Azerbaycan tarixinde alman sehifeleri

Bildirilib ki, sərgidəki sənədlər “Azərbaycan tarixində alman səhifələri”nin sovet dövrünü əks etdirir və ilk dəfə olaraq almanların Cənubi Qafqazdan deportasiyasına start verən SSRİ-nin daxili işlər komissarı Beriyanın Azərbaycan SSR daxili işlər naziri Yaqubova göndərdiyi 1941-ci il 11 oktyabr tarixli, 001487 saylı əmr və deportasiyanın həyata keçirilməsi üçün təlimat, 1945-ci il mayın 8-dən 1950-ci il yanvarın 5-dək əsirlikdə olmuş Villi Deşin gündəliyi və İkinci Dünya müharibəsində alman millətindən əsir düşmüş şəxslərlə bağlı sənədlərdən bir sıra nümunələr nümayiş olunub.

Siyasi Sənədlər Arxivində “Azərbaycan tarixində alman səhifələri” mövzusunda sərgi keçirilib VİDEO

Noyabrın 12-də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivində “Azərbaycan tarixində alman səhifələri” mövzusunda sərgi keçirilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, qurumun direktoru Elmira Ələkbərova sərgidə çıxış edərək bildirib ki, ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanda multikulturalizmin inkişafına hər zaman xüsusi diqqət ayırıb. Bu gün Prezident İlham Əliyev ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi xəttini uğurla davam etdirir. Prezident İlham Əliyevin 2016-cı il avqustun 30-da imzaladığı “Cənubi Qafqaz regionunda alman məskənlərinin salınmasının 200 illiyi haqqında” Sərəncam bu diqqət və qayğının bariz göstəricisidir. Siyasi Sənədlər Arxivi də bu Sərəncamdan irəli gələn məsələlərlə bağlı müxtəlif tədbirlər həyata keçirir. Bugünkü sərgi arxivdə qorunub saxlanılan, alman kolonistlərinin iqtisadi-sosial vəziyyətini əks etdirən sənədlərlə, kitablarla yanaşı, Alman-Azərbaycan Cəmiyyətinin təqdim etdiyi fotoşəkillər əsasında təşkil edilib.

Bildirilib ki, sərgidəki sənədlər “Azərbaycan tarixində alman səhifələri”nin sovet dövrünü əks etdirir və ilk dəfə olaraq almanların Cənubi Qafqazdan deportasiyasına start verən SSRİ-nin daxili işlər komissarı Beriyanın Azərbaycan SSR daxili işlər naziri Yaqubova göndərdiyi 1941-ci il 11 oktyabr tarixli, 001487 saylı əmr və deportasiyanın həyata keçirilməsi üçün təlimat, 1945-ci il mayın 8-dən 1950-ci il yanvarın 5-dək əsirlikdə olmuş Villi Deşin gündəliyi və İkinci Dünya müharibəsində alman millətindən əsir düşmüş şəxslərlə bağlı sənədlərdən bir sıra nümunələr nümayiş olunub.

Diqqətə çatdırılıb ki, bu sənədlər tədqiqatçıların araşdırmaları üçün açıqdır.

Sərgidə respublikanın tanınmış ziyalıları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanasının elmi katibi Kəmalə Sarıcalinskaya, Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupunun rəhbərinin müavini Eldar Səmədov, Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun rektoru Ceyhun Məmmədov, Prezident yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin şöbə müdiri Araz Qurbanov, professorlar Çingiz Abdullayev, Güllü Yoloğlu, tanınmış tarixçi alimlər Firdovsiyə Əhmədova, İkram Ağasiyev, Abbas Seyidov, Məhəbbət Paşayeva, Təvəkkül Əliyev, Ülviyyə Hacıyeva iştirak ediblər.

Tədbirdə mövzu ilə bağlı film göstərilib.

Azərbaycan almanları

Azərbaycan almanları — Azərbaycanda yaşamış alman icmasına verilən ümumi ad. 1817-ci ildə General Yermolov almanların ilk dəstələrinin Azərbaycana yerləşdirilməsi barədə göstəriş vermişdir. Azərbaycana yerləşdirilmiş ilk almanların çoxu Vürtemberq krallığının sakinləri olmuşdular.

Qafqaz almanları tərəfindən Tiflis şəhərində nəşr olunan “Kaukasische Post” qəzetinin hər bir nömrəsi yuxarıda göstərilən kənd və şəhərlərə çatdırılırdı.

Almanlar Azərbaycanda siyasi və ictiami həyatda daim fəal olmuşdular. Azərbaycan Demokratik Respublikası parlamentinin IX Milli azlıqlar fraksiyası dörd üzvündən biri əslən alman olan Lorens Kun olmuşdur. Lorens Kun 1884-cü ildə Yelenendorf (Helenendorf) (indiki Göygöl şəhəri, Göygöl rayonu) şəhərində anadan olmuş və bir müddət burada fəaliyyət göstərmişdir. 1918-ci ilin 7 dekabr tarixində AXC parlamenti öz işinə başlayanda Lorens Kunda parlamentə qoşulmuşdur. O, Azərbaycan almanlarını təmsil edirdi.

Mündəricat

• 1 Almanların Azərbaycana yerləşdirilməsi
• 2 Yelenendorf və Annenfeld şəhərlərində gündəlik həyat
• 3 Almanların ictimai fəaliyyəti
• 4 Dövlət dəstəyi
• 5 Ədəbiyyat
• 6 İstinadlar
• 7 Xarici keçidlər

Almanların Azərbaycana yerləşdirilməsi

Yelenendorf və Annenfeld şəhərlərində gündəlik həyat

Yelenendorfda yaşayan almanlar üzüm yığımı zamanı (XX əsrin əvvələri)
Bakı şəhərində yerləşən Alman lüteran kilsəsinin xor kollektivi. (1933)
Almanların ictimai fəaliyyəti

Dövlət dəstəyi

30 avqust 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti “Cənubi Qafqaz regionunda alman məskənlərinin salınmasının 200 illiyi haqqında” Sərəncam imzalamışdır [1] .

ERMƏNİLƏRİN QAFQAZ ALMANLARINA QARŞI SOYQIRIMI VƏ SİYASİ TERROR AKTLARI

Erməni millətçilərinin xristianlara qarşı qanlı fəaliyyətləri sırasında almanlara qarşı həyata keçirdikləri siyasi terror səhifələri də mühüm yer tutur. Ötən əsrin əvvəlində indiki Göygöl (keçmiş: Xanlar, daha öncə isə: Helenendorf) rayonu ərazisində yaşamış almanlara qarşı daşnakların həyata keçirdiyi siyasi terror yaxın illərədək ictimaiyyətə gizli qalan tarix səhifələrindən olub. 1907-ci ildə Yelizavetpol (Gəncə) şəhərində «Daşnaksütyun» partiyasının üzvlərinə qarşı açılmış cinayət işi barədə şəhər pristavının köməkçisinin imzaladığı sənəddə qeyd olunur ki, 1905-ci ildən 1907-ci ilin avqustunadək «Daşnaksütyun» partiyasının yerli təşkilatının rəhbəri Koryun silahdaşları Arutyunov qardaşları ilə birlikdə Helenendorf (Göygöl, keçmiş: Xanlar) almanlarını partiyanın xəzinəsinə xərac verməyə məcbur ediblər, o cümlədən şərab istehsalçıları olan Fohrer və Hurrdan hərəyə 30 min rubl pul tələb ediblər. Hurr bu məbləği ödəyə bilmədiyi üçün partiyanın yerli təşkilatının qərarı ilə qətlə yetirilib.

[Bu, ermənilərin Qafqaz almanlarına qarşı yeganə terror hadisəsi deyil. Bundan öncə, 4 iyul 1904-cü ildə Yelizavetpol Quberniyasının Qubernator müavini Andrey Filimonoviç Andreev (milliyyətcə alman), 26 sentyabr 1905-ci ildə (Tiflisdə) Cənubi Qafqaz alman koloniyaları baş pastoru – Markus Miller erməni daşnaklarının vəhşicəsinə terroru sayəsində həyatlarını itirmişdilər. Başqa alman kolonistlərdən 1904-cü ildə Qotlib Digel, 1905-ci ildə Henrih Mayer və o dönəmdə müxtəlif zamanlarda başqaları da erməni terrorunun qurbanı olmuşdular. Başqa sözlə, XX əsrin əvvəlindən erməni millətçiləri Helenendorf alman koloniyasını terror basqısı altında saxlayırdı. –X.İ.]

1920-ci ildə sovetləşmənin başlamasından sonra ermənilər yenə mərkəzdəki havadarlarının köməyi ilə almanları sıxışdırmağa başlayırlar. Bu dövrdə rayonda onlarla alman «antisovet fəaliyyəti»ndə günahlandırılaraq «NKVD»-dəki erməni cəlladların əli ilə güllələnir, digərləri (o cümlədən Helenendorfun əsasını qoymuş Hummellərin bir çoxu) Sibirə sürgün edilir. Şəmkir rayonunda isə, əhalinin təqribən 10%-ni təşkil etmələrinə baxmayaraq ermənilər Kremldəki havadarlarının himayəsi ilə, əksər rəhbər vəzifələri ələ keçirib Çar Rusiyası dönəmindən orada məskunlaşmış almanlara qarşı təzyiq göstərmələri haqda almanların 20 oktyabr 1940-cı il tarixundə Azərbaycan KP MK-nın katibi M.C.Bağırova ünvanladığı şikayət məktubu Azərbaycan Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin arxivində saxlanmaqdadır. «Ermənilərə qarşı almanların münasibəti həbs olunmuş 10-larla alman haqqında aparılmış istintaqa dair sənədlərdə də özünü büruzə verməkdədir. Bu sənədlərin çoxunda ictimai həyatın əksər sahələrində almanlar ermənilərin onları sıxışdırdığını bildirirdilər. » Nəhayət, İkinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə 1941-ci ili oktyabrın 8-də Stalin imzaladığı qərara əsasən Qafqaz almanları Qazaxıstan çöllərinə sürgün edilərək, Stalinin sağ əli olan Mikoyanın səyləri nəticəsində, onların yerinə təkcə Ermənistandan deyil, İrandan da yüzlərlə erməni ailəsi köçürülür. Göygöldə almanların yerinə köçürülən ermənilər oradakı alman qəbiristanlığına da sahib çıxmağa çalışaraq, bir sıra qəbirlərin baş daşlarını da «erməniləşdirmişdilər» Ermənilərin almanlara qarşı növbəti terrorçu fəaliyyəti Gürcüstan ərazisində baş vermişdir. Tarixi qaynaqlardan bəlli olduğu kimi, 1918-ci ilin yayından Gürcüstanın dəvəti ilə Tiflisdə general Fon Kressin komandanılığı altında alman hərbi missiyası yerləşirdi. Gürcüstan Almaniyanı öz müstəqilliyinə qarant hesab edir və o səbəbdən də alman qüvvələrinin bu bölgədən çıxıb getmələrini istəmirdi. Almanları təhdid yolu ilə bölgədən çıxmağa vadar etmək üçün ermənilər 1918-ci dekabrın ortalarında terrora əl atdılar: onlar yalnız və yalnız alman zabitlərinin və rezidensiyalarının yerləşdiyi “Palas” otelini gizlicə atəşə verdilər. Əsli Almaniyanın Göte İnstitutunda qorunan “Mənim Qafqaz missiyam”adlı kitabında bu faktları oxucuların diqqətinə çatdıran general Fon Kress daha sonra yazır: “Dekabrın 23-də Alman qüvvələrinin Gürcüstan paytaxtını sonuncu tərk edən Qafqaz Yeqer polku Tiflisdən çıxdığı günün sabahı güclü erməni ordu hissələri müharibə elan etmədən Gürcüstan sərhədlərini keçərək, Tiflisin 40 kilometrliyinədək irəlilədilər.

Ermənilər Tiflisi tutmaq üçün öz uyğun saatlarını gözləyirdilər ki, ingilislərin köməyilə Qafqazda ağalığı öz əllərinə alsınlar. ”

Fon Kress və gürcü müəllifləri qeyd edirlər ki, ermənilər o hücum zamanı Tiflis yaxınlığındakı alman kaloniyasının mövcud olduğu Katerinenfeldə (indiki: Bolnisi) soxuldular. Ancaq bu olaylarda almanların itkilərə uğrayıb-uğramadığı haqda bilgi verilməməsi təsssüf doğurur.

Qaynaq: Xaqani İsmayıl. “Ermənilərin müsəlmanlara, xristianlara və yəhudilərə qarşı soyqırımı”. (2017)

• M. Friedrich Schrenk: Geschichte der deutschen Kolonien. In: Geschichte der deutschen Kolonien in Transkaukasien. Tiflis 1869
• Paul Hoffmann: Die deutschen Kolonien in Transkaukasien. Berlin 1905
• Werner Krämer: Grünfeld, ein deutsches Dorf im Südkaukasus. o. O., o. J.
• Max Baumann, Peter Belart: Die Familie Horlacher von Umiken in Katharinenfeld (Georgien)
• Andreas Groß: Missionare und Kolonisten: Die Basler und die Hermannsburger Mission in Georgien am Beispiel der Kolonie Katharinenfeld; 1818–1870. Lit, Hamburg 1998, ISBN 3-8258-3728-9
• U. Hammel: Die Deutschen von Tiflis. In: Georgica. Bd. 20 (1997), pp 35–43
• Immanuel Walker: Fatma. Landsmannschaft der Deutschen aus Russland, Stuttgart, 1966 3. Edition
• Mammad Jafarli: Politischer Terror und Schicksale der aserbaidschanischen Deutschen. Baku 1999

• Зейналова С. М. Немецкие колонии в Азербайджане: 1919—1941 годы. — Баку, 2002.
• Ибрагимов Н. А. Немецкие страницы истории Азербайджана. — Баку, 1995.
• Ibragimov N. A. Heimat in der Fremde. Der Deutsche Einfluß auf die Entwicklung Aserbaidschans. — Mainz, 1997.
• Джафарли М. Ш. Политический террор и судьбы азербайджанских немцев. — Баку, 1998.
• Полонский Л. «Сименс» на Кавказе. Документальное повествование. — Баку, 1995.
• Государственный исторический архив Азербайджанской Республики, Государственный архив Азербайджанской Республики, Институт германских и восточноевропейских исследований, Гёттинген (Германия). Еленендорф в Азербайджане. — Одесса, 2001

İstinadlar

1. ↑ Cənubi Qafqaz regionunda alman məskənlərinin salınmasının 200 illiyi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. president.az (azərb.)

Xarici keçidlər

• Traubenfield haradır? – Tovuzda alman izləri [ölü keçid] . ttv.az, 30.01.2015 (azərb.)

Avqust 05, 2021
Ən son məqalələr

Oneqa

Oneqa körfəzi

Oneqa yarımadası

Oneqa çayı

Onik Qasparyan

Onikibarmaq bağırsaq

Oniks

Oniks çayı

Onilliklərinə görə pornoaktrisaların siyahısı

Onillik

Ən çox oxunan

Ramiz Rəhmanov

Ramiz Tahirov

Ramiz Tahirov (general)

Ramiz Tahirov (ekoloq)

Ramiz Vəliyev

azərbaycan, almanları, azərbaycanda, yaşamış, alman, icmasına, verilən, ümumi, 1817, ildə, general, yermolov, almanların, dəstələrinin, azərbaycana, yerləşdirilməsi, barədə, göstəriş, vermişdir, azərbaycana, yerləşdirilmiş, almanların, çoxu, vürtemberq, krallı. Azerbaycan almanlari Azerbaycanda yasamis alman icmasina verilen umumi ad 1817 ci ilde General Yermolov almanlarin ilk destelerinin Azerbaycana yerlesdirilmesi barede gosteris vermisdir Azerbaycana yerlesdirilmis ilk almanlarin coxu Vurtemberq kralliginin sakinleri olmusdular 1817 1818 ci illerde Qafqazda teskil olunmus 8 alman koloniyasindan ikisi Yelenendorf Helenendorf indiki Goygol seheri Goygol rayonu ve Annenfeld indiki Semkir seheri Semkir rayonu Simali Azerbaycanda yerlesirdi Bu koloniyalardan basqa almanlar Georqsfeld Georgsfeld indiki Cinarli Semkir rayonu Qrunfeld Grunfeld indiki Hesensu Agstafa rayonu Ayxenfeld Eichenfeld indiki Irmasli Semkir rayonu Traubenfeld indiki Tovuz seheri Tovuz rayonu Yelizavetinka indiki Agstafa seheri Agstafa rayonu kimi kendlerde yasayirdilar Qafqaz almanlari terefinden Tiflis seherinde nesr olunan Kaukasische Post qezetinin her bir nomresi yuxarida gosterilen kend ve seherlere catdirilirdi Almanlar Azerbaycanda siyasi ve ictiami heyatda daim feal olmusdular Azerbaycan Demokratik Respublikasi parlamentinin IX Milli azliqlar fraksiyasi dord uzvunden biri eslen alman olan Lorens Kun olmusdur Lorens Kun 1884 cu ilde Yelenendorf Helenendorf indiki Goygol seheri Goygol rayonu seherinde anadan olmus ve bir muddet burada fealiyyet gostermisdir 1918 ci ilin 7 dekabr tarixinde AXC parlamenti oz isine baslayanda Lorens Kunda parlamente qosulmusdur O Azerbaycan almanlarini temsil edirdi Mundericat 1 Almanlarin Azerbaycana yerlesdirilmesi 2 Yelenendorf ve Annenfeld seherlerinde gundelik heyat 3 Almanlarin ictimai fealiyyeti 4 Dovlet desteyi 5 Edebiyyat 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerAlmanlarin Azerbaycana yerlesdirilmesi RedakteYelenendorf ve Annenfeld seherlerinde gundelik heyat Redakte Yelenendorfda yasayan almanlar uzum yigimi zamani XX esrin evveleri Baki seherinde yerlesen Alman luteran kilsesinin xor kollektivi 1933 Almanlarin ictimai fealiyyeti RedakteDovlet desteyi Redakte30 avqust 2016 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Cenubi Qafqaz regionunda alman meskenlerinin salinmasinin 200 illiyi haqqinda Serencam imzalamisdir 1 ERMENILERIN QAFQAZ ALMANLARINA QARSI SOYQIRIMI VE SIYASI TERROR AKTLARIErmeni milletcilerinin xristianlara qarsi qanli fealiyyetleri sirasinda almanlara qarsi heyata kecirdikleri siyasi terror sehifeleri de muhum yer tutur Oten esrin evvelinde indiki Goygol kecmis Xanlar daha once ise Helenendorf rayonu erazisinde yasamis almanlara qarsi dasnaklarin heyata kecirdiyi siyasi terror yaxin illeredek ictimaiyyete gizli qalan tarix sehifelerinden olub 1907 ci ilde Yelizavetpol Gence seherinde Dasnaksutyun partiyasinin uzvlerine qarsi acilmis cinayet isi barede seher pristavinin komekcisinin imzaladigi senedde qeyd olunur ki 1905 ci ilden 1907 ci ilin avqustunadek Dasnaksutyun partiyasinin yerli teskilatinin rehberi Koryun silahdaslari Arutyunov qardaslari ile birlikde Helenendorf Goygol kecmis Xanlar almanlarini partiyanin xezinesine xerac vermeye mecbur edibler o cumleden serab istehsalcilari olan Fohrer ve Hurrdan hereye 30 min rubl pul teleb edibler Hurr bu meblegi odeye bilmediyi ucun partiyanin yerli teskilatinin qerari ile qetle yetirilib Bu ermenilerin Qafqaz almanlarina qarsi yegane terror hadisesi deyil Bundan once 4 iyul 1904 cu ilde Yelizavetpol Quberniyasinin Qubernator muavini Andrey Filimonovic Andreev milliyyetce alman 26 sentyabr 1905 ci ilde Tiflisde Cenubi Qafqaz alman koloniyalari bas pastoru Markus Miller ermeni dasnaklarinin vehsicesine terroru sayesinde heyatlarini itirmisdiler Basqa alman kolonistlerden 1904 cu ilde Qotlib Digel 1905 ci ilde Henrih Mayer ve o donemde muxtelif zamanlarda basqalari da ermeni terrorunun qurbani olmusdular Basqa sozle XX esrin evvelinden ermeni milletcileri Helenendorf alman koloniyasini terror basqisi altinda saxlayirdi X I 1920 ci ilde sovetlesmenin baslamasindan sonra ermeniler yene merkezdeki havadarlarinin komeyi ile almanlari sixisdirmaga baslayirlar Bu dovrde rayonda onlarla alman antisovet fealiyyeti nde gunahlandirilaraq NKVD deki ermeni celladlarin eli ile gullelenir digerleri o cumleden Helenendorfun esasini qoymus Hummellerin bir coxu Sibire surgun edilir Semkir rayonunda ise ehalinin teqriben 10 ni teskil etmelerine baxmayaraq ermeniler Kremldeki havadarlarinin himayesi ile ekser rehber vezifeleri ele kecirib Car Rusiyasi doneminden orada meskunlasmis almanlara qarsi tezyiq gostermeleri haqda almanlarin 20 oktyabr 1940 ci il tarixunde Azerbaycan KP MK nin katibi M C Bagirova unvanladigi sikayet mektubu Azerbaycan Milli Tehlukesizlik Nazirliyinin arxivinde saxlanmaqdadir Ermenilere qarsi almanlarin munasibeti hebs olunmus 10 larla alman haqqinda aparilmis istintaqa dair senedlerde de ozunu buruze vermekdedir Bu senedlerin coxunda ictimai heyatin ekser sahelerinde almanlar ermenilerin onlari sixisdirdigini bildirirdiler Nehayet Ikinci Dunya Muharibesinin baslanmasi ile 1941 ci ili oktyabrin 8 de Stalin imzaladigi qerara esasen Qafqaz almanlari Qazaxistan collerine surgun edilerek Stalinin sag eli olan Mikoyanin seyleri neticesinde onlarin yerine tekce Ermenistandan deyil Irandan da yuzlerle ermeni ailesi kocurulur Goygolde almanlarin yerine kocurulen ermeniler oradaki alman qebiristanligina da sahib cixmaga calisaraq bir sira qebirlerin bas daslarini da ermenilesdirmisdiler Ermenilerin almanlara qarsi novbeti terrorcu fealiyyeti Gurcustan erazisinde bas vermisdir Tarixi qaynaqlardan belli oldugu kimi 1918 ci ilin yayindan Gurcustanin deveti ile Tiflisde general Fon Kressin komandaniligi altinda alman herbi missiyasi yerlesirdi Gurcustan Almaniyani oz musteqilliyine qarant hesab edir ve o sebebden de alman quvvelerinin bu bolgeden cixib getmelerini istemirdi Almanlari tehdid yolu ile bolgeden cixmaga vadar etmek ucun ermeniler 1918 ci dekabrin ortalarinda terrora el atdilar onlar yalniz ve yalniz alman zabitlerinin ve rezidensiyalarinin yerlesdiyi Palas otelini gizlice atese verdiler Esli Almaniyanin Gote Institutunda qorunan Menim Qafqaz missiyam adli kitabinda bu faktlari oxucularin diqqetine catdiran general Fon Kress daha sonra yazir Dekabrin 23 de Alman quvvelerinin Gurcustan paytaxtini sonuncu terk eden Qafqaz Yeqer polku Tiflisden cixdigi gunun sabahi guclu ermeni ordu hisseleri muharibe elan etmeden Gurcustan serhedlerini kecerek Tiflisin 40 kilometrliyinedek irelilediler Ermeniler Tiflisi tutmaq ucun oz uygun saatlarini gozleyirdiler ki ingilislerin komeyile Qafqazda agaligi oz ellerine alsinlar Fon Kress ve gurcu muellifleri qeyd edirler ki ermeniler o hucum zamani Tiflis yaxinligindaki alman kaloniyasinin movcud oldugu Katerinenfelde indiki Bolnisi soxuldular Ancaq bu olaylarda almanlarin itkilere ugrayib ugramadigi haqda bilgi verilmemesi tesssuf dogurur Qaynaq Xaqani Ismayil Ermenilerin muselmanlara xristianlara ve yehudilere qarsi soyqirimi 2017 Edebiyyat Redakte Vikianbarda Azerbaycan almanlari ile elaqeli mediafayllar var almancaM Friedrich Schrenk Geschichte der deutschen Kolonien In Geschichte der deutschen Kolonien in Transkaukasien Tiflis 1869 Paul Hoffmann Die deutschen Kolonien in Transkaukasien Berlin 1905 Werner Kramer Grunfeld ein deutsches Dorf im Sudkaukasus o O o J Max Baumann Peter Belart Die Familie Horlacher von Umiken in Katharinenfeld Georgien Andreas Gross Missionare und Kolonisten Die Basler und die Hermannsburger Mission in Georgien am Beispiel der Kolonie Katharinenfeld 1818 1870 Lit Hamburg 1998 ISBN 3 8258 3728 9 U Hammel Die Deutschen von Tiflis In Georgica Bd 20 1997 pp 35 43 Immanuel Walker Fatma Landsmannschaft der Deutschen aus Russland Stuttgart 1966 3 Edition Mammad Jafarli Politischer Terror und Schicksale der aserbaidschanischen Deutschen Baku 1999rusca Zejnalova S M Nemeckie kolonii v Azerbajdzhane 1919 1941 gody Baku 2002 Ibragimov N A Nemeckie stranicy istorii Azerbajdzhana Baku 1995 Ibragimov N A Heimat in der Fremde Der Deutsche Einfluss auf die Entwicklung Aserbaidschans Mainz 1997 Dzhafarli M Sh Politicheskij terror i sudby azerbajdzhanskih nemcev Baku 1998 Polonskij L Simens na Kavkaze Dokumentalnoe povestvovanie Baku 1995 Gosudarstvennyj istoricheskij arhiv Azerbajdzhanskoj Respubliki Gosudarstvennyj arhiv Azerbajdzhanskoj Respubliki Institut germanskih i vostochnoevropejskih issledovanij Gyottingen Germaniya Elenendorf v Azerbajdzhane Odessa 2001Istinadlar Redakte Cenubi Qafqaz regionunda alman meskenlerinin salinmasinin 200 illiyi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami president az azerb Xarici kecidler RedakteTraubenfield haradir Tovuzda alman izleri olu kecid ttv az 30 01 2015 azerb Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan almanlari amp oldid 5737145, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.