Adlarin menasi, Adlar siyahisi

O biri səhifədə isə Sarkinedə buntürklərin yaşadığını qeyd etmişdir. Bu salnaməni 1900-cü ildə çap edən gürcü tarixçisi S.E.Takayşvili buradakı buntürklərin və türklərin bir olduğunu, başqa sözlə turanlı olduğunu qeyd etmişdir. Bu “turanlılar” gürcü tarixşünaslığında Kartlinin ən qədim sakinləri hesab edilir. [80] Salnamə əlyazmalarının birində buntürklərin 28 min ev olması yazılmışdır. Onların sayca böyük toplum olduğunu salnaməçi Mrovelinin aşağıdakə sözləri də göstərir: [79]

Azərbaycanlılar

Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki Rusiya (Dağıstan), Gürcüstan (Borçalı) və Türkiyə (Qars və İğdır), İraq ərazisində yaşayırlar. Antropoloji cəhətdən Avropoid irqinin Kaspi tipinə aiddirlər. Azərbaycan dilində danışırlar. Dindarları əsasən İslam dininin şiə təriqətindədirlər (yalnız Cəfəri məzhəbində). Müasir Azərbaycan etnosunun Cənubi Qafqaz və Şimal-Qərbi İran ərazisində formalaşması prosesi çoxəsrlik bir proses olmuş və əsasən, XV əsrin sonlarında başa çatmışdır. [25]

Mündəricat

• 1 Məskunlaşma
• 2 Etnogenez
  • 2.1 Azərbaycanlıların mənşəyi haqqında nəzəriyyələr
  • 2.2 Qədim dövr və erkən orta əsrlərdə Azərbaycan ərazilərinə türk axınları
    • 2.2.1 Bulqarlar
    • 5.1 Ekzonim
      • 5.1.1 Ekzonimin etimologiyası
      • 5.1.2 Adın işlədilməsi
        • 5.1.2.1 Orta əsrlər
        • 5.1.2.2 Yeni, ən yeni və müasir dövr
        • 6.1 Xüsusiyyətləri
        • 7.1 Ədəbiyyat
        • 7.2 Musiqi
        • 7.3 Rəqslər
        • 7.4 Geyim
        • 7.5 Kulinariya

        Məskunlaşma Redaktə

        Əsas məqalə: Azərbaycanlıların məskunlaşması

        Azərbaycanlılar saylarının çoxluğuna görə Qafqazda birinci, Gürcüstan və İranda [26] isə ikinci xalqdır. Azərbaycanın özündə isə 10,1 milyona yaxın (2019) azərbaycanlı yaşayır (ölkə əhalisinin 93,6%-i). [27]

        İranda azərbaycanlılar əsasən, Qərbi Azərbaycan, Şərqi Azərbaycan, Ərdəbil [28] və Zəncan [28] ostanlarında çoxluq təşkil edirlər. Həmçinin, Kürdüstan ostanının şərq rayonlarında (Qürvə şəhəri yaxınlığındakı kəndlərdə), [29] Həmədan ostanında [28] [30] və Qəzvin ostanının şimal rayonlarında yaşayırlar. [28] Tehran, Kərəc və Məşhəd şəhərlərində də böyük azərbaycanlı icmaları var. İranda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı, müxtəlif hesablamalara görə, 20–30 milyon nəfərdir. [31] [32] [33] [34] [35]

        Rusiyada azərbaycanlılar Dağıstanın cənubunda yaşayırlar. Dağıstanda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı 2010-cu il siyahıyaalmasına görə 130,9 min nəfər olmuşdur. Dağıstanda azərbaycanlılar azsaylı yerli xalqlardan biri kimi rəsmən tanınmışlar. [36] Hal-hazırda onlar Dağıstanın Dərbənd rayonunda çoxluq təşkil edirlər (58 %) və həm də kompakt şəkildə Tabasaran (18 %), Qızılyar (2,35 %) və Rutul (1,56 %) rayonlarında yaşayırlar. [37] Azərbaycanlıların sovet dövründəki ölkədaxili miqrasiya prosesi, Azərbaycandan və keçmiş SSRİ-nin digər respublikalarından postsovet emiqrasiyası ona gətirib çıxarıb ki, bu gün azərbaycanlılar az, yaxud çox dərəcədə Rusiyanın əksər regionlarında məskunlaşıblar. Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı 2002-ci il siyahıyaalmasına [38] görə 621 840 nəfər idi.

        Gürcüstanda azərbaycanlılar əsasən, Kvemo Kartli mxaresində (225 min nəfər, 2002; yaxud 45%), başqa sözlə, ölkənin cənub-şərqi və mərkəzi rayonlarında: Marneulidə (98 min nəfər, 2002), Qardabanidə (50 min nəfər), Bolnisidə (49 min nəfər), Dmanisidə (19 min nəfər) yaşayırlar. Bu dörd rayonda onlar tamamilə, yaxud əhəmiyyətli dərəcədə çoxluq təşkil edirlər (müvafiq olaraq, 83 %, 44%, 66%, 67%). Bundan başqa onlar Kaxeti diyarının rayonlarında da yaşayırlar (40 min nəfər, 2002; yaxud 10%): Saqareco (18 min, yaxud 32%), Laqodexi (11 min, yaxud 22%), Telavi (8 min, yaxud 12%), həmçinin, Şida Kartli mxaresində (6 min, yaxud 1,8%) (o cümlədən Kaspi (4 min, yaxud 8%), Kareli (1 min, yaxud 2,3%) və s.), Msxeta-Mtianeti mxaresində (2 min, yaxud 1,8%), əsasən Msxetada. Azərbaycanlıların bir hissəsi isə Tbilisidə (11 min, yaxud 1%), Kvemo Kartli mxaresinin inzibati mərkəzində — Rustavi şəhərində (5 min, yaxud 4%) və digər yerlərdə yaşayırlar. [39]

        Qarabağ münaqişəsinin başlanmasına qədər, Ermənistanın əksər rayonlarında azərbaycanlı kəndləri vardı. Rusiya imperiyası əhalisinin 1897-ci il siyahıyaalınmasına əsasən, həmin vaxt İrəvan şəhərində 12 359 nəfər, yaxud şəhər əhalisinin 42,6%-i azərbaycan dilini (siyahıyaalmada: tatar dili) ana dili hesab etmişdi. [40] O cümlədən, XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində İrəvan şəhəri əhalisinin 49%-i azərbaycanlılardan ibarət olmuşdu [41] . XIX əsrin sonunda İrəvan qəzasında 77 min nəfər azərbaycan dilini ana dili hesab edirdi. [42] SSRİ əhalisinin 1979-cu il siyahıyaalınmasına (ru) əsasən, həmin vaxt Ermənistanda 160 800 nəfər (bütün əhalinin 5,3%-i) azərbaycanlı yaşadığı halda, [43] SSRİ əhalisinin 1989-cu il siyahıyaalınmasında (ru) Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların sayı cəmi 84 860 nəfər (bütün əhalinin 2,5%-i) [44] olmuşdur. Bu da ki Qarabağ münaqişəsinin başlanmasından sonra azərbaycanlıların kütləvi şəkildə Ermənistanı tərk etməyə məcbur edilmələri ilə əlaqədar idi. XXI əsrin əvvəllərində, Ermənistanın rəsmi məlumatlarında orada hələ 8 min nəfərə yaxın azərbaycanlının yaşadığı göstərilsə də, Tomas de Vaalın fikrincə, həqiqətdə, Ermənistanda cəmi bir neçə yüz nəfərdən çox azərbaycanlı yoxdur. [45]

        Türkiyədə azərbaycanlılar, dədə-babadan, Ermənistanla sərhəd bölgələrdə — Qars, İğdır ellərində, və Ərzurum elinin Şənqaya elçəsində yaşamaqdadırlar. Postsovet dövründə azərbaycanlıların Azərbaycandan emiqrasiyası nəticəsində isə Türkiyənin digər şəhərlərində də, hətta ABŞ-ın bir çox şəhərlərində də azərbaycanlılar məskunlaşıblar.

        Türkmənistanda isə azərbaycanlılar kompakt şəkildə Türkmənbaşı və Aşqabad [46] şəhərlərində yaşayırlar.

        Əsas məqalə: Azərbaycanlıların etnogenezi

        Azərbaycanın hər iki hissəsinin aparıcı etnosu olan türk mənşəli Azərbaycan xalqının, qafqazdilli (ləzgilər, avarlar, saxurlar, udinlər, xınalıqlılar, qrızlılar, buduqlular, ceklilər, haputlular və s.) və İran dilli (talışlar, kürdlər və tatlar) azsaylı xalqların etnognezi problemi indiyədək Azərbaycanın tarixi etnoqrafiyasında xüsusi tədqiqat predmeti olmamışdır. Bəzi tarixçilərin bildirdiklərinə görə, türklər Azərbaycana XI əsrdə Səlcuqlarla birgə gəlmişdir. Lakin aparılan tədqiqatlara əsasən Səlcuqlardan da öncə Azərbaycan ərazisinə iri miqyaslı türk axınları olmuşdur. Bunlara misal olaraq bolqar, hun, buntürk və oğuzları göstərmək olar. Lakin dəqiq olan odur ki, XI–XII əsrlərə qədər bu ərazidə xeyli etnos yaşayırdı, bu dövrdən etibarən isə titul etnos kimi türklər öz mövqelərini daha da möhkəmləndirdilər və onların ətrafında Azərbaycan xalqının təşəkkülü prosesi başladı. [47]

        Azərbaycanda türk çoxluğunu ayrı-ayrı adacıq kiçik boylar deyil, bulqarlar, onoqurlar, suvarlar, börçöllər, şiraklar, buntürklər, kəngərlər, əsasən Masaha hunları olmaqla, digər hun toplumları, xəzərlər kimi böyük etnoslar yaratmışlardı. Nəzərə almaq gərəkdir ki, o zamanki Şimal və Cənubi Azərbaycanda bir neçə yüz min adam yaşaya bilərdi. XIX əsrin başlanğıcında Avropanın sayca böyük xalqları sayılan fransızlar və ruslar 20 milyondan bir az çox, Böyük Britaniyanın əhalisi 10 milyona yaxın, Şimali Azərbaycanınki isə 551 min idi. Deməli qədim dövr və erkən orta əsrlərdə mənbələrdə adları keçən onlarla türk tayfaları bu xalqın etnogenezində əvəzsiz rol oynamışdır. [48] Azərbaycan xalqının mənşəyi problemi əsrimizin 30-cu illərinin zillətli qeyri-milli siyasətilə yanlış bir istiqamətə yönəldildi. Aydındır ki, ―Azərbaycan xalqı deyiləndə, onunçoxsaylı türk dilində danışan əhalisi nəzərdə tutulurdu. Həmin dövrün ortalarında bu xalqın mənşəyi problemi heçə endirildi, ―türk və ―türk dili sözləri ―azərbaycanlı və ―Azərbaycan dili sözləri ilə əvəz edildi. Azərbaycan türk xalqı və dili yer adını təmsil edən ümumi məfhum içində əridildi. Azərbaycan xalqının yetkinləşməsi gedişində türk etnoslarının iştirakı tədqiqat obyekti kimi sönükləşdi, adda-budda eşidilən səslər isə siyasi yollarla kəsildi.

        Eyni zamanda 1960-cı illərdə türk etnoslarının Azərbaycanda XI–XII əsirlərdən əvvəl yaşamaları barədə ilk tədqiqatlar aparılmağa başlandı. Yeni tədqiqat istiqamətləri meydana gəldi. 1970-ci illərdə erken orta əsr qədim erməni qaynaqlarında türk mənşəli sözlərin, şəxs və yer adlarının ayırd edilməsi sahəsində mühüm iş görüldü. [47] Sübut olundu ki, erkən orta əsrlərdə Azərbaycan ərazisində müxtəlif etnik ad altında türk etnosları yaşayırdı, oğuz dilləri əsasında Azərbaycan türk dili yetkinləşirdi və ünsiyyət vasitəsinə çevrildi. 1980-ci illərdə bu istiqamətdə tədqiqatlar davam etdirildi. Bu dövürdə yeni bir istiqamətdə araşdırmalar aparılmağa başlandı. [49]

        İlk öncə azərbaycanlı sözü barədə məlumat vermək lazımdır. Uzun tarixi bir dövr ərzində, hal-hazırda azərbaycanlı adlanan toplum türk adlanırdı. Lakin sovet işğalından sonra məqsədli formada Stalinin əmri ilə türk adının unutdurulmasına başlanıldı. XX əsrin 30-cu illərindən etibarən türklərə Azəri deyilməyə başlanıldı. [50]

        Bununla əlaqədar olaraq ―azərbaycanlılar‖ anlayışı haqqında bir neçə söz demək zərurəti yaranır. Azərbaycanın hər iki hissəsindəki türklər və Şimali Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqlar ―azərbaycanlı‖ adlanır, çünki A zərbaycanda məskundurlar. Bu ―Azərbaycan‖ adının coğrafi anlayış olmasından irəli gəlir. Cənubda qədimdən Manna, Maday (Midiya) və Atarpatkan (VII əsrdən Azərbaycan, daha dəqiqi Adarbaycan), şimalda Alban (Appan) adlanmış iki hiss ənin ―Azərbaycan‖ adlanması tarixdə vətəndaşlıq hüququna malikdir. Ona göre ki, əvvələn, hələ er. əv. I minillikdə ölkənin hər iki hissəsində çoxluğu təşkil edən və ona görə aparıcı rola malik olan türkmənşəli etnoslar yaşayırdı. İkincisi, Atropatena və Albaniya (Appan) VI əsrdə İran Sasanilər dövlətinin (Dərbənd qala divarında VI əsrə aid farsca yazıda ―Aturpatkan adının qeyd olunması göstərir ki, o vaxt Dərbəndə qədərki ərazi Sasanilər dövlətinin tərkibində Atropateniya- Azərbaycana məxsus idi), VII əsrin ortalarından Ərəb xilafətinin tərkibində bir inzibati vahidə daxil idi. [51] Üçüncüsü, indi Şimali Azərbaycanın Kürün Arazla birləşdiyi yerdən Xəzərə qədər olan hissəsindən cənubda yerləşən ərazisi (Sabirabad, Saatlı, Salyan. Neftçala, Biləsuvar, Cəlilabad, Masallı, Lənkəran, Lerik, Yardımlı və Astara rayonları) tarixən Maday (Midiya), VII əsrdən sonra ərəbcə ―Azərbaycan‖ (daha dəqiqi Adarbaycan, yaxud A zarbaycan) formasını almış Aturpatkan dövlətinə mənsub idi. Başqa sözlə, tarixən Cənubi A zərbaycana məxsus ərazinin bir hissəsi indi Şimali A zərbaycanin tərkibindədir. Deməli, Azərbaycan müəyyən tarixi səbəblər üzündən iki hissəyə parçalanmış vahid ölkə, azərbaycanlılar isə iki yerə bölünmüş vahid türkmənşəli etnosdur. [50]

        Er. əv. VII əsrdən başlayaraq eramızın XII–XIII əsrlərinə qədər Y. B. Yusifova görə, Azərbaycan tərəfə türk etnoslarının üç böyük axını olmuşdur. Məsələn, Azərbaycan dilinin şimal dialektlərində dilçilər Xəzər dilinin izlərini tapırlar ki, bu da Böyük Rus Ensiklopediyasının Xəzər dili haqqında profil məqaləsində qeyd olunur. [17]

        Azərbaycanlıların mənşəyi haqqında nəzəriyyələr Redaktə

        Hər bir xalqın təşəkkülü tarix boyu davam etmiş arasıkəsilməz etnik prosesin nəticəsidir. Təbiətdə kimyəvi, fiziki və bioloji proseslərdə olduğu kimi, cəmiyyətdə gedən etnik proses də müəəyən komponentləri qəbilələr, tayfalar,xalqlar və millətlər , bir sözlə, etnoqrafiya elmində qəbul edildiyi kimi, etnoslardır.Konsolidasiya (etnik mənsubiyyətcə qohum etnosların qaynayıb qarışması prosesi) və assimilyasiya (etnik mənsubiyyətcə müxtəlif etnosların arasında gedən prosesdə onlardan birinin digərini dilindən məhrum etməsi və özünə qatması prosesi) prosesləri nəticəsində bir ad altında məlum etnos müəyyən tarixi mərhələdən sonra tarix səhnəsindən çıxır, başqa adla bir etnos yerini tutur, biri əriyib gedir, digəri hakim mövqeyə malik olur. Müasir xalqlar bu proseslərin əsasında yaranmışdır.Deməli, etnik proses ayrı-ayrı etnik komponentlərinetnosların hissələrinin əhəmiyyətli, zəruri dəyiş məsi,yeni etnik adda etnosların yaranması prosesidir. Belə də demək olar: hər bir etnosun formalaşması etnik özünüadlandımanın yaranmasıdır; bu o deməkdir ki, tarix boyu bir etnik adla məlum etnos etnik proses nəticəsində müəyyən mərhələ keçdikdən sonra başqa etnik ada malik olur. Ona görə hər bir xalqın mənşəyini aydınlaşdırmaq üçün, onun təşəkkülünə gətirib çıxarmış və etnik prosesin bütün mərhələlərində iştirak iştirak etmiş komponentləri müəyyən etmək lazımdır. Başqa sözlə, xalqımızın mənşəyini araşdırmaq üçün Azərbaycan ərazisində tarix boyu məskun olmuş etnosların adlarını və onların etnik mənsubiyyətlərini üzə çıxarmaq gərəkdir. Bu işi tarixi mənbələr əsasında görmək olar. Lakin tariximizinmüxtəlif dövrlərində etnik prosesdə iştirak etmiş etnoslar barədə yerli yazılı mənbələr yoxdur. Başqa dillərə aid mənbələrdəki məlumatlar isə çox azdır, səthidir, həm də çoxminillik tariximizin bütün dövrlərini eyni dərəcədə əhatə etmir. Azərbaycan xalqının mənşəyi haqqında tarixi həqiqətdən kənarda duran fikirlərin yaranmasının əsas səbəbi də budur.

        Azərbaycan tarixşünaslığında mənşəyimiz haqqında mövcud konsepsiyanın müddəaları qısaca aşağıdakı kimidir: Göstərilən səpkidə azərbaycanlıların bir xalq kimi yaranış problemi ilkin olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən irəli sürülmüşdür. 1919-cu ildə bu Cümhuriyyətin təmsil etdiyi millət haqqında tarixi arayış yazılmış və böyük dövlətlərin Paris konfransına verilmişdi. Bu arayışda deyilirdi: [48]

        Ən qədim zamanlardan başlayaraq Xəzər sahili boyunca Qafqazın cənub-şərq torpaqlarında qismən türk, qismən isə tatar dilində danışan tayfalar yerləşmişdi. Bu tayfalar müxtəlif çağlarda müəyyən ölçüdə iranlılarla (farslar nəzərdə tutulur), eləcə də sayca daha çox, qüdrətli və güclü olan türklərlə qaynayıb-qarışmışlardı. bu qaynayıb-qarışma ilə bağlı Qafqazın həmin yerli sakinləri Azərbaycan türkləri, yaxud da yaşadıqları ölkənin adına uyğun olaraq Azərbaycanlılar adlanırlar.

        Əvvəlcə Cənubi Azərbaycan ərazisində yaşamış ulu əcdadlarımız barədə. Cənubi A zərbaycan ərazisində və ona bitişik bölgələrdə er. əv. III minillikdən başlayaraq kuti, lulubi, subi, er. əv. II minillikdənkas (kaşşu) adlı tayfalar yaşayırdılar. [52] Bu tayfaların etnik-dil mənsubiyyətləri məlum deyil. Avropa tədqiqatçıları (Q. Hüzinq, E. Hersveld, R. Girşman, A. Kammenhuber, C. Kameron və b.) hesab edirlər ki, Ön Asiyada bir qədim dil ailəsi olmuşdur. [53] [54] Bu dil ailəsini şərti olaraq ―Kaspi və ya ―Zaqro-Elam adlandırmaq olar. [55]

        Britannika Ensiklopediyasına görə azərbaycanlılar digər bütün millətlər kimi qarışıq etnik mənşəyə malikdirlər – azərbaycanlıların etnogenezində iştirak etmiş ən qədim element isə Şərqi Cənubi Qafqazınyerli əhalisi və bir də ola bilsin İranın şimalında yaşamış midiyalılar olmuşdur. Lakin heç şübhəsiz ki, millətin formalaşmasında əsas amil və dominant etnos türklər olmuşdur.

        Azərbaycan xalqının etnogenezi məsələsinə az-çox ümumi xarakteristika verənlər – Sergey Tokarov (ru) [57] , Anatoli Novoseltsev [58] və Sakinat Hacıyeva (ru) , [59] qeyd edirlər ki, azərbaycanlılar qarışıq mənşəli xalq olmaqla, etnogenezində regionun həm yerli aborigen əhalisi, həm də türk elementləri iştirak etmişdir.

        Rusiyalı etnoloq Viktor Şnirelman (ru) , özünün rus. «Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье» adlı kitabında iddia edir ki, “erkən orta əsrlər Albaniya və Cənubi Azərbaycan (Atropatena) tarixinin qarışdırılması üçün heç bir elmi əsas yoxdur. Qədim dövr və erkən orta əsrlərdə o yerlərdə fərqli əhali qrupları yaşamış, nə mədəni, nə ictimai, nə də dil cəhətdən bir-birləri ilə bağlılıqları olmamışdır” [60] . Lakin, sovet iranşünası Edvin Qrantovski (ru) – irandilli xalqların miqrasiya hərəkətinin tədqiqatçısı, b.e.ə. I minilliyin birinci yüzilliyinə (son tunc və erkən dəmir dövrü) aid Qərbi İran abidələrinin xarakterik xüsusiyyətlərinə əsasən, Albaniya və Atropatenanın ortaq mədəniyyətə malik olduğunu qeyd edir [61] . Digər sovet tarixçisi Kamilla Trever də hesab etmişdir ki, b.e.ə. VI–V əsrlərə aid arxeoloji tapıntılar, albanlarla atropatenalılarla mədəni yaxınlığını söyləməyə imkan verir [62] .

        XI–XIII əsrlərdə türkdilli oğuz tayfalarının Cənub-Şərqi Qafqaza yayılması nəticəsində yerli əhali arasında türklərin üstünlüyü daha da güclənir və azərbaycan xalqının formalaşması prosesi başlayır [25] [63] . Etnik müxtəliflik türkləşmə üçün zəmin oldu [63] . İosif Oranski (ru) [64] və Natalya Volkova [65] qeyd edirlər ki, türk tayfalarının bir neçə miqrasiya axını nəticəsində yerli əhalinin dili assimilyasiya məruz qalmış və yerli əhali türk dilində (azərbaycan dilində) danışmağa başlamışdır.

        Türk əsilli azərbaycan etnosunun formalaşması prosesi, “Şərq Tarixi”nə (rus. «Истории Востока» ) görə (2002), əsasən, XV əsrdə başa çatmışdır [25] . Bir sıra tədqiqatçılar Səfəvilərin hakimiyyətdə olduğu dövrdə şiəliyin qəbul edilməsini azərbaycan xalqının formalaşmasında həlledici faktor hesab edirlər. [66] [67] “Şərq Tarixi”nə (rus. «Истории Востока» ) əsasən, türklərlə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhəd XVI əsrə qədər müəyyənləşsə də, amma o vaxt hələ tam dəqiqləşməmişdi. [25] Novolsev bununla bağlı qeyd edir ki, “Səfəvi İranı ilə Osmanlı İmperiyası arasında yaranmış sərhəd, əsas xüsusiyyətlərində elə türklərlə azərbaycanlılar arasındakı etnik sərhədi əks etdirməkdədir”. [63] Türk tayfalarının Cənubi Qafqaza köçürülməsi XVI–XVII əsrlərə qədər davam etmiş, həmin dövrdə yarımköçəri şahsevən və padar tayfaları isə Muğana köçürülmüşdü. [68]

        Muğanı azərbaycanlıları 20-ci əsrin əvvəllərinə aid fotoşəkildə

        Rusiyada, azərbaycanlıların mənşəyi haqqında ilkin elmi təsvir hələ XIX əsrin sonu — XX əsrin birinci yarısında meydana çıxmışdı. Məsələn, Rusiya imperiyasında nəşr olunan Brokhauz və Efronun ensiklopedik lüğəti yazır ki, “Azərbaycan tatarları — türk-səlcuqların və Hülakü xanın (XIII əsr) türk-monqol ordusunun törəmələri, amma ki əhəmiyyətli dərəcədə həm də türkləşmiş iranlılardırlar”. [69] 1926-cı il BSE-sinə görə isə “Xilafətin tənəzzülü dövründə Cənub-Şərqi Qafqaza mərhələ-mərhələ türk elementlərinin infiltrasiyası başlayır. Yerli əhali (albanlar) işğalçılar tərəfindən ya məhv edilir, ya da dağlara sıxışdırılır. Qeyd olunan XIII əsr monqol istilaları və sonrakı Teymurləng, türkmən, türk-osmanlı işğalları və digər işğallar nəticəsində Cənub-Şərqi Qafqazın şərq hissəsində son olaraq türk elementi təşəkkül tapdı” [70]

        Dağıstanlı alim S.Hacıyeva (ru) yazır:

        Azərbaycanlılar uzun tarixi inkişaf, yerli qədim tayfaların (albanlar, udinlər, kaspilər, talışlar və s.) regiona gələn türkdilli tayfalarla — hunlarla, oğuzlarla, qıpçaqlarla və bu kimi digər tayfalarla tədricən konsolidasiyası (birləşməsi) nəticəsində xalq olaraq təşəkkül tapmışdır. Öz növbəsində, türk tayfaları öz etnik komponentlərinin zənginliyindən məmnun idilər, birləşmiş çoxlu başqa, qismən daha qədim tayfalar sonda nəinki azərbaycan xalqının, həm də bir sıra türkdilli xalqların etnogenezində iştirak etdilər. Göstərmək lazımdır ki, Azərbaycanın etnik tarixində dərin iz buraxmış və Cənubi Azərbaycanda mövcud olmuş qaraqoyunlu və ağqoyunlu tayfalarının XV əsr dövlətlərinə Qubadan cənuba doğru azərbaycan torpaqları daxil idi. [71]

        Qədim dövr və erkən orta əsrlərdə Azərbaycan ərazilərinə türk axınları Redaktə

        Bulqarlar Redaktə

        Uzaq keçmişdə Cənubi Qafqazda yaşamış böyük türk toplumlarından biri də bulqarlar olmuşdur. Bulqar türklərinin Cənubi Qafqazda yerləşməsi haqda ilk yazı IV əsr suriyani müəllifi Mar Apas Katinanın qələmindən çıxmışdır. Onun yazdığı Ermənistanın ilkin tarixi kitabı çox tez yol olmuşdur. Ancaq sonralar erməni tarixçisi Horenli Movses bu kitabın bölmələrini mənimsəyib öz əsərinə qatmış, bununla da bölmələr günümüzə gəlib çatmışdır. Bu kitabdan Horenlinin gətirdiyi bir neçə parça birbaşa bulqar türklərinin tarixinə toxunur. Bunlardan birində yazılır ki, Ermənistan çarı Vaharşak (e.ə. 153–131) Böyük Qafqaz dağlarının ətəklərində yaşayan gəlmələri öz ölkəsinə çağırdı. Əsərdə bu belə qeyd edilib: [72]

        Vaharşak Şaray sərhədləri yaxınlığındakı çəmənli torpaqlara enib gəldi. Bu yerləri köhnə yazarlar Yuxarı-Ormansız Basen adlandırırlar. Sonralar Vxndr Bulqar Vəndin gətirdiyi köçkünlər yerləşən (bu torpaqlar), onun adı ilə bağlı olaraq Vənənd adı almışdır. Bu şəxslərin kəndləri bu günə kimi onun (Bulqar Vəndin), qardaşlarının və sonrakı soy xələflərinin adlarını daşımaqdadır.

        Mar Apasdan gətirilən ikinci parça Vaharşakın oğlu Arşakın hakimiyyəti ilə (e.ə. 131–118) bağlı olub birincini tutarlı şəkildə tamamlamaqdadır. Burada deyilir: [72]

        O (Arşak) çar olan günlərdə bulqarların Qafqaz dağı silsiləsindəki torpaqlarında böyük qarışıqlıq düşdü. Onların bir çoxu ayrılıb bizim torpağa gəldilər. Kox güneyindəki varlı, çörəkli torpaqlarda uzun illər böyu yerləşib yaşadılar.

        Mar Apasın kitabında qalmış olan bu parçaların elmi dəyəri böyükdür. Birincisi burada bir-birinin ardınca iki erməni hakiminin dövründə bulqar türklərinin iki çoxsaylı toplusunun Cənubi Qafqaza axışıb gəlməsi və buradayerləşməsi göstərilir. İkincisi bu türklərin “varlı, çörəkli” yerlərdə (gümanki Ağrı dağı ətrafları və Araz çayı vadisi) yaşaması göstərilmişdir. Bu qaynaqlarda adı çəkilən etnotoponimlər Cənubi Qafqaz xəritəsində, özüdə məhz Araz vadisində — Azərbaycanın Ordubad və Zəngilan bölgələrində günümüzəkimi yaşamaqdadır. Burada Vənənd və Vənəndli kəndləri var. Şərqi Anadoluda Bulqar dağı oronimi tarixçilərə çoxdan bəllidir. Bundan başqa, Azəbaycan xəritəsi üzrə bulqar türklərinin adı ilə bağlı müxtəlif etnoponimlər və onların qalıqları ilə üzləşirik. Mil-Qarabağ düzündə Qarvənd (yuxarıda adı keçən Bulqar Vənd adındakı başlanğıc “bul” kökü bilmədiyimiz səbəbdən itirilmiş, qalan iki hissəcik isə günümüzə kimi yaşamışdır), Yağlavənd, Xocavənd, Papravənd kimi kənd adları canlı mısaldır. Muğan bölgəsində Bolqarkənd, Bulqargöytəpə, Bolqarçay kimi yer adları da qədim bulqarların bu yerlərdə geniş yayılıb yaşadığını göstərir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu adlar ilkin olaraq onları Qafqaza gətirmiş olan bolqar boylarından yaşca ən azı 1500 il qocamandır. Çünki artıq V əsrin II yarısında bulqar türkləri Qafqazda suvar-sabir türkləri tərəfindən tabe etdirilərək sonunculara qarışmış, sonralar isə əriyib itmişlərdi. Başqa sözlə, ötən 1500 il içərisində bulqar etnosu tarixdə öz müstəqil yaşamını itirdiyi üçün onun adı ilə bağlı olan yer adlarından yalnız bir neçəsi günümüzə kimi yaşayıb gəlmişdir.

        Son illərdə kimi Mar Apas Katinanın Cənubi Qafqaz bulqarları haqqında yazısı böyük inamsızlıqla qarşılanmada idi. Əslində tutarlı dəlil gətirilmədən. Bu yazıya inanmayan tarixçilər yalnız belə bir dəlil irəli sürürdülər: nə üçün başqa erməni tarixçiləri (Yegişe, Paraplı Qazar, Buzand) hunlardan danışarkən bulqarların, xəzərlərin və basenlərin adlarını çəkməmişlər ? Lakin müasir tarix elmində artıq bu fakt qəbul edilir. [73]

        Bulqarların IV əsrdə artıq Qafqazda yaşamalarını təkcə Mar Apas Katina deyil, 354-cü ilin adsız latın tarixçisi (Cgronographus Anmi 354) də qeydə alınmışdır. Nəzərə almaq gərəkdir ki, Bizans və erməni tarixçiləri Qara dəniz və Xəzər dənizi bölgələrində yaşayan xalqlar haqqında qiymətli bilgilər vermişlərsə, birbaşa Cənubi Qafqaz torpaqlarında yerləşib yaşayan bulqar türkləri haqqında onlar qat-qat daha tutarlı yazılar qoyub getmişlər. [74] Çünki Qara və Xəzər dənizləri bölgələrinə nisbətən onlar Ermənistandakı hadisələri qat-qat yaxşı bilir, bəzən isə gördüklərini yazırdılar. İndi tarixçilərin bir çoxu bulqarları hun yürüşlərindən öncə Cənubi Qafqaza gəlmiş türk etnosu saymaqdadırlar. Sonrakı əsrlərdə bulqar boyları soyca onlara qohum olan buntürklər və onoqurlaeın hesabına artıb böyümüşdülər. Bununla yanaşı, Şimali Qafqazda Sulak və Terek çayları arasında yerləşən bulqar türklərinin qolları Şərqi Cənubi Qafqazda, Dərbənd keçidi ilə Kür çayı arasındakı bölgələrdə də yerləşmişdilər. Onoqurlar isə Şimali Qafqaz bulqarları tərkibində güclü bir siyasi birlik yarada bilmişdilər. Onoqur adı, türk dilində olan r-z səs keçidi ilə bağlı olaraq türkoloji ədəbiyyatında Onoquz oxunur.

        XI əsrin böyük türk dilçisi Mahmud Qaşqarlı bulqar və qipçaq dillərinin Oğuz dilinə çox yaxın olduğunu,bulqar boyundan olan suvarların oğuzlar kimi danışdığını bildirirdi: [75]

        Kəlimənin əvvəlində olan M hərflərini suvarlarla oğuzlar, qipçaqlar B-ə çevirirlər. Türklər mən bardum, suvarlar, qipçaqlar, oğuzlar bən bardum deyirlər. Türklər şorbaya mün, bunlar bün deyirlər.

        İstəxri və İbn Haqvəl kimi böyük ərəb tarixçiləri xəzər dili ilə bulqar dilinin eyni olduğunu yazmışdır.

        Bulqarların adı Dədə Qorduq dastanında da qalmışdır. Qazılıq Qoca oğlu Yegenek boyunda kitabın əlyazmasında belə bir parça ilə qarşılaşırıq: [76]

        Altı başlı balqar bir ər gördüm. Ol ərə baxdum. Dayım Əmən imiş.

        Paleoqrafiya və onomastika baxımından balqar boy adının burada qarşıya çıxması qanunauyğundur. Bu adın Oğuz qəhrəmanlıq kitabı dastanda qalması, Dədə Qorqud oğuzlarının balqar bir ər Bəkdüz Əmənin elini özlərinə doğma bilib, onunla birlikdə yağılar üzərinə yürüş etməsi təbii haldır. Çünki bu boylarda balqar bir ər ilə bağlı olan başqa bir anlayış da işlənmişdir: Dügər bəy Mahmud Qaşqarlı Divanında Dügər, 24 Oğuz tayfasından birinin adıdır. Bu adı daşıyan bulqar qolu Şimali Qafqazda Balkar dərəsində də yerləşmişdi. Görünür, dügərlərin bir qolu osetinlərin babalarına qaynayıb-qarışmışdır. Bu günki Şimali Qafqaz balkarlarının dilində osetinlərin bir qolunun Dügər, Diqor adlanması təsadüfi deyildir. Yeni araşdırmalara görə, bu sonuncuların danışığında çoxlu əski türk və deyimləri qalmışdır.

        Dədə Qorqud kitabının III boyunda üç dəfə Basen, Pasin yer adı keçməkdədir. [77] V.V. Bartolda görə bu nə vaxtsa qalası olmuş Basin bölgəsinin adıdır. [73] Bölgənin bu adı yuxarıda Mar Apas Katina parçasından gətirilən yuxarı-ormansız Basen adına tamamilə uyğundur. Başqa sözlə, Dədə Qorqud kitabındakı yer adı olduğu kimi Mar Apas Katina-Horenli Movses mətnində də yazıya alınmışdır. Mənəvi dünyası ayrı olan bu 3 qaynaqda Basen bölgəsinin adı köhnə bulqarların Cənubi Qafqaza axışıb yerləşməsi ilə bağlı olaraq çəkilir. Bu adın açılışı isə gürcülərin coğrafiya anlayışına köhnə yunancadan keçmiş Fasiana sözü ilə bağlıdır. D.Y. Yeremeyevin yazdığı kimi, qədim bulqarların buraya axışıb yerləşməsi ilə bağlı Balkar dərəsində yaşayan türk dilli balkar xalqı gürcü qaynaqlarında Basiani adlanırdı. [73]

        Buntürklər Redaktə

        Bulqarların bir qolu da buntürklər sayılırdı. Onların da adı Cənubi Qafqaz qaynaqlarında e.ə. I minillik hadisələri ilə bağlı çəkilir. [78] X əsr gürcü salnaməçisi Mokçevay Kartlisat (Kartlinin dinə gəlməsi) və XI əsr salnaməçisi Leonti Mrovelinin Kartlis sxovreba (Kartli çarlarının həyatı) kitabında Buntürklərin Kartlidə Makedoniyalı İsgəndərin yürüşlərindən, hətta Babil hökmdarı Novuxodonosor tərəfindən Yerusəlimin dağıdılmasından öncə yaşamaları yazılmışdır. İkinci hadisə e.ə. 586-cı ilə düşür. Salnaməçilər bu toplumu həm buntürk, həm də sadəcə türk adlandırırlar. Mroveli bir səhifədə yazır: [79]

        Türklər Mtsxeta yaxınlığında özlərinə yer seçərək oranı abadlaşdırdılar, güclü hasar içinə aldılar. Bu yerə Sarkine (P.Uvarovun (1894), Ş. Mesxianın (1959), Q. Lomtadzenin (1965) araşdırmalarına əsasən bu şəhərin həqiqətən də bu dövrdə salındığı sübut olunmuşdur.) deyilməyə başlandı.

        O biri səhifədə isə Sarkinedə buntürklərin yaşadığını qeyd etmişdir. Bu salnaməni 1900-cü ildə çap edən gürcü tarixçisi S.E.Takayşvili buradakı buntürklərin və türklərin bir olduğunu, başqa sözlə turanlı olduğunu qeyd etmişdir. Bu “turanlılar” gürcü tarixşünaslığında Kartlinin ən qədim sakinləri hesab edilir. [80] Salnamə əlyazmalarının birində buntürklərin 28 min ev olması yazılmışdır. Onların sayca böyük toplum olduğunu salnaməçi Mrovelinin aşağıdakə sözləri də göstərir: [79]

        Bir-birilərinə qarşılıqlə yardım üçün onlar (Kartli əhalisi) türklərlə birləşib bütün şəhərlərdə yerləşdilər. Bu türklər Kartli əhalisi ilə dinc yaşayırdılar, iranlıların yürüşü gözləndiyi üçün qala və şəhərləri bərkidirdilər.

        Cənubi Qafqaz buntürklərinin real tarixləri barədə müxtəlif fikirlər var. Onların e.ə. VI–IV əsrlərdə Gürcüstanda yerləşib yaşaması haqda salnamə yazılarının anaxronizm sayan tarixçilər az deyil. Bu tarixçilər buntürklərin Gürcüstanda yerləşməsini gerçək saysalar da,onu miladdan əvvəlki dövrə deyil, miladdan sonrakə V əsrə bağlayırlar. [80]

        Kəngərlər Redaktə

        Bulqarların və buntürklərin xələfi kəngər toplumu oldu. Türk toplumlarının Cənubi Qafqazda sayca artaraq buranın siyasi həyatında fəal yer tutması kəngərlər ilə bağlıdır. 482-ci ildə Sasani İranına qarşı üsyandan yazan tarixçi Paraplı Qazar kəngər türkləri yaşayan ayrıca bir əyalətin adını çəkir: Qavarn Kangaraç. Bu tarixçilərin yazdığına görə,İran qoşunu ilə döyüşdə məğlub olan Vaxtanq Qorqasalın və Vahan Mamikonyanın döyüşçüləri Albaniya ilə İberiya sərhədlərində Kəngər dağlarından (Ermənistanın bir rayonunda indi də Kəngər dağı oronimi qalmaqdadır) enərək Kəngər elinə gəlib qonşu hunların köməyini gözləməyə başladılar. Bu hadisədən 60–70 il sonra (542, 552-ci illər) həmin xalqın adı hanqaraye şəklində suriyani qaynaqlarda çəkilir. Bu dəfə kəngərlərin Ağrı dağdan başlayaraq Araz üzərində yaşadığını bildirilir. Suriyani qaynaqlar da kəngərlərin adını Cənubi Qafqaz xalqalrının Sasanilərə qarşı mübarizəsi ilə bağlı olaraq Xosrov Ənuşirəvanın düşmənləri kimi çəkirlər. Bu bilgilər buntürklərlə yanaşı, kəngər türklərinin də Sasani zülmünə qarşı hərəkatda fəal iştirak etmələrini göstərir. [81]

        1500 il bundan öncə Cənubi Qafqazda yerləşmiş olan kəngərlərin izi Dədə Qorqud boylarında Kanklı Qoca adında iz buraxmışdır. Oğuzların soykök tarixinin başlıca qaynaqları olan uyğur Oğuznaməsində, Rəşidəddin Oğuznaməsində, Əbulğazi xan Şəcərəsində qipçaq, karluq və xələc kimi eponimlər ilə yanaşı kanqlı eponiminin yazıya alınması qanunauyğundur. Kəngər və kanqlı sözləri kökcə bir-birinə doğmadır. [81]

        Kəngərlərin adı Orhun yazıları silsiləsində Kül Tiginin şərəfinə yonulmuş abidədə 712–713-cü illər döyüşləri ilə bağlı olaraq Kəngərəs şəklində çəkilmişdir. Bununla yanaşı Firdovşi Şahnaməsində onların adı Kanqlı, Çin qaynaqlarında isə Kanqyuy formasında yazılmışdır. [81] Ancaq bu yazıların heç biri ilkin deyildir. Yuxarıda Paraplı Qazardan gətirilən bilgi Kül Tigin abidəsindəki məlumatdan ən azı 200 ildən çox qədimdir. Güman edilir ki, bu toplum Qafqaza III–IV əsrlərdə yerləşmişdir. Kür-Araz ovalığında və Azərbaycanın başqa yerlərində kəngərlərin yaşayış yerləri çox idi. Bunu həmin bölgələrdə Kəngər, Kəngərli adını daşıyan kəndlərin günümüzə kimi qalması sübut edir. XIX əsrinortalarına yaxın yalnız Naxçıvan əyalətində qafqazşünas İ. Şopenin kəngərlilərin aşağıdakı adları daşıyan 33 qol bə tirəsini qeydə almışdı: [82] Yurçi, Qızıllı, Sarbanlar, Xalxallı, Pirhəsənli, Salahi,Ağabəyli, Həmayi, Qarabəylər, Cağatay, Qaraxan, Hacılar, Cəmşidli, Billici,Qızılqışlaq, Tutlar, Qaradolaq, Şabanlı, Kəlfir, Arabsaklı, Qaracalı, Qraahasarlı, Pənahlı, Əlxanlı, Sofulu, Beqdili, Əliəkbərli, Didavarlı, Bolqarlı, Kürdmahmudlu, Əliyanlı, Ziyadlı və Bərgüşadlı.

        Adı keçən qaynaqda əyalətdə 1433 ailəni birləşdirən 6473 kəngərli qeydə alınmışdı. Haluki Məhəmmədhəsən Baharlının 1920-ci ildə çıxan araşdırması üzrə Naxçıvan qəzasında onların yalnız 3 kəndi qalmışdı (ikisi Kəngərli, biri Şahtaxtı adlanırdı). [83] Təkcə Kəngərli adı daşıyan kəndlər Göyçayda (2), Cavanşir (4), Şuşa (3), Şamaxı (2), Qazax (1) qəzalarında yerləşirdi.

        XIX əsrin 30-cu illərində kəngərlilərin çoxu çarlıq Rusiyasının vergi siyasətinə dözməyib Cənubi Azərbaycana və Türkiyəyə köçüb getmişdi. Azərbaycanın Qazax-Qaramanlu bölgəsində, yəni rahib Paraplı Qazarın yad etdiyi Gürcüstan sərhədlərində kəngərlilər bütün orta əsrlər boyu kütləvi halda yaşamış, yalnız XVIII əsrdə Kaxet-Kartli çarlığının sıxışdırması ilı bağlı onların çoxu Qarabağ xanlığı və qismən də Şirvan xanlığı ərazisinə köçməli olmuşdur. Qonşu Cənubi Qafqaz bölgələrində də kəngərlilərin yaşaması tarixi qaynaqlarda iz buraxmışdır. VII əsrdə yazılmış. Ermənistan coğrafiyası kitabında İber ölkəsində Kanqark adlı əyalət, XI əsr Kartli salnaməsində isə Kanqari adlı yaşayı yerinin adı çəkilir. [84] Böyük hun qollarından biri sayılan kəngərlər ayrı-ayrı toplumlar formasında, görünür, Cənubi Qafqaz oğuzlarına və peçeneqlərinə qarışmışdır. Tanınmış Bizans müəllifi Konstantin Porfirogenet X əsrin 40–50-ci illəri ilə bağlı olaraq peçeneqlərin bir bölüyünün- 3 əyalət xalqının Kəngər adlandığını yazmışdır. [85]

        Masaha hunları Redaktə

        Bütün bu qeyd etdiklərimizdən əlavə erkən orta əsrlər Azərbaycanın da xeyli sayda hun toplumları da yaşamaqda idi. [86] Bunlara misal olaraq Masaha hunlarını göstərmək olar. Bu toplumun adından Bizans müəllifi Dionisi Periegetin (II əsr) əsərində də bəhs edilir. [87] Sonralar köhnə erməni mənbələrina görə bu hunlar şimali Albaniyada, Çola şəhərində maskutlar ilə qarışıb onlarla birgə yaşayırdılar. Moisey Kağankatlı isə bu hunların xaçpərəstliyə keçdiyini yazır. Onun yazdığına görə, Çola şəhərinin patriarxı İoan bütün bu hunların yepiskopu idi. Sonralar Dərbənd keçidi ilə Beşbarmaq dağı arasında ayrıca bir hökmdarlıq yarandı. Bu kiçik dövlət tarixdə Masaha hun dövləti adlanır. Onun hökmdarları da Alban və erməni hökmdarları kimi İran arşakları soyundan idi. 330-cu ildə Masaha hun hökmdarı Sanatruk öz hökmdarlığını Kür çayı hövzəsinə kimi yaymaa çalışırdı. Moisey Kağankatlı yazır: [88]

        . Paytakaran şəhərində Sanatruk adlı birisi aqvanlar üzərində hökmdar oldu.

        Bu tarixçinin kitabının XII–XIII fəsillərində Sanatrukun albanlardan hətta 30 minlik qoşun toplaması, Şimal xalqlarının Albaniyada yaşayıb 4 il buranı sıxıntıya salması haqda yazısı bu hadisənin ötəri br yürüş olmadığını göstərir. K.V.Treverin fikrincə, qədim müəlliflər Aqafangel və Kayserili Prokopinin yazılarında adları keçən Masaha (Maskut) və Hun sözləri eyni anlamda işlənmişdir. [89] Bu dövlətdə yaşayan əhali irandilli alanların, türkdilli hunların və qafqazdilli tayfaların qarışığından ibarət olmuşdur. Bubaxımdan adı çəkilən hökmdarın daşıdığı adın hər iki yazılışı (Sanatruk, Sanasen) çox maraqlıdır.

        Bu hadisələrdən 120 il ötdükdən sonra, Cənubi Qafqaz xalqlarının Sasanilərə qarşı 450–451-ci il üsyanı ilə bağlı olaraq yenə Masaha hunlarının adına rast gəlinir.

        Barsillər Redaktə

        Bulqarlar ilə Qafqaza gələn və onların qollarından biri olan Barsil toplumu da o dövr Azərbaycanın da güclənməkdə idi. İlkin orta dövr qaynaqlarında bu xalqın adı ilə bağlı olan Bersil-Berzil-Barşilə ölkəsinin adı çəkilir. Bu ölkə İ. Markvart, V.Minorski və başqa alimlərin fikrincə indiki Şimali Dağıstan ərazisində yerləşirdi. [90] Ancaq əl-Bəlazurinin Kitab fütuh əl-buldən əsərində onun sərhədlərinin ən azı Alban keçidlərinə kimi uzanıb getdiyi aydınlaşır. Əl-Bəlazuri Xosrov Ənuşirəvanla Xəzər hökmdarı arasında münasibətllərdən bəhs edərkən yazır: [91]

        Onu özünə yaxınlaşdırmaq üçün onun qızı ilə evlənmək, ona kürəkən olmaq istədiyini bildirdi. Türk xaqanı öz qızını Xosrova verdi, sonra özü də onunla görüşə gəldi. Onlar Barşilədə görüşüb bir neçə gün qonaq qaldılar.

        Bu görüşün harada isə Beşbarmaq dağı ilə Dərbənd keçidi arasında olması ehtimal edilir. Bəlazuri mətninin sonrası bunu aydın göstərməkdədir. İşğal etdiyi yerlərin yuxarı sərhədlərində böyük, keçilməz qala tikmək fikrinə düşən Sasanlı hökmdarı xaqana belə bir təklif verir: [91]

        Mən düşünürəm (yaxşı olarki, səninlə mənim torpaqlarım) arasında br sədd tikib orada keçid qapıları qoymaq üçün mənə izin verəsən ki, səninlə mən buraxmaq istədiyimiz adamlardan başqa bir kimsə sənin tərəfindən bizə doğri və bizim tərəfdən sizə doğru keçə bilməsin. Türk bundan ürəkdən razı oldu və öz ölkəsinə geri döndü.

        Başqa iki ərəb müəllifi olan İbn Rustə və Qərdizi Barsil türklərini Bərçölə adı ilə tanıdıqlarını yazmışlar. Başlıca məsələ isə Xəzər sahili Barşiləsi ilə yanaşı Cənubi Qafqazın mərkəzi bölgələrində, Azərbaycan ilə Gürcüstan ağzında ikinci bir Barşilənin olmasıdır. [90]

        Suvarlar Redaktə

        Şimali Qafqazda bulqarların suvar qolu öncə yaranmış olan qohum Onoqur əsgəri birliyini çökdürüb onnu yerini tutdu. Onoqurların yerləşdiyi torpaqlar Terek və Sulak çaylarından cənuba doğru uzanaraq, görünür Masaha hun dövlətinin də yarısını tuturdu. [92] Onoqur boyları ilkin zaman ola bilsin Beşbarmaq dağı önündə yerləşən Hun qapılarını əllərində saxlayırdılar. Sonralar onlar cənuba yayılaraq Muğanı da ələ keçirmişdilər. V əsrdə ən böyük türk tayfa birliklərindən biri sayılan onoqurlar Azərbaycanda yerləşmiş idilər və burada yaşayırdılar. V əsrin 60-cı illərində onoqurları onlara qohum olan suvar türkləri üstələdilər. Onlar öz adlarını itirib suvar boylarına qarışdılar. Bir əsr ötdükdən sonra suvarlar özləri də Şimali Qafqazda avar türkləri tərəfindən məğlub edilərək Azərbaycana doğru sıxışdırıldılar. Onların on minlik bir kütləsi Azərbaycanda, o cümlədən Sakaşenada yerləşdi. Muğan düzündə bütün orta əsrlər boyunca yad edilən Beləsuvar, XIVəsrdə Cənubi Azərbaycanda Həmdullah Qəzvininin qeydə aldığı Tutsuvar, XIX əsrdə Quba qəzasında olan Qaleyi Suvar xarabalığı və Qalasuvar kəndinin adları suvarların tarixi izləridir. [92]

        Qusar, Balakən, Bərdə və Ağdamda, Naxçıvan əyalətində Qullar adı daşıyan kəndlərin, onlarca Qazançı kəndlərinin, Qazanbulaq, Qazangöl kimi yer adlarının İmişli, Göyçay, Masallı və Cəbrayılda, habelə Cənubi Azərbaycanda Çaxırlı/Çaqırlu kənd adları da uzaq keçmişdən burada yerləşib yaşayan protobulqarların qul, qazan, çakar boylarının izlərini saxlamaqdadır. [92]

        Hunlar Redaktə

        Suvar bulqarlarının böyük axınla Azərbaycana gəlişindən yüz il ötməmiş Qafqazın şimal ətəklərində siyasi hərbi üstünlük Xəzər türklərinə keçdi. Bu, Şimali Qafqazda qərbi türk xaqanlığının hökmranlığı çökdükdən sonra baş verdi. Buna görə də VII əsrin 30–40-cı illərindən Azərbaycana türk boylarının yeni aıxını oldu. Artıq VI əsrin ortalarında bu boyların sıx toplumları bütün Azərbaycanda, o sıradan Savalan dağının cənub ətəklərində, Arazın sağ sahil bölgələrində yaşamaqda idilər. VII əsrin birinci yarısında isə yeni axınlar onların xüsusi çəkisini gücləndirdi, Kürün sol sahilindı, Kağankatlı Moiseyin sözləri ilə desək, Hun dövləti yaratdı. Ağvan tarixinin ikinci kitabının 26-cı fəsilində bu tarixçi yazır: [93]

        İgid Cavanşir öz taxtında arxayın oturduğu vaxt, qışda gündüzlə gecənin bərabər olduğu zaman hunların hökmdarı saysız atlı qoşunla basqın edib gəldi. Cavanşir öz ölkəsinə ehtiyatlı və hazır olmağı əmri etsə də, Hun döyüşçüləri Kürün bu tayına və Araz sahilinə keçərək, təkcə yerli adamları deyil, həm də Ararat vilayətindən və Sünik ölkəsindən qışlamağa gəlmiş adamları, qoyun və mal-qaranı yağma edib öz düşərgələrinə əsir apardılar. Bundan sonra hunların hökmdarı Cavanşirin özünü görmək istədiyindən, qardaşlarını onun yanına göndərərək onunla görüşməyi və qardaşlıq və dostluq birliyi yaratmağı təklif etdi. Ancaq igid və ər knyaz qorxmaq fikrində deyildi. Deyin, İran şahlarından hansı biri Türkistan hökmdarını üzbəüz görə bilərdi ? Ancaq o (Cavanşir) qorxmadan qurtuluşçu xaç qarşısında diz çöküb söylədi: Mən ölümün gözünün içinə baxacağam, çünki sən, Tanrı, mənimləsən ! Bundan sonra o, hökmdar görkü ilə onların qarşısına çıxdı. Ancaq hunların hökmdarı da onu qarşılamağa çıxaraq, gəmi ilə çayın bu tayına üzüb gəldi və burulğan, dərin sularda onunla görüşdü. Onlar qarşılıqlı narazılığı kəsmək və ikitərəfli dostluq yaratmaq üçün bir-biri ilə gənəşdilər. Barışıq bağlayıb hər biri çayın bir tərəfinə qayıtdı. O biri gün mənim hökmdarım nə etsə yaxşıdır ? O, 17 ər ilə birlikdə çayı keçib hunların dşüərgəsinə gəldi və orada hun hökmdarının qızı ilə evləndi və həmin gün də 120 min davar və mal-qara, 7 min at və əsir alınmış 12000 nəfəri geri qaytardı.

        Bu yaxınlaşma 665-ci ild oldu. Burada adı çəkilən Hun dövləti tarixi kitablarda indiyə kimi Xəzər xaqanlığı ilə qarışdırılırdı. Lakin Alban tarixinin boy adları sistemi olduqca aydındır. Bu əsərin birinci kitabının 12,14,29,30-cu və ikinci kitabının 1, 2, 26-cı və başqa fəsillərində hun (hon) boy adı, habelə hun ölkəsində Basil xalqının çarı və Favel (Eftalit) alaylarını başıba toplamış Rosmosok hökmdarının adları çəkilir. Xəzər ölkəsi anlayışı isə yalnız ikinci kitabın başlanğıcından yad edilməyə başlayır. [94] İkinci kitabın IV fəsilində ölkəni yağma edən yırtıcı xəzərlərin əlinə keçməsin deyə Ağvan patriarxlığının Çoladan müqəddəs Partav şəhərinə köçürülməsi, II fəsilində — Albaniya hakiminin 628-ci ildə xəzərlərə qarşı dirənməsi, 23-cü fəsildə — xəzərlərin yürüşü və onların Cavanşir tərəfindən yenilməsi haqda yazılar verilmişdir. Üçünçü kitabın 16-cı fəsilində Xəzər ölkəsinə ərəb sərkərdəsi Əl-Cərrahın yürüş etməsi, o biri ildə isə Xəzər hökmdarı oğlunun yürüşə çıxıb Cərrahı öldürməsi bildirilir. Bütün bunlar Ağvan tarixində hunlar ilə xəzərlərin ayrı-ayrı xalqlar kimi və hər birinin öz adı ilə verilməsini sübut edir. Deməli, ikinci kitabın 23-cü fəslinin Xəzərlərin basqını və çayın o tayında Cavanşırın onları əzməsi, 26-cı fəslin isə Cavanşirin hunlar ilə qohum olması və yağılarla dostluğa girməsi adlandırılması onun eyni bir dövlət ilə deyil, ayrı-ayrı iki dövlət ilə münasibətdə olduğunu göstərir. [93]

        İlkin ərəb mənbələrinin yazdıqları Redaktə

        Xilafətin köçürmə siyasəti ölkənin etnotarixi xəritəsinə yeni axınlar gətirdi. Yeni türk boyları, o sıradan islamı qəbul edən boylar ölkənin müxtəlif vilayətlərində yerləşirdi. [95] 735–737-ci il yürüşünü uğurla başa vurduqdan sonra ərəb sərkərdəsi (sonralar xəlifə) Mərvan ibn Məhəmməd 40 minə və ya ondan da çox dinsiz türkləri Nəhr əs-Samur adlanan yerdə və Əl-Kür çayına yaxın düzənlərdə yerləşdirdi. 854-cü ildə Azərbaycan və Ermənistana hakim qoyulmuş Buğa əl-Kəbir onun himayəsinə sığınaraq islamı qəbul etmək istəyən xəzərlərin bir hissəsini Şimşadda (Şəmkirdə) yerləşdirdi. Əbu Məhəmməd Əbdül Məlik ibn Hişam (829-cu ildə ölmüşdür) Kitabül-tican fi mülük himyər adlı əsərində ilkin ərəb yürüşləri zamanı qoşunların Azərbaycanda türklər ilə qarşılaşdığını bildirdi. Onun yazısı belədir: [96]

        Yəmən padişahı Raiş zamanında onun sərkərdələrindən biri Şimr ibn əl-Qəttaf ibn əl-Müntəb 100 minlik ordu ilə türklərlə döyüşə-döyüşə Azərbaycana girdi.Döyüş nəticəsində türklər məğlub oldular. Şimr ibn əl-Qəttaf həmin döyüşün və keçdiyi yolların keyfiyyətini iki daş üzərində yazdırdı.

        İbn Hişamın Əl-Cürhami adlı xəlifə müşavirinin dilindən qələmə aldığı bu məlumatı ət-Təbəri də təkrar edir. [97] O, hələ peyğəmbərin sağlığında ər-Raiş adlı yəmən hökmdarının Şimr adlı qoşun başçısının Azərbaycanda türklər ilə döyüşü, Azərbaycan ölkəsində bəlli olan iki daş üzərində yazı həkk edilməsi barədə Qəhdani rəvayətini kitabına salmışdır. Burada həm də Yəmən hakimi Tubbanın Mosuldan Azərbaycana soxularaq türklərlə qarşılaşması söylənilir. Deməli, ibn Hişamın kitabında gətirilən bu bilginin artıq IX–XI əsrlərdə sabit tarixşünaslıq ənənəsi yaranmışdı. XV əsrdə yaşamış şair Ənvarinin Dəsturnamə adlı poemasında ikinci Xəlifə Ömər ibn əl-Xəttabın sərkərdəsi Səd və Qasımın yürüş zamanı Azərbaycanda bir ulu şəhərdə və onun ətrafında 100 mindən çox oğuz evləri gördüyü yazılmışdır: [98]

        Anda qonmuşdu oğuzlar biədəd, obalar başdan-başa yox ana hədd,qara evləri ilə yüz bin artıq ev.

        İbn Hişamın yuxarıda adını çəkdiyi Übeyd ibn Şəriyyə əl Cürhami zamanının bilikli adamlarından biri idi. Elə buna görə də Yəməndən Məkkəyə çağırılaraq beşinci xəlifə I Müaviyənin yaxın müşavirlərindən biri olmuşdu. Azərbaycana yeni yürüş keçirmək fikrində olan Müaviyə, qoşunlarının qarşılaşa biləcəyi çətinlikləri düşünərək əl-Cürhumidən bu ölkə haqqında arayış istəmişdi. Əl-Curhuminin Əxbarına istinad edən İbn Hişam tərəflərin söhbətini olduğu kimi verməyə çalışır: [95] [96]

        Müaviyənin Übeyd ibn Şəriyyə ilə söhbətləri buraya (Şimrin Azərbaycan yürüşü haqqında iki daş üzərində yazıya) çatdıqda Müaviyə Übeydə müraciət edərək Azərbaycan haqqında onun fikrini öyrənmək istəyərək deyir: Sən Allah, Azərbaycan (haqqında) əlaqəniz, təlaşınız və xatirəniz nədir ? Übeyd isə belə cavab verir: Ora türk torpağıdır. Onlar oraya toplaşaraq bir-biri ilə qarışmış və təkmilləşmişlər.

        Adlarin menasi, Adlar siyahisi

        Adların mənası haqqında bu yazıda özünüzün və yaxınlarınızın adlarının əsl mənalarını tapa bilərsiniz. Siyahıda olmayanları isə aşağıda olan lüğəti yükləyərək baxaraq tapmaq mümkündür. Əgər axtardığınız burda da yoxdursa, rəylərdə yazmağınızı xahiş edirik.

