İnternetdə axtarış sistemləri/Axtarış sistemləri

Ünvanı və axtarış giriş sahələrini qarışdırmaq olduqca asandır; Əslində, bir çox insan təcrübəli Web axtarışçıları olsa belə bir səhvdir. Ünvan qutusu və axtarış qutusu iki fərqli şeydir. Bəli, hər ikisi də (adətən) brauzerinizin üstündədir , xüsusilə yüklü bir axtarış qurğusu varsa, lakin oxşarlıq bitdiyi yerdir.

Çıxışda tarama tarixçəmi necə silə bilərəm?

Bu səhifədəki addımları izləmək İnternet brauzerinizin hər bağlandıqda cari sessiya zamanı qeydə alınan tarixi avtomatik olaraq silməsinə səbəb olur. Bu, məxfiliyinizi qorumağa kömək edə bilsə də, ümumi İnternet təcrübənizi bir qədər yavaşlatdığına diqqət yetirmək lazımdır, çünki tarixin təmizlənməsi önbelleğe alınmış sənədləri və çərəzləri də silir.

Çıxışda brauzer tarixçəsinin təmizlənməsi ümumi kompüterlər üçün idealdır. Bu, istifadəçilərin adlarını, şifrələrini və digər şəxsi veb sayt məlumatlarını, əvvəllər kompüterdən istifadə etmiş şəxsin şəxsi məlumatlarına girişinin qarşısını alır.

Tarix məlumatlarının bir dəfə silinməsinə dair addımlar üçün baxın: İnternet brauzer tarixçəmi necə silim?

• Chrome
• Mozilla Firefox
• Microsoft Edge
• Microsoft Internet Explorer
• Safari
• Opera

Chrome

1. Google Chrome brauzerini açın.
2. Düyməsini vurun brauzer pəncərəsinin sağ yuxarı küncündə işarəsi.
3. Görünən açılan menyuda seçin Parametrlər.

1. Sol tərəfdə, düyməsini vurun Məxfilik və təhlükəsizlik seçim.

1. İçində Məxfilik və təhlükəsizlik bölməsinə basın Çərəzlər və digər sayt məlumatları seçici.

1. Altında Ümumi parametrlər, yanındakı keçid düyməsini vurun Chrome’dan çıxdıqda çərəzləri və sayt məlumatlarını silin buna görə açıq vəziyyətdədir.

1. İndi Chrome’u hər bağladığınız zaman brauzerinizin tarixçəsi silinir.

Mozilla Firefox

1. Mozilla Firefox brauzerini açın.
2. Menyu işarəsini vurun brauzer pəncərəsinin sağ yuxarı küncündə.
3. Seçin Seçimlər açılır menyudan.

1. Görünən pəncərədə düyməsini vurun Məxfilik və təhlükəsizlik sol naviqasiya bölməsində seçim.

1. Aşağıya fırladın Cookies və sayt məlumatları bölməsini seçin və yanındakı qutuyu yoxlayın Firefox bağlandıqda çərəzləri və sayt məlumatlarını silin.

1. İndi Firefox-u hər bağladığınız zaman brauzerinizin tarixçəsi silinir.

Microsoft Edge

1. Microsoft Edge brauzerini açın.
2. Düyməsini vurun Parametrlər və daha çox nişanı brauzer pəncərəsinin sağ yuxarı küncündə.
3. Açılan menyuda, altına yaxın olanı seçin Parametrlər.

1. Altında Parametrlər soldakı bölməni vurun Məxfilik, axtarış və xidmətlər.

1. İçində Baxış məlumatlarını silin bölməsində, deyən linki vurun Brauzeri hər dəfə bağladıqda nəyi siləcəyini seçin.

1. Yanındakı keçid düyməsini vurun Tarama tarixçəsi buna görə açıq vəziyyətdədir.

1. İndi Edge’i hər bağladığınız zaman brauzerinizin tarixçəsi silinir.

Microsoft Internet Explorer

1. Microsoft Internet Explorer brauzerini açın.
2. Basın Alətlər yuxarı sağ küncdə.
3. Seçin İnternet seçimləri açılır menyudan.

1. İçində İnternet seçimləri pəncərə, əmin olun Ümumi nişanı seçildi.
2. İçində Tarama tarixçəsi bölməsində, yanındakı qutuyu yoxlayın Çıxışda tarama tarixçəsini silin (A). Basın Müraciət edin (B), sonra vurun tamam (C).

1. İndi Internet Explorer-i hər dəfə bağladığınız zaman brauzerinizin tarixçəsi silinir.

Safari

Təəssüf ki, Safari brauzerinin çıxış ayarı ilə bağlı dəqiq bir tarixi yoxdur. Ən yaxşı həll tarama tarixçənizi əl ilə təmizləmək, sonra brauzerin ilk növbədə onu saxlamamasını təmin edən bir tənzimləmə təmin etməkdir. Bu seçimin mənfi tərəfi odur ki, istifadəçi brauzeri hər dəfə açanda gizlilik rejimi açılmalıdır. Şəxsi baxışa daxil olmaq üçün addımlar üçün gizli rejim səhifəmizdəki Safari bölməsinə baxın.

• İnternet brauzer tarixçəmi necə silə bilərəm?
• Brauzerimi Gizli və ya xüsusi rejimə necə qurmaq olar?

Opera

1. Opera brauzerini açın.
2. Basın brauzer pəncərəsinin yuxarı sol küncündə.
3. Görünən açılan menyuda seçin Parametrlər.

1. Görünən pəncərədə vurun Qabaqcıl ekranın sol tərəfində, sonra vurun Məxfilik və təhlükəsizlik.

1. İçində Məxfilik və təhlükəsizlik bölməsinə basın Sayt parametrləri seçim.

1. Yuxarıda, altında İcazələr, düyməsini vurun Çərəzlər və sayt məlumatları seçim.

1. Altında Çərəzlər və sayt məlumatları, yanındakı keçid düyməsini vurun Opera-dan çıxdıqda çərəzləri və sayt məlumatlarını silin buna görə açıq vəziyyətdədir.

1. İndi Opera-nı hər bağladığınız zaman brauzerinizin tarixçəsi silinir.

İnternetdə axtarış sistemləri/Axtarış sistemləri

İnternetin nəhəng məlumat bazası hər saniyə yeni xəbərlərlə zənginləşir. İnternet genişləndikcə bu şəbəkə vasitəsilə dünyanın istənilən nöqtəsində yaşayan insanlarla virtual ünsiyyət qurmaq, məktublaşmaq, on-line rejimində keçirilən müxtəlif forumlarda iştirak etmək, kitab, jurnal və qəzetlərin elektron versiyalarını oxumaq, alış-veriş etmək, radio dinləmək, televiziya verilişlərinə tamaşa etmək, gündəlik hadisələr haqqında operativ məlumatlar almaq mümkündür. Bu xidmətləri əldə etmək üçün insanlar ilk növbədə İnternetdəki axtarış sistemlərindən istifadə edirlər.

Axtariş sistemlərinin müraciətlərin sayına görə fərqi

İnternet şəbəkəsində informasiyanın sürətli artması şəbəkədə lazım olan informasiyanın axtarışını çətinləşdirir. Ekspertlərin dediyinə görə İnternerlə ötürülən informasiyanın həcmi hər yarım ildə iki dəfə artır. Hər gün milyonlarla yeni sənədlər yaranır və axtarış sistemləri olmasa onların İnternetdə axtarışı mümkün olmazdı. Qlobal şəbəkədə milyardlarla informasiya resursları içində asanlıqla lazım olanı seçə bilən axtarış sistemlərinə tələbat artmaqdadır. İnternetdə müasir axtarış sistemləri fəaliyyət göstərir. Hələ bir-neçə il öncə belə bir fikir var idi ki, “İnternetdə hər şey var, lakin lazım olanı tapmaq mümkün deyil”. Lakin informasiya kataloqlarının, axtarış sistemlərinin və axtarış proqramlarının yaranması ilə vəziyyət dəyişmişdir. İndi çox zaman lazım olan informasiyanı İnternetdən tapmaq daha tez olur, nəinki masa üzərindəki kitabdan.

İnternetdə informasiya axtarışı – İnternet mühitində yığılmış sənədlər çoxluğu içində istifadəçinin əldə etməyə çalışdığı və bunun üçün daxil etdiyi xüsusi informasiya sorğusuna uyğun gələn faktlar və məlumatların axtarışı prosesdir. Problem ondadır ki, İnternet mühitindəki veb-saytlar və səhifələr xaotik yerləşir və yüz milyonlarla veb-saytın hamısını nəzərdən keçirmək qeyri-mümkündür.

Axtarış sistemi (Web search engine) və ya informasiya-axtarış sistemi (Information retrieval system) – İnternet şəbəkəsində soruşulan informasiyanın axtarışı, toplanması və sistemləşdirilməsi əməliyyatlarını yerinə yetirən portaldır.

Axtarış sistemlərinin qısa tarixi [ redaktə ]

İnternet şəbəkəsində informasiya resurslarına ilk müraciətlərin təşkili üsullarına saytların kataloqlarının yaradılması olmuşdur. Bu kataloqlarda informasiya resurslarının ünvanları mövzu üzrə qruplaşdırılırdı. İlk belə kataloq Yahoo (1994) layihəsi idi. Yahoo kataloqunda saytların sayının artması ilə əlaqədar olaraq layihə daxilində axtarış sistemi yaradıldı. Bu sistemi bütün tələbatlara cavab verən axtarış sistemi adlandırmaq olmazdı, belə ki, bu sistem İnternet mühitində deyil, yalnız kataloq daxilindəki informasiya resursları içində axtarış apara bilirdi. Kataloqlar çox nəhəng olsalar da onlar İnternetdəki resursların çox kiçik bir hissəsini əhatə edə bilirlər. Hal-hazırda ən böyük İnternet-kataloq DMOZ (directory.mozilla.org və ya Open Directory Project) hesab edilir. 1998-ci ildə yaradılmış kataloqda resursların sayı cəmi 5 milyondur. Müqayisə üçün bildirək ki, Google axtarış sistemində 8 milyarddan artıq sənəd saxlanılır.

İlk axtarış sistemi 1994-cü ildə yaradılmış WebCrawler olmuşdur.

1995-ci ildə Lycos və AltaVista axtarış sistemləri yaradıldı. AltaVista uzun müddət liderliyini saxladı. 1997-ci ildə Sergey Brin və Lari Peyc tərəfindən müasir dövrdə ən populyar axtarış sistemlərindən sayılan Google yaradıldı.

1997-ci ildə ilk rusdilli axtarış sistemi Yandex fəaliyyətə başladı. Müasir dövrdə İnternet mühitində 3 ən populyar, beynəlxalq axtarış sistemi fəaliyyət göstərir: Google, Yahoo və MSN Search (Bing). Hər üç axtarış sistemi öz verilənlər bazasına və axtarış alqoritminə malikdir.

Axtarış sistemlərinin əsas xüsusiyyətləri [ redaktə ]

İstənilən axtarış sistemi üzərinə düşən əsas vəzifə istifadəçiyə lazım olan informasiyanı tez bir zamanda və dəqiqliklə çatdırmaqdır. Axratış sistemlərinə olan əsas tələbat:

1. Dolğunluğu
2. Dəqiqliyi
3. Aktuallığı
4. Axtarış sürəti
5. Aydınlığı

Axtarış sistemləri informasiyanın İnternetdə axtarışını müxtəlif üsullarla həyata keçirirlər:

• 1-ci üsul. Kitabdakı məlumatı tapmaq üçün istifadə olunan mündəricat üsuludur. Ənənəvi və sadə hesab edilən bu üsulda kataloqlardan istifadə edilir. Bu kataloqlarda veb-səhifələrə istinadlar mövzular üzrə toplanır.
• 2-ci üsul. Vacib səhifələrə keçidlər mətndə göstərilir. İstifadəçi lazım olan səhifəyə keçmək üçün uyğun mətn yazılmış hiperistinaddan istifadə edir.
• 3-cü üsul. Axtarış predmet göstəricisi və ya indeksə görə aparılır. İndeks üsulunda açar sözlər və bu sözlərin yerləşdiyi səhifələrin ünvanları bazada yığılaraq saxlanılır. İstifadəçi açar sözü göndərməklə bu sözlər yazılan veb-səhifələri gəztizdirə bilir.

Bu gün İnternetin məşhur axtarış sistemləri indeksləşmə üsulunu dəstəkləyən prinsip üzrə işləyirlər. Bunun üçün axtarış sistemlərində axtarış maşını adlanan xüsusi proqramlardan istifadə edilir. Axtarış maşını – özündə xüsusi proqram və verilənlər bazasını birləşdirən alqoritm olub indekslərin təşkili və saxlanmasını həyata keçirən və bu indeklərin təyin etdikləri veb-səhifələrə keçidləri təqdim edir. Axtarış maşınlarının əsas komponentləri:

1. İndeksasiya modulu
2. Verilənlər bazası
3. Axtarış serveri

Müasir axtarış sistemləri özündə bir-neçə altsistemi birləşdirir:

1. Veb-agentlər. Serverlərin axtarışını təmin edir. Həmin serverlərdən lazım olan sənədləri seçərək emal sisteminə ötürür.
2. Emal sistemi. Sintaksis çeşidləmədən və standart operatorlardan istifadə etməklə alınan sənədləri indeksasiya edir.
3. Axtarış aparan sistemlər. Xidmət sistemindən sorğunu qəbul edərək emal edir, sorğuya görə indeks fayllarında axtarış aparır, topladığı keçid ünvanlarının siyahısını hazırlayır.
4. Xidmət sistemi. Kliyentdən axtarış sorğusunu qəbul edir, uyğun şəkildə dəyişdirir və indeks faylları ilə işləyən axtarış sisteminə göndərir, əldə olunan nəticəni kliyentə qaytarır.

Veb-agentlər və axtarış aparan sistemlər bir-birlərindən asılı olmayaraq işləyirlər. Veb-agentlər göndərilən sorğulardan asılı olmayaraq daima işləyirlər. Onların əsas vəzifəsi yeni informasiya serverləri haqqında məlumatları verilənlər bazasına ötürməkdir.

İstifadəçi göndərdiyi sorğu nəticəsində həyata keçirilən əməliyyatları vizual olaraq görmür. O, yalnız gətirilən keçidlərin siyahısını əldə edir. Bu siyahıda olur:

1. Səhifənin başlığı
2. Səhifənin URL ünvanı
3. Səhifənin saxlandığı veb-sayta keçid
4. Açar sözlər (indeks) tapılmış mətndən kiçik bir nümunə.

Bir çox saytlar axtarış sistemlərinin onları tanıması üçün SEO texnologiyasından (Search Engines Optimization, axtarış maşını ilə optimallaşma) istifadə edilir. Bu texnologiya əsasında axtarış sistemi həmin saytın ünvanını kliyentə təqdim etdiyi siyahının əvvəlinə əlavə edir.

Axtarış sistemlərinə informasiya hücumları haqqında [ redaktə ]

Bu gün informasiya cinayətkarlığında İnternetdən daha aktiv və hərtərəfli istifadə edilməkdədir. İctimai rəyin yaradılması və ya dəyişdirilməsində, siyasi, iqtisadi və hərbi qərarların qəbulunda, informasiya resurslarına təsirdə, xüsusi hazırlanmış informasiyanın (dezinformasiyanın) yayılması planında İnternet geniş imkanlara malikdir. Dünyanın milyonlarla kompyuterini birləşdirən qlobal İnternet şəbəkəsi özünün forma və tərkibi baxımından müxtəlif xüsusiyyətli, sərhəd tanımayan şəbəkə resursları ilə cəmiyyətin sosial təşkilinin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. Bunu nəzərə alan kibercinayətkarlar çox zaman informasiya hücumlarını axtarış sistemlərinin imkanlarını nəzərə alaraq təşkil edirlər.

Kitab ilə əlaqədar bu səhifə qaralama halındadır. Səhifəni redaktə edərək Vikikitabı zənginləşdirin.

İnformatika ilə əlaqədar bu səhifə qaralama halındadır. Səhifəni redaktə edərək VikiKitabı zənginləşdirin.

• İnformatika qaralamaları
• İnternetdə axtarış sistemləri

Daha yaxşı axtarış necə: Üç səhvdən qaçın

Hamımızın aramızda müvəffəqiyyətli olmasını istəyirik və hamımız yaxşı axtarışı necə öyrənmək istəyirik – buna görə buradasınız! Web axtarışını etməyə çalışdığınız zaman əsəbiləşdirildinizmi? Bu məyusluqlardan bəziləri başlanğıc və təcrübəli axtarışçı üçün asanlıqla sadə axtarış səhvlərindən gəlir. İnternetdən istifadə edərkən, bu ümumi tələlərin aradan qaldırılması yalnız axtarışlarınızı daha effektiv edə bilər. Burada ilk dəfə bir çox insanlar İnternetdə axtarış öyrənmək üçün başlayan üç ümumi axtarış hatasıdır.

Ünvanı və Axtarışa daxil olan sahələri qarışdırın

Ünvanı və axtarış giriş sahələrini qarışdırmaq olduqca asandır; Əslində, bir çox insan təcrübəli Web axtarışçıları olsa belə bir səhvdir. Ünvan qutusu və axtarış qutusu iki fərqli şeydir. Bəli, hər ikisi də (adətən) brauzerinizin üstündədir , xüsusilə yüklü bir axtarış qurğusu varsa, lakin oxşarlıq bitdiyi yerdir.

URL ünvanlarında olan ünvanlar ünvan giriş qutusuna daxil olur. Ünvan qutusu brauzerinizin başında və adətən “ünvanı” ilə etiketlənəcəkdir. Bir ünvan əsasən vebdə veb-saytın yerləşdiyi yerdir və aşağıdakı kimi görünür:

• http://www.websearch.about.com
• və ya bu: www.websearch.about.com

Axtarış giriş sahəsi, ümumiyyətlə, brauzerinizin alət çubuğunda aşağı olacaq və həmişə açıq şəkildə etiketlənməyəcəkdir. Axtarış qutusuna yalnız axtarış sözləri və ya ifadələr yönəldilməlidir; URL deyil. Aydındır ki, bu iki sorgu sahəsini qarışdırırsan, dünyanın sonu deyil, ancaq zaman və enerji çəkir.

Yanlış vasitələrlə axtarın

Tırnağınızı kəsmək üçün bir çəkic istifadə etməyəcəksən? Axtarış üçün səhv bir alətdən istifadə etmək asandır və axtarış prosesini daha uzun və daha az təsirli edir. Nəhayət, aradığınız şeyi əldə edəcəyik, amma doğru vasitələrdən ən başından istifadə edərək prosesi düzəldəcəkdir.

Yapılacak ilk şey, bir axtarış motoru , bir dizin, bir metasearch motoru, və s. Kullanacağınızdan (ya da bu terimleri bilmiyorsanız Web Axtarış Araçları başlıklı makaleyi oxuya bilərsiniz) karar verir. ). Özetle, mövzu dizinleri insan redaktorları tarafından bir araya getirilmekte və axtarış motorları olaraq daima çox nəticə vermir. Axtarış motorları, nəticələrini toplamaq üçün örümcekleri istifadə edən böyük məlumat bazalarına malikdir və buna görə də sizin üçün daha çox axtarış nəticəsində var.

Mövzu dizinləri Net-in kiçik bir hissəsini əhatə edir, lakin onların məlumatları adətən çox etibarlıdır, çünki bu, ilk növbədə faktiki insanlar tərəfindən nəzərdən keçirilir. Axtarış motorları Web məlumatlarının daha çoxunu əhatə edir və daha çox nəticəni verir, lakin bu məlumat qərəzsiz proqram təminatı ilə indeksləşdirildikdən sonra həmişə aradığınız xüsusi nəticələri əldə etməyəcəksiniz. Yaxşı, ümumi, sağlam düşüncə anlayışı Google kimi böyük bir axtarışı ilə başlayacaq və sonra da bəzi niş motorları və qovşaqları ilə bölüşməkdir . Əsasən böyük və dar başlayın.

Ani müvəffəqiyyət gözləyin və ya verin

Bir son axtarış axtarış səhvi Web üzərində axtarış zamanı ani uğur gözləyir. Təcrübəli bir axtarışçı olduğunuz halda, axtarış prosesi uzun bir müddət olsa da, aradığınız şeyi dəqiq tapmaq üçün bir az səy göstərir, xüsusən aradığınız şey olduqca ixtisaslaşmışdır. İnternet axtarış zamanı ən yaxşı şey səbirli olmaqdır. Aramalarınızı daraltmağı daha çox öyrəndiyinizə görə, proses daha sürətli və daha xoş olacaq. Həqiqətən, ovu daha çox həqiqi nəticələrdən zövq almağa başlaya bilərsiniz.

Axtarışlarınızı düzəltməyə kömək edə biləcək bəzi məqalələr:

• Web axtarış 101 – Veb-axtarış sistemi: Web axtarışını daha sürətli öyrənmək, Web axtarışlarınızı daha effektiv etmək, axtarış motorları haqqında məlumat əldə etmək və daha dəqiq bir Web axtarışçısı olmaq üçün necə məlumat əldə edin.
• Axtarış Motorları 101 – Axtarış Motorunu Seçmək üçün: Axtarış Motorları 101 ilə axtarış ehtiyaclarınız üçün ən yaxşı axtarış mühərriki seçin, axtarış mövzusundan daha çox araşdırmaq, yeni bir axtarış mühərriki və İnternetdən daha çox axtarış.
• Görünməz Veb : Görünməz Veb nədir və necə tapa bilərsiniz? Görünməz Vebin əsas tərifini tapın və onun resurslarını necə öyrənə bilərsiniz.