Azerbaycan Ekologiyasi – Wikipedia

На сегодняшний день Азербайджанская Республика присоединилась к 21 конвенции и подписала соответствующие протоколы [61] .

Экология Азербайджана

Наличие благоприятных физико-географических условий, а также 9 природно-климатических зон из существующих 11 обуславливает разнообразие растительного и животного мира Азербайджанской Республики. 64 % видового состава растений Кавказа приходится на долю Азербайджана, и насчитывает свыше 4500 видов. На территории республики обитают 97 видов млекопитающих, 357 видов птиц, около 100 видов рыб, 67 видов и подвидов амфибий и рептилий, около 15 тысяч видов насекомых, 1 вид круглоротых животных. В целом, в стране насчитывается 18 тысяч видов фауны [1] .

На территории Азербайджана находятся месторождения свыше 155 видов полезных ископаемых: золото, ртуть, медь, свинец, цинк, облицовочные камни, опилки, цементное сырьё, строительные камни, пемза, вулканический пепел, глина, гравий, строительный песок, гипс, ангидрид, перлит, обсидиан, вермикулит, цветные камни (агат, оникс, пефритоид и др.) и так далее. Также здесь находятся пресные подземные и минеральные воды. [2]

Красная книга

Впервые Красная книга Азербайджана была издана в 1989. В книгу занесены более 100 видов представителей животного мира и 140 видов растений [3] [1] .

В то же время, 4 вида млекопитающих, 8 видов птиц, 1 вид рыбы, 3 вида амфибий и рептилий, 8 видов насекомых и 27 видов растений были занесены в «Красную книгу Азербайджанской Республики» и начиная с 1990-х годов находятся под защитой государства [4] .

Состояние и охрана окружающей среды

Охрана окружающей среды в республике ведется на основе контроля качественных и количественных показателей естественных элементов (земля, вода, воздух, земное покрытие, растительный и животный мир) и организации рационального использования природных ресурсов.

Охрана атмосферного воздуха

Естественное загрязнение атмосферного воздуха на территории Азербайджанской Республики происходит в связи с извержением грязевых вулканов, выветриванием горных пород, лесными пожарами, сильными ветрами и другими событиями. В результате извержения вулканов в атмосферу выбрасывается пепел и другие вредные газы, что служит причиной увеличения количества углерода на нижнем слое атмосферы, оказывая отрицательное влияние окружающей среде.

Загрязнение воздуха антропогенным путем связано с деятельностью промышленных предприятий и автотранспортных средств. В городах промышленные предприятия, транспорт, отопительные системы в атмосферу выбрасывают огромное количество вредных газов и пыли.

Недостаточное внимание к охране атмосферного воздуха во время эксплуатации материальных ресурсов, несоответствие экологическим требованиям эксплуатируемых технологических сооружений и оборудования, их физический износ, нерациональное использование или неиспользование очистительных сооружений, допуск неисправных автомобилей к эксплуатации интенсивнее загрязняют атмосферный воздух. В результате в крупных городах каждый год в атмосферу выбрасываются сотни тонн таких загрязняющих веществ как пыль, сажа, окись углерода, окись азота, углеводород, сера, хлор, формальдегиды.

Очистительные сооружения не используются, или же находятся в неисправном состоянии. Инертные вещества, такие как цемент, песок, щебень хранятся в открытом виде на предприятиях. Это в ветреные дни служит причиной выброса пыли в атмосферу. В обработке жидкого газа мало используются ароматические углеводороды. Очистка жидкого газа от серы, парафина и других смесей не соответствует требуемым нормам, что увеличивает количество отходов, выбрасываемых в атмосферу.

Отсутствие предприятий по производству очистительных сооружений отрицательно влияет на охрану атмосферного воздуха. Невылавливание выделяемых ориентировочных газов во время нефте- и газодобычи является причиной выброса в атмосферный воздух огромного количества углеводородов.

Основные предприятия, загрязняющие атмосферный воздух в Азербайджанской Республике – предприятия нефтедобычи и нефтепереработки, химической промышленности, энергетики, транспорта, производство строительных материалов, черная и цветная металлургия, расположенные в основном в Баку, Сумгайыте, Гяндже, Мингечевире и Ширване. Данные предприятия выбрасывают в атмосферу угарный газ, окись азота, соединения серы, углеводорода, устойчивые органические загрязнители.

В результате приостановления деятельности ряда промышленных предприятии и уменьшения их производственной мощности в 1990-ые годы количество вредных веществ, выбрасываемых из стационарных источников, уменьшилось. Общее количество отходов, выбрасываемых в атмосферу из стационарных источников в 1990 году составило 2,1 млн. тонн, в 2005 году – 557, 9 тыс. тонн.

Увеличение количества автотранспортных средств в Баку резко увеличило количество вредных выбросов в атмосферу от мобильных источников, и составило 47% общих выбросов. В сравнении с 1990 годом в 2005 году выбросы из стационарных источников уменьшились на 74,0%, из подвижных источников – более, чем на 33%.

Ещё одним фактором являются сильные морские ветра, и незащищённость городов от них. При сильных северо-западных ветрах в Баку в 6 – 8 раз увеличивается содержание пыли в воздухе [5] [6] .

Деятельность в области охраны атмосферного воздуха регулируется законом Азербайджанской Республики “Об охране атмосферного воздуха” (2002 г.). Оценка качества воздуха производится в трех направлениях: мониторинг промышленных отходов, мониторинг фоновых отходов, мониторинг воздуха в населенных пунктах. С этой целью в восьми городах страны установлены 26 наблюдательных станций. Согласно анализу полученных сведений из 16 ингредиентов установлено наличие в воздухе превышения допустимого количества угарного газа, фурфурола, пыли и сажи.

В 1995 году Азербайджан присоединился к рамочной Конвенции ООН по климатическим изменениям [7] , в 1997 году – к Конвенции Киото, в 2002 году к международной конвенции по трансграничному загрязнению воздуха на больших расстояниях.

К 2030 году Азербайджан взял на себя обязательство сократить выбросы парниковых газов внутри страны на 35 процентов [8] .

Защита от загрязнения промышленными и твердыми бытовыми отходами

Недостаточное использование промышленных отходов, образованных в предприятиях республики, наряду с экономическими потерями, также служат причиной нанесения вреда окружающей среде. Промышленные и бытовые отходы загрязняют значительную часть земельных участков, пригодных для сельского хозяйства, отрицательно влияют на атмосферу, водные и растительные ресурсы. С целью предотвращения этого для захоронения таких отходов созданы полигон “Ахтарма” Государственной Нефтяной Компании Азербайджанской Республики, полигон пестицидов Министерства Сельского Хозяйства, полигон “Саранджа” компании “ВР” и полигон для захоронения отходов с содержанием ртути, расположенный недалеко от города Сумгайыт.

По статистическим данным в 2004 г. общее количество производственных и служебных отходов в предприятиях и организациях составило 2315, 6 тыс. тонн. В 2005 г. из 12,8 тыс. тонн отходов, образованных в предприятиях и организациях, всего 0, 04 тыс. тонн были обезврежены. 95% этих отходов собраны в предприятиях Государственной Нефтяной Компании, а остальные – Государственной Компании “Азеркимйа”, Акционерного Общества Открытого Типа “Азернефткимйамаш”, а также в частных организациях. Отходы, не используемые в самих предприятиях и организациях, для повторной обработки и обезвреживания, хранения или захоронения передаются другим предприятиям. Из 4061 предприятий в стране отходы 3699 из них хранятся в общем полигоне, а 49 в других местах. В 2004 г. уничтожены или перевезены на мусорные участки или другие пункты сбора 2044, 7 тыс. тонн отходов.

В посёлке Балаханы, где располагалась огромная свалка, куда свозился мусор со всех районов города Баку, в 2012 году были введены в эксплуатацию два завода по сортировке и сжиганию твердых бытовых отходов [9] [10] .

Действует йодобромный завод «АзерЙод», от деятельности которого осуществляются выбросы загрязняющих веществ, в результате чего подвергаются загрязнению атмосфера, почвы, воды Нефтечалинского района [11] . Вследствие утечки из трубопровода сырьевого раствора происходит засоление почв [12] . Отходы сбрасываются непосредственно в водный канал длиной 5 км. По Миль-Муганскому коллектору отходы сбрасываются непосредственно в Каспийское море. Под действием ветра после высыхания текучих отходов соль разносится на большую территорию. Загрязнение приводит к гибели урожая. В канале значительно уменьшилась численность рыб [13] .

Миль-Муганский коллектор принимает сточные воды различных промышленных предприятий [11] .

По подсчётам, в 2004 г. в Азербайджане было произведено 8,2 млн. м 3 бытового отхода (на каждого человека в среднем в год 277,4 кг) [14] .

Защита от загрязнения радиоактивными отходами

Хотя на территории республики радиоактивные рудники, ядерное оружие и полигоны для их испытаний, АЭС не имеются, в результате деятельности предприятий нефтедобычи и нефтехимии примерно 150 млн. м загрязненных земель радиоактивными отходами дошло до такого состояния, что возникла необходимость их дезактивации и захоронения.

Установлено, что на территории г. Баку имеются участки, зараженными радионуклеидами с уровнем облучения 120–3000 мкр/час. На производственных участках Бакинского Йодового Завода собрано примерно 45–50 тыс. тонн активированного угля, насыщенный радиоактивными изотопами. Обезвреживание этих отходов пока еще не нашло своего решения.

Охрана вод

В связи с тем, что территория Азербайджанской Республики расположена на выходе речной транзитной системы Юго-Восточного Кавказа, с территорий соседних государств сюда входят слишком загрязненные воды. Реки Кура и Аракс и их притоки, а также ряд водохранилищ серьезно загрязняются бытовыми и промышленными отходами, выпускаемыми из городов Грузии: Тбилиси, Рустави, Боржоми, Хашури, Ахмето, Телави, Синори, Си-танехи, Казарети, Храм и др., из городов Армянской Республики: Гюллидере (Берд), Инджедере (Иджеван), Делиджан (Дилиджан), Алавар (Алаверди), Килсакенд (Кировакан), Гафан, Гачаран (Гаджаран) и др.

Реки, больше всего подвергшиеся загрязнению – Аракс и ее притоки (Арпачай, Охчучай, Баситчай, Базарчай), Кура и ее притоки (Агстафачай, Га-сансу, Товузчай, Джогазчай, Ганых, Габырры и др.).

В реки каждый год вытекает 600 – 700 млн. м 3 загрязненной воды из 80 городов, районных центров и поселков. Лишь в 35 из них существует канализационная сеть, в 9 механические, в 15 – водоочистительные сооружения. Эти сооружения были построены в советское время. В Бакинском заливе Каспийского моря и на берегу Сумгайыта в акватории нефтедобычи количество нефтепродуктов и фенолов значительно выше нормы (в 10 – 18 раз) [14] .

Мониторинг загрязнения подземных вод ведется на более, чем 1500 наблюдательных пунктах (колодцы, родники, кягиз и другие), расположенных в предгорье и на равнинах республики. Согласно результатам мониторинга локальных участков (г. Гянджа, вокруг Гянджинского глиноземного комбината, вокруг станций метро “Нефтчиляр” и “Азизбеков” в г. Баку) в подземных водах и на оросительной территории Карабахской равнины в грунтовых водах установлено превышение в несколько раз допустимой нормы количества фенолов, нефтепродуктов, кислотных жиров, нитратов и нитридов. В Самур-Гусарчайском, Ганых-Айричайском, Ленкоранском и Гянджа-Газахском равнинах в подземных водах количество нитридов и аммиака выше допустимого уровня соответственно в 2,0 – 3,0 и 5,0 – 12,0 раз [14] .

Увеличение населения и улучшение уровня жизни вместе с введением новых производственных участков увеличили потребность в воде, что увеличило нагрузку на систему водоочистительных сооружений. Ежедневная мощность водоочистительных сооружений, используемых в республике, составляет 1288 тыс. м 3 , мощность оборотных водных систем – 1628 тыс. м 3 [14] .

В 483 селах 26 районов страны действуют локальные очистные сооружения [15] .

Охрана земель

На 3 741 тыс. га территории республики происходит процесс разного рода опустынивания. Основной причиной этого является водная эрозия (34,3%), ирригационная эрозия (3,2%), ветряная эрозия (4,3%). На Кура-Араксинской низменности, Абшеронском полуострове и на терртории Нахчыванской АР, обладающими аридным и полуаридным климатом, и где больше всего развито сельское хозяйство этот процесс в последние десятилетия ускорился. В результате земли, подвергшиеся опустыниванию, в последние 30 лет достигли размера от 36% до 43,3% (3 741 тыс. га). 1520,6 тыс. га (17,6%) из них подверглись слабой, 881,3 тыс. га (10,2%) – средней и 1339,2 тыс. га (15,5%) сильной эрозии. На начало 2002 года 665 тыс. га оросительных земель подверглись засолению, 480 тыс. га превратились в солончаки. Уничтожение растительности по причине недостатка энергии, интенсивная пастьба, несоответствие ирригационных систем необходимым требованиям, земледелие без соблюдения правил, несоблюдение правил агротехники и другие причины ускоряют процесс опустынивания. В деградации земель самое острое положение наблюдается на Абшеронском полуострове. В результате нефтедобычи за период более ста лет без учета экологических факторов значительная часть земельных участков загрязнена нефтью.

Происходит загрязнение земель тяжелыми металлами. Их количество по номеру Кларка по свинцу в 8, по кадмию – 3, по никелю – в 2, по цинку – в 50–60, по меди – в 10 раз больше. Причиной загрязнения земель тяжёлыми металлами является эксплуатация залежей полезных ископаемых. В республике имеется более 30 тыс. га загрязнённых земельных участков, из них 7–8 тысяч га загрязнены нефтью.

В загрязнении земель также серьезную роль играют твердые промышленные и бытовые отходы. Они образуются в том числе благодаря деятельности Гянджинского глиноземного завода, Дашкесанского рудообогатительного комбината, Сумгайытского трубопрокатного завода, а также ряда промышленных предприятий строительных материалов.

ГНКАР производится расчистка и восстановление загрязнённых нефтью и нефтепродуктами земель. За период с 2006 по 2021 год очищено 2 436 гектар [16] .

Охрана растительного покрова

Лесные массивы занимают 11,8% территории страны. В охране растительного покрова основное место занимает охрана лесов. С целью охраны и защиты лесов, их восстановления и развития производятся поставки семян, выращивание посевных материалов, создание новых лесных массивов, восстановление, охрана и защита лесов, борьба с лесными пожарами и рациональное использование лесной продукции [17] .

В соответствии с Национальной Программой восстановления и увеличения лесов в 2003– 2008 годы на площади 69 700 гектар запланированы меры по восстановлению лесов (посадка новых лесов – 44 700 га, меры помощи на естественное восстановление – 25 000 га ). 14 300 га из них предусмотрены на территориях, не входящих в лесной фонд (у автомобильных и железных дорог, в долине рек Кура и Аракс, на берегах водоемов и Каспийского моря).

Согласно Национальной Программе в 2003 году на участке 8 721 га, в 2004 году на участке в 9 126 га проведены посевные работы и меры помощи естественному восстановлению. В 2005 году на участке в 1 676 га произведена работа по посадке новых лесов. На территориях, подвергшихся опустыниванию размером 584 га посажены деревья и зеленые массивы. В 2003 году выращено 32 млн. посевных материалов, в 2004 г.- 40 млн.

Состояние лесов Азербайджана требует проведения более рациональных, эффективных и целенаправленных мер охраны. В период СССР в результате вырубок в лесах в год заготавливалось 300 – 350 тыс. м 3 древесины (в том числе 60 – 70 тыс. м 3 для работ).

Численность площади равнинных лесов и их низкая уплотненность не дает возможность проведения вырубок леса в большом объеме. 80% горных лесов находится на горных склонах с наклонностью более 30° и на этих участках есть опасность эрозии. Заготовка древесины здесь послужила причиной разрежения лесов. В результате экономических проблем переходного периода, военной агрессии со стороны Армянской Республики площадь лесов сократилась, санитарное и фитосанитарное состояние их ухудшилось.

В районах Азербайджана продолжаются незаконные вырубки лесов на территории лесничеств [18] . Борьбой с вырубками занимаются департамент развития лесного хозяйства, департамент биоразнообразия и охраняемых природных ресурсов Министерства экологии и природных ресурсов Азербайджана.

ГНКАР за период деятельности посажено 1 млн. деревьев [16] .
В 2021 году Министерством экологии и природных ресурсов посажено 2 млн. деревьев [19] .

Охрана животного мира

В республике исчезли тигр, лев, возникла опасность исчезновения потомства леопарда, джейрана, косули, лани, муфлона, турача. В результате организации государственных заповедников, усовершенствования правил охоты, охранных мер увеличилось количество некоторых животных. В Ширванском заповеднике и Ширванском Национальном Парке существует стадо джейранов, в Загатальском и Гёйгёльском государственном заповедниках – кавказской благородной лани и горных козлов.

Запрещена охота на волка [20] . С 2010 года осуществляется проект «Охрана, реинтродукция и возрождение исторических ареалов джейранов на территории Азербайджана» [21] . В рамках этого проекта 19 октября 2022 года на территории Джебраильского района в дикую природу выпущено 18 джейранов [22] .

Запрещена ловля осетровых. В рамках охраны и увеличения популяции рыб реализуется проект по увеличению их естественной популяции. С этой целью выращиваются и выпускаются в водохранилища мальки рыб. В рамках проекта «Богатые бассейны» за период с мая 2020 года по октябрь 2021 года было выпущено 3 млн. мальков рыб различных видов [23] . В 2021 году в Куру выпущено более 550 000 мальков осетровых [24] .

С началом сезона нереста рыб объявляется мораторий на вылов рыбы. Период длится с 1 мая по 1 сентября [25] .

Принят перечень запрещённых средств для вылова рыбы.

Особо охраняемые природные территории и объекты

Основная статья: Особо охраняемые природные территории Азербайджана

С целью сохранения природного наследия страны на ее территории действуют на январь 2022 года 10 национальных парков, 10 природных заповедников и 24 природных заказника [26] [27] [28] .

В 90-е годы XX века Сарсангское водохранилище сыграло важную роль в экономике республики, орошая фактически 78 000 га земли [29] .

Экологическая политика страны

Экологическая политика необходима для реабилитации окружающей среды и обеспечения безопасности окружающей среды. Для достижения положительных результатов в сфере оздоровления экологического положения был принят ряд законов об Охране окружающей среды, Экологической безопасности, Радиационной безопасности населения, Производственных и бытовых отходах, Мире животных, Гидрометеорологической деятельности, специально охраняемых территориях природы, охране атмосферного воздуха, охране природы и природопользовании, водоснабжении и сточных водах [30] .

Предоставление услуг Министерства экологии и природных ресурсов в электронном виде имеет важное значение с точки зрения эффективности межведомственного согласования [31] .

Быстрое развитие всех секторов экономики привело к усилению негативного воздействия человеческой деятельности на окружающую среду и экстремальной эксплуатации природных ресурсов. Правительство планирует очистить загрязненные территории в стране; увеличение площади, покрытой лесами; сохранение биоразнообразия; защита морской среды Каспийского моря; уменьшение негативных последствий изменения климата, модернизация систем гидрометеорологического наблюдения и сети мониторинга; повышение уровня экологической осведомленности населения [32] .

2010 год был объявлен Годом экологии указом президента Азербайджана [33] . В течение года проводились мероприятия в рамках соответствующих государственных программ, создавались электронные ресурсы по различным областям. Азербайджан был присоединен к различным международным конвенциям по охране окружающей среды [34] . Основными международными сотрудниками Азербайджана в области охраны окружающей среды являются ГЭФ, Всемирный банк, ПРООН, ЕС, Германия, Япония, США, Великобритания, Швейцария и Турция [35] .

В ноябре 2012 года в столице в выставочном комплексе Baku Expo Center прошла третья международная выставка в области охраны окружающей среды «Каспий: технологии для окружающей среды» — CTE-2012. В СТE-2012 принимали участие 60 компаний из Азербайджана, Бельгии, Германии, Израиля, Турции, Франции и других стран [36] .

В 2016 году в Азербайджане побывали члены Миссии по исследованию фактов Парламентской ассамблеи Совета Европы (ПАСЕ). В ходе визита была принята Резолюция Парламентской ассамблеи Совета Европы (ПАСЕ) № 2085 об использовании воды жителями приграничных районов Азербайджана [37] .

В ноябре 2017 года в выставочном комплексе Baku Expo Center была проведена VIII Международная выставка в области охраны окружающей среды Caspian Ecology. В мероприятии принимали участие 53 компании и государственные структуры из 7 стран мира [38] .

Соответствующие меры были приняты в рамках «Национальной стратегии по защите и устойчивому использованию биоразнообразия в Азербайджанской Республике на 2017 – 2020 годы». Указом Президента от 26 сентября 2018 года был создан Национальный парк Гызылагач и создан первый биосферный заповедник в Загатала-Балаканском регионе [39] .

Согласно статистическим данным 2018 года, площадь, покрытая лесом, составляет 12 % территории страны. В 2002—2018 годах в стране было проведено 152 400 га лесонасаждений, посажено 96 445 миллионов деревьев [40] .

Используются новые технологии в области гидрометеорологии. Количество автоматизированных метеорологических станций достигло 68 [41] .

В 2014 – 2018 годах был принят ряд новых законов, направленных на улучшение законодательства в Азербайджане и приведение действующих нормативных правовых актов в соответствие с положениями международных договоров, в том числе законодательства ЕС, и внесение поправок в существующие законы. Законодательство в основном охватывало такие области, как атмосферный воздух, водные ресурсы, бытовые и промышленные отходы, водные биоресурсы, сохранение биоразнообразия [41] .

В 2018 году с целью экологической реабилитации нефтяных и нефтезагрязненных территорий, был реализован ряд государственных проектов, таких, как «Улучшение экологического состояния загрязненных сточных вод бывшего завода Йодбром в Сураханском районе и восстановление ландшафта»; “Восстановление экологического состояния прудов Чухурдера и восстановление ландшафта на территории международного аэропорта Гейдара Алиева; «Инвентаризация и оценка загрязненных почв на Апшеронском полуострове» и другие [42] .

В 2011 – 2018 годах был принят ряд законов по совершенствованию природоохранного законодательства, утверждены нормативные правовые акты, в том числе законодательство о рыболовстве и развитии аквакультуры. В 2018 году вступил в силу Закон об оценке воздействия на окружающую среду, и был принят Закон об улучшении процесса экологической экспертизы [43] .

Государственные экологические программы

• «Национальная стратегия по защите и устойчивому использованию биоразнообразия в Азербайджанской Республике на 2017 – 2020 годы»; [44]
• Концепция развития «Азербайджан 2020: взгляд в будущее»; [45]
• План действий на 2016—2018 годы на территориях, охваченных Министерством экологии и природных ресурсов Азербайджанской Республики приказом Министерства экологии и природных ресурсов Азербайджанской Республики от 16 декабря 2016 года № 858 в рамках концепции развития «Азербайджан 2020: взгляд в будущее» План “был утвержден; [46]
• «Программа действий по исследованию и снижению риска появления радона в Азербайджанской Республике на 2014—2018 годы»; [47]
• «Национальная программа социально-экономического и социально-экономического развития в Азербайджанской Республике (2003 – 2010 годы)»; [48]
• «Национальная программа по воспроизводству и улучшению лесов в Азербайджанской Республике»; [49]
• «Государственная программа по эффективному использованию летних пастбищ и лугов в Азербайджанской Республике и предотвращению опустынивания (2004 – 2010 годы)»; [50]
• «Национальная программа развития гидрометеорологии в Азербайджанской Республике (2004 – 2010 годы)», Национальная стратегия и план действий по сохранению и непрерывному использованию биоразнообразия в Азербайджанской Республике (2006 – 2009 годы); [51]
• «Комплексный план действий по улучшению экологической ситуации в Азербайджанской Республике на 2006 – 2010 годы»; [52]
• Государственная программа эффективного использования и освоения месторождений природного камня на Апшеронском полуострове (2003 – 2006); [53]

ОАО «Темиз шехер»

В марте 2009 года приступило к своей деятельности ОАО «Темиз шехер», созданное на основании распоряжения «О совершенствовании управления бытовыми отходами в городе Баку», подписанного президентом АР Ильхамом Алиевым. Основные задачи компании — осуществление ряда важных проектов в сфере создания правильной системы управления твердыми бытовыми отходами, производство новых продуктов из бытовых отходов в результате вторичной переработки, получение электрической энергии от процесса сжигания на заводе бытовых отходов, решение существующих экологических проблем. Создание произведений искусства из бытовых отходов также является одной из задач программы. Равным образом, ОАО «Темиз шехер» проводит в жизнь социальные и культурные проекты, призывая население правильно обращаться с твердыми бытовыми отходами и вносить свой вклад в защиту окружающей среды [54] .

Балаханский завод по сжиганию твердых бытовых отходов

Действует Балаханский завод по сжиганию твердых бытовых отходов. Решение о строительстве завода было принято в соответствии с Планом комплексных мероприятий по улучшению экологической ситуации в Азербайджанской Республике на 2006—2010 годы, утвержденным Распоряжением Президента Азербайджанской Республики от 28 сентября 2006 года. Мощность завода составляет 500 тысяч тонн в год. Ежегодно завод производит 231,5 млн. кВт/ч электроэнергии [55] . Завод является одним из крупнейшим предприятий по переработке отходов в странах Восточной Европы и СНГ. Он относится к четвертому поколению заводов по утилизации отходов и соответствует местным и европейским стандартам защиты окружающей среды [56] .

Вокруг завода посажено 14 000 деревьев для создания защитной полосы [57] .

Проект по реабилитации озер Абшерона

В рамках Госпрограммы по улучшению экологической ситуации были даны указания по реабилитации 9 озер Апшеронского полуострова (Бёюк-Шор, Зых, Ходжасан, Гырмызы, Пута, Гу, Бинагади, Забрат, Бюльбюля). Проект был начат с озера Бёюк-Шор. Реабилитация озера и его побережья была необходима в связи с проведением Европейских Игр «Баку-2015». Непосредственная близость к Олимпийскому стадиону, где проводилось мероприятие, и тот факт, что он является самым большим озером Апшеронского полуострова стали основными критериями в выборе данного озера для проведения первых очистительных работ. Первый этап двухэтапной комплексной реабилитации был завершен в мае 2015 года. В результате, озеро было разделено на две части дамбой высотой в 1570 м. В одной из частей была возведена дамба протяженностью 1850 м для предотвращения загрязнения нефтяными отходами от древних нефтезалежей Балаханы. Уровень загрязнения озера значительно снизился, сократился объем канализационных вод, стекающихся в озеро. На сегодняшний день выполняется очистка дна озера от отходов, образовавшихся в течение многих лет. В дальнейшем предусмотрена полная ликвидация очагов загрязнения озера и превращения территории в места отдыха [58] .

Международное сотрудничество

В 2015 году, на 21-й Конференции сторон Рамочной конвенции ООН об изменении климата в городе Париж был подписан Парижский договор о глобальном изменении климата на период после 2020 года. Парижское соглашение направлено на усиление глобального реагирования на угрозу изменения климата в контексте усилий по достижению устойчивого развития посредством расширения осуществления Конвенции [59] .

Министерство экологии и природных ресурсов сотрудничает с такими организациями, как ООН (Программа ООН по окружающей среде), НАТО, Глобальный экологический фонд, Европейская организация экономического сотрудничества и развития, Организация экономического сотрудничества, Всемирный банк, Азиатский банк, Всемирный фонд дикой природы, Организация промышленного развития (UNİDO), Продовольственная и сельскохозяйственная организация (FAO), Всемирная организация здравоохранения (ВОЗ), Всемирный фонд природы (WWF) и другие [60] .

На сегодняшний день Азербайджанская Республика присоединилась к 21 конвенции и подписала соответствующие протоколы [61] .

См. также

• Флора Азербайджана
• Фауна Азербайджана
• Заповедники Азербайджана
• Список птиц, занесённых в Красную книгу Азербайджана
• Список млекопитающих, занесённых в Красную книгу Азербайджана
• Министерство экологии и природных ресурсов Азербайджана

Примечания

1. ↑ 1,01,1Биоразнообразие Азербайджана(неопр.) . Экология Азербайджана. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 10 июня 2017 года.
2. ↑Биоразнообразие Азербайджана(неопр.)(недоступная ссылка). www.azerbaijan.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 16 ноября 2017 года.
3. ↑ASPA(неопр.)(недоступная ссылка). http://www.aspa.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 4 марта 2016 года.
4. ↑Azərbaycan :: Baş səhifə(неопр.) . www.azerbaijans.com. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
5. ↑Много ли пыли в воздухе в Азербайджане из-за ветра?(рус.) . Day.Az (5 апреля 2022). Дата обращения: 13 апреля 2022.
6. ↑Гобустан накрыла пыльная буря – ВИДЕО – ФОТО(рус.) . Day.Az (4 апреля 2022). Дата обращения: 13 апреля 2022.
7. ↑Глобальные изменения климата: причины, действия и возможные. Последствия для стран-участниц чэс(неопр.) . Дата обращения: 30 декабря 2021.Архивировано 30 декабря 2021 года.
8. ↑IFC будет работать с правительством Азербайджана над развитием устойчивого финансового сектора – региональный менеджер(рус.) . Day.Az (19 апреля 2022). Дата обращения: 28 апреля 2022.
9. ↑Огтай Мамедов. Обрубить все “хвосты”. На бывшей свалке построены два завода по переработке бытовых отходов, «Российская газета» (31 марта 2015). Архивировано 30 декабря 2021 года.Дата обращения 30 декабря 2021.
10. ↑И мусор превращается. Как бытовые отходы могут приносить немалый доход, Sputnik Азербайджан (16 февраля 2020). Архивировано 30 декабря 2021 года.Дата обращения 30 декабря 2021.
11. ↑ 11,011,1Житель Нефтчалы: Земля из-за выбросов завода Azər-Yod вымерла-ВИДЕО(рус.) . Vesti.az. Дата обращения: 21 апреля 2022.
12. ↑В Минэкологии Азербайджана поступила жалоба на “Azər-Yod”(рус.) . Day.Az (23 декабря 2010). Дата обращения: 21 апреля 2022.
13. ↑Жители Нефтечалинского района жалуются на загрязнение окружающей среды заводом «АзерЙод»(азерб.). Дата обращения: 21 апреля 2022.
14. ↑ 14,014,114,214,3Экология(неопр.) . AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu. Дата обращения: 30 декабря 2021.Архивировано 30 декабря 2021 года.
15. ↑Пригодна ли для питья вода в Азербайджане? – отвечает минздрав(рус.) . Day.Az (16 февраля 2022). Дата обращения: 23 февраля 2022.Архивировано 23 февраля 2022 года.
16. ↑ 16,016,1SOCAR расчистила около 2,5 тыс. га нефтезагрязненных территорий(рус.) . Day.Az (17 декабря 2021). Дата обращения: 20 декабря 2021.Архивировано 20 декабря 2021 года.
17. ↑Д. Ализаде. В Азербайджане ведутся работы по сохранению и увеличению лесов, Эхо (18 мая 2011). Архивировано 30 декабря 2021 года.Дата обращения 30 декабря 2021.
18. ↑Незаконная вырубка леса в Ярдымлинском районе Азербайджана – ФОТОФАКТ(рус.) . Vesti.az. Дата обращения: 21 апреля 2022.
19. ↑Сколько деревьев посажено в Азербайджане в 2021 году? – Отвечает министерство(рус.) . Day.Az (29 декабря 2021). Дата обращения: 31 декабря 2021.Архивировано 31 декабря 2021 года.
20. ↑Охота на волков в Азербайджане запрещена(рус.) . Day.Az (4 марта 2022). Дата обращения: 10 марта 2022.
21. ↑Потрясающие пейзажи Ширванского национального парка – ФОТО(рус.) . Day.Az (23 января 2022). Дата обращения: 2 декабря 2022.
22. ↑Ильхам Алиев и первая леди Мехрибан Алиева совершили поездку в Джебраильский и Губадлинский районы » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики(рус.) . president.az. Дата обращения: 2 декабря 2022.
23. ↑В рамках проекта «Богатые бассейны» в Куру выпущены мальки осетровых – ФОТО(рус.) . Day.Az (15 октября 2021). Дата обращения: 17 октября 2021.Архивировано 17 октября 2021 года.
24. ↑В Азербайджане запрещена ловля осетровых(рус.) . Day.Az (4 марта 2022). Дата обращения: 10 марта 2022.
25. ↑В Азербайджане вступает в силу мораторий на вылов рыбы(рус.) . Day.Az (28 апреля 2022). Дата обращения: 3 мая 2022.
26. ↑Заповедники, парки, заказники(неопр.) . Экология Азербайджана. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 10 июня 2017 года.
27. ↑Заповедники Азербайджана(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
28. ↑Что уникального в национальных парках Азербайджана? – Интервью – ВИДЕО(рус.) . Day.Az (11 января 2022). Дата обращения: 17 января 2022.Архивировано 18 января 2022 года.
29. ↑Сарсангское водохранилище(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
30. ↑ЗАКОНЫ, КОДЕКСЫ, УКАЗЫ, РАСПОРЯЖЕНИЯ(неопр.) . Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 29 марта 2018 года.
31. ↑AZƏRBAYCAN EKOLOGİYASI(неопр.) . eco.preslib.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
32. ↑Azerbaijan – Экология и Охрана Окружающей Среды(неопр.)(недоступная ссылка). www.azerbaijan.az. Архивировано 4 февраля 2012 года.
33. ↑Экология сегодня – это наше завтра(неопр.)(недоступная ссылка). http://www.btime.az (18 мая 2012). Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 8 декабря 2017 года.
34. ↑Экологическая политика(неопр.)(недоступная ссылка). http://azerbaijan.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 23 марта 2018 года.
35. ↑Меры по улучшению экологической политики(неопр.) . OECD. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 23 апреля 2018 года.
36. ↑Экологическая политика Азербайджана успешно реализуется(неопр.)(недоступная ссылка). http://echo.az (22 ноября 2012). Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 8 декабря 2017 года.
37. ↑Проведена конференция на тему «Резолюция ПАСЕ №2085: от практики к теории» — ассоциация содействия развитию гражданского общества(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.
38. ↑VIII Международная выставка в области охраны окружающей среды(неопр.) . http://www.br.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 8 декабря 2017 года.
39. ↑Национальный парк Гызылагач(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
40. ↑Лесная площадь в Азербайджане составляет около 12% – Минэкологии(неопр.) . Интерфакс (3 апреля 2018). Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
41. ↑ 41,041,1Экология Азербайджана(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 27 августа 2018 года.
42. ↑Проекты в области экологии(неопр.)(недоступная ссылка). azerbaijan.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 марта 2018 года.
43. ↑1175-VQ – Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında(неопр.) . www.e-qanun.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
44. ↑Государственные проекты в экологической сфере(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
45. ↑Концепция развития «Азербайджан 2020: взгляд в будущее»(неопр.)(недоступная ссылка). Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 19 февраля 2018 года.
46. ↑Dövlət proqramları | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi(азерб.). eco.gov.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
47. ↑WWW.SCIENCE.GOV.AZ(англ.). http://science.gov.az/.+Дата обращения: 23 июня 2019.(недоступная ссылка)
48. ↑Azərbaycan Respublikasında ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial—iqtisadi inkişafa dair Milli Proqram | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi(азерб.). eco.gov.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
49. ↑«Национальная программа по воспроизводству и улучшению лесов в Азербайджанской Республике»(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 12 октября 2019 года.
50. ↑«Государственная программа по эффективному использованию летних пастбищ и лугов в Азербайджанской Республике и предотвращению опустынивания (2004-2010 годы)»(неопр.) . Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
51. ↑1368 – Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyinin qorunması və davamlı istifadəsinə dair Milli Strategiya və Fəaliyyət Planının təsdiq edilməsi haqqında(неопр.) . www.e-qanun.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 27 декабря 2017 года.
52. ↑1697 – “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı”nın təsdiq edilməsi haqqında(неопр.) . www.e-qanun.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
53. ↑Апшеронский полуостров(неопр.) .
54. ↑Об ОАО «Темиз шехер»(неопр.) . http://tamizshahar.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 6 июня 2017 года.
55. ↑Сколько электроэнергии вырабатывается за счет сжигания твердых бытовых отходов?(рус.) . Day.Az (13 января 2022). Дата обращения: 23 января 2022.Архивировано 23 января 2022 года.
56. ↑Балаханский завод по сжиганию бытовых отходов(неопр.) . http://tamizshahar.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 6 июня 2017 года.
57. ↑Срок эксплуатации Балаханского мусорного полигона продлен – ФОТО(рус.) . Day.Az (13 января 2022). Дата обращения: 23 января 2022.Архивировано 23 января 2022 года.
58. ↑Реабилитация озер Апшерона(неопр.) . http://tamizshahar.az. Дата обращения: 7 декабря 2017.Архивировано 6 июня 2017 года.
59. ↑175 стран подписали Парижское соглашение по климату(рус.) . ТАСС. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
60. ↑Bilaterial agreements | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi(англ.). eco.gov.az. Дата обращения: 23 июня 2019.Архивировано 23 июня 2019 года.
61. ↑Сотрудничество Министерства экологии АР со всемирными организациями(неопр.) .

Ссылки

• Официальный сайт Министерства экологии и природных ресурсов АзербайджанаАрхивная копия от 10 декабря 2017 на Wayback Machine

• Руниверсалис:Cite web (не указан язык)
• Руниверсалис:Статьи с нерабочими ссылками
• Руниверсалис:Статьи, скопированные из русской Википедии
• Руниверсалис:Статьи из стартового пула

Azerbaycan Ekologiyasi – Wikipedia

Azərbaycan ekologiyası — Azərbaycan Respublikası ərazisindəki ekoloji vəziyyət. İqtisadiyyatın inkişafı, demoqrafik artımı, əhalinin gəlir səviyyəsinin yüksəlməsi hesabına istehlakın artması, iqlim dəyişmələri və digər səbəblər ətraf mühitə mənfi təsirin artması ilə nəticələnmişdir. Su hövzələrinin tullantı suları ilə çirkləndirilməsi, atmosfer havasına zərərli qazların atılması, biomüxtəlifliyin azalması, torpaqların eroziyaya uğraması və şoranlaşması, tullantıların idarə olunması sahəsindəki çatışmazlıqlar mövcud ekoloji problemlər sırasında hesab olunur.

Mündəricat

• 1 Ekoloji problem
• 2 Ekoloji siyasət
• 3 Ekoloji vəziyyət
  • 3.1 Ekoloji təhlükəsizlik

  Ekoloji problem

  Azərbaycanın nəzarətsiz qalmış ərazilərində meşə zolaqlarının qırılması və yandırılması, Araz çayı və qollarının çirkləndirilməsi, flora və fauna növlərinin məhv edilməsi, mineral-xammal ehtiyatlarının qanunsuz mənimsənilməsini halları baş verir. Azərbaycan Respublikasının 1,7 milyon hektar ərazisinə ziyan dəymişdir ki, 460 növdən çox yabanı ağac və kol bitkiləri bitir. Bunlardan 70-i endemik növ olub, dünyanın heç bir yerində təbii halda bitmir. Qaracöhrə, ayıfındığı, Araz palıdı, yalanqoz, şərq çinarı, adi nar, meşə üzümü, pirkal, şümşəd, eldar şamı, adi xurma, söyüdyarpaq armud və s. növ ağaclar ərazidən məhv olaraq dünya florasının xəzinəsindən silinmək üzrədir.

  Eyni zamanda, bu ərazilərdə “Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı”na daxil edilmiş məməlilərin 4, quşların 8, balıqların 1, amfibiya və reptililərin 3, həşəratların 8, bitkilərin isə 27 növü qorunurdu ki, 1990-cı illərdən etibarən praktiki cəhətdən əraziyə nəzarət imkanı olmadığından sözügedən fauna və floranın hazırki vəziyyəti barədə məlumat yoxdur.

  Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin 70 388,6 hektarı -Bəsitçay və Qaragöl dövlət təbiət qoruqları, Arazboyu, Laçın, Qubadlı və Daşaltı dövlət təbiət yasaqlıqlarının ərazilərində olan qiymətli ağac və digər nadir biomüxtəliflik nümunələri bu gün də təhlükədə olmaqdadır.

  261 min hektar meşə, o cümlədən 13 197,5 hektar qiymətli meşə sahələri, 215 ədəd təbiət abidəsi, 5 ədəd geoloji-paleontoloji obyekt, hündürlüyü 45 metr, diametri 6-8 metrədək, yaşı 120 ildən 2000 ilədək olan pasportlaşdırılmış 145 Şərq çinarı və digər təbiət abidələrinin əksəriyyəti məhv olunmuşdur.

  Kəlbəcər rayonunda “Qırmızı kitab”a daxil edilmiş 968 hektar ərazini əhatə edən ayıfındığı ağacları da kütləvi şəkildə qırılaraq ixrac olunur. Rayon ərazisində 4 mindən artıq müxtəlif növ bitki vardır ki, bunlardan 200-ə qədəri dərman bitkiləri olmaqla, onlar da kütləvi şəkildə xaricə idxal olunur. Bu isə bitkilərin həmin ərazilərdə kökünün kəsilməsinə səbəb olur.

  Şuşa şəhərindən cənubda, dəniz səviyyəsindən 1365 m hündürlükdə yerləşən, Titon yaşlı əhəng daşlarından ibarət uzunluğu 114 metr olan “Xan Mağarası” əvvəllər mühafizə olunurdu. Həmin abidələr 1990-illərdən başlayaraq digər məqsədlər üçün istifadə olunur.

  İqlim dəyişmələri ilə mübarizə üzrə qlobal səylərə töhfə vermək üçün Azərbaycan 1990-cı baza ili ilə müqayisədə 2030-cu ilədək istilik effekti yaradan qazların emissiyalarının səviyyəsində 35% azalmanı hədəf kimi götürmüşdür.

  Azərbaycanın ərazilərində ekoloji əhəmiyyətə malik bir çox göllər böyük antropogen təsirə məruz qalır. Bu ərazilərdə irili-xırdalı 7 relikt göl: Kəlbəcər və Laçın rayonlarının yaylaqlarında Böyük Alagöl, Kiçik Alagöl, Zalxagöl, Qaragöl, Canlıgöl, İşıqlı Qaragöl və Ağdərə rayon ərazisində (Tərtərin qolu olan Torağaçayda) Qaragöl kimi şirin su ehtiyatları bu gün çirkləndirilmiş və qurudulmuşdur.

  Dağlıq Qarabağ ərazisində yerləşən Sərsəng su anbarından təzyiq vasitəsi kimi də istifadə edilir. 560 milyon m³ tutumu olan bu su anbarının suyu qış vaxtı ərazinin mövsümü ehtiyacları nəzərə alınmadan əhalisi azərbaycanlılardan ibarət olan kəndlərə və yaşayış məntəqələrinə buraxılır və nəticədə isti yay mövsümündə bu ərazidə kəskin su qıtlığı yaranır. Yaşayış məntəqələri, kənd təsərrüffati sahələri və kommunikasiya xətləri qışda su altında qalır. Yayda isə insanlar su qıtlığına məruz qalır və səhralaşma nəticəsində torpağın degradasiyası müşahidə olunur.

  Sərsəng su anbarı respublikanın iqtisadiyyatında mühüm rol oynamış, əvvəl real olaraq 78 min hektar əkin sahəsinin suvarılmasına xidmət etmişdir.

  1993-cü ildən 2018-ci ilə qədər Sərsəng su anbarından istifadənin mümkünsüzlüyü ölkənin iqtisadiyyatına, xüsusilə kənd təsərrüfatına ciddi zərərin vurulmasına səbəb olmuşdur. Onun texniki qurğularına xidmət göstərilmir və su rejiminə riayət olunmur. Su anbarı qəza vəziyyətində olduğundan, ondan aşağıda, dağətəyi və aran hissədə yerləşən ərazilərdəki 400 min əhali təhlükə altında yaşamaqdadır.

  Məhz bütün bunları nəzərə alaraq, -ci ildə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının fakt araşdırıcı missiyası ölkəmizdə olmuş və Avropa Şurası Parlament Assambleyası tərəfindən Azərbaycanın sərhədyanı rayonlarının sakinlərinin sudan istifadə etmələri ilə bağlı 2085 (2016) nömrəli qətnamə qəbul edilmişdir. Qətnamədə vacib humanitar problemi nəzərə alaraq, müstəqil mühəndis və hidroloqlar tərəfindən yerində təhqiqat aparılmasının təmin edilməsi tələb edilmişdir.

  Ölkəndə ən zəngin faydalı qazıntı yataqları , 155 müxtəlif növ faydalı qazıntı yataqları, o cümlədən: 5 qızıl, 6 civə, 2 mis, 1 qurğuşun və sink, 19 üzlük daşı, 10 mişar daşı, 4 sement xammalı, 13 müxtəlif növ tikinti daşları, 1 soda istehsalı üçün xammal, 21 pemza və vulkan külü, 10 gil, 9 qum-çınqıl, 5 tikinti qumu, 9 gips, anhidrid və gəc, 1 perlit, 1 obsidian, 3 vermikulit, 14 əlvan və bəzək daşları (əqiq, yəşəm, oniks, cad, pefritoid və s.), 11 şirin yeraltı su və 10 mineral su yataqları yerləşir ki, bu da respublikanın iqtisadi potensialında mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Ərazilərdən keçən təbii su mənbələri də hal-hazırda həddindən artıq çirklənməyə məruz qalır.

  Araz və Kür çaylarının qolları olan uyğun olaraq Oxçuçay və Ağstafaçayın ən ağır formada çirkləndirilməsi nəticəsində sözügedən çaylarda canlı aləmin yaşayışı üçün böyük təhlükə yaratmışdır.

  Qeyd olunanlarla yanaşı nüvə və radioaktiv materialların, habelə nüvə yanacağı tullantılarının qaçaqmalçılığında xüsusi rol oynaması faktlarının artması barədə məlumatlar praktiki olaraq Azərbaycanın nəzarətsiz qalmış ərazilərində radioaktiv tullantıların basdırılması dəqiq olduğuna əsas verir.

  Belə ki, 1989-cu ilin dekabr ayında baş vermiş zəlzələdən sonra fəaliyyəti dayandırılan Metsamor AES-in işləmədiyi 1995-ci ilin oktyabr tarixinə qədər 6 il ərzində bu müəssisədəki və digər müəssisələrdəki nüvə materiallarının təhlükəsizliyinə ciddi beynəlxalq nəzarətin olmamasını nəzərə alınaraq həmin dövrdə nüvə materiallarının nəzarətdən çıxaraq yayılması imkanlarının nə dərəcədə böyük olduğunu göstərir.

  Təmas xəttində yerləşən Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Tərtər və Xocavənd rayonlarına od vurularaq yandırılmış, on min hektarlarla əraziləri əhatə etməklə, eyni zamanda, digər ərazilərə də yayılaraq ətraf mühitə və canlı təbiətə çox ciddi ziyan vurmuşdur. 2006-cı ildən başlayaraq mütəmadi olaraq törədilən yanğınlar nəticəsində 110 min hektardan çox münbit torpaqlar məhv olmuşdur. Planlaşdırılan hədəflərə nail olmaq məqsədilə qısamüddətli və uzunmüddətli iqtisadi, ekoloji və sosial nəticələr və ehtimal edilən fəsadlar nəzərə alınmaqla qərarların qəbul edilməsi və bu prosesdə alternativ variantların nəzərə alınması, ətraf mühitin hər hansı komponentinin bərpa olunmayan dərəcədə pozulmasına səbəb ola biləcək fəaliyyətin qarşısının alınması, aztullantılı texnologiyaların tətbiq edilməsi, beynəlxalq təşkilatlar və inkişaf etmiş ölkələrlə əlaqələrin genişləndirilməsi, əhali arasında ekoloji təbliğatın və maarifləndirmənin gücləndirilməsi və s. prinsiplər qəbul edilmişdir. [1]

  Dövlət Neft Şirkəti tərəfinnən fəaliyyət zamani 1 mln. ağac əkilib. [2]

  Ekoloji siyasət

  İqtisadiyyatın bütün sahələrinin sürətli inkişafı insan fəaliyyətinin ətraf mühitə mənfi təsirinin artması və təbii sərvətlərin həddindən artıq istismarı ilə nəticələnmişdir. Ekoloji tarazlığın qorunub saxlanması, təbii ehtiyatlardan rasional istifadə, su, torpaq və atmosfer havasının çirklənmədən mühafizə edilməsi ümumbəşəri problemə çevrilmişdir. Bu məqsədlə ölkədə çirklənmiş ərazilərin bərpası, meşə ilə örtülü ərazilərin miqyasının artırılması, biomüxtəlifliyin mühafizəsi, aid ərazilərdə torpaqların münbitləşdirilərək yaşıllaşdırılması, Xəzər dənizinin dəniz ətraf mühitinin qorunması, iqlim dəyişikliklərinin mənfi təsirlərinin azaldılması, hidrometeoroloji müşahidə sistemlərinin və monitorinq şəbəkəsinin modernləşdirilməsi, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, beynəlxalq əməkdaşlıq, əhalinin ekoloji şüur səviyyəsinin artırılması fəaliyyət istiqamətlərindən olmuşdur.

  2018-ci ildə neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş ərazilərin ekoloji bərpası məqsədilə “Suraxanı rayonunda keçmiş Yod-brom zavodunun lay suları ilə çirklənmiş ərazisinin ekoloji vəziyyətinin sağlamlaşdırılması və landşaftın bərpası”, Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanının ərazisində “Çuxurdərə gölməçələrinin ekoloji vəziyyətinin sağlamlaşdırılması və landşaftın bərpası”, “Abşeron yarımadasında çirklənmiş torpaqların inventarlaşdırılması və qiymətləndirilməsi” və s. layihələr həyata keçirilir.

  Bununla yanaşı tullantıların, o cümlədən plastik tullantıların idarə olunması istiqamətində müvafiq tədbirlər həyata keçirilir, tullantıların təkrar emalının təşkili üçün təşviqat işləri aparılır.

  Meşə ilə örtülü ərazilərin miqyasının artırılması istiqamətində aparılmış meşəsalma və meşəbərpa tədbirləri nəticəsində meşə ilə örtülü ərazilərin sahəsi 2018-ci ilin siyahısına əsasən ölkə ərazisinin 12 faizini təşkil edir. 2002-2018 illərdə ölkədə 152,4 min ha meşəsalma və meşəbərpa tədbirləri aparılmış, 96,445 milyon ağac əkilmişdir.

  Qeyri-meşə fondu torpaqlarında yaşıllaşdırma tədbirləri çərçivəsində arid ərazilərlə səciyyələnən ərazilərdə ümumilikdə 4438 hektar ərazidə 5 386 min ağac əkilmişdir. Yaşıllaşdırma layihələrinin davamlılığının təmin edilməsi üşün ərazilər damcılı suvarma sistemləri ilə təmin olunmuşdur. Suvarmada alternativ su mənbələrindən – duzsuzlaşdırılmış dəniz suyundan, həmçinin tullantı sularından təkrar istifadə olunur. Bundan başqa, məhsul verən ağaclara, o cümlədən zeytun və digər meyvə ağaclarının əkilməsinə üstünlük verilir. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin ümumi sahəsi 2003-cü ildəki 478 min hektardan 893 min hektara qədər artırılaraq ölkə ərazisinin 10,3%-nə çatdırılmışdır (10 milli park, 10 dövlət təbiət qoruğu və 24 dövlət təbiət yasaqlığı).

  Su hövzələrində bioloji resursların artırılması istiqamətində 2002-2018 illərdə 7 milyard ədədə yaxın balıq, o cümlədən nərə cinsli və qızıl balıq körpələri yetişdirilərək su hövzələrinə buraxılmışdır.

  Ölkədə iqtisadi inkişafla əlaqədar infrastruktur layihələri həyata keçirilir ki, bu da öz növbəsində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi prosesinin tətbiqini zəruri edir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən xidmətlərin elektron qaydada göstərilməsi qurumlararası razılaşdırma prosesinin operativliyi və şəffaflığı baxımından əhəmiyyət kəsb edir.

  Ətraf mühitin çirklənməsinin minimuma endirilməsi və mühafizəsinin tənzimlənməsi istiqamətində mütərəqqi üsulların tətbiq edilməsi, mövcud ekoloji sistemlərin qorunması, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, çirklənmiş ərazilərin ekoloji bərpası, meşələrin və yaşıllıq ərazilərinin artırılması, Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə, alternativ enerji mənbələrindən istifadənin inkişafı və enerji effektivliyinə nail olunması, ətraf mühitin monitorinqi və hidrometeoroloji müşahidə sisteminin təkmilləşdirilməsi, ekoloji problemlərin təhlili, həlli yollarının müyyənləşdirilməsi, insan kapitalının inkişaf etdirilməsi və əhalinin ekoloji təfəkkürünün artırılması prioritet istiqamət olaraq qəbul edilmişdir.

  Ekoloji vəziyyət

  2003-2010-cu illərdə ölkədə ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması, o cümlədən təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə, çirklənmiş ərazilərin bərpası, su ehtiyatlarının mühafizəsi, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin, meşə və yaşıllıq sahələrinin artırılması və s. istiqamətlərdə həyata keçirilmiş layihələr ətraf mühitin komponentlərinin bərpasında rol oynamışdır.

  Balıqçılıq və akvakultura sektorunun inkişafının beynəlxalq standartlara və qabaqcıl təcrübəyə uyğunlaşdırılması məqsədilə BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) ilə əməkdaşlıq gücləndirilmişdir.

  Aztullantılı texnologiyalardan istifadə, neftlə çirklənmiş ərazilərin reablitasiyası, su hövzələrinin ekoloji vəziyyətinin bərpa olunması, yaşıllaşdırma işlərinin həyata keçirilməsi xüsusi ilə Abşeron yarımadası, Bakı və Sumqayıt şəhərlərində ətraf mühitinin vəziyyətinin yaxşılaşması ilə nəticələnmişdir. Ölkə ərazisinin 12 faizi meşə ilə örtülüdür, 10,3 faizini isə xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri təşkil edir. Respublikada 10 Mili Park, 10 təbiət qoruğu və 24 təbiət yasaqlığı mövcuddur. Təbii və coğrafi şəraitin unikallığı burada flora və faunanın növ müxtəlifliyinin rəngarəngliyinə şərait yaratmışdır. Yer kürəsində mövcud olan 11 iqlim tipinin 9-na Azərbaycanda təsadüf edilir. Bu amil ölkədə zəngin biomüxtəlifliyin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsindəki çoxsahəli fəaliyyətində ictimaiyyətin məlumatlandırılması və maarifləndirilməsi işi prioritet istiqamətlərdən biridir.

  Xəzər dənizinə antropogen təsirlərin müəyyən edilməsi məqsədilə bütün axarlar inventarlaşdırılaraq xəritələşdirilmişdir. Ətraf mühitin mühafizəsi, o cümlədən Xəzər dənizinin çirklənməsinin qarşısının alınması, bu istiqamətdə nəzarətin gücləndirilməsi məqsədilə müvafiq dövlət qurumları ilə birgə tədbirlər görülmüşdür.

  Tullantıların idarə olunması ilə bağlı plastik və polietilen qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılması istiqamətində işlərə 2018-ci ildən etibarən başlanılmışdır. Bu sahədə qanunvericiliyin və idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi, ictimai məlumatlılığın artırılması məqsədilə tədbirlər planı hazırlanmışdır. Tədbirlər Planında plastik qablaşdırma materiallarının məhdudlaşdırılması və onların alternativlərinin ölkə bazarına daxil olmasının asanlaşdırılması üçün stimullaşdırıcı tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur. Plastik tullantıların toplanması və çeşidlənməsinin təşviqi məqsədilə xüsusi konteynerlərin yerləşdirilməsinə başlanılmışdır. Ayrıca toplanan plastik tullantılar təkrar emal müəssisələrinə yönləndirilir.

  Ölkədə iqtisadi inkişafla əlaqədar infrastruktur layihələri həyata keçirilir ki, bu da öz növbəsində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi prosesinin tətbiqini zəruri edir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən xidmətlərin elektron qaydada göstərilməsi qurumlararası razılaşdırma prosesinin operativliyi və şəffaflığı baxımından əhəmiyyət kəsb edir. [4]

  Ekoloji təhlükəsizlik

  Müasir dövrdə enerji təhlükəsizliyi və ətraf mühitin çirklənməsi, qlobal iqlim dəyişmələri bəşəriyyəti narahat edən əsas problemlərdəndir. Bütün dövlətlər özlərinin yanacaq-enerji balansına yeni enerji mənbələrinin cəlb edilməsinə çalışırlar. Bu yarışda külək, günəş, biokütlə, dalğa, qabarma-çəkilmə, kiçik çayların hidroloji enerjisi kimi qeyri-ənənəvi enerji mənbələri xüsusi yer tutur.

  Ölkədə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin inkişafı ilə bağlı mövcud olan ekoloji problemlərin həll edilməsi üçün təmiz texnologiyaların tətbiqinə yer verilir. “Yaşıl iqtisadiyyata” sərmayələrin cəlb olunması üçün ekoloji cəhətdən təmiz alternativ enerji mənbələrindən geniş istifadə etmək, istilik effekti yaradan qazları azaltmaq, sənaye, nəqliyyat, tikinti və digər sahələrdə enerjidən səmərəli istifadə üzrə tədbirlər həyata keçirilir.

  Azərbaycan iqlim dəyişmələrinin təsirlərinə yüksək dərəcədə həssas bir ölkədir və ölkə artıq iqlim dəyişmələrinin mənfi təsirlərini – daşqınlar, sellər, quraqlıq, istilik stressləri və s. kimi təbiət hadisələrinin sayının artmasını özündə hiss edir. Bu da adekvat adaptasiya tədbirlərini ön plana çəkir.

  Bununla bağlı iqlim dəyişmələrinə həssas olan sahələrdə ətraf mühitə dost texnologiyalar tətbiq etməklə bir sıra infrastruktur layihələri – su anbarları və elektrik stansiyalarının inşası, meşəsalma və su layihələri həyata keçirilir.

  BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının -ci ildə Paris şəhərində keçirilmiş 21-ci Tərəflər Konfransında qlobal iqlim dəyişmələri üzrə 2020-ci ildən sonrakı dövr üçün iqlim dəyişmələri ilə mübarizə sahəsində qlobal səviyyəli beynəlxalq-hüquqi sənəd olan Paris Sazişi qəbul edilmışdir. Paris Sazişi, Konvensiyanın həyata keçirilməsinin genişləndirilməsi ilə davamlı inkişafa nail olmaq və yoxsulluğu aradan qaldırmaq üzrə səylər kontekstində iqlim dəyişmələri təhlükəsinə qlobal cavab tədbirlərini gücləndirmək məqsədini daşıyır.

  Azərbaycan özünün nəzərdə tutulan müəyyən edilmiş milli töhfələri sənədində ölkənin milli şəraitini, gələcək inkişaf perspektivlərini və milli maraqlarını nəzərə alaraq, qlobal iqlim dəyişmələrinə təsirlərin yumşaldılması təşəbbüslərinə özünün töhfəsi olaraq baza ili olan 1990-cı il ilə müqayisədə 2030-cu ilə istilik effekti yaradan qaz emissiyalarının 35% azalma səviyyəsində saxlanılmasını hədəf kimi götürmüşdür.

  Azərbaycanda iqlim dəyişmələrinə təsirlərin azaldılması istiqamətində bərpa olunan enerji mənbələrindən və enerji səmərəli texnologiyalardan istifadənin artırılması, istilik elektrik stansiyalarında mazutdan istifadənin dayandırılması və onun əvəzinə daha təmiz yanacaq olan təbii qazdan istifadə edilməsi, meşə ərazilərinin genişləndirilməsi, səmt qazlarının atmosferə atılma həcminin və elektrik enerjisi istehsalında sərf olunan şərti yanacaq vahidinin ildən-ilə azaldılması və s. kimi tədbirlər həyata keçirilmişdir. Gələcəkdə də iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarında bu cür fəaliyyətin davam etdirilməsi nəzərdə tutulur ki, bu da qlobal iqlim dəyişmələrinə təsirin azaldılması istiqamətində göstərilən səylərə milli töhfənin daha da artmasına gətirib çıxaracaqdır.

  İqlim dəyişmələrinin təsirindən yaranan təhlükəli hidrometeoroloji hadisələrə nəzarətin gücləndirilməsi, proqnoz və erkən xəbərdarlıq sisteminin təkmilləşdirilməsi üçün hidrometeorologiya sahəsində yeni texnologiyaların tətbiqi işləri aparılmış, müasir tələblərə uyğun məlumatların təhlükəsiz saxlanması və idarə olunmasına imkan verən müvafiq telekommunikasiya sistemi qurulmuş, avtomat meteoroloji stansiyaların sayı 68-ə çatdırılmışdır.

  Eyni zamanda monitorinq sistemi təkmilləşdirilmiş, ətraf mühitdə gedən proseslərin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması sahəsində yeni texnologiyaların tətbiqinə yer verilmiş, atmosfer havasının çirklənməsinin fasiləsiz monitorinqinin aparılması üçün avtomatik stansiyalar kompleksi qurulmuş, atmosfer havasının vəziyyəti barədə məlumatların onlayn qaydada ictimaiyyətə çatdırılması təmin edilmişdir.

  2014-2018-ci illərdə Azərbaycanda qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və mövcud normativ hüquqi aktların ölkənin qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrin müddəalarına, həmçinin Avropa İttifaqının qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması, ətraf mühitə dair qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində bir sıra yeni qanunlar qəbul olunmuş, mövcud qanunlarda isə əlavə dəyişikliklər edilmişdir. Qanunvericilik əsasən atmosfer havası, su ehtiyatları, məişət və istehsalat tullantıları, su bioresursları, biomüxtəlifliyin qorunması sahələrini əhatə etmişdir. Yeni qanunların qəbul edilməsi, mövcud qanunlara əlavə və dəyişikliklərin edilməsi ilə bərabər, həmçinin onların icrasının təmin edilməsi məqsədilə müvafiq normativ aktlar, qaydalar hazırlanıb təsdiq olunmuşdur.

  Mövcud problemlərin həll edilməsi üçün Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən beynəlxalq təşkilatlarla, donor ölkələrlə əlaqələrin genişləndirilməsinə xüsusi əhəmiyyət verilir. Belə ki, BMT-nin İnkişaf, Ətraf Mühit, Sənayenin İnkişafı proqramları, NATO, Qlobal Ekoloji Fond, Avropa İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq təşkilatı, Dünya Bankı, Asiya bankı, Ümumdünya Vəhşi Təbiət fondu və s. təşkilatlarla əməkdaşlıq davam etdirilir. Bununla bərabər müvafiq sazişlər əsasında inkişaf etmiş ölkələrlə iki tərəfli əməkdaşlıqlar qurulur.

  Ətraf mühit sahəsində beynəlxalq müqavilələrə qoşulmağa da böyük diqqət yetirilir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası bu günə kimi 21 konvensiyaya qoşulmuş, müvafiq protokollar imzalamışdır. [5]

  Demoqrafik artımla yanaşı istehlakın kəskin artması, gələcəkdə bərpası mümkün olmayacaq təbii ehtiyatların tükənməyə başlaması kimi narahatlıq doğuran məsələlər ətraf mühitlə bağlı düşüncə və fəaliyyətlərə də öz təsirini göstərmişdir. Şübhəsiz ki, ətraf mühitlə bağlı problemlər bütün insanları narahat edir və bu problemlərin öyrənilməsi bəşəriyyətin inkişafının ən vacib tələblərindən biridir.

  Qlobal ekoloji böhran şəraitində iqtisadiyyat, cəmiyyət və ətraf mühit arasında zəruri balansın saxlanması yalnız inkişafın yeni ekoloji təhlükəsiz və iqtisadi baxımdan optimal modelinin-davamlı inkişafın formalaşdırılması hesabına ola bilər.

  Hər bir ölkənin özünəməxsus ətraf mühit strategiyası və siyasət xətti olsa da, qlobal məqsədlər insanların sağlam mühitdə yaşamasının təmin edilməsi, cəmiyyətin sahib olduğu ətraf mühit dəyərlərinin qorunması və inkişafı, ətraf mühitin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına istiqamətlənmişdir.

  Azərbaycan sosial və iqtisadi inkişaf sahələrində kifayət qədər nailiyyətlər əldə etmişdir və bu nailiyyətlərin dayanıqlı olması əsas prioritet kimi qəbul edilmişdir. Azərbaycanda ətraf mühit problemlərinin həlli istiqamətində genişmiqyaslı işlərin görülməsi, ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş dövlət siyasəti ölkənin dayanıqlı inkişaf strategiyasının mühüm tərkib hissəsidir.

  Ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması üçün ətraf mühitin çirklənməsinin minimuma endirilməsi və mühafizəsinin təkmilləşdirilməsi, indiki və gələcək nəsillərin tələbatını ödəmək məqsədilə təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə, alternativ enerji mənbələrindən yararlanmaq və enerji effektivliyinə nail olmaq, qlobal ekoloji problemlər üzrə milli səviyyədə tələbatların qiymətləndirilməsi, həlli yollarının müəyyənləşdirilməsi, beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrin genişləndirilməsi ölkənin ekoloji siyasətinin əsas istiqamətləridir.

  Ölkənin ekoloji strategiyası, ətraf mühitin qorunması sahəsində fəaliyyətin koordinasiyasının gücləndirilməsi yolu ilə milli, beynəlxalq və regional səviyyələrdə təbii ehtiyatların mühafizəsi, elmə əsaslanan inkişaf prinsiplərinin tətbiqi, ölkənin iqtisadi və insan resurslarının istifadəsində davamlılığın təminatına yönəlmişdir.

  Azərbaycan hələ 2003-cü ildə Ekoloji cəhətdən davamlı sosial-iqtisadi inkişaf üzrə Milli proqram qəbul etmişdir. Minilliyin İnkişaf Məqsədlərindən biri olan Ətraf mühitin davamlılığını təmin etmək üzrə fəaliyyət planına əsasən davamlı inkişaf prinsipləri dövlət siyasəti və proqramlarına daxil edilmişdir.

  Müasir dövrdə enerji təhlükəsizliyi və ətraf mühitin çirklənməsi, qlobal iqlim dəyişmələri bəşəriyyəti narahat edən əsas problemlərdəndir. Problemlərin həlli istiqamətində alimlər və mütəxəssislər tərəfindən müxtəlif fikirlər yürüdülür ki, bunlardan da bu gün üçün ən önəmlisi alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadədir.

  Bütün dövlətlər özlərinin yanacaq-enerji balansına yeni enerji mənbələrinin cəlb edilməsinə çalışırlar. Bu yarışda külək, günəş, biokütlə, dalğa, qabarma-çəkilmə, kiçik çayların hidroloji enerjisi kimi qeyri-ənənəvi enerji mənbələri xüsusi yer tutur. Bu tip alternativ enerji mənbələrinin potensial imkanları sonsuzdur və onların ekoloji səmərəliliyi heç kəsdə şübhə doğurmur.

  Ölkədə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin inkişafı ilə bağlı mövcud olan ekoloji problemlərin həll edilməsi üçün təmiz texnologiyaların tətbiqinə böyük yer verilir. “Yaşıl iqtisadiyyata” sərmayələrin cəlb olunması üçün ekoloji cəhətdən təmiz alternativ enerji mənbələrindən geniş istifadə etmək, istilik effekti yaradan qazları azaltmaq, sənaye, nəqliyyat, tikinti və digər sahələrdə enerjidən səmərəli istifadə üzrə tədbirlər həyata keçirilir.

  Azərbaycan, qlobal iqlim dəyişmələrini bəşəriyyətin üzləşdiyi ən çətin problemlərdən biri hesab edir və bu problemin qarşısının alınmasına yönəldilən birgə səyləri dəstəkləyir.

  İqlim dəyişmələrinin təsirindən inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq heç bir ölkə sığortalanmamışdır və bunu baş verməkdə olan ekstremal təbii fəlakətlər əyani şəkildə göstərməkdədir.

  Davamlı inkişaf konsepsiyasının müddəalarına uyğun olaraq iqtisadi inkişafın ekoloji tarazlıqla vəhdət təşkil etməsi, üstünlüyün ətraf mühitin qorunmasına verilməsi, alternativ enerji mənbələrindən səmərəli və dayanıqlı istifadə planetimiz üçün əmələ gələcək zərərin qarşının alınması istiqamətində mühüm rol oynayacaqdır. [4]

  Ekoloji proqramlar

  Ölkə iqtisadiyyatının sürətli inkişafı, ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması, ətraf mühitin mühafizəsi və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə məsələləri həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur.

  Azərbaycan Respublikasında dayanıqlı inkişaf prinsipləri dövlət siyasəti proqramlarına daxil edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının hökuməti tərəfindən qəbul edilmiş Milli və Dövlət Proqram sənədlərində bu hədəflərin reallaşması üçün yerinə yetirilməsi zəruri olan vəzifələr müəyyənləşdirilmişdir.

  Bu proqramların əsas məqsədi ölkə iqtisadiyyatının, xüsusilə, qeyri-neft sektorunun dinamik inkişafına, əhalinin iqtisadi və sosial tələbatlarının daha dolğun təmin olunmasına, regionların inkişafına, ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə, ətraf mühitin mühafizəsinə yönəldilmiş dövlət əhəmiyyətli investisiya layihələrinin sistemli və səmərəli şəkildə həyata keçirilməsini təmin etməkdən ibarətdir.

  “Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsinə dair 2017-2020-ci illər üzrə Milli Strategiya” çərçivəsində müvafiq tədbirlər görülmüş, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 26 sentyabr tarixli sərəncamı ilə Qızılağac Milli Parkı yaradılmış, Zaqatala-Balakən regionunda ölkədə ilk biosfer qoruğun yaradılması istiqamətində iş aparılır.

  Bəbir Azərbaycanın vəhşi təbiətinin mühafizəyə ehtiyacı olan aparıcı növlərindəndir. Ekoregionda sağ qalmış bəbir populyasiyası üçün Azərbaycanda əliverişli yaşayış yerləri Hirkan və Zəngəzur Milli Parklarının əraziləridir. 2013-cü ilədək sayı kritik həddə olan Qafqaz bəbirləri son illər ərzində Hirkan və Zəngəzur Milli Parklarının ərazilərində foto-tələlər vasitəsilə görüntülənmişdir. Onların arasında yetkin fərdlərlə yanaşı, bəbir balalarına rast gəlinmişdir. Azərbaycanda bəbirlərin sayının bərpa edilməsi üçün yol xəritəsi tərtib edilmiş və bu istiqamətdə işlər davam etdirilir. Avropa bizonunun Azərbaycana introduksiyası istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir və 2019-cu ildə ilk bizon fərdlərinin ölkə təbiətinə buraxılması planlaşdırılmışdır.

  2011-2018-ci illərdə ətraf mühitə dair qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində bir sıra qanunlar qəbul edilmiş, normativ hüquqi aktlar təsdiq edilmiş, o cümlədən balıqçılıq və akvakulturanın inkişafı ilə bağlı qanunvericilikdə dəyişiklik edilmişdir. 2018-ci ildə “Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında” Qanun qüvvəyə minmiş, ekoloji ekspertiza prosesinin təkmilləşdirilməsi barədə Qanun qəbul edilmişdir.

  Ətraf mühit problemlərinin həllində vətəndaş fəaliyyətinin gücləndirilməsi, əhalinin ekoloji şüur səviyyəsinin artırılması, bu istiqamətdə həyata keçirilən layihələrin səmərəli və nəticələrinin dayanıqlı olmasını, ətraf mühit və təbii sərvətlərin milli dəyər kimi gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılması ideyalarının gənclər arasında təbliği, ekoloji maarifçiliyin, ekoloji təhsilin və təbiətə humanist münasibətin təşviqi, həmçinin yüksək ixtisaslı kadr heyətinin formalaşdırılması məqsədi ilə ekoloji təbliğat xarakterli kütləvi tədbirlər keçirilmişdir.

  Beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələr genişləndirilmiş, müvafiq sazişlər əsasında inkişaf etmiş ölkələrlə ikitərəfli əməkdaşlıqlar qurulmuş, bir sıra beynəlxalq tədbirlər həyata keçirilmişdir. BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP), Sənaye İnkişaf Təşkilatı (UNİDO), Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO), Avropa İqtisadi Komissiyası (UNECE), Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST), Qlobal Ekoloji Fond (QEF),İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Ümumdünya Vəhşi Təbiət Fondu (WWF) və s. təşkilatlarla birgə layihələr həyata keçirilir.

  2003-cü ildən etibarən Azərbaycanda ətraf mühitlə bağlı qəbul olunmuş dövlət proqramları, mövcud ekoloji problemlərin həll edilməsi məqsədilə müvafiq sərəncamların imzalanması bu sahənin ölkədə prioritet olduğunu göstərir:

  • “Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunmasına və davamlı istifadəsinə dair 2017–2020-ci illər üçün Milli Strategiya”;
  • “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası;
  • “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasına əsasən Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin 16 dekabr 2016-cı il tarixli 858/ü nömrəli Əmri ilə “Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin əhatə etdiyi sahələr üzrə 2016-2018-ci illər üçün Fəaliyyət Planı” təsdiq edilmişdir;
  • “Azərbaycan Respublikasında radon təhlükəsinin tədqiqi və azaldılması üzrə 2014-2018-ci illər üçün Tədbirlər Proqramı”;
  • “Azərbaycan Respublikasında ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Proqram (2003-2010-cu illər)”;
  • “Azərbaycan Respublikasında meşələrin bərpa edilməsi və artırılmasına dair Milli Proqram”;
  • “Azərbaycan Respublikasında yay-qış otlaqlarının, biçənəklərin səmərəli istifadə olunması və səhralaşmanın qarşısının alınmasına dair Dövlət Proqramı (2004-2010-cu illər)”;
  • “Azərbaycan Respublikasında hidrometeorologiyanın inkişaf Proqramı (2004-2010-cu illər)”;“Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsinə dair Milli Strategiya və Fəaliyyət Planı (2006-2009-cu illər);
  • “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı”;
  • Abşeron yarımadasında təbii daş yataqlarının səmərəli istifadəsi və inkişafı Dövlət Proqramı (2003-2006);

  İstinadlar

  1. ↑”İşğal olunmuş ərazilərin ekoloji vəziyyəti”. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2021-02-06 .
  2. ↑”SOCAR расчистила около 2,5 тыс. га нефтезагрязненных территорий”. 2021-12-20 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2021-12-31 .
  3. ↑”Сколько деревьев посажено в Азербайджане в 2021 году? – Отвечает министерство”. 2021-12-31 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2021-12-31 .
  4. ↑ 12“Azərbaycan ekologiyası”. 2019-06-23 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2021-02-06 .
  5. ↑Ətraf mühitin mühafizəsi istiqamətində əldə olunmuş nailiyyətlər

  Related posts:

  1. Namazov riyaziyyat 9 sinif pdf
  2. Riyaziyyat 5 ci sinif dim pdf oxu
  3. Azerbaycan lugeti orfoqrafiya
  4. Azerbaycan sifahi xalq ədəbiyyatı