        A hərfi ilə başlayan adlar

        • Abal – Yabanı (vəhşi) qızıl gül.
        • Abbas – Tutqun, qaşqabaqlı? Ciddi.
        • Abcənnət – Cənnət suyu.
        • Abdul – Qul.
        • Abdulla – Allahın qulu.
        • Abhəyat – Yəyat suyu.
        • Abid – Ibadətlə məşğul olan adam.
        • Abiyə – Böyük, ulu.
        • Abidə – 1.İnanan, inanclı.. 2.Abidə, heykəl 3.Xatirə,yadigar.
        • Abir – Dad,ətir.
        • Abla – 1.Ecazkar formaları olan. 2.Böyük bacı.
        • Abuzər – ərəbcə abua-işıq, zər-ulduz = İşıqlı ulduz.
        • Adəm – Kainatın birinci peyğəmbəri.
        • Adil ( Adilə) – (Ər.) Ədalət, ağıllı. insaf, bərabər, ədalətli, vicdanlı.
        • Adibə – Tərbiyəli, mədəni, nəzakətli.
        • Adıgözəl – 1.Elm, sənət, doğruluq. 2.Adı gözəl olan.
        • Adnan – Xüsusi isim.
        • Afaq – 1.Hündür, uca 2.Üfüqlər, ərəbcə üfüq sözünün cəmi 3.Aləm, dünya.
        • Afət – 1. Eşq, məhəbbət, sevgili. 2.Bəla, bədbəxtçilik, fəlakət, müsibət, ziyan, zərər.
        • Afiq – Yalançı, iftiraçı, çox axmaq.
        • Afiyəddin –
        • Afiyət – Sağlamlıq, salamatlıq, sağlam olmaq.
        • Ağa – Ulu, ağa, ilkin, sahib.
        • Ağabacı – (Tür.) Böyük qardaş, dayı və başqa qohumların arvadlarına hörmət üçün verilən ad.
        • Ağabəy – Güclü, qüdrətli bəy – mənasında.
        • Ağadadaş – Kiçik qardaşın böyük qardaşa və ya gəlinin böyük qayına hörmət üçün verdiyi ad.
        • Ağadayı – Böyük dayıya hörmət üçün verilən ad.
        • Ağaəmi – Böyük əmiyə hörmət üçün verilən ad.
        • Ağalar – Ağa cəm halında.
        • Ağazər – Ağa və zər sözlərindən ibarət qondarma ad.
        • Ağarza – Ağa və Rza adlarından törənib.
        • Ağakərim – Ağa və Kərim adlarından törənib.
        • Ağasi – (Tür.) Cənab, sahib.
        • Ağasəf –
        • Ağasət –
        • Ağaxan – Ağa və xan adlarından törənib və ya “Qüdrətli xan”.
        • Ağcaqız – Ağyanız qız.
        • Ağcan – (Tür.) Təmiz, dürüst kimsə.
        • Ağca – (Tür.) 1.Olduqca ağ, beyazca. 2.Köhnədən istifadə edilən kiçik gümüş pul, pul. 3.Təmiz, saf, yaxşı
        • niyyətli adam.
        • Ağçiçək – (Tür.) Ağ çiçək.
        • Ağdəmir – (Tür.) Dəmir kimi güclü və təmiz ürəkli.
        • Ağgül – (Tür.) Ağ gül.
        • Ağgün – (Tür.) Xoşbəxt, sevincli gün.
        • Ağnur – Ağ nur, ağ işıq.
        • Ahid – (Ər.) 1.Bir şeyin yerinə yetirilməsini əmr etmək. 2.Söz vermək. Əmr, təlimat, öhdələrinə, müqavilə,
        • Ahu – (Fars) 1.Ceyran, qaraca, Qəzali. 2.Gözəl, incə cazibədar qadın. 3.Gözləri ceyran gözünə bənzəyən qadın. 4. Qardaş, dost.
        • Aidə – 1.Gəlir, mədaxil, 2.Ziyarət edən 3.Qayıdan 4.Mükafat. (yunanca “bülbül”).
        • Ain – Göz, qiymətli.
        • Aini – Bahar, gül, mənbə.seçim.
        • Aişə – (Ər.) 1.Yaşayan, çıçəklənən, zənginlik və bolluq görən. Yaşayış. Aişə binti Əbu Bəkir.
        • Peyğəmbərimiz (s.ə.s) -ın kiçik xanımı. Möhtərəm analarımızın biri olan Aişə (r.a).
        • Akasya – (Yun.) Kiçik sıra yarpaqlı, kölgəli kiçik cinsləri bəzək üçün yetişdirilən paxlalılardan bir ağac. Salxm ağacı da deyilir.
        • Akif – (Ər.) 1.Bir şeydə stabillik edən. 2.İbadət edən, ibadət məqsədi ilə mübarək bir yerə çəkilən.
        • 3.Müqavimət göstərən. 4.Çalışqan, məqsədyönlü..
        • Akifə – (Ər.) 1.Bir şey üzərində əzmlə dayanan, təmkinli, qərarlı. 2.İbadət edən xanım.
        • Aqil – Ağıllı, dərrakəli.
        • Aqşin – (Tür.) 1.Az ağ, ağımsıl. 2.Dərisində, tükündən və gözlərində doğuşdan boya maddəsi olmadığı üçün hər tərəfi ağ olan (insan, 3. Ağ tac. 4.Güclü, cəsarətli.
        • Alagöz – İri açıq-mavi gözlü.
        • Alagün – (Tür.) Yazda günəşın buluda girdiyi zamanki kölgəli hava.
        • Alan – (Tatar.) Rəhmdil.
        • Albina – (Latın) Ağ.
        • Alcan – (Tür.) Can alan gözəl. Can alan, cəsur, ürəkli.
        • Algün – (Fars.) 1.Ağlı alınmış. 2.Al rəngində, tünd və parlaq çəhrayı.
        • Algül – (Tür.) Qırmızı gül.
        • Alxan – Böyük xan
        • Alxaz – Xüsusi, üstün, misilsiz.
        • Alı – Albuxara, qurudulmuş Buxara gavalısı.
        • Alışan – Yanan, od tutan.
        • Alış – Alıcılıq.
        • Aliyə – (Ər.) Uca, yüksək, əzəmətli, bir şeyin ən yuxarısı, Cəmiyyətdə yüksək mövqe tutan.
        • Alim – Elmli, bilici, hər hansı bir elm sahəsində mütəxəssis olan adam.
        • Alımə – Hikmət sahibi.
        • Alqan – (Tür.) Qırmızı qan. Alqan bəy: Türk dənizçisi. Səlcuqluların suverenliyindəki İznikdəki Əbul- Noyabrın donanma komandiri.
        • Allahverdi – Allahın verdiyi pay.
        • Almagül – (Tür.) Alma gülü.
        • Almaz – 1.Yaraşıqlı, gözəl. 2.Son dərəcə bərk, rəngsiz, şəffaf qiymətli daş.
        • Alpan – İgidlər, cəsurlar.
        • Alpay – (Tür.) Cəsur, igid adam.
        • Alsu – Gözəl, qəşəng.
        • Altaf – Yaxşılıq, nəzakət.
        • Altay – (Tür.) 1.Asiyada Qərbi Sibir ilə Monqolustanı ayıran dağlıq bölgə. 2.Altay dağlıq bölgəsində yaşayan
        • Türklərin ümumi adı. 3.Qızıl. 4.Uca dağ.
        • Altunay – (Tür.) Ayın sarı rənglii halı.
        • Altunər – (Tür.) Qiymətli kimsə.
        • Altun – Qızıl.
        • Altunc – (Tür.) 1.Mis ərintisi. 2.Kırmızı mis. 3.Qırmızı, al gözlü.
        • Alya – (Ər.) 1.Yüksək yer, yüksəklik. 2.Alicənab. 3.Göy, səma.
        • Amanulla – (Ər.) Allahın bağışlaması. Allahın qoruması.
        • Amal ( Amalə) – Ümid, arzu, istək.
        • Aman – Təhlükəsizlik, sülh.
        • Amani – Arzu.
        • Amca – 1.Əmi. 2.Layiqli cəmiyyət.
        • Amil – 1.Məmur, icraçı, işçi. 2.Tacir müvəkkili, agent. 3.Bir işə, sözə əməl edən. 4.Səbəb, faktor.
        • Amid – (Ər.) 1.Çox xəstə. 2.Eşq xəstəsi. 3.Əsas nöqtə. 4.Öndər, şef, komandir. 5.Xərrac alan. 6.Diyarbəkırın köhnə adı. Orta əsrlərdə İslam Türk dövlətlərində istifadə edilən bəzi ünvanlar və məmurluqadları.
        • Amil – (Ər.) 1.Fail, edən, işləyən. 2.İslam dövlətlərində zəkat, vergi yığıcısı və ya qubernatorlar və dövlət
        • məmurlan.
        • Amin – 1.Qəbul olsun, arzun yerinə yetsin(duaların axırında oxunur. 2. Etibarlı, sadiq, vicdanlı.
        • Aminə – (Ər.) 1.Könülü əmin, ürəyində qorxu olmayan. 2.Sadiq, dürüst, etibarlı. – Peyğəmbərin (s.ə.s) anasının adı.
        • Amir (Amirə) – (Ər.) 1.Xoşlandıran, şənləndirən. 2.Yenidənqurma olunmuş. 3.Dövlətə aid, idarə edən, əmr edən, şahzadə. 4.Özünə bağlı vəzifəlilər bulunan.
        • Amilya – (Ər.) Zəhmətkeş.
        • Anan – Yada salan, xatırlayan.
        • Anac – (Ər.) Sevinc.
        • Anar – 1.Yada salar, xatırlar 2.”ənar”, yəni nar sözündəndir.
        • Anası – Onun anası.
        • Ancela (Ancelika) – Xəbərgətirən.
        • Anif – (Ər.) 1.Sərt, şiddətli. 2.Sərt. 3.Keçmişdə, çox yaxında, burunun ucu deyiləcək qədər yaxından keçən. 4.Bir az əvvəl, göstərilən, bəhs edilən.
        • Anisa (Aniza) – Gizli, yaxşı rəfiqə, yaxşı dost.
        • Aras – Yorğunluq, halsızlıq. * Heyranlıq.
        • Araş (Arəş) – Məna.
        • Araz – 1.İran və Azərbaycanı ayıran çayın adı. 2.İşarə, əlamət. 3.Təsadüf, rast gəlmə. 4.Hər hansı bir
        • cövhərin varlığı üçün zəruri olmayan xüsusiyyət. Məsələn: – Şəkərin ağ rəngi şəkərin varlığı üçün zəruri deyil.
        • Arəstə – (Fars) Süslənmiş, bəzənmiş.
        • Arəş – (Bax. Araş) Məna.
        • Aribə – Ağıllı, dərrakəli.
        • Aric – aromat, dad, şirin iy.
        • Arif – (Ər.) 1.Məşhur, çox tanınmış, mütearif. 2.Məlumat sahibi. Bilən, məlumatlı, mədəniyyət sahibi. 3. Sıbyan məktəbi müəllimi.
        • Arifə – (Ər.) Məlumat və mədəniyyət sahibi olan qadın. Oyanıq, incə ruhlu, lətif.
        • Aran – Təmkinli, soyuqqanlı.
        • Arif – Bilən, xəbərdar, qanan, başa düşən.
        • Ariz – 1.Sonradan əmələ gələn,əsli oımayan. 2.Şikayətçi. 3.Üz,yanaq. 4.Təsadüfi. 5.Zühür edən ortaya çıxan.
        • Arizə – 1.Sonradan əmələ gəlmiş hal, nöqsan. 2.Əmələ gələn iıişik, əngəl, maneə. 3.Hadisə, qəza.
        • Arslan – Aslan.
        • Artur – Ayi kimi güclü
        • Aruz – Döyüşçü, igid, cəngavər
        • Arub – İstənilən (arzu olunan) ərə.
        • Arzu – Arzu, istək, bir şeyin olmasını ürəkdən istəmə.
        • Arzuman – İstək, şiddətli istək, arzu.
        • Asəf – (Ər.) Qayğıkeş, ehtiyatlı.
        • Asəh – (Türk) Sağlam.
        • Asif – 1.Sərt, şiddətlə əsən(külək). 2.Bağışlanma.
        • Asim – 1.Günahkar, təqsirkar. 2.Qoruyan, mühafizə edən.
        • Asiman – Səma,göy.
        • Asiya – Zəiflərə kömək edən və onları sağaldan.
        • Asiyə – (Ər.) Təsəlli verən, müalicə edən.
        • Aslan – 1.Hakimiyyət, əzəmət. 2.Zirək, qoçaq.
        • Asudə – (Fars.) 1. Rahatlamış, sakitliyə çatmış, kədər və çətinlikdən uzaq, pak. 2.Sakit, səssiz.
        • Asya – (Tür.) 1.Dünyadakı qitənin ən böyüyü. 2.(Yunan) Dirilmiş.
        • Aşqin – Vurulmuş (sevgi).
        • Atabala – Atanın balası, ata ilə oğlu, ya qızı.
        • Atabəy – (Tür.) 1.Ata və bəy sözlərindən törənib.2.Səlcuqlar dövlətində şahzadələrin tərbiyəsiylə vəzifəli
        • şəxs. 3.Lala. Dövlət idarəsində səlahiyyət daşıyan naiblərdən. Dövlət rəhbərliyində bir vəzifə.
        • Ataman – (Tür.) 1.Ata adam, prezident, lider. 2.Don kazaklarının öndərlərinə verilən ad.
        • Atilla – Türk, Fəth eden, ulu türk, atlı.
        • Atlas – (Ər.) Atlas, parça.
        • Ayaz – 1.Ağıllı, istedadlı. 2.Qışda buludsuz, aydın gecələrdə quru soyuq, saxta; ümumiyyətlə bərk soyuq
        • Aybala – (Tür.) “Ay” və “bala”- sözlərinqən quraşdirilmış ad.
        • Aybanu – (Tür.) Ay kimi qız.
        • Aybəniz – Ay camalli, gözəl.
        • Ayda – Xüsusi ad.
        • Aydan – (Ər. Tür.) 1.Cənnətdə ölümsüzlüyə qovuşan kimsə. 2.Mənfəət, aydan gələn.
        • Aydın – 1.İşıqlı,aylı, mahtab. 2.İşıqlı, nurlu, işıqsaçan, parlaq. 3.Buludsuz, aşıq, təmiz. 4.Bəlli məlum.
        • Ayca – (Tür.) Ay kimi gözəl, işıqlı, parlaq.
        • Aycan – (Tür.) Ay kimi parlaq gözəl və sevimli.
        • Aycahan – Cahanı işıqlandıran işıq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ayca – (Tür.) Ayın yeni doğulduğu günlərdəki şəkli, yeni ay, hilal. 2.Məscid qübbələrinə və minarə
        • papaqlarına qoyulan aypara şəklindəki bəzək. 3.Ay qədər gözəl, işıqlı.
        • Ayçətin – (Tür.) Çətin, güc ay.
        • Aydan – (Tür.) Aya aidl olan. Ay kimi.
        • Aydəmir – (Tür.) “Ay” və “dəmir” sözünün vəhdəti.
        • Aydın – (Tür.) 1.Aylı gecə,mömin. 2.İşıqlıq, işıqlı, parlaq, işıqlı, ziyadar, münəvvər. 3.Açıq, müəyyən, ortada,
        • vazeh, aşkar, bahir. 4.Müqəddəs, uğurlu, mübarək, məsud. 5.Oxumuş, mədəni irəli fikirli, münəvvər.
        • Kılıçarslan xanımının adıdır. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Aygül – (Tür.) Ayın gülü.
        • Aygün – (Tür.) 1.Dəbdəbəli, ay və günəş qədər gözəl mənasında. 2.Gözəl, ismətli. “Ay”-la “Günəş”-in
        • birləşməsindən yaranan ad, ay və gün.
        • Aygül – (Ər.) Ay gülü.
        • Ayxan – (Tür) Ay sahibi, ay hakimi. Oğuz Qağan dastanına görə, Oğuzun altı oğlundan biri. Əfsanədə bəhs edilən, Oğuzun işıqdan doğan arvadından olan 3 oğlundan biri. Ayxanın 4 oğlu 24 oğuz boyunun 4 ününü meydana gətirir. Bunlar bozoqlu soyudur. Oğuz Qağan Dastanına görə, Oğuzun altı oğlundan birinin adıdır.
        • Ayxatun – (Tür.) Ay üzlü qadın. Ay və xatun sözlərindən birləşmiş ad.
        • Ayilkin – (Tür.) İlk uşaqlara qoyulan ad.
        • Aykac – (Tür.) 1.Söyləyən, danışan. 2.Ağıl verən. 3.Ozan, şair.
        • Ayka – (Tür.) Soylu, zadəgan, təmiz adam.
        • Ayla – (Tür.) 1.Ayın və günəşin ətrafında bəzi zamanlarda görülən halqa, ayla. ağ işıq. 2.Şəfəq, parıltı.
        • Aylın – Nur, işıq, parıltı.
        • Ayna – 1.Şəffaf, təmiz, işıqlı. 2.Güzgü.
        • Aynuddin – (Ər.) İmanın mahiyyəti.
        • Aynur – (Ər.) Ay, nur, İşıqlı ay və ya ayın işığı.
        • Ayparə – Ay parçası.
        • Aypara – Ayın nazik qövs şəklində olan dövrü, hilal, 1-2 günlük ay.
        • Ayrat – (Ər.) 1.Heyrət. 2.Əziz ,sevimli. 3.(Monqol) Meşə insanları.
        • Ayrəng – Müdrikliyi, anlayış.
        • Aysan – Ay kimi parlaq, ışıqlı, təmiz tanınmış adı olan.
        • Aysel – (Tür.) 1.Bol işıq saçan, ay. 2 Ayın ən parlaq zamanında doğulan. 3.Ay işığının seli, ay kimi parlaq,gözəl.
        • Aysu (Aysunay) – (Tür.) Su kimi aydın ay. Ay və su sözundən ibarətdir.
        • Aysevən – (Tür.) Ay sevən kimsə.
        • Aysudə – (Tür.) Suda əks olunan ay.
        • Aysun (Aysunə) – (Tür.) Ay kimi işıltılı və gözəlsən mənasında.
        • Ayşan – (Tür.) Ay kimi şanlı, görkəmli, parlaq. – Kişi ve qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ayşə – (Ər.) Yaşayan. Rahat yaşayan.
        • Ayşən – (Tür.) Şən ay, gülən ay.
        • Ayşənur – (Ar.) Nurlu, işıltılı həyat.
        • Ayşil (Ayşin) – (Tür.) Ay kimi ışıl-ışıl. – Ay və şil sözlərindən birləşmiş ad.
        • Ayşirin – (Tür.) Sevimli ay, ay kimi sevimli. Şirin.
        • Ayşulə – 1.Ay qığılcımı. 2.Ay işığı.
        • Aytac – (Tür.) Başa taxılan ay şəklində tac. Ay kimi parlaq, bərq vuran tac; Gözəl, Natiq.
        • Aytək – (Tür.) Ay kimi.
        • Aytəkin – (Tür.) Ay şahzadəsi, aya bənzər, ay kimi. ay prinsi.
        • Aytən – (Tür.) 1.Ay üzlü. 2.Bədəni ağ və parlaq olan. 3.Gözəl bədənli.
        • Azza – Gənc, gənc ceyran.
        • Azil – İncəlik,zəriflik.
        • Azilə, Asilə – Əsli nəcib olan, nəcib mənçəli.
        • Azimə (Asimə) – Müdafiəçi.
        • Azir, Atxir – Sevimli, ən sevimli.
        • Azad (Azadə) – 1.Asudə, sərbəst. 2.Rahat,əziyyətsiz. 3.Hürr, güvənli. 4.Cənubda ağac növü.
        • Azay – Şikayət deyinmə,gileylənmə, giley.
        • Azər – 1.Od, atəş. 2.Oda xidmət göstərən mələk.
        • Azəri – 1.Oda sitayiş edən, atəşpərəst. 2.Oda aid olan 3.azərbaycanlı,azərbaycanlılara aid.
        • Azərin – 1.Odlu alovlu. 2.Şöləli, şöləsi olan, qığılcım.

        B hərfi ilə başlayan adlar

        • Baba – (Tür.) Atanın və ya ananın atası; nəvəsi olan kişi.
        • Babaxan – Baba və Xan sözlərindən törənib.
        • Babacan – (Fars.) 1.Atanın ruhu. 2.Babaya, yaxud qoca kişiyə mehribanlıqla müraciət.
        • Babək – (Fars) 1.Ataman, sərkərdə. 2.Baba sözünün nəvazişlı deyim forması.
        • Badam – 1.Dəyərli, gözəl, ləyaqətli. 2.İsti ölkələrdə yetişən sərt qabıqlı, ləpə şəklində ləzzətli bir meyvə.
        • Bağir – 1.Açan, sökən, kəsən. 2.Naxır, sürü 3.Qaraciyər. 4.Ürək,qəlb mənasında. 5.Ox yayı və dağda orta 6.Sinə.
        • Bağdad – Tanrının hədiyyəsi, töhfəsi.
        • Bağdaxanım – Nurlu, parlaq.
        • Bağdasar – (Tür.Fars.) Baş üzərində parıltı.
        • Baftazər – Qızıl qaşlı.
        • Bahadur – (Fars) Pəhləvan,qəhrəman, igid.
        • Bahadır – ( Fars) Bax Bahadur.
        • Bahar – İlin qış, yay arasında oln fəsli.
        • Baharay – (Fars.Tür.) “Bahar” və “ay” sözlərindən…
        • Bahəddin – İnamda çox gözəl.
        • Bahiəddin – Parıltı, dinin gözəlliyi.
        • Baxış – Baxmaq tərzi, gözlərin ifadəsi, nəzər.
        • Baxicə – Əzəmətli.
        • Baxir – (Ər.) Açıq, gözəl..
        • Baxirə – İşıldayan, brilliant, nəcib qadın.
        • Bakir – (Ər.)1. İncələyən, öyrənən, tətqiq edib açıqlayan. 2.Aslan. 3. Hz. Hüseyin-in Zeynəlabidinden olan nəvəsinin adı.
        • Bakirə – (Ər.) Ərə getməmiş qız. İsmətli qız.
        • Balaş – (Tür.) Mənim uşağım, mənim oğlum.
        • Balabəy – Kiçik bəy.
        • Balabibi – Kiçik bibiyə verilən ad.
        • Balaca – Həcmcə, boyca, ölçücə kiçik, xırda.
        • Baladadaş – Təzə gəlinin kiçik qaynına verdiyi ləqəb.
        • Balaəmi – Uşaqların kiçik əmilərinə verdikləri ad.
        • Balakişi – Uşağa genetik sevgi, Bala və Kişi sözlərinin vəhdəti.
        • Balaqız – (Tür.) “Bala” və “qız” sözündən ibarətdir.
        • Balış – Yastıq, quş tükü və ya başqa yumşaq, mütəhərrik şeylər doldurulmuş yataq ləvazimatı.
        • Ballı – Bal qatılmış, bal dadlı, bal kimi şirin.
        • Baloğlan – Şirin uşaq.
        • Banu – (Fars.) Xanım.
        • Banuçiçək – Yüksək, ali.
        • 9
        • Barat – ( Fars.) 1.Paklıq, təmizlik. 2.Müsəlman bayramı gecəsi anadan olan. 3.Əfv olunan.
        • Bariz – Aşkar, aydın, əyani, qabarıq, gözəçarpan.
        • Basir – (Ər.) Anlayışlı.
        • Basut – (Tür.) 1.Kömək, arxa. 2 Köməkçi.
        • Basutxan – Yardımçı xan, arxa duran xan.
        • Batı – Qərb.
        • Bayat – Allahın siması.
        • Bayan – (Monq.- Ər.) Zəngin, güclü, xoşbəxt mənasında. Ad kompanenti.
        • Bayraməli – (Tür. Ər.) Əli bayramı. – Bayram və Əli sözlərinin vəhdəti.
        • Behbud – 1.Sağalma. 2.Yaxşılaşma. 3.Sağlam, xəstə olmayan. 4.Xəncərin bir növü.
        • Behcət – 1.Gözəllik, qəşəndlık. 2.Şadlıq, sevinc.
        • Beydulla – Allahın kiçik qulu.
        • Beyrək – 1.Çox nəzakətli, əfəndi, bəy. 2.Hüzünlü.
        • Bəyan – (Ər.). 1.Bildirmə, danışma, şərh. 2. Bəlağət elmlərindən ikincisi. 3.Müəyyən, açıq-aşkar. – Kişi və
        • qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Bəyazid – (Ər.) Əbu Yezid, Yezidin atası, (qisaldılmış). – Ərəbcədən türkcələşmiş.
        • Bəypolad – (Tür.) Dəmir bəy, cənab.
        • Bədəl – Əvəz, dəyər.
        • Bədih – (Ər.) Nadir, əla, mükəmməl.
        • Bədirə – (Ər.) Başlamaq.( Bu adı ailədə doğülan birinci qıza verirdilər).
        • Bədiyyə – Tək, təəccüblü, valehedici.
        • Bədrə – Tam ay.
        • Bədriyyə – Tam ayı xatırladan.
        • Bəhlul – Xəlifə Harunərrəşidin vaxtında özünü dəlıliyə vurmuş adam. O, ayıq, dərrakəli və təlxək kimi sayılıb.
        • Bəhruz – Bəxtiyar.
        • Bəhram – (Fars.) Qalib gələn, qovan.
        • Bəhmən – Doğru danışan, düz adam.
        • Bəhmənyar – Bəhmənin hədiyyəsi.
        • Bəxiyyə – Gözəl, parıldayan.
        • Bəxtiyar – (Fars. Ər.) Xoşbəxtlik, səadət.
        • Bəxşi – (Tür.) 1.Bilgin, müəllim. 2.Saz şairi, aşiq. 3.Həkim. 4.(Fars) Hədiyyə. Vermə. İhsan.
        • Bəkir – Igid, Ər.
        • Bənövşə – Çəhrayı rənglı çıçək.
        • Bərxudar – Salamatlıqda olan. Mükafata çatan. Nəsibli. Xoşbəxt.
        • Bəriyyə – Xalq. Məxluq. İnsan. Səhra. Çöl.
        • Bəsir – Xoş xəbər gətirən, muştuluqçu.
        • Bəsrəddin – (Ər.) Dinə köməyi dəyən. – Dilimizdə “Nəsrəddin” şəklində istifadə edilir.
        • Bəsti – Kifayət.
        • Bəşair – Yaxşı xəbərlər, xoş məramlar.
        • Bəşər – Xoş xəbərləri yetirən.
        • Bəşir – Şad xəbər gətirən, muştuluqçu, müjdəçi
        • Bəşirə – Müjdə gətirən. Xeyirxah xəbərləri gətirən sevinc.
        • Bətulla – (Ər.) Öz başlanğıcını Kəbə məscidinin adından götürür, Allahın evi.
        • Bəyaz – (Ər.) Ağ. 1.Qar rəngi.. 2.Təmiz, ləkəsiz.
        • Bəyim – Xanim.
        • Bəylər – Bəy sözünün cəm halı, zadəgan.
        • Bəysoltan – Baş sultan.
        • Bəyxan – Bəy və Xan, əsas başçı.
        • Bəzilə – Cəsur.
        • Bibi – (Tür.) Atanın bacısı.
        • Bidar – (Fars.) 1.Bel, belləyən, yer qıran, kürək çəkən. 2 İstehkam adamı. 3.Oyanıq, yatmayan, yuxusuz.
        • Bikə – (Tür.) 1.Xanım. 2.Bənzərsiz. 3. Şahzadə.- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Bilal – (Ər.) 1.Sağlam, canlı. 2.İslamın ilk müəzzini, Həbəş əslli olub islamı kölə olaraq ilk qəbul edənlərdən
        • biridir. 3.Su kimi isladan, yaşlıq, qara və ağ, yəni qara ilə ağ olmaq. 4.Birinci azançının adı (Ən birinci azana
        • çağıranın adı).
        • Bilan – (Tür.) Bəzəkli və işləməli qılınc kəməri.
        • Bilay – (Tür.) Ay kimi əsıl ol. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Bilgiyə – (Tür.) Bilgili qadın.
        • Bilginur – Bilginin ışığı, bilginin aydınlığı.
        • Bilqan – (Tür.) Bilgili.
        • Bilnaz – Zərif, cazibəli.
        • Binəli – (Ər.) Əlinin oğlu.
        • Binyamin – Sağ əlin gücü – güc deməkdir.
        • Biray – (Tür.) Ay kimi tək, bənzərsiz.
        • Bircan – (Tür.) Tək, bənzərsiz. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Bircə – (Tür.) Tək, bənzərsiz, bircəcik.
        • Birgül – (Tür.) Bir dənə gül, tək gül. qiymətli gül.
        • Birsən – (Tür.) Ka. – Sadəcə sən, tək sən.
        • Boran – (Tür.) Külək, şimşək, göy gurultusu, sağnaq yağışın birlikdə olduğu iqlim hadisəsi.
        • Budaq – Ailənin inkişafi, davamı.
        • Buğday – Rəhbər, lider.
        • Bulud – (Tür.) Su buxarlarının sıxlaşmasıyla meydana gələn və səmada mahiyyətinə görə fərqli yüksəklikdə olan hava kütləsi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Burxan – Sübut, dəlil.
        • Busə – (Fars.) Öpüşmək, öpmək. – İslami əxlaqa zidd olduğu üçün ad olaraq istifadə edilməz.
        • Bünyad – 1.Əsas, təməl. 2.Quruluş, bina.
        • Bülbül – (Ər.) 1.Səsinin gözəlliyiylə məşhur oxuyan (ötücü) quş. 2.Səsi çox gözəl olan kimsə.
        • Büllur – (Ər.)1.Bəzi cisimlərin tabe olaraq aldıqları həndəsi şəkil. 2.Duru, aydın, kəsmə şüşə, kristal. 3.Nəcəf daşı. (Məc.) Təmiz, parlaq insan.
        • Bürhan – Dəlil, isbat vasıtəsı.
        • Büsat – (Tür.) – Toy, şənlik, əyləncə.

        C hərfi ilə başlayan adlar

        • Cabbar – (Ər.) Qüdrətli, hər şeyə qadir olan.
        • Cabir (Cabirə) – (Ər.) 1.Əziyyət verən, zülmkar. 2.Təsəlli verən. 3.Məcburiyyət, zorakılıq.
        • Cabirə – Ürəkverən.
        • Cahangir – (Fars.) Dünyaya hakim olan, dünyanı zəbtedən kimsə. Fateh. Osmanlı şəhzadələrinin ortaq adıdır.
        • Cahangül – (Fars.) Dünya və gül sözlərindən ibarətdir.
        • Cahid – (Ər.) Cəhd edən, əlindən gəldiyi qədər işləyən, çalışqan. Bu söz Quran-ı Kərimdə “cihad et”. “Allah yolunda döyüşə çıx” mənasında istifadə edilmişdir.
        • Calal – 1.Böyüklük, dövlət (cah-calal) 2.Allaha inam.
        • Calib (Calibə) – (Ər.) Cazibədar, cəlbedici, cazib, özünə çəkən.
        • Camal – Gözəllik, nəzakətli, kamillik.
        • Camalə (və ya Cəmalə) – Gözəllik, nəzakətli.
        • Camaləddin – İnamın gözəlliyi, etiqadın gözəlliyi.
        • Cana – Məhsul.
        • Canan – (Far.Ər.) 1.Sevgili, könül verilmiş, sevilən qadın, sevgili yar. 2.Ruhun ürəyi.
        • Canay – (Tür.) Ay kimi təmiz, saf, parlaq kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Canaydın – (Tür.) Özü təmiz, işıqlı ruhlu kimsə.
        • Canbəy – (Tür.) Güclü şəxsiyyətli kimsə, canım kimi sevgili.
        • Canbura – (Fars.) Könül alan, sevgili.
        • Candəmir – (Tür.) Özü güçlü, dəmir kimi möhkəm şəxsiyyətli.
        • Candəyər – (Tür.) Uğrunda can veriləcək qədər gözəl, dəyərli, sevilən.
        • Candoğan – (Tür.) –
        • Canel – (Tür.) İçdən uzadılan əl, dostluq əli. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Cankişi – (Fars.-Tür.) Ruh – insan.
        • Canna – Bağ, cənnət.
        • Cannur – (Tür.) Özü işıqlı, nurlu kimsə.
        • Canpolad – (Far.) Polad ürək (ruh).
        • Cansevər – (Tür.) Canı sevən.
        • Cansoy – (Tür.) Zadəgan, soylu, cana yaxın.
        • Cansu (Cansun) – (Tür.) 1. Həyat verən su, təzəlik. 2. Sevgili, sevimli. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Cantəkin – (Tür.) Tək can, bənzərsiz can.
        • Cavad – (Ər.) Alicənab, comərd, səxavətli, ehsan edən.deməkdir.
        • Cavan – (Fars.) Gənc, təzə, cavan
        • Cavanşir – Igid, qəhrəman.
        • Cavid – (Fars.) Baqi, daimi, əbədi.
        • Cavidan – (Fars.) 1.Daimi qalacaq olan, sonrasız, əbədi. 2.Güc, qüvvə
        • Ceyhun – Aşıb-daşan, coşan. – İndiki Amudərya çayının qədim adındandır.
        • Ceyla – Ata, övladının doğulmasından əziyyit cəkən.
        • Ceylan – Ahu.
        • Ceyran – (Tür.) Sürətli qaçan, formalı qıçları olan və gözəl gözləriylə tanınan bir qəzəl cinsi. Incə, alagözlü,
        • mülayim.
        • Cəbir (Cəbirə) – (Ər.)1. Məcbur etmək. 2. Düzəltmə, təmir etmə. 3. Kırık və ya qabarıq bir sümüyü
        • yerləşdirib qucaqlamaq.
        • Cəbrayil – (Ər.) Qədim yəhudi Qavriildən – tanrının əsgəri olan deməkdir.
        • Cəbrail – (Ər.)1.Peyğəmbərlərə vəhy gətirən dörd böyük mələkdən biri. 2.Cəbrayıl – İbranice Allahın qulu. 3. Az çox çətinlklə yetkinləşdirmək. 4. Allahin mələyi. – Qədim yəhudi Qavriildən – tanrının əsgəri olan deməkdir.
        • Cəfər – 1. Kiçik axar su, kiçik sel, kiçik çay. 2.Cəfər bin Məhəmməd: ləqəbi Essadiq olub. 12 imamın
        • altıncısıdır. Məhəmməd bin Elbəkırın yerinə imamətə keçmişdir. 3.Cəfər-i Təyyar: Hz. Əlinin qardaşı olub,
        • Mutə döyüşündə bayraq tutarkən iki əlini də itirərək şəhid olmuşdur. Bu gün də Mutə ətrafında qəbri var.
        • Cəlal – (Ər.) 1.Böyüklük, ululuq əzəmət. 2.Hiddət, hirs. 3.Qorxusuz, iradəli, igid. 4.Allahın “Qəhhar, Cabbar,
        • Mutəkəbbir” kimi sərtlik və təkəbbür ifadə edən sifətləri. Quranda Rəhman surəsi 27, 78. ayələrdə
        • keçməkdədir. Zül Cəlalı; Cəlal sahibi Allah.
        • Cəlalə – Böyüklük, əzəmət ululuq, şan-şöhrət.
        • Cəlaləddin – (Ər.) Dini müdafiə edən. 2. Dinin ululadığı, təriflədiyi. Cəlaləddin Xarəzmşah: Son Xarəzm
        • hökmdarı (öl. 1231). Cəlaləddin Rumi: Məşhur Türk mutasavvıf, Mövlana.
        • Cəlil (Cəlilə) – 1.Möhtəşəm, əzəmətli. 2.Böyük, uca, yüksək, ali, hörmətli nəcib. 3.gözqamaşdırıcı.
        • 4. Zadəgan. 5.Hündür.
        • Cəmal – (Ər.) Üz gözəlliyi, zahiri və batini gözəllik. Allahın mərhəmət təcəllisi. Allahın lütf, ehsan, razılıq
        • sifətlərinin qarşılığı.
        • Cəmaləddin – (Ər.) 1.Dinin camalı, parlaq üzü. – Daha çox şərəf ünvanı olaraq istifadə edilmişdir.
        • Cəmil – (Ər.) 1.Gözəl kişi. 2.Yaxşılıqla anma. 3.Əvvəllər məktəblərdə verilən Başan kağızı.
        • Cəmilə – (Ər.) 1.Gözəl qadın, qəşəng, şirin, cazibəli, sevimli. 2.Gönül almaq məqsədilə yapılanahani
        • tərəfindən ilk dəfə istifadə edilmişdir.
        • Cəmşid – Parıtı, nur, işıq
        • Cənnət – Behişt
        • Cəsarət – (Ər.) Ürəklilik, korkusuzluk. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • 13
        • Cəvad – 1) Comərd, səxavətli, əliaçıq 2) Yaxşı yerişlı at
        • Cəvahir – (Ər.) 1.Cövhəri, almazlar, qiymətli daşlar. 2.Qiymətli şey, qızıl-gümüş. 3. Mayalayar, darıxar. – Kişi
        • və qadın adı olaraq istifadə edilər.
        • Cigid – – (Tür.) Qoçaq atlı, igid döyüşçü, igid.
        • Cihad – Döyüş vuruş, müharibə 2) Din uğrunda müharibə,din yolunda çalışma
        • Coşqun – (Tür.) 1. Coşmuş, hiddətə gəlmiş. 2. Həssas, artıq hərəkətli. Həyəcanlı, qaynar, alovlu, ürəkli,
        • ilhamlı, kükrəyən, daşan.
        • Cövdət – (Ər.) 1. Yaxşılıq, gözəllik. 2. Yetkinlik. 3. Böyüklük. 4. Təzəlik. 5. Qüsursuzluq. Cövdət Paşa:
        • Osmanlı dövlət adamı. Tarixçi və hüquqşünas
        • Cövhər – (Çeçen) İnci.
        • Cümə – Dua günü; hərfi – cümə (həftənin beşinci günü)
        • Cüməli – (Ər.) Cümə və Əli sözlərindən ibarətdir.

        Ç hərfi ilə başlayan adlar

        • Çələbi – 1.Əfəndi, mədəni, tərbiyəli, nəzakətli və kübar, təhsilli. 2.Şəhər tərbiyəsi almış oxuyub – yazan kimsə. 3. Osmanlı dövlətinin ilk dövrlərində şahzadələrə verilən ad. Musa Çələbi, Süleyman Çələbi. –
        • Məvləvi təriqətinin başı bu adla xatırlanardı. Mövlana və ya Hacı Bəktaş nəslindən olan kimsə.
        • Çəmən – Yaşıl otlaq bir sahə, çəmənlik.
        • Çəmənzar – (Fars.) Otlaq. çəmənlik.
        • Çərkəz – Gözəl, incə.
        • Çiçək – (Tür.) 1. Bitkilərin artıma ünsürlərini ehtiva edən rəngli və ya ağ rəngdə açan, çox qoxulu, sonradan meyvə və ya toxum halına gələn qisimləri . 2. Bitki, çiçək açan bitki. 3. Bəzi şeylərin toz halına gətirilmiş özü, kükürd çiçəyi. 4. Parça və ya başqa şeylər üzərinə edilən rəngli və ya rəngsiz bəzəmə.
        • Çiltay – (Tür.) Üzərində xallar olan tay.
        • Çilə – (Fars.) l.Zövq və səfadan əl çəkərək gizli bir yerdə edilən 40 günlük ibadət. 2.Əziyyət, çətinlik. 3. Ibrişim, yun və s. dəstəsi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Çimnaz – Naz, qəmzə.
        • Çinar (Çinarə) – (Fars.) Çınar ağacı. Ucaboylu, qəşəng.
        • Çinay – (Tür.) 1.Ətrafa həqiqətən işıq saçan kimsə. 2.Ayın üzərində meydana çıxan açıq rəngli ləkələr.
        • Çiney – (Tür.) Doğru, dürüst, namuslu kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Çingiz – 1.Dəniz, qüdrətli. 2.Böyük, güclü, qüvvətli.
        • Çintay – (Tür.) Soylu at.
        • Çiray – (Fars.) 1.Üz xəttləri, üz gözəlliyi. 2.Bəniz, üz. 3.İnsan rəsmi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.

        D hərfi ilə başlayan adlar

        • Dadaş – (Tür.) 1.Böyük qardaş. 2.Dəliqanlı, cəsur.
        • Dağtəkin – (Tür.) Dağ kimi.
        • Dahi (Dahiyə) – (Ar.) Üstün zəka sahibi.
        • Dakirə – O, şəxs ki, həmişə Allahı xatırlayır.
        • Damla – (Tür.) 1. Bir mayedən ayrılaraq düşən parça halında, kiçik miqdar, qətrə. 2.Müəyyən miqdarda axıdılaraq istifadə edilən dərman.
        • Danəndə – Bilici, bilikli.
        • Danəgül – (Tür.) Bir dənə gül, Tək gül.
        • Dangül – Dan gülü, şəfəq gülü.
        • Daniyar – Bilik sahibi, alim, ağıllı.
        • Danulduz – Dan ulduzu, şəfəq ulduzu.
        • Darçın – Ədava.
        • Dariyyə – Parıltılı, parıldayan, işıldayan.
        • Dашбикə – (Tatar.) Möhkəm.
        • Daşdəmir – (Tür.) Daş və dəmir kimi güclü, sağlam, zireh, üstün, möhkəm.
        • Daşqın – Güclü, qaynayan.
        • Davud – Sevimli, Əziz.
        • Davud – 1.Sevgili. 2.(İbr.) Özünə kitab olaraq Zəburun göndərildiyi böyük peyğəmbərlərdən biri. Quran-ı Kərimdə 16 yerdə adı keçir.
        • Dədə – (Tür.) 1.Ana və atanın atası.2.Dərgahda hücrə sahibi olmuş kimsə. 5.Bektaşilərdə şeyx, baba.
        • Dəfinə – (Ər.)1.Yerə basdırılmış, qiymətli əşya. 2.Qiymət və dəyəri olan kimsə və ya mal.
        • Dəmir – Vicdan, ağıl.
        • Dəmiray – (Tür.) Dəmir kimi.
        • Dəmirəl (Дəмрəл) – (Tür) Dəmir kimi güclü əli olan.
        • Dəmirxan – (Tür.) Güçlü hökümdə olan xan.
        • Dəniz – Dəniz, su, aydınlıq.
        • Dəryadil – (Fars.) Könlü geniş, hərşeyi xoş görən.
        • Dəryanur – (f.ə.i.) Nur dənizi, nur dəryası.
        • Dəstəgül – Gül dəstəsi.
        • Diana – Ilahi (Latın).
        • Dilarə -(Fars.) 1.Könül alan, könül bağlayan, könül oxşayan, qəlbi istirahət etdirən. 2.Bu gün əldə nümunəsi olmayan köhnə Türk mürəkkəb məqamlarından biri.
        • Dilavər – (Fars.) İgid, ürəkli.
        • Dilaviz – (Fars.) Könlün ilişdiyi, könülə ilişən.
        • Dilay – (Fars.) Könülü işıqlandıran ay.
        • Dilbaz – (Fars.) 1. Könül əyləndirən. 2. Gözəl söz söyləyən. 3. Üzə xoş görünən.
        • Dilbər – (Fars.) Gönül alıb aparan, gözəl. Gözəl, sevimli.
        • Dilbəran – (Fars.) Dilbər, gözəllər.
        • Dilbəstə – (Fars.) Könül bağlamış, aşiq.
        • Dildar – (Fars.) 1.Birinin könlünü almış, sevimli. 2.Abdülbaki Dədənin tərkib etdiyi 7 məqamdan biri. Ürək verən, qəlb bağışlayan, sevgili.
        • Dildarə – Könül vermiş, açıq, ürəyini oxşayan.
        • Dildərən – (Fars.) Sevilən, könül alan, bəyənilən.
        • Diləfruz – (Fars.) Gönül işıqlandıran. Könül aldadan, qəlbl əyləndirən.
        • Dilfüruz – (Fars.) Gönül fərəhləndