq tələb olunmadan əhali tərəfindən
• 2-ci dərəcəli – ticarət müəssisələri tərəfindən sadə cihazlarla
• 3-cü dərəcəli – banklar tərəfindən xüsusi avadanlıqlarla
• 4-cü dərəcəli – yalnız bank-emitent (Mərkəzi Bank) tərəfindən müəyyən edilir.

Əsas məqsəd əhali tərəfindən yeni əskinasların həqiqiliyini xüsusi bilik və səriştə olmadan müəyyən edilməsini mümkün etməkdir.

Xatırladım ki, üzərində Nizami Gəncəvi və Məmməd Əmin Rəsulzadənin rəsmləri təsvir olunmuş 500 və 1000 manatlıq əskinasların dizaynı xalçaçı rəssam Eldar Mikayılzadə-yə məxsusdur.

Qeyd: 1992-ci ilin avqustundan 1994-cü ilin yanvarınadək manat Azərbaycan ərazisində 1 manat:10 rubl nisbətində rubllar ilə paralel olaraq dövriyyədə ödəniş vasitəsi kimi istifadə olunurdu. 1994-cü ildə manat ölkənin yeganə ödəniş vasitəsi elan olundu və bununla da Azərbaycan rubl zonasından çıxdı. 1994-cü ildə “Şirvanşahlar” kompleksinin təsvir olunduğu 10.000 manatlıq əskinaslar Almaniyada “Giesecke & Devrient”, 1996-cı ildə isə 50.000 və 2001-ci ildə isə 1000 manatlıq əskinaslar İngiltərənin “De La Rue” şirkətləri tərəfindən çap edilmişdir.

Azərbaycanda istifadə edilən pulların tarixi xronologiyası:

1919-cu ildə tədavülə buraxılan pullar:

Azərbaycanda SSRİ dövründə ən uzunmüddətli tədavüldə olan və 1961-ci il islahatlarından sonra dövriyyəyə buraxılan 1, 3, 5, 10, 25, 50 və 100 rubl dəyərində SSRİ Dövlət Bankının əskinasları olub.

1992-ci ildə tədavülə buraxılan pullar:

1993-cü ildə tədavülə buraxılan pullar:

1994-2001-ci illərdə tədavülə buraxılan pullar:

2005-ci ildə tədavülə buraxılan pullar:

Şərqi Avropa ölkələri. SSRİ

Şərqi Avropa ölkələri. SSRİ hərbi hissələrinin regionda olması, “Marşal planı”ndan imtina etməsi sovet rejiminin yayılmasına təsir göstərdi. Bu, Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrində çoxpartiyalılığın ləğv olunmasına və kommunist partiyasının şəriksiz hakimiyyətinin yaranmasına şərait yaratdı.
Kommunist partiyaları sosializm qurmaq xəttini irəli sürdü. Bazar iqtisadiyyatı planlı iqtisadiyyatla əvəz olunmağa başladı. Həmin ölkələrdə totalitar sosializm cəmiyyəti təşəkkül tapdı. Xüsusi mülkiyyət ləğv olundu, sahibkarlıq və fərdi kəndli təsərrüfatı aradan qalxdı. “Xalq demokratiyası” ölkələrindən sovet amirliyinə qarşı çıxan ilk dövlət Yuqoslaviya oldu. Yuqoslaviya Kommunist Partiyası 1948-ci ilin axırlarında Kommunist partiyalarının Məlumat Bürosundan xaric edildi.
1949-cu ildə Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropanın sosialist ölkələrinin iqtisadi inkişafını istiqamətləndirən Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası (QİYŞ), 1955-ci ildə bu ölkələrin hərbi qüvvələrini birləşdirən Varşava Müqavilə Təşkilatı yaradıldı. İ.Stalinin ölümü və şəxsiyyətə pərəstişin pislənməsi Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrində siyasi vəziyyətin dəyişməsinə şərait yaratdı. 1956-cı ildə Macarıstanda kütləvi nümayişlər başladı. Macarıstan hökumətinə başçı seçilən İ.Nad ölkəsinin Varşava Müqavilə Təşkilatından çıxdığını elan etdi. Noyabrın 4-də Budapeşt şəhərinə soxulan sovet tankları macar xalqının azadlıq hərəkatını qan içində boğdu. İ.Nad dövlətə xəyanətdə ittiham olunaraq edam edildi.
XX əsrin 60-cı illərinin sonunda Çexoslovakiyada “Praqa baharı” adını almış hadisələr baş verdi. A.Dubçekin başçılıq etdiyi Çexoslovakiya Kommunist Partiyası ölkənin şəraitinə uyğun sosialist cəmiyyəti modelinə keçmək istədi. Bunun üçün “Fəaliyyət proqramı” qəbul etdi. Bu hadisəyə SSRİ və bəzi sosialist ölkələrinin rəhbərləri öz kəskin etirazlarını bildirdilər. Varşava Müqaviləsi Təşkilatının üzvü olan SSRİ, Polşa, ADR, Macarıstan və Bolqarıstan qoşunları Çexoslovakiyaya yeridildi. A.Dubçekin yerinə Q.Qusak təyin olundu.
80-ci illərin sonu — 90-cı illərin əvvəllərində SSRİ-də yenidənqurma islahatları və dövlətin dağılmağa başlaması Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrində sosialist sisteminin iflası ilə nəticələndi.
SSRİ. SSRİ İkinci Dünya müharibəsindən qalib çıxdı. O, dünyanın ikinci fövqəldövlətinə çevrildi. Eyni zamanda SSRİ müharibədən böyük zərər çəkdi. O, 27 milyondan çox adam itirdi. Qarşıda vurulan yaralan sağaltmaq, təsərrüfatı dinc quruculuq xəttinə keçirmək və inkişaf etdirmək vəzifəsi dururdu.1947-ci ilin dekabrında pul islahatı keçirildi. Məhsulun bölgüsündə talon sistemi ləğv olundu. 1950-ci ilin əvvəli üçün sənaye müəssisələri bərpa olundu və kənd təsərrüfatı məhsul-larının istehsalı müharibədən əvvəlki səviyyəyə çatdırıldı. Ölkənin siyasi strukturunda müəyyən dəyişikliklər həyata keçirildi. Fövqəladə vəziyyət aradan qaldırıldı. Dövlət Müdafiə Komitəsi ləğv olundu. Yerli sovetlərə, respublikaların ali sovetlərinə və SSRİ Ali Sovetinə seçkilər keçirildi. Digər tərəfdən totalitar rejim daha da gücləndirildi. İ.Stalinin şəxsiyyətinə pərəstiş daha da artdı. Dövlət islah düşərgələr sistemi daha da genişləndi. Müharibədən sonra kütləvi repressiyaların yeni dalğası başladı.1953-cü il martın 5-də Sov. İKP MK-nın birinci katibi İ.Stalin vəfat etdi. M.Xruşşov partiya rəhbərliyinə gətirildi. 1956-cı ilin fevralında keçirilmiş XX qurultayında Stalinin şəxsiyyətinə pərəstiş kəskin tənqid olundu. Bu, ölkənin siyasi həyatında çox mühüm hadisə oldu. Repressiyalara məruz qalmış yüz minlərlə adama bəraət verildi. Milli siyasətdə yol verilmiş kobud səhvlərin düzəldilməsinə başlanıldı. Balkar, inquş, kalmık, qaraçay, çeçen xalqlarının İkinci Dünya müharibəsinin gedişində ləğv olunmuş muxtariyyətləri bərpa olundu. İlk dəfə kolxozçulara pensiya tətbiq olundu. 1959-cu ildən onlara pasport verilməyə başlandı.
1965-ci ilin mart və sentyabr aylarında iqtisadi islahat cəhdləri istənilən nəticəni vermədi. Əksinə, ölkədə böhran meyli gücləndi. L.Brejnevin ölkə rəhbərliyinə gəlməsi ilə (1964, oktyabr) N.Xruşşovun “mülayimləşmə” siyasətinə son qoyuldu. Ölkədə inzibati-bürokratik sistem formalaşdı. SSRİ-nin 1977-ci ilin oktyabrında qəbul edilmiş yeni konstitusiyasına görə, ölkədə hakimiyyətin Kommunist Partiyasına məxsus olduğu hüquqi cəhətdən əsaslandırıldı. Ölkə sosial-iqtisadi böhranla üzləşdi. L.Brejnevdən sonra Y.V.Andropovun, Kİ.Çemenkonun rəhbərliyə gətirilməsi də vəziyyəti düzəltmədi. 1985-ci ilin martında rəhbərliyə M.S.Qorbaçov gətirildi.
Sovet rəhbərliyi ölkəni dərin sosial-iqtisadi böhrandan xilas etmək üçün yollar axtarmağa başladı. Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafını sürətləndirmək xətti irəli sürüldü. Az sonra ictimai quruluşu yeniləşdirmək məqsədilə “yenidənqurma” siyasəti elan olundu. Hakimiyyətin bölüşdürülməsi ideyası irəli sürüldü. 1990-cı ildə SSRİ-nin prezidenti vəzifəsi təsis olundu. M.Qorbaçov ölkənin birinci və axırıncı prezidenti oldu.
Dərinləşən sosial-iqtisadi və siyasi böhran SSRİ-nin dağılmasını sürətləndirdi. M.Qorbaçovun razılığı ilə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində başlanmış separatçılıq hərəkatı SSRİ-nin dağılmasının başlanğıcı oldu.
Sovet rəhbərliyinin SSRİ-ni qoruyub saxlamaq cəhdləri heç bir nəticə vermədi. 1991-ci ilin avqustunda mühafizəkarlar Dövlət Fövqəladə Vəziyyət Komitəsi yaratdılar. Vitse-prezident Q.Yanayev başda olmaqla, mühafizəkarların hakimiyyəti ələ keçirmək cəhdinin qarşısı alındı. “Avqust qiyamı”nın uğursuzluqla başa çatması Rusiya Federasiyasınm prezidenti B.Yeltsinin Kommunist Partiyasının fəaliyyətini dayandırmasına şərait yaratdı. 1991-ci il dekabrın 8-də Rusiya Federasiyası, Ukrayna və Belarusiyanın liderləri İttifaq müqaviləsinin fəaliyyətinin dayandırılması və Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) yaratmaq niyyətlərini bildirdilər. Dekabrın 25-də M.S.Qorbaçov istefa verdi və bununla da SSRİ dağıldı.
Dünya sosializm sisteminin dağılması nəticəsində SSRİ ilə yanaşı, “Balkan imperiyası” adlandırılan Yuqoslaviya (Serbiya, Xorvatiya, Sloveniya, Bosniya-Hersoqovina, Makedoniya, Çernoqoriya) və Çexoslovakiya (Çexiya və Slovakiya) da müstəqil dövlətlərə parçalandı. 1999-cu ildə Polşa, Macarıstan və Çexiya NATO-ya üzv qəbul olundu.


Müəllif:Yaqub Mahmudlu, Tofiq Nəcəfli, Kərəm Məmmədov, Sevil Bəhrəmova, Sabir Ağayev
Mənbə: ÜMUMİ TARİX 9 Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün “Ümumi tarix” fənni üzrə DƏRSLİK

• Teqlər:
• Şərqi Avropa ölkələri
• , varşava müqaviləsi
• , SSRİ
• , SSRi tarixi

Baş direktor

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin IV (2010-2015), V (2015-2020) və VI (2020-2025) çağırışlar deputatı.

– 1957-ci il 28 oktyabrda Yardımlı rayonunda anadan olmuşdur.

– 1974-cü ildə orta məktəbi tərifnamə ilə bitirmişdir. Həmin il Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) tarix fakültəsinə daxil olmuş, 1979-cu ildə oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Təyinatla Yardımlı rayonunda işləmişdir.

– 1982-1985-ci illərdə BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasının əyani aspiranturasında təhsil almışdır. Beynəlxalq münasibətlər tarixi üzrə ixtisaslaşmışdır.

– 1986-cı ildə namizədlik, 35 yaşında isə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Ölkədə ən gənc tarix elmləri doktoru olmuşdur. Yardımlı rayonundan çıxan ilk tarix elmləri doktoru, professordur.

– 1986-1992-ci illərdə BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent, tarix fakültəsinin dekan müavini vəzifələrində çalışmışdır. BDU-nun Avropa və Amerika ölkələrinin yeni və müasir tarixi kafedrasının professorudur.

AMEA Rəyasət Heyətinin 27 yanvar 2016-cı il tarixli qərarı ilə Qafqazşünaslıq İnstitutunun direktoru vəzifəsini icra edən təyin edilmişdir. AMEA İctimai Elmlər bölməsinin 24 iyun tarixli iclasında səsvermə yolu ilə direktor seçilmiş, 29 iyun tarixində isə AMEA Rəyasət Heyətinin iclasında həmin qərar təsdiq edilmişdir.

– 1992-1997-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi nin beynəlxalq əlaqələr şöbəsində işləmişdir.

IV çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə 2010-cu il 7 noyabrda keçirilən seçkilərdə 42 saylı Sumqayıt ikinci seçki dairəsindən, 2015-ci il 1 noyabrda keçirilən V çağırış, 2020-ci il 9 fevralda keçirilən VI çağırış seçkilərində 72 saylı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən millət vəkili seçilmişdir. Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsi nin sədr müavinidir. Azərbaycan-Əfqanıstan parlamentlərarası işçi qrupunun sədri, Türkiyə, Kanada, Braziliya, Peru, Meksika, Argentina, Danimarka, Malta, Estoniya, Bosniya və Herseqovina parlamentləri ilə dostluq qruplarının üzvüdür.Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin və Dünya Azərbaycanlılarını Əlaqələndirmə Şurasının üzvü olmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir (28.10.2017).

Bundan başqa, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin “Qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı (2009) , Qazaxıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının xatirə medalı (10.11.2017), Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi (1918-2008)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı (27.05.2018), Azərbaycan parlamentinin 100 illiyi münasibətilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin “Parlament” medalı (2018), Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin sərəncamı ilə ” Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmət orqanlarının 100 illiyi (1919-2019)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı (09.07.2019), Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidməti rəisinin əmri ilə “Azərbaycan Sərhəd Mühafizəsinin 100 illiyi (1919-2019)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilmişdir (14.08.2019).

Elmi fəaliyyəti

Azərbaycan tarixinin öyrənilməmiş bir sıra aktual problemlərinin – Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələri (1946-1991), Ceyid Cəfər Pişəvəri hərəkatınından sonra Cənubi Azərbaycanda yaranmış şəraitin Birləşmiş Millətlər Təşkilatında müzakirəsi, Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (1920-1922), xarici dövlətlər və Azərbaycan (1920-1922), Birinci dünya müharibəsi illərində “könüllü” adı altında erməni silahlı bandalarının hazırlanması və fəaliyyətləri, Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918), SSRİ-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (1960-1991), Azərbaycan istiqlal mübarizəsi və xarici dövlətlər (1920-1945), “Erməni məsələsi”ndən “erməni soyqırımı”na (1724-1920), Cənubi Qafqaz Antanta ölkələri, Rusiya və Türkiyə arasında (1920-1923) və b. araşdırılması onun adı ilə bağlıdır[2]. Musa Qasımlı Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə, ABŞ, Gürcüstan, Avstriyada BMT, Çexiyada ATƏT, Böyük Britaniya arxivlərində çalışmış və dəyərli əsərlər yazmışdır. Onun ilk böyük tədqiqat işi İkinci dünya müharibəsindən sonra SSRİ dağılanadək olan dövrdə Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələri olmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində Mərkəzin nəzarəti altında həyata keçirilən Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələrinin inkişaf dinamikasının və nəticələrinin zəngin arxiv materialları əsasında tədqiq edilməsi uğurlu başlanğıc olmuşdur. Bakıda nəşr edilən bu monoqrafiya sonralar Gürcüstanda “Artanudci” nəşriyyatında da çap edilmişdir. 1992-1993-cü illərdə Musa Qasımlı Seyid Cəfər Pişəvəri hərəkatından sonra Cənubi Azərbaycanda yaranmış şəraitin yenicə qurulmuş BMT Baş Məclisinin ilk iclasında müzakirəsini araşdırmış və 1993-cü ildə “Azərnəşr”də “Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan məsələsi” adlı əsərini nəşr etdirmişdir. Bu, Azərbaycan tarixşünaslığında ilk addım olmuşdur. Professor BMT Baş Məclisində əslən Azərbaycandan olan iki nəfərin – SSRİ-nin BMT-dəki nümayəndəsi A.Vışınskinin və İranın nümayəndəsi, əslən Ordubaddan olan Seyid Həsən Tağızadənin İranda sovet qoşunlarının olmasına dair mübahisələrinin, Cənubi Azərbaycanda ABŞ və sovet siyasətinin mahiyyətini açmışdır. Müəllif əsərində yazır ki, Qərbdə belə hesab edirlər ki, soyuq müharibə ilk dəfə Avropada başlamışdır, lakin belə deyildir, soyuq müharibənin ilk anı, ilk böhranı Cənubi Azərbaycan məsələsi olmuşdur.Əsərdə M.Qasımlı yazır: “. uzun illər boyu tarix elmində belə bir qeyri-elmi tezis hakim olub ki, guya beynəlxalq münasibətlərdə “soyuq müharibə”nin başlanmasının təqsirkarı ABŞ və Qərbi digər dövlətləridir. İndi “soyuq müharibə” başa çatıb.Onun başlıca təqsirkarı olan sovet imperiyası çöküb və bu müharibədə Qərb dövlətləri qalib gəliblər. Azərbaycan məsələsi 1946-cı il martın 5-də Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri U.Çörçillin ABŞ-ın Fulton şəhərindəki çəxəşı ilə əsası qoyulan “soyuq müharibə”nin ilk toxumlarının səpildiyi və cücərdiyi kəskin beynəlxalq münasibətlərin ən mübahisəli məsələlərindən biri oldu” (səh.24-25). Bu, professor Musa Qasımlının Azərbaycan və dünya tarix elminə gətirdiyi yenilik olmuşdur. Sonralar digər Azərbaycan tarixçiləri Musa Qasımlının işığında bu problemə dair tədqiqatlar aparmış və soyuq müharibənin ilk anının, ilk böhranının Cənubi Azərbaycanda olmasına dair onun konsepsiyasını inkişaf etdirmişlər. Professor Cəmil Həsənli 1998-ci ildə nəşr etdirdiyi “Güney Azərbaycan:Tehran-Bakı-Moskva arasında (1939-1945)” adlı əsərində yazır: “Professor M.Qasımovun “Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan məsələsi” kitabı son dövrün uğurlu addımlarından hesab edilə bilər” (səh.12-13).

Daha sonra professor Musa Qasımlı, işğal edilib bolşevikləşdirildikdən sonra SSRİ-nin yaradılmasına qədərki dövrdə Azərbaycanın xarici dövlətlərlə, o cümlədən Türkiyə ilə diplomatik-siyasi münasibətlərini tədqiq etmişdir. Bu illər nisbi müstəqillik illəri olmuşdur. Müəllif bolşevik Rusiyasının Azərbaycanın xarici siyasətinə hansı metodlarla son qoyduğunu, nümayəndəliklərini bağladığını tədqiq etmişdir. Bakı ilə yanaşı bu araşdırma kitab olaraq Türkiyə və İranda da işıq üzü görmüşdür. Professor Musa Qasımlı ölkədə ilk dəfə olaraq Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasətini tədqiq etmiş və üç cildlik monoqrafiya yazmışdır. O, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Qafqaz cəbhəsində “könüllü” adı altında erməni silahlı bandalarının hazırlanması və fəaliyyəltərini tədqiq etmişdir. Bu mövzuya dair bir sıra beynəlxalq elmi simpoziumlarda məruzə etmiş və həmin məruzələr nəşr edilmişdir. Musa Qasımlı 1920-1945-ci illərdə Azərbayca istiqlal mübarizəsi və xarici dövlətlər problemini də araşdırmış, iri həcmli monoqrafiya yazmış və bu əsər 2006-cı ildə İstanbulda “Kaknüs” nəşriyyatında nəşr edilmişdir. Həmin kitab Almaniyanın Frankfurt şəhərində keçirilən kitab sərgi-yarmarkasında ən çox satılan kitablardan biri olmuşdur. Musa Qasımlı 1920-1923-cü illərdə Cənubi Qafqazda Rusiya, Türkiyə və Antanta ölkələri arasında nüfuz uğrunda gedən diplomatik-siyasi mübarizəni də tədqiq etmişdir. Professor Musa Qasımlı Rusiya imperatoru I Pyotrun məlum fərmanından başlayaraq 1920-ci ildə Ermənistan sovetləşdirilənədək olan dövrdə ermənilərin Azərbaycan ərazilərinə yerləşdirilməsini, torpaqlar ələ keçirmələrini, silahlı bandalar yaratmalarını, böhranlı anlarda mülki türk, müsəlman əhaliyə qarşı törətdikləri qırğınları ən mötəbər arxiv materialları əsasında tədqiq etmiş və iri həcmi monoqrafiya yazmışdır. Monoqrafiya Azərbaycan rus, türk və ingilis dillərində bir neçə ölkədə nəşr edilmişdir.

ABŞ, Argentina, Türkiyə, Böyük Britaniya, Almaniya, Rusiya, Ukrayna, Polşa, Rumıniya, Qazaxıstan, Makedoniya, Moldova, Gürcüstan, İran, Kipr, Çexiya Respublikası və b. ölkələrdə Azərbaycan tarixinin indiyədək araşdırılmayan problemlərinə həsr olunmuş irihəcmli 15 monoqrafiyası və nüfuzlu jurnallarda 80-dən çox elmi məqaləsi ingilis, ispan, türk, rus, ukrayn, polyak, rumın, fars və b. dillərdə nəşr edilmişdir. Monoqrafiyaları haqqında xaricdə müsbət rəylər dərc olunmuşdur. Əsərlərinə ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Ukrayna, Gürcüstan, İraq, Polşa ,Rumıniya, Moldova, Qazaxıstan, Litva, Estoniya, Macarıstan və b. ölkələrin alimləri istinad etmişlər. Bütövlükdə, 2018-ci ilin məlumatına görə, M.Qasımlının əsərlərinə xarici ölkə alimləri 271 dəfə istinad etmişlər.
Azərbaycanda və xarici ölkələrdə nəşr edilən və maraqla qarşılanan əsərləri ona şöhrət gətirmiş və görkəmli tarixçi alim olaraq tanıtmışdır. 1983-2017-ci illərdə Azərbaycanda keçirilən 50-dən çox elmi konfransda məruzələr etmişdir.
1985-2017-cı illərdə 50 beynəlxalq elmi konfransda – Orlando, San-Fransisko, Los-Ancelos (ABŞ), Plovdiv (Bolqarıstan), Krakov,Varşava (Polşa), Bilkent, İstanbul, Ankara, Elazığ, Ərzurum, İqdır, Ardahan, Trabzon, İzmir, Ədirnə, Bandırma, Əskişəhər, Uşak, Bitlis, Malatya, Kayseri, Kahramanmaraş, Giresun, Bayburt, Antalya, Alanya (Türkiyə), Moskva, Yekaterinburq, Nijni Novqorod, Rostov-Don, Qroznı (Rusiya), Tiflis, Batum (Gürcüstan), Qazimaqosa, Lefkoşa, Girne (Kipr), Tehran, Təbriz (İran), Vilnüs (Litva), Odessa, Kiyev (Ukrayna), Türküstan, Astana (Qazaxıstan), Tallin (Estoniya), Amsterdam (Hollandiya), Frankfurt, Köln, Berlin, Dortmund, Bielefald, Hamburq (Almaniya), Skopye (Makedoniya), Vyana (Avstriya), Budapeşt (Macarıstan) və b. dəfələrlə etdiyi məruzələrlə Azərbaycan tarix elmini layiqincə təmsil etmişdir.

Ali məktəblər üçün Beynəlxalq münasibətlər tarixi dərs vəsaitinin, iki hissədən ibarət Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi dərsliyinin və fənn proqramının müəllifidir.

ABŞ-da fəaliyyət göstərən Orta Şərq Araşdırmaları Assosiasiyasının (Arizona Universiteti), Mərkəzi Avrasiya Araşdırmaları Cəmiyyətinin (Harvard Universiteti), Orta Asiya və Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzinin (Türkiyə) üzvü, Ukraynadakı Beynəlxalq Kadr Akademiyasının həqiqi üzvüdür (Kiyev). “Rumıniya Avrasiya araşdırmaları” (Rumıniya), “Qafqaz və Mərkəzi Asiya araşdırmaları”, “Turan SAM”, “Türk bilimi”, “Atatürk yolu” (Türkiyə), “Qafqaz i mir” (Gürcüstan), “İstoriya” (Ukrayna) elmi jurnallarının redaksiya heyətinin üzvüdür.

ABŞ-ın Vircinya ştatının Fairfax şəhərindəki George Mason Universitetində araşdırma proqramı üzrə çalışmışdır (2004).

SSRİ Siyasi Elmlər Assosiasiyasının, SSRI Elmlər Akademiyasının Beynəlxalq münasibətlər və xarici siyasət tarixi Elmi Şurasının üzvü (1987-1991), Azərbaycan EA Tarix İnstitutunda fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış doktorluq Müdafiə Şurasının həmsədri (1997-1999), Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurası tarix bölməsinin (1997-1999), Dərslikləri Qiymətləndirmə Şuarsının ( 2009-2014), Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının tarix və siyasi elmlər ixtisası üzrə Ekspert Şurasının (2004-2007) üzvü olmuşdur. BDU-da fəaliyyət göstərən Müdafiə Şurasının üzvüdür.

Professor Musa Qasımlının rəhbərliyi altında 18 nəfər namizədlik, 3 nəfər doktorluq dissertasiyası işini müdafiə etmişdir.

Elmi əsərlərinin siyahısı

Azərbaycanda

• Azərbaycan Respublikası dünya meridianlarında. Bakı: Gənclik, 1992, 5,58 ç.v.
• Beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan məsələsi. Bakı: Azərnəşr, 1993, 4,2 ç.v.
• Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1991-1995-ci illər). Bakı: Gənclik, 1996, 8,7 ç.v.
• Azərbaycan və beynəlxalq parlament təşkilatları (N.Axundovla birgə). Bakı: Mütərcim, 1996, 5,5 ç.v.
• Azərbaycanın xarici siyasəti (konsepsiya məsələləri). Bakı: Mütərcim, 1997, 7,5 ç.v.
• Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (aprel 1920-ci il-dekabr 1922-ci il). Bakı: Mütərcim, 1998, 7,5 ç.v.
• Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılana qədərki dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər).Bakı, 1998, 22, 5. ç.v.
• Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918-ci illər). 3 hissədə. I hissə (1914-cü il avqust-1917-ci il oktyabr). Bakı: Qanun, 2000, 15 ç.v.
• Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918-ci illər). 3 hissədə. II hissə (1917-cü il noyabr-1918-ci il noyabr). Bakı: Adiloğlu, 2001, 15 ç.v.
• Azərbaycanın xarici işlər nazirləri (E.Hüseynova ilə birgə). Bakı: Adiloğlu, 2003, 7 ç.v.Bakı:Mütərcim, 2013. 9 ç.v. Yenidən işlənilmiş təkrar nəşr.
• Birinci dünya müharibəsi illərində böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (1914-1918-ci illər). 3 hissədə. III hissə (sənədlər, materiallir, xəritələr, şəkillər). Bakı: Adiloglu, 2004, 35 ç.v.
• Azərbaycanın baş nazirləri (Cavad Hüseynovla birgə). Bakı: Adiloğlu, 2005, 8,3 ç.v.
• Heydər Əliyev-istiqlala gedən yol. 1969-1987-ci illər. Bakı: BDU-nun nəşriyyatı, 2006, 38 ç.v
• SSRİ-Türkiyə münasibətləri (Türkiyədə 1960-cı il çevrilişindən SSRİ-nin dağılmasınadək). I cild. 1960-1979. Bakı: Adiloğlu, 2007, 560 səh.
• SSRİ-Türkiyə münasibətləri (Türkiyədə 1960-cı il çevrilişindən SSRİ-nin dağılmasınadək). II cild.1979-1991. Bakı: Adiloğlu,2009, 400 səh.
• “Erməni məsələsi”ndən “erməni soyqırımı”na: gerçək tarix axtarışında (1724-1920). Bakı, Mütərcim, 2014. 464 s.
• From the “Armenian Issue” to “The Armenian Genocide”: in Search of Historical Truth (1720-1920). Baku: “N print studiya” LLC. 2015, 492 p.
• Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003). I hissə. Bakı: Mütərcim, 2015, 648 s.
• Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003). II hissə. Bakı: Mütərcim, 2015, 664 s.
• Ermənistanın sovetləşdirilməsindən Azərbaycan ərazilərinin işğalınadək erməni iddiaları: tarix-olduğu kimi (1920-1994-cü illər). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu, 2016. – 520 səh.
• Azərbaycan parlamentarizmi tarixi. 2 cilddə. I cild. Bakı, 2018, 688 s. (B.Muradova və V.Qafarov ilə birgə).
• Azərbaycan parlamentarizmi tarixi. 2 cilddə. I cild. Bakı, 2018, 680 s. (B.Muradova ilə birgə).
• Gürcüstanda e rməni təşkilatlarının fəaliyyəti (XIX əsr – XXI əsrin əvvəlləri). Bakı: “RS Poliqraf” MMC, 2020, 606 s. (Kollektiv).

Xarici ölkələrdə

• Uluslararası ilişkilerdə Güney Azerbaycan meselesi (40-lı yıllar).Ankara, Asena nəşriyyatı, 1997,80 s.(müştərək) (Türkiyə).
• Azərbaycan-Türkiyə diplomatik-siyasi münasibətləri (aprel 1920-ci il – dekabr 1922-ci il). Təbriz,Təbriz nəşriyyatı,1999 (fars dilinə çevirəni Əli Daşqın). 7,5 ç/v.(fars dilində).
• Азербайджан в международных культурных связях (1946-1990).Тбилиси, Изд.Артануджи, 2005.15 п/л. (Gürcüstan).
• Azerbaycan türklerinin milli mücadele tarihi.1920-1940.İstanbul, Kaknüs nəşriyyatı, 2006. 704 s.(Türkiyə).
• СССР-Турция: от нормализации до новой холодной войны.1960-1979-е гг. Москва, ИНСАН, 2008.576 с.(Rusiya).
• Турция-СССР: от переворота до распада. 1980-1991. Москва, ИНСАН, 2010. 418 с. (Rusiya).
• SSCB-Türkiye ilişkileri.Türkiyede 1980 Darbesinden SSCB-nin Dagılmasına kadar. İstanbul, Kaknüs,2012. 464 s. (Türkiyə).
• Украинско-азербайджанские политические отношения: история и современность.Киев, Издательский дом Дмитрия Бураго, 2012.160 с. ( О.Купчик, А. Дамиров) (Ukrayna).
• Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği ilişkileri.Ankara, Atatürk Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2013. 599 s. (Türkiyə).
• Анатолия и Южный Кавказ в 1724-1920-е гг.: в поисках исторической истины. Москва, ИНСАН, 2014. 550 с. (Rusiya).
• Kafkaslarda ermeni sorunu. 1724-1920. Ankara, İpek Universitesi yayınları, 2014. 484 s. (Türkiyə).
• Азербайджан, Армения и Турция в 1920-1994 гг.: реальная история. Москва, ИНСАН, 2016. 616 с. (Rusiya).
• Внешняя политика Азербайджанской Республики (1991-2003 гг.). I часть. Москва, ИНСАН, 2016. 704 с. (Rusiya).
• Внешняя политика Азербайджанской Республики (1991-2003 гг.). II часть. Москва, ИНСАН, 2016. 724 с. (Rusiya).
• Ermeni sorunu ve büyük devletler. 1724-1920. Ankara, Astana yayınları, 2017. 480 s. (Türkiyə).
• Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye 1920-1994: gerçek tarih arayışı. Ankara, T.C.Atatürk Araştırma Merkezi, 2019. 642 s. (Türkiyə).
• Postsovet münaqişələri: otuz illik böhranlar // Xəzər dənizi mübahisəsi (ingilis dilində). “Lexington Books” nəşriyyatı, 2020, s. 243-259, 398 s. (Kollektiv). (ABŞ).

Dərslik və dərs vəsaitləri

• Siyasi tarix (mühazirə kursu). Dərslik. II hissə (III mühazirənin müəllifi. s. 420-434) (kollektiv). Bakı: BDU nəşriyyatı, 1993, 15 ç.v.;Bakı: Şur nəşriyyatı, 1995, 176 s.; Bakı: Şirvannəşr, 1997, 160 s.
• Beynəlxalq münasibətlər tarixi (XX əsr. I hissə. 1900-1945-ci illər). Dərs vəsaiti (həmmüəllif). Bakı: BDU-nun nəşriyyatı, 1998, 18,75 ç.v.
• Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi. I hissə. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2003. 23,12 ç.v.;Təkrar nəşr. Bakı: Adiloğlu, 2007, 23,75 ç.v.; 2012, 25 ç.v. (Yenidən işlənilmiş təkrar nəşr).
• Müəllim hazırlığının və orta təhsilin perspektivləri (Qərb təhsil sisteminin təcrübəsi əsasında). Müəllimlər üçün vəsait. Bakı: Adiloğlu nəşriyyatı, 2005 (ABŞ alimləri ilə birgə), 29,62 ç.v
• Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi. II hissə. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı: Adiloğlu, 2008, 353 s.
• Ən yeni tarix. Orta məktəblərin XI sinfi üçün dərslik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, 10,32 ç.v.(kollektiv); Yenidən işlənilmiş təkrar nəşr. Bakı: Çaşıoğlu, 2014, 126 s. (Kollektiv).
• Yeni tarix. Orta məktəblərin IX sinfi üçün dərslik. Bakı: Kövsər,2011,7,5 ç.v.(kollektiv).

Proqram və metodik işləri

• Azərbaycan Respublikası beynəlxalq mədəni əlaqələrdə (1946-1990-cı illər). İxtisas kursunun proqramı. Bakı: BDU nəşriyyatı, 1992, 0,7 ç.v.
• Azərbaycanın xarici siyasəti fənninin proqramı. Ali məktəblər üçün. Bakı: Azərbaycan Universiteti nəşriyyatı, 1997, 0,8 ç.v.
• Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılanadək olan dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər). Seçmə kursun proqramı. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı, 1998, 0,8 ç.v.
• Avropa və Amerika ölkələri tarixi. Proqram. Bakı: BBU, 1999, 0,3 ç.v.
• Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəblərinin V-XI sinifləri üçün tarix fənnindən proqramlar. Bakı: Təhsil Nazirliyi nəşriyyatı, 2000, 284 s. (kollektiv).
• Xarici dövlətlər və Azərbaycan (aprel işğalından SSRİ yaradılanadək olan dövrdə diplomatik-siyasi münasibətlər). Seçmə kursun proqramı. Yenidən işlənilmiş təkrar nəşr. Bakı: “T.S.” nəşriyyatı, 2001, 0,8 ç.v.
• Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi fənninin proqramı. Ali məktəblər üçün. Bakı: “T.S.” nəşriyyatı, 2002, 48 s. (kollektiv).
• Amerika Birləşmiş Ştatlarının xarici siyasəti (1945-2008). Fənn proqramı. Bakı, 2009, 10 s.
• SSRİ-Türkiyə münasibətlərində ABŞ amili (1960-1991). Fənn proqramı. Bakı, 2009, 16 s.
• Beynəlxalq münasibətlər tarixi (1648-2008). Fənn proqramı. Bakı, 2009, 18 s.

Elmi məqalələri

Azərbaycanda

• Mədəni əməkdaşlığın mühüm sahəsi.- “Kitablar aləmində” jurnalı,1983, №4. 0,2 ç.v.
• Beynəlxalq münasibətlər və SSRI-nin xarici siyasəti məsələləri Azərbaycan SSR tarixşünaslığında (70-80-ci illər).- Azərbaycan EA Xəbərləri. Tarix, fəlsəfə, hüquq, 1989, N-1, s.3-9 (R.Orucovla birgə) (rus dilində).
• 1946-1990-cı illərdə Azərbaycanın beynəlxalq mədəni əlaqələri məsələsinə dair.- Azərbaycan tarixi problemlərinin gənc tədqiqatçılarının II Respublika elmi konfransının məruzələri, 27-28 mart.Bakı,1991, s.182-184.
• Azərbaycan 1946-1990-cı illərdə beynəlxalq mədəni əlaqələrdə.- BDU-nun Xəbərləri,1992, №1, 0,4.ç/v.
• Azərbaycan Respublikası 1946-1990-cı illərdə beynəlxalq mədəni əlaqələrdə.- Azərbaycan EA xəbərləri. Tarix, fəlsəfə, hüquq. 1993, №3-4, s.3-6.
• Azərbaycan 1946-1990-cı illərdə beynəlxalq mədəni əlaqələrdə.- BDU-nun Xəbərləri,1994, №1,0,5 ç/v.
• Aprel işğalı nəticəsində Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin itirilməsinə Ingiltərə, Fransa, ABŞ və Türkiyənin münasibəti.- “Tarix və onun problemləri” jurnalı,1997, №2, s.190-198.
• Aprel işğalından sonra Azərbaycandakı xarici ölkə vətəndaşlarının vəziyyəti. – “Qanun” jurnalı,1997, №19, s. 38-39.
• Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində müsavatçı təşkilatların fəaliyyətinin qa­da­ğan edilməsi məsələsi (1920-1922-ci illər). – “Müsavat” jurnalı,1997, №7, s.25-26.
• Azərbaycanın Litva, Latviya və Estoniya ilə münasibətləri (1920-1922-ci illər).- “Mütərcim” jurnalı,1997, №4, s.60-63.
• 1918-ci ilin martınadək Irəvan quberniyasında əhalisi azərbaycanlılar olan, talan edilən və boşaldılan kəndlər arxiv sənədlərində. – “Tarix və onun problemləri” jurnalı,1998, №1, s. 20-27.
• Azərbaycan-Rusiya diplomatik-siyasi münasibətləri (1920-1922-ci illər).– “Bey­nəlxalq həyat” jurnalı, 1998, №1, s. 51-62.
• Aprel işğalından sonra Azərbaycanın xarici ölkələrdəki diplomatik nümayəndə­lik­ləri əməkdaşlarının işdən çıxarılması və təqib edilməsi (1920-1922-ci illər). – Qafqazda sovet totalitarizmi (20-30-cu illər) beynəlxalq elmi konfransının materialları. Bakı, Xəzər Universiteti nəşriyyatı,1998, s.75-77.
• Malenkovun Bağırova məktubu. – “Qanun” jurnalı,1998, №13-14, s.11-13.
• Ermənilərin və digər xalqların Türkiyə dövləti əleyhinə qiyamlara qaldırılma­sın­da Rusiyanın rolu məsələsi bəzi rus diplomatik sənədlərində. – “Tarix və onun problemləri” jurnalı, 1998, №3, s.70-75.
• Azərbaycan-Rusiya-Türkiyə-Ingiltərə-Fransa münasibətlərində əsir dəyişdiril­mə­si məsələsi. – “Müsavat” jurnalı,1998, №9, s.14-18.
• Güney Azərbaycan məsələsi beynəlxalq münasibətlərdə.- 21 Azər jurnalı, 1998, dekabr, №1,s.12-13.
• Birinci dünya müharibəsi illərində azərbaycanlıların milli özünüdərkinin güclən­məsinə təsir edən amillər. – “Milli özünüdərk”. Beynəlxalq kollokviumun tezisləri. 21-24 aprel 1999-cu il. Bakı, Qərb Universiteti nəşriyyatı, 1999,s.138-141.
• Aprel işğalından sonra Azərbaycanın xarici siyasət fəaliyyətinin GüneyQafqaz respublikaları ilə birləşdirilməsi və xaricdəki nümayəndəliklərin ləğv edilməsi. –Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və müasir dövr məqalələr toplusu. Bakı, Diplomat nəşriyyatı, 1999, s.45-55.
• Beynəlxalq konfranslar və Azərbaycan.– BDU xəbərləri. Tarix, hüquq, fəlsəfə seriyası,1999, №4, s.138-144.
• Oktyabr çevrilişindən sonra böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasətinin fəallaşma­sının səbəbləri. –Azərbaycan tarixinin çağdaş problemləri məqalələr toplusu. Bakı, Xəzər Universitetinəşriyyatı,2000, s.152-164.
• Russian Policy in South Azerbaijan during First World War. – “Journal of Azerbaijan Studies”.Baku, 2000, vol.3, №2, p.48-52.
• Rusiyanın region siyasəti. – “Strateji analiz” jurnalı,2002, №1, s.12-19.
• İkinci dünya müharibəsindən sonrakı ilk illərdə Ermənistanın Azərbaycana ərazi iddiaları. –Qarabağ dünən, bu gün və sabah. I Ümumrespublika elmi-əməli konfransı. Tezislər. – Bakı, Şuşa nəşriyyatı,2002, s.133.
• 1969-1982-ci illərdə azərbaycanlı diplomatların hazırlanması və yerləşdirilməsi məsələsi.-Heydər Əliyev və Azərbaycanda diplomatik kadrların hazırlanmasının aktual problemləri. Bakı,ADU nəşriyyatı,2004,s.67-69.
• Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi fənninin tədrisinə dair.- Heydər Əliyev və Azərbaycanda diplomatik kadrların hazırlanmasının aktual problemləri. Bakı, ADU nəşriyyatı,2004,s.149-150.
• Münaqişələrin həll edilməməsinin Şərq-Qərb münasibətlərinə təsiri (ümumi baxış).- “İpək yolu” jurnalı,2004,N 2, s.56-59.
• Andzey Furierin Qafqaza dair əsəri.-“Mütərcim”jurnalı,2004,N 1(2),27(28),s.103-104.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. 2 cilddə.I cild.Bakı,Lider nəşriyyatı, 2004, 440 səh.(30 məqalənin müəllifi).
• Məşrutə inqilabı dövründə İran beynəlxalq münasibətlərdə.-Məşrutə inqilabı-100.Baynəlxalq elmi konfransın materiallar.Bakı, 8-9 iyun 2005.Bakı, Günəş nəşriyyatı, 2005,s.17-24.
• History of British-Azerbajani relations:Britains Azerbaijan Policy (november 1917-september 1918).-“Visions of Azerbaijan and Britain,spring, 2006, vol.1.1, p.38-43.
• Heydər Əliyevin əsassız erməni iddialarına qarşı mübarizəsi məxfi arxiv sənədlərində.-“Paleoloit” jurnalı, 2006,N:2 (2),s.24-27.
• Azerbaijan Demokratic Republic.- ).-“Visions of Azerbaijan and Britain,summer, 2006, vol.1.2, p.44-47.
• 1920-ci ilin apreli:Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin itirilməsinə böyük dövlətlərin münasibəti.-“525-ci qəzet”, 2007, 7 aprel, N:59 (2409); 14 aprel, N:64 (2414); 21 aprel, N:69(2419); 28 aprel, N:74 (2424).-1,4 ç.v.
• Türk Kafkas İslam Ordusu Harekatının Azerbaycan tarihindeki Önemi.- Abdulahmit Avşar. Aydınların gözüyle Azerbaycan. Ziyalılarla kültür gezileri. Bakı, 2007,s.128-141.
• Rəsmi tarix,yoxsa xalq tarixi?-Tarixin metodoloji və aktual problemləri.Beynəlxalq elmi-nəzəri konfrans. AMEA Tarix İnstitutu və Azərbaycan Tarix Qurumu. Tezislər.Bakı.27-28 iyun 2007-ci il.Bakı,2007, s.16-19.
• Azərbaycanın istiqlalına aparan yol: daxili və xarici amillərin müqayisəli təhlili.-Azərbaycan dövlətçili ənənələri tarixi.Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurulmasının və Bakının azad olunmasının 90 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq simpoziumş Tezislər..Bakı şəhəri, 13-14 sentyabr. Bakı, 2008, s.9-10.
• Гейдар Алиев и тюркский мир.- “Каспий Из”, 2008,N:1 (2),s.10-11; N:2 (3), s.18-31.
• Bolşevik Rusiyasının Güney Qafqaz siyasəti.-Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu.Baki, Nurlar, 2008, s.92-134.
• Antanta ölkələrinin Güney Qafqaz siyasəti. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu. Bakı,Nurlar, 2008, s.191-224.
• Судьба лидеров младотурок в контексте отношений Турции и советской России. Джемаль Паша.- “Каспий Из”, 2008, декабрь, N:12 (13), s.24-27.
• Aqressiv separatizm və Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində yaradılmış Dağqlı Qarabağ problemini türk dünyasına təsiri.- Türk dövlət və cəmiyyətlərinin XI dostluq,qardashlıq və əməkdaşlıq qurultayı. Məruzələr,çıxışlar, qəbul olunmuş sənədlər. Bakı,Yurd NPB,2008, s.43-58.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Xarici İşlər Nazirliyinin bağlanması və “yeni xarici siyasət xətti”.- “Diplomatiya aləmi” jurnalı, 2009, N:23, s.66-74.
• Azərbaycan Rusiya ilə Türkiyə arasında (1920-1922). – “Diplomatiya aləmi” jurnalı, Bakı, 2010, N:26, s. 47-56.
• XX əsrin 80-ci illərinin sonu- 90-cı illərinin əvvəllərində dünyada baş verən gosiyasi dəyişikliklər. –“ Geostrategiya” jurnalı, 2011, N:1 (1), s.22-29.
• Azərbaycan torpaqlarına ermənilərin köçürülməsi və nəticələri. – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnali, 2011, mart-aprel, s.60-65.
• Sosializmin iflası: Avropanın sosialist ölkələrində və SSRİ-də baş verən hadisələrin geosiyasi nəticələri. –“ Geostrategiya” jurnalı, 2011, N:2 (2), s.44-50.
• Türk dünyası tarixçilərinin əməkdaşlığı: mövcud vəziyyət və perspektivlər (Azərbaycandan baxış). – “Türk dünyası: dünəni və bu günü:” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransa təqdim olunmuş məruzə. Tezisləri. 23-24 may 2011-ci il. Azərbaycan Tarix Qurumu və Bakı Dövlət Universiteti Tarix fakültəsi. Bakı, 2011, s.216-217.
• Azərbaycan torpaqlarına ermənilərin köçürülməsi və nəticələri. “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı,2011,may-iyun 2011, s.98-101.
• Azərbaycan təhdid altında:bolşevik işğalından Ermənistanın təcavüzünə qədər(1920-1988).–Strateji təhlil”jurnalı,Bakı,2011,N:1(2),s.46-68.
• Azərbaycan: sovet respublikasından müstəqil dövlətə doğru. – “Geostrategiya” jurnalı, Bakı, 2012, N:01 (07), s.15-20.
• Cənubi Qafqaz kütləvi qırğınlar ərəfəsində (1903-1904). – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı, Bakı, 2012, mart-aprel, s.70-73.
• 1918-ci il mart:Bakıda qırğın. – “Zəriflik” jurnalı, Bakı, 2012,N:8, mart-aprel, s.42-43.
• Bakı qırğınları (fevral, 1905-ci il). – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı, Bakı, 2012, sentyabr-oktyabr, s.62-69.
• Bakıda qırğın (avqust-oktyabr, 1905). – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı,Bakı, 2012, noyabr-dekabr,s.45-47.
• Bakıda qırğın (1918-ci il, mart). – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı, Bakı, 2013, mart-aprel, s.82-87.
• ABŞ-ın ikili standartlar siyasəti: hər şey olduğu kimi. – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı, 2015, yanvar-fevral, s.12-15.
• Erməni silahlı dəstələrinin hazırlanması və fəaliyyətləri (1914-cü il avqust-1915-ci il aprel). – “Strateji təhlil” jurnalı, Bakı, 2015, say 1(12), s.9-32.
• Tarix olduğu kimi: Bakı, 31 mart 1931-ci il. – “Elm dünyası” jurnalı, Bakı, 2015, 1-2 (10), s. 21-26.
• Территориально-пограничные вопросы на русско-турецкой конференции и в Московском договоре. – “Diplomatiya aləmi” jurnalı, 2016, №41, s.104-121.
• Территориально-пограничные вопросы на русско-турецкой конференции и в Московском договоре. – AMEA. Xəbərlər. İctimai elmlər seriyası. 2016, №1, s.31-44.
• Müstəqil Azərbaycana dövlətinin xarici siyasətinin formalaşması: beynəlxalq münasibətlərin möhkəm və etibarlı təməlləri. – Müstəqillik yollarında-25. Bakı, Şərq-Qərb nəşriyyatı, 2016, s.272-292.
• Xarici siyasət: reallıqlar, uğurlar və perspektivlər. – Müstəqillik yollarında -25. Bakı, Şərq-Qərb nəşriyyatı, 2016, s.328-349.
• Ermənilərin Cənubi Qafqaza gətirilməsi və Azərbaycan əleyhinə fəaliyyətlər (1920-1930-cu illər). – “Milli Məclis” analitik-informasiya jurnalı, 2017, mart-aprel, s.70-77.
• Переселенческая политика на Кавказе в XIX веке и её последствия (на основе российских архивных материалов). – AMEA. Xəbərlər. İctimai elmlər seriyası. Bakı, 2017, №1,15-20.
• О некоторых проблемах истории Первой Азербайджанской Республики // AMEA. Xəbərlər. İctimai elmlər seriyası. Bakı, 2018, №1, s. 4-14.
• İnsanlıq əleyhinə ağır cinayət – 31 mart 1918-ci il soyqırımı // Milli Məclis analitik informasiya jurnalı. Bakı, mart-aprel 2018, s. 46-51.
• Müsəlman Şərqinin ilk Cümhuriyyəti // “Diplomatiya aləmi” jurnalı, Bakı, 2018, №48, s.176-186.
• 1903-1904-cü illərdə erməni siyasi-terror təşkilatlarının Cənubi Qafqazda çar Rusiyası hakimiyyət orqanlarının rus və gürcü mənşəli nümayəndələrinə qarşı terroru (Rusiya arxiv mənbələri əsasında). AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutunun təşkil etdiyi “Qafqazda terror” respublika elmi konfransının tezisləri. 28 noyabr 2019. Bakı, 2019.
• Müasir Azərbaycan və xarici siyasətin prioritetləri. – Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi və ADA Universiteti. Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmətinin 100 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq konfrans. 8 iyul, 2019. Bakı, 2019, s.33-41.
• 1903-1904-cü illərdə erməni siyasi-terror təşkilatlarının Cənubi Qafqazda çar Rusiyası hakimiyyət orqanlarının rus və gürcü mənşəli nümayəndələrinə qarşı terroru (Rusiya arxiv mənbələri əsasında). AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutunun təşkil etdiyi “Qafqazda terror” respublika elmi konfransının tezisləri. 28 noyabr 2019. Bakı, 2019.
• Müasir Azərbaycan və xarici siyasətin prioritetləri. – Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi və ADA Universiteti. Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmətinin 100 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq konfrans. 8 iyul, 2019. Bakı, 2019, s.33-41.
• Qafqazşünaslığın aktual problemləri (ingilis dilində) // AMEA, “Qafqazşünaslıq” elmi-nəzəri jurnalı. Bakı: “RS Poliqraf” MMC, № 1, 2020, s. 6-15.
• Ermənistandan azərbaycanlıların deportasiyası: tarixdən günümüzə / “Etnik deportasiyalar: tarixi və müasir dövrü” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransın materialları. Azərbaycan Respublikasi Təhsil Nazirliyi. Sumqayıt Dövlət Universiteti. Sumqayıt, №9, 2020, s. 5-17.
• Erməni kilsəsinin xristianlıq və Rusiya əleyhinə fəaliyyətləri: tarixdən günümüzə // “Milli Məclis” jurnalı, Bakı, 2021, s. 82-87.
• XX əsrdə Cənubi Qafqazda ərazi-sərhəd problemləri / “Cənubi Qafqazda ərazi-sərhəd problemləri: Qars müqaviləsindən Şuşa Bəyannaməsinə” mövzusunda respublika elmi konfransının tezisləri. AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutu. Bakı, 2021, s. 18-19.
• 30 ilin başlıca yekunu və perspektivlər / “Azərbaycan Respublikası 30 ildə: Cənubi Qafqazın güc mərkəzi” mövzusunda respublika elmi konfransının tezisləri. AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutu. Bakı, 2021, s. 18-19.
• İlham Əliyevin tarixi zəfəri: region və dünya üçün əhəmiyyəti / AMEA, “Qafqazşünaslıq” elmi-nəzəri jurnalı. Bakı: “RS Poliqraf” MMC, № 1 (2), 2021 “Qafqazşünaslıq” elmi-nəzəri jurnalı, s. 6-17.
• Ulu öndərin Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində diplomatik fəaliyyəti // Vətən müharibəsi tarixi. Şəxsiyyət faktoru. Şərq-Qərb nəşriyyatı. Bakı, 2021, s. 77-93.

Xarici ölkələrdə

• Ermenistan-Azerbaycan savaşının gerçək yüzü. Quzey Kıbrıs, Lefkoşa, “Birlik” qəzeti,1996,19,20,21,24 dekabr (Kipr).
• Азербайджанское консульство в Иркутске.- Современные методы и технологии в преподаваний международных отношений. Ч. 2.Екатеринбург, Из. Уральского Университета, 1999, с.67-68 (Rusiya).
• Ermənilərin Osmanlı imperatorluğu əleyhinə terrorçuluğa təhrik edilməsində rus dövlətinin rolu (ocak 1914-mart 1915). – XIII türk tarix konqresi. Məruzələrin tezisləri.-Ankara, Türk Tarix Kurumu Basımevi, 1999,s.83-85 (Türkiyə).
• Ataturk and Azerbaijan (1920-1922).- The Ataturk 4th International Congress/summaries of Papers.October 25-29. Turkistan-Kazakhistan, 1999, p.55-56 (Qazaxıstan).
• Ermenilərin Osmanlı imperatorluğu aleyhine terrorçuluğa tehrik edilmesinde rus devletinin rolu (ocak 1914- mart 1915).- XIII türk tarih konqresi. Meruzeler. Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999, s.535-539 (Türkiyə).
• (Türkiyə).Osmanlı.12 ciltlik. II cilt. Siyaset. –Birinci dünya sava yllarnda Osmanl devletinin Azerbaycan politikası. Ankara, “Yeni Türkiye” yayınları, 1999 (s.595-608.Kollektiv) (Türkiyə).
• Atarurk and Azerbaijan (1920-1922).The Ataturk 4-th International Gongress.C.1.Oktober 25-20 1999. Turkistan-Kazakstan.Ankara, 2000, p.511-515 (Qazaxistan).
• 1920-1922 yıllardakı Azerbaycan-Türkiye diplomatik-siyasi alakalar.-Türk dünyası Araştırmaları. Istanbul, №124, Şubat 2000/01,s.113-146 (Türkiyə).
• Kıbrıs meselesi Azerbaycan Sovyet basınında (1983-1991).-III Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları konqresi.13-17 kasım 2000. III cilt. Kıbrıs, Qasimaqosa, Doğu Ak deniz Universitesi, 2000, s.247-354 (Kipr).
• 20 ASIR Azerbaycan tarihində; 1920-1922 yıllarındakı; Azerbaycan-Türkiye diplomatik-siyasi alakalar.- “Türk Dünyası Araştırmaları” jurnalı, Istanbul, № 128, Ekim 2000,s.119-149 (Türkiyə).
• Дипломатические представительства иностранных государств в Советском Азербайджане (апрел 1920г.-октябрь 1923 г.). – Проблемы всеобщей истории в контексте подготовки педагогических кадров. Вопросы всеобщей истории. Вып.2.- Екатеринбург, 2000, с.58-65 (Rusiya).
• 1914-1918). Türk diplomasisinin Kuzey Azerbaycan’ı Kurtarma operasyonu.-“Tarih. Türk dünyası Tarih və kültür dergisi”, İstanbul, 2001/04-172, nisan, s.49-52 (Türkiyə).
• Bakünün kurtarılması uğruna türk diplomasisinin mücadilesi.1918 yılı.-“Avrasya dosyası”, Ankara, 2001, cilt 7, sayı 1, s.18-55 (Türkiyə).
• Ermeni soykırımı oldumu? –”Tarih. Türk dünyası Tarih və kültür dergisi”.-Istanbul, 2001/10-178, Ekim, s.44-49 (Türkiyə).
• Azerbaycan arşiv belgelerində türklərə qarşı töredilən soykırım.- Uluslararası türk-erməni ilişkiləri Sempozyumu. Özetler. 24-25 Mayis 2001. İstanbul T.C. İstanbul Universitesi Rektorluğu, 2001,s.558 (Türkiyə).
• Azerbaycan arşivlerindeki rus ve ermeni kaynaklarına istinaden ermeni silahlı gruplarının hazırlanması ve terörü( 1914-1917 yılları).- Uluslararası türk-erməni ilişkiləri Sempozyumu. Bildiriler. 24-25 Mayis 2001. İstanbul T.C. İstanbul Universitesi Rektorluğu, 2001, s.465-487 (Türkiyə).
• Rusya’nın Azerbaycan politikası. –”Avrasya dosyası” jurnalı, cilt 7, sayı 4 , Ankara, 2002, s.253-269 (Türkiyə).
• Türklər. 37 ciltlik. 18-ci cilt. Birinci dünya savaşı yıllarında Rusyanın Azerbaycanda türkçülük və islamçılıkla mücadilesi. – Ankara, “Yeni Türkiye” yayınları, 2002 (s.545-561. Kollektiv) (Türkiyə).
• Türklər. 31 ciltlik. 19-cu cilt. Azerbaycan Cumhuriyeti. – Ankara, “Yeni Türkiye” yayınları, 2002 (s.121-147. Kollektiv) (Türkiyə).
• The turks. 5. Russian struggle against islamism and turkism during the first World War. – Ankara, “Yeni Türkiye” Publications, 2002 (s.801-816) (Türkiyə).
• The turks. 6. Republic of Azerbaijan.–Ankara,”Yeni Türkiye” Publications, 2002 (s.103-114) (Türkiyə) .
• The sosial, political and Cultural İmpact of oil on Baku.-“Caspian Crossroads”,Washington,2002,Vol.6,N2, Summer (ABŞ).
• Böyük dövlətlərin Azərbaycan siyasəti (Mondros barışıöından Paris sülh konfransına qədər). Prof.,Dr. Mehmet Saraya armağan.Türk dünyasına bakışlar.-İstanbul, Da yayınları,2003,s.283-304 (Türkiyə).
• The status of polish citizens in conquest of 1920 in the light of new archival documents.-“Pro Georgia”,Warsaw-Varsovie, Centre for East European Studies oriental Institute Warsaw University,2000-2003,N9-10,p.155-158 (Polşa).
• The role of the United States in the South Caucasus 1917-1918.-“Caspian Crossroads” Washington,2003, vol.6, N.3, Summer 2003.0,4 c.v.(ABŞ).
• Сравнительный анализ концепции безопасности по Южному Кавказу.-Security in the South Caucasus.The Institute for political and International Studies.Tehran.December 8-9, 2003.Tehran,2003,p.9-10.(İran)(fars və rus dillərində).
• Сравнительный анализ концепции безопасности по Южному Кавказу.-“Sprawy Wschodnie”,Poznan , 2003,N 2-3(3-4), s.103-107 (Polşa).
• Ambasadorul care a ştuit sa cultive simpatie fata de tara sa( lambasaduer cultivante de la sympatie envers son pays).- İstorie şi diplomatie in telative internationale.Constanta,2003, p.30-36 (Rumıniya).
• Bakünün sosyo-politik ve kültürel hayatına petrolun etkisi.-Sözün,sazın, ateşin ülkesi Azerbaycan.Edotör:Büşra Ersanli Behar, Hüsameddin Mehmedov.İstanbul, Da Yayınçılık,2004,s.123-136 (Türkiyə).
• Cemal Paşanın öldürülmesi.-“Orhun” dergisi, İstanbul, 2004, Haziran, N.64 (Türkiyə).
• 1920 lerde Azerbaycandakı türk tebasının vaziyeti ve soviet hususi hizmet organlarının türk istihbaratçısı arayışı.- “Turan” dergisi, İstanbul,2005,N:4, s.119-125 (Türkiyə).
• Азербайджано-польские культурные связи (1946-1990 гг.).-Кавказ и глобализация.Институт Всходни УАМ, Познан, 2007, п.128-139 (Polşa).
• İsrail-Livan savaşının uluslararası münasibetlere tesiri (Azerbaycandan baxış).-III Uluslararası Orta Dogu semineri materialları.Küreselleşme sürecinde Orta Doğunun yeri ve gelecegi. 1-4 Kasım 2006-cı il.Elazığ, 2007,s.165-172 (Türkiyə).
• Rusların türk duşmanlarına yardımları.Türk dünyası Araşdırmaları Vakfı .-“Tarih” dergisi, İstanbul, 2008, Ocak, s. 36-39 (Türkiyə).
• Нормализация отношений СССР-Турция в 1960-е годы.- журн. Вопросы истории”, Москва, 2009, N:4 , с.18- 44 (Rusiya).
• Азербайджан между Россией и Турцией (1920-1922) -журн. Вопросы истории”, Москва, 2010, N: 11, s.25-45 (Rusiya).
• Aqressiya Armenii protiv Azerbaydjana. Diplomatiçeskie usiliya po reşeniyu armyano-azerbaydjanskoro naqorno karabaxskoqo konflikta (1987-2009). – Ot Mayendorfa do Astanı: prinçipialnıe aspektı armyano-azerbaydjanskoqo naqorno karabaxskoqo konflikta (Pod red. Q.M. Alekseeva). M., 2010, s. 189-243. (Rusiya).
• Taşnakların Türkiye aleyhine olan ayaklamalarda kürtleri kullanmaları. – Tarih. Türk dünyası dergisi. İstanbul, 2011, Eylül, Cilt 50. Sayı 297, s. 53-55. (Türkiyə).
• 1920-1922 yıllarında Bolşevik Rusyanın Azerbaycan politikasına Türkiyenin yaklaşımı (Azerbaycan ve Rusya arşiv materyalleri ışıgında). – 7.Uluslararası Atatürk Kongresi.Üsküp-Manastır, Makedoniya, 17-22 Ekim 2011, MANU, 2011, s.123-124. (Makedoniya).
• Российско-турецкое отношения в архивных документах Азербайджана (1920-1922 гг.) – II Международная конференция ” Архивное востоковедение”. Moskva, 16-18 ноября 2011 г. M., 2011, s.28-29. (Rusiya).
• Агресия Армении против Азербайджана: дипломатические усилия по решению нагорно-карабахского конфликта. – Журн. “Право и политология” , Кишинау, 2011,№16, с.20-37 (Молдова).
• Asentamento de losarmenios en la tierra de Azerbaiyan. – “Historia”, Buenos-Ayres, 2012 ,Mart, N:125, s.59-63. (Argentina).
• Agresion Armenia contra Azerbaiyan.- “Historia”, Buenos-Ayres, 2012 ,Mart, N:125, s.88-104.(Argentina).
• Bolşevik Rusyanın Güney Kafkasya siyaseti. – Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin oluşumu. Erzurum, Atatürk Universitesi, 2012, s.99-133. (Türkiyə).
• İtilaf (Antanta) devletlerinin Güney Kafkasya siyaseti. -Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin oluşumu. Erzurum, Atatürk Universitesi, 2012, s.171-197. (Türkiyə).
• Политика Великобритании в Азербайджане (1918 год). – Зарубежное регионоведение. Проблемы теории и практики: материалы научной конференции. Нижний Новгород, ННГУ: ФМО, 2013, с.32-41. (Rusiya).
• Rusya, İngiltere ve Fransanın Osmanlıya 1915 yılı 24 Mayıs tarihli muracatının kebul edilmesinde çar hükumetinin çabaları (Rusya Dış İşleri Bakanlığı Dokumanları işığında). – 19.-20.Yüzyıllarda türk-ermeni ilişkileri sempozyumu: kaynaşma-kırğınlık-ayrılık-yeni arayışlar. Uluslararası sempoyum. 5-7 ocak 2015. İstanbul, İstanbul Universitesi, 2015, s. 41-43. (Türkiyə).
• SSCB halk hariciye komiseri G.Çiçerinin Lozan konferansı sırasında Moskovaya yazdığı gizli mektuplarda sovyet-tür ilişkileri meselesi. – 90.yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti uluslarası sempozyumu (13-15 kasım 2013, Ankara). I cilt. Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2015, s.55-73. (Türkiyə).
• 1920-1922 yıllarında bolşevik Rusyanın Azerbaycan politikasına Türkiyenin yaklaşımı (Azerbaycan ve Rusya arşiv materyalları ışığında). – Yedinci Uluslarası Atatürk Kongresi. 17-22 kasım 2011. II cilt. Üsküp-Manastır, Makedoniya, 2015, s.1549- 1561. (Makedoniya).
• 1828-ci ildən bu günə Qarabağ torpaqlarında demoqrafik proseslər. – Avrasiya İncelemeler Merkezi. Ankara, 21 noyabr 2014. Ankara 2015, s. 28-31. (Türkiyə).
• Rusya, İngiltere ve Fransanın Osmanlıya 1915 Yılı 24 Mayıs Tarihli Müracaatının kabul edilmesinde Çar Hükumetinin Çabaları (Rusya Dış İşleri Bakanlığı Dokumanlığı Işığında). – 19.-20.yüzyıllarda türk-ermeni ilişkileri sempozyumu: kaynaşma-kırğınlık-ayrılık-yeni arayışlar. Uluslararası Sempozyum. Bildiri Özetleri. 5-7 Ocak 2015. İstanbul, 2015, s.41-43. (Türkiyə).
• İzmirin kurtuluşunun Rusya basını ve kamuoyuna yansımaları (İzvestiya ve Pravda gazetelerinin içeriklerine dayanarak). – Kurtuluş ve kurtuluşun sembol kenti İzmir sempozyumu bildirileri. 26-28 Eylül 2012. Ankara, ATAM, 2015, s.201.-218. (Türkiyə).
• Ermenilerin Azerbaycan topraklarına yerleşdirilmesi ve sonuçları (1828-1988). – Yeni Türkiyə yayınları, Ankara, 2013, N:54, s.1370-1388 (Türkiyə).
• Çarlık Rusyanın sıcak denizlere çıkma isteği ve ermeniler. Birinci uluslararası türk-ermeni ilişkileri ve büyük gücler sempozyumu. Bildiriler. 2-4 mayıs 2012. Erzurum/Türkiye. Atatürk Universtesi, 2014, s.103-112. (Türkiyə).
• Rusya, İngiltere ve Fransanın Osmanlıya 1915 yılı 24 Mayıs tarihli muracatının kebul edilmesinde çar hükumetinin çabaları (Rusya Dış İşleri Bakanlığı Dokumanları işığında). – 19.-20.Yüzyıllarda türk-ermeni ilişkileri sempozyumu: kaynaşma-kırğınlık-ayrılık-yeni arayışlar. Uluslararası sempoyum. 5-7 ocak 2015. İstanbul, İstanbul Universitesi, 2015,s.41-43. (Türkiyə).
• Azerbaycan Cumhuriyeti. – Yeni Türkiye yayınları. Kafkaslar özel sayısı -5. Ankara, Yeni Türkiye yayınları, 2015, s. 157-189. (Türkiyə).
• Birinci dünya savaşı yıllarında Osmanlı devletinin Azerbaycan politikası. – Yeni Türkiye dergisi, Kafkaslar özel sayısı -III. Aralik 2015, sayı 73, s. 169-185. (Türkiyə).
• Birinci dünya savaşı yıllarında Rusyanın Azerbaycanda türkçülük ve islamçılıkla mücadelesi. – Yeni Türkiye dergisi, Kafkaslar özel sayısı -IV. Aralik 2015, sayı 74, s. 165-183. (Türkiyə).
• Ermenilerin Azerbaycan topraklarına yerleştirilmeleri ve sonuçları 91828-1988). – Yeni Türkiye dergisi, Kafkaslar özel sayısı -VII. Aralik 2015, sayı 77, s. 7-25. (Türkiyə).
• Tarihi kökenleri, gelişim seyri ve barış insiyatifleri bağlamında Ermenistanın Azerbaycana yönelik işğal politikları (1987-2010) – Yeni Türkiye dergisi, Kafkaslar özel sayısı -VII. Aralik 2015, sayı 77, s. 26-49. (Türkiyə).
• Russia and Turkey: The Turkish government could not remain indifferent. –“Russkii vopros”, Prague, 2015, ISSUE 4, p.10-14. (Çex Respublikası).
• Территориально-пограничные вопросы на Русско-турецкой конференции и в Московском договоре в 1921 г. – “Вопросы истории”, Москва, 2016, №12, s.103-113. (Rusiya).
• Переселенческая политика на Кавказе в XIX в. и ее последствия (на основе российских архивных материалов). – Кавказоведение: стратегия развития в XXI в. и взаимодействия с образованием. Материалы IV международного форума историков-кавказоведов. г Ростов-на-Дону.19-20 октября 2016 г. Ростов-на Дону: Фонд науки и образования, 2016, 31-38. (Rusiya).
• Birinci dünya savaşından sonrakı ilk yıllarda İtilaf devletlerinin Anadolu ve Güney Kafkasiya politikası ve Rusya-Türkiye yaklaşması ( Rusya kaynaklarına göre). – Yeni Türkiye dergisi, Misaki milli özel sayısı. Şubat 2017, sayı 93, s. 1183-1192. (Türkiyə).
• Bakü-31 mart 1918: tarih olduğu kibi. – Ermeni sorununa disiplinler arası bakış: tarih-siyaset- hukuk. Ankara, Yeni Türkiyə Strateji Araşdıma Mərkəzi, 2017, s.221-226. (Türkiyə)
• Sovyet Büyük elçisinin 1923 tarihli mektuplarında Türkiyenin dış politika meseleleri // Diplomasi ve dış politika araştırmalarında arşivlerin rolü Uluslararası sempozyumu. 7-9 Nisan 2016. İstanbul. Bildiriler. T.C.DİB ve Atatürk Araştırma Merkezi. Ankara, 2018, s. 575- 579 (Türkiyə).
• Азербайджано-российские отношения (1991-2003 гг.) // Черноморско-Каспийский Форум Сотрудничества: Безопасность | Устойчивость | Развитие: материалы международной дискуссионной площадки 06 октября 2017 г. // Ростов н/Д: Издательско-полиграфический комплекс РГЭУ (РИНХ), 2018, с.27-33. (Rusiya).
• İngiliz Gazeteçi Skotland Liddel Kafkas İslam Ordusunun Bakünü Kurtarması ve Nuru Paşa Hakkında // Uluslararası Birinci Dünya Savaşının 100 yılı sempozyumu. Bidiriler kitabı. Cilt 1. Türk Tarih Kurumu ve Bitlis Eren Universitesi. Ankara, 2018, s.317-325 (Türkiyə).
• Этнополитическая ситуация на Южном Кавказе после октябрьского переворота в России // Социально-экономическое и политическое развитие народов Северного Кавказа (ХIХ-начало ХХI вв.) // Материалы Всероссийской научной конференции, посвященной 80-летию доктора исторических наук, профессора А.И.Хасбулатова. Грозный, 19-20 декабря 2017 г. Грозный, АО «ИПК»: Грозненский рабочий, 2018, с.325-340. (Rusiya).
• Реформы алфавита в Азербайджане: между необходимостью и конъюнктурной политикой // Материалы международной научной конференции «Духовное наследие Великой степи: история, современность». Астана, 2018, с.24-29. (Qazaxıstan).
• О некоторых проблемах истории Азербайджанской Демократической Республики // Азербайджанская Республика-100. Sankt Peterburq, Нестор-История, 2018, с.116-134. (Rusiya).
• Как Иреван стал столицей Армении // İrs jurnalı. M., 2018, № 2 (92), s. 22-27. (Rusiya).
• Antanta ölkələrinin Cənubi Qafqaz siyasəti (oktyabr-dekabr 1917-ci il) // 18-ci Türk Tarik Konqresi. 1-5 oktyabr 2018. Ankara. Məruzənin tezisləri. Ankara, 2018, s.180. (Türkiyə).
• C обытия 1905-1906 гг. в Иреванской Губернии и органы царской власти (на основе архивных документов) // Пятые Всероссийские (с международным участием) историко-этнографические чтения, посвященные памяти профессора Магомедова Расула Магомедовича. Сборник статей. Махачкала, Издательство ДГУ, 2018, с. 89-95. (Rusiya).
• Sykes-Picot Anlaşması’ndan Sonra Ermeni Teşkilatlarının Faaliyetlerine Antant Ülkeleri Ve Osmanlının Yaklaşımı (Mayıs, 1916 – Şubat, 1917) // Sykes-Picot’un yüzüncü yılında Türkiye ve Ortadoğu Uluslararası sempozyumu.12-13 Mayıs 2016/ İstanbul, 2018, s. 35-45. (Türkiyə)
• Factors Causing The Bolshevik Russia And The New Turkey”s Rapprochment After World War I in The Light Of Russian Archives. – 100 yılında 19 Mayıs ve milli mücadele uluslararası sempozyumu.11-14 haziran 2019. Samsun. Özet Kitapçığı. Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2019, s.166. (Türkiyə).
• XIX əsrin sonları-XX əsrin əvvəllərində erməni silahlı dəstələrininİqdırda fəaliyyəti (Rusiya və Gürcüstan arxiv mənbələri əsasında). – “İyirminci yüz ilin ilk yarısında türk-erməni ilişkiləri” mövzusunda beynəlxalq simpozium. 16-18 oktyabr 2019. İqdır Universiteti və Türk Tarix Qurumu. İqdır, 2019, s.84-85. (Türkiyə).
• Azərbaycan-Gürcüstan münasibətləri (1918-1920). – “Türk-gürcü münasibətləri” mövzusunda beynəlxalq simpozium. 31 oktyabr-1 noyabr 2019. Türk Tarix Kurumu, Ankara, 2019. (Türkiyə).
• Факторы, обусловливающие сближение большевистской России и Турции после Первой мировой войны. – VI Международный форум историков-кавказоведов. «Народы Кавказа в цивилизационном пространстве России». 13-15 ноябрь, 2019. Южный научный центр Российской академии наук, Институт социологии и регионоведения Южного федерального университета и Академия наук Чеченской Республики. Ростов-на Дону, 2019. (Rusiya).
• Azərbaycan, Rusiya, İngiltərə, Fransa münasibətlərində Malta sürgünlərinin Bakıdakı ingilis və fransızlarla dəyişdirilməsi məsələsi (Rusiya və Azərbaycan mənbələrinə əsasən) (türk dilində) / “1918-1919-cu illərdəki atəşkəsdən milli mübarizəyə: məyusluq, harmoniya, təşkilatlanma və müqavimət” mövzusunda beynəlxalq simpoziumun materialları. İstanbul, 2019, s. 32. (Türkiyə).
• I Dünya müharibəsindən sonra Antanta dövlətlərinin siyasəti və Rusiya-Türkiyə yaxınlaşması (rus dilində) // “Moskva Universitetinin Xəbərləri”. Siyasi elmlər seriyası. Moskva, №3, 2020, s. 73-82. (Rusiya).
• Erməni kilsəsi: xristian mərhəməti yersizdirmi? (rus dilində) // “İrs” jurnalı. Moskva, 2020, № 106, s. 50-58. (Rusiya).
• Cənubi Qafqazdakı münaqişələrə Rusiya, Türkiyə və İranın yanaşması (türk dilində) / “Qafqazda sülh axtarışları” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransın materialları. Qori Dövlət Tədris Universiteti. Tbilisi, 2021, s. 94-100. (Gürcüstan).
• İrəvan necə Ermənistanın paytaxtı oldu? (ingilis dilində) // “İrs”jurnalı. Dubay, 2021, s. 36-41. (BƏƏ).
• Azərbaycan Respublikası və Gürcüstan arasında əməkdaşlıqda alimlərin rolu (ingilis dilində) // Soso Alimbaraşvili-60. Qori, 2022, s. 272-275. (Gürcüstan).
• Zəngəzurun Ermənistana verilməsi tarixinə dair (rus dilində) // “İrs” jurnalı, №2 (114). Moskva, 2022, s. 32-45. (Rusiya).
• Aprel döyüşlərindən Vətən müharibəsinə: Azərbaycanda “Böyük qayıdış” prosesinin qiymətləndirilməsi (türk dilində) (həmmüəlliflər: Esra Banu Sipahi və Bahar Özsoy) // “Sosial elmlər” jurnalı. Dumlupınar Universiteti, sayı 72, İstanbul, 2022, s. 198-217. https://doi.org/10.51290/ dpusbe.1075193.(Türkiyə).