Azerbaycan xalca kitab

Kitab AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix institutunun qərarı ilə çap olunub. Kitabın müəllifi professor Vidadi Muradovdur. Tarix hissəsinin müəllifləri AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru Yaqub Mahmudov və tarix elmləri doktoru Kərim Şükürovdur. Redaktorlar AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru Yaqub Mahmudov və L.Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktor müavini Asya Şirəliyevadır. Rəyçilər akademik Budaq Budaqov və sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Əlibəylidir.

“Azərbaycan Xalça Muzeyi” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib

Xalça sənəti Qobustan qaya rəsmləri, Mömünəxatın məqbərəsi, Şəki Xan sarayı, Miniatür sənəti kimi Azərbaycanın bəşəriyyətə bəxş etdiyi ən böyük sərvətlərdən biridir. Xalça həm memarlıq, həm rəssamlıq, həm ədəbiyyat, həm də musiqi ilə bağlı bir sənətdir. At çulu, məfrəş, heybə kimi xalçaçılıq sənəti nümunələri həm məişət, həm də sənət əsəri kimi çox qiymətli nümunələrdir. Bildiyimə görə, dünyada ən qədim xalça Altayda tapılıb və onun tədqiqatçısının fikrincə, vaxtilə Azərbaycan ərazisində olan Midiya mənşəlidir. Dünyanın ən böyük Şeyx Səfi xalçası Təbrizdə şah Təhmasibin vaxtında toxunub və indi London muzeyində nümayiş olunur. Dünyanın müxtəlif muzeylərində Qarabağ, Şirvan, Quba, Təbriz xalçası görəndə onu vətənimizin bir simvolu kimi qəbul edirik.

SİA “AZƏRTAC”a istinadən xəbər verir ki, bu sözləri Xalq yazıçısı Anar noyabrın 22-də Bakı Kitab Mərkəzində “Azərbaycan Xalça Muzeyi” kitabının təqdimat mərasimində söyləyib.

Muzeyin 50 illiyinə həsr olunmuş 400 səhifəlik Azərbaycan, rus və ingilis dillərində nəşr olunmuş kitabın ayrı-ayrı bölmələrinin müəllifləri Şirin Məlikova, Kübraxanım Əliyeva, Mira Məmmədxanova, Aytən Əhmədova, Gülzadə Abdulova, həmçinin Aygün Abbasova və Qoşqar Qoşqarlı milli xalça sənətinin ən müxtəlif nümunələri haqqında məlumat veriblər. Onlar qeyd ediblər ki, kitabda muzeyin tarixi, zəngin kolleksiyasının ən gözəl nümunələri, xalçaların müxtəlif növləri, dekorativ-tətbiqi sənətin ayrı-ayrı sahələri, eləcə də xalça sənətinin inkişafında xüsusi rolu olan görkəmli sənətkarlar haqqında dolğun məlumatlar verilib.

Nəşrdə muzeyin eksponatlarının şəkilləri ilə yanaşı, onun tarixini əks etdirən arxiv fotoları və sənədləri illüstrativ materiallar əsasında verilib. “Azərbaycan Xalça Muzeyi” kitabında muzeyin sərgi işi, beynəlxalq əlaqələri və Qarabağın işğalından sonra Milli Xalça Muzeyində müvəqqəti olaraq fəaliyyət göstərən Şuşa filialına həsr olunan bölmələr də var.

Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev çıxışında xalça sənəti ilə ədəbiyyat, poeziya arasında bir bağlılıq olduğunu diqqətə çatdıraraq təqdimat mərasiminin Bakı Kitab Mərkəzində olmasını təbii hadisə hesab etdiyini bildirib. O, Xalça Muzeyinin yaranma tarixini xatırladıb və xalq yaradıcılığı növü olan xalça sənətinin bəşəriyyətin ən qiymətli sərvətlərindən biri kimi qorunduğunu deyib. Nazir sürpriz bir məlumatı da tədbir iştirakçılarının nəzərinə çatdırıb: “Xalça Muzeyi elə tikilib ki, nə vaxtsa Xəzərdə suyun səviyyəsi qalxsa, onda bu muzey də bir gəmi kimi suyun üzərinə qalxacaq və qədim sənətin nümunələri bəşəriyyətin ən qiymətli xəzinələrindən biri kimi fəlakətlə üzləşməyəcək”.

Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının solisti, Əməkdar artist Nərgiz Kərimova və Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solisti Fərid Quliyev Üzeyir Hacıbəylinin ”Arşın mal alan” operettasından ariya ifa ediblər.

“Azərbaycan Xalça Muzeyi” kitabının təqdimat mərasimində Muzeyin texnologiya şöbəsinin əməkdaşlarının hazırladığı xovlu və xovsuz xalça nümunələri təqdim olunub, şəddə və çətən toxuması üzrə ustad dərsləri keçirilib. Mərasim yeni toxunan xalçanın adət-ənənəyə uyğun şəkildə dəzgahdan kəsimi ilə yekunlaşıb.

Azerbaycan xalca kitab

Bu gün Bakıdakı “Sehirli İlmələr” qalereyasında “Azərbaycan xalçaları İrəvan qrupu” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib. Modern.az saytının məlumatına görə, Azərbaycan, rus, ingilis, alman, fransız, ərəb dillərində nəşr olunan kitabdada İrəvan bölgəsini əhatə edən 102 xalça nümunəsi toplanıb.

Kitab AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix institutunun qərarı ilə çap olunub. Kitabın müəllifi professor Vidadi Muradovdur. Tarix hissəsinin müəllifləri AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru Yaqub Mahmudov və tarix elmləri doktoru Kərim Şükürovdur. Redaktorlar AMEA-nın müxbir üzvü, əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru Yaqub Mahmudov və L.Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktor müavini Asya Şirəliyevadır. Rəyçilər akademik Budaq Budaqov və sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Əlibəylidir.

Qərbi Azərbaycanın Loru, Pəmbək, Şəmşəddin, Aparan, Talın, Əştərək, Ərzin, Axtı, Qırmızı kənd, Basarkeçər, Kəvər, Sərdarabad, Üçkilsə, Dərələyəz, Vedi, Qəmərli, Zəngibasar, Soylan kimi bölgələri olduqca müxtəlif və rəngarəng xalçaları ilə seçilirdi. Ümumilikdə, Qərbi Azərbaycanın ərazisində yaşayan azərbaycanlıların zəngin mədəniyyəti, ədəbiyyatı, folkloru qonşu xalqlara təsir göstərdiyi kimi, burada toxunan xalçalardan da yan keçməyib. İrəvan xanlığının həyatında mühüm rol oynayan sənətkarlıq müxtəlif sahələri özündə ehtiva edirdi. Azərbaycanlıların ənənəvi sənətkarlıq sahələri olan toxuculuq və dulusçuluq bütün Qərbi Azərbaycan boyunca geniş yayılmışdı. Toxuculuq, o cümlədən, xalça, palaz məmulatı istehsalı xüsusilə seçilirdi. O dövrün səyyahları yerli əhalinin qoyun saxladığını və qoyun yunundan gözəl xalçalar, kisə, palaz, çul, qışda geyinmək üçün isti paltarlar, əlcək, corab toxunduğunu qeyd ediblər. Bölgənin tarixi kökləri çox qədimə gedən xalçaları vaxtilə bütün dünyada məşhur olub.

Təqdim olunan kitabda toplanan xalçalar, əsasən XIX-XX əsrləri əhatə edir. 1948-53-cü il deportasiyası nəticəsində minlərlə insan öz torpağından çıxarılıb, başqa ərazilərə köçürülüb. Boşalan kəndlərdə, təbii olaraq, xalça ənənəsi də itib- batıb. Qərbi Azərbaycan ərazisində toxunan xalçaları sənətkarlıq imkanlarına, toxunma texnologiyasına, rəng-naxış kompozisiya həllinə görə, şərti olaraq mahallar üzrə aşağıdakı qruplara ayrılıb:

I qrup: Ağbaba, Şörəyel mahalları

II qrup: Loru, Pəmbək mahalları

III qrup: Şəmşəddin mahalı

IV qrup: Göyçə mahalı

V qrup: Gərnibasar, Vedibasar mahalları

VI qrup: Zəngibasar, Sərdarabad mahalları

VII qrup: Qırxbulaq, Əştərək mahalları

VIII qrup: Aparan, Dərəçiçək, Talın mahalları

IX qrup: Zəngəzur mahalı

X qrup: Dərələyəz mahalı

XI qrup: İrəvan şəhəri

Azərbaycan xalçalarının İrəvan qrupu Azərbaycan mədəniyyətinin tərkib hissəsi olub, onun əsas sənətkarlıq xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Tarixi Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsi olan Qərbi Azərbaycanda yaradılmış xalçaçılıq nümunələri azərbaycanlıların Ermənistandan deportasiyasının başa çatdığı bir şəraitdə, onların məskunlaşdığı Azərbaycan Respublikası ərazisində davam etdirilir. Qərbi azərbaycanlıların tarixi ənənələri, o cümlədən xalçaçılıq sənətini layiqincə yaşatması onların dədə-baba torpaqlarına qayıtmaq arzusunun bir daha yenilməz təsdiqidir.

İrəvan şəhəri və onun ətrafında olan mahallar qədim türk-oğuz tayfalarının yaşadığı ərazilər olub. Bu ərazidə olan saysız-hesabsız yaşayış məskənləri-nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sərdabələr, eləcə də, qəribə formalı daşlar, at, qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqlar yerli əhalinin tarixindən, dünyagörüşündən, etnik, mənsubiyyətindən xəbər verir. İstər yer-yurd və coğrafi adlar, istərsə də müasir dövrümüzə qədər gəlib çatmış folklor nümunələri vaxtilə bu ərazidə yaşamış Azərbaycan türklərinin (azərbaycanlıların) keçmişini, zəngin mədəni irsini özündə təcəssüm etdirir. Buranın yerli əhalisi sənətkarlıq, əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olmuş, təbiətin bəxş etdiyi nemətlərdən səmərəli istifadə edib.

Yerli əhalinin zəngin təxəyyülünün məhsulu olan folklor, mif və əsatirlər, nağıllar, poetik nümunələr burada yurd salmış insanların həm də dünyagörüşünün göstəricisidir. Bu bölgədə ənənəvi türk dünyagörüşünü əks etdirən mif və rəvayətlərdən başqa, hər bir coğrafi adın, müqəddəs yerin tarixçəsini özündə yaşadan hekayətlər də yaranmışdır. Ağbabadan Vedibasara, Lorudan Zəngəzura, Göyçədən Zəngibasara qədər olan ərazidə sıx yaşamış əhali tarixi kökləri çox qədimlərə gedən memarlıq, sənətkarlıq nümunələri ərsəyə gətirib.

Bu ərazidə yaşayan azərbaycanlıların məişətində xalça və xalça məmulatları əsas yer tutur. Qərbi Azərbaycanda müxtəlif ölçülü xalçalarla, kilimlərlə bərabər namazlıqlar, çullar və digər toxunma məmulatları da var idi. Zəngin təbiəti bu bölgənin xalçalarına xüsusi çalarlar verib, onun rəng kompozisiyasının həllinə çoxçeşidli boyalar bəxş edib. Al-əlvan boyalar bu bölgənin xalçalarını digərlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyətdir. Xalçaların naxış-kompozisiya seçimində də yerli əhalinin təsəvvürü, mifik görüşləri, inancları mühüm yer tutub, onların ifadəsi xalçalarda öz əksini tapıb. Mifoloji quşlar, heyvanlar, həmçinin, dünyaya yanaşma tərzindən irəli gələn semantik elementlər bu bölgənin xalçaları üçün spesifik idi. Azərbaycanın müxtəlif xalçaçılıq məktəbləri ilə sıx əlaqəsi duyulan İrəvan xalçalarının bu ərazidə yaşayan insanların əsas düşüncə və hisslərinin müstəvisi kimi çıxış etdiyini söyləmək olar.

Modern.az

Azerbaycan xalca kitab

“Azərbaycan Xalça Muzeyi” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib

Azerbaycan xalca kitab

Похожие статьи

Related posts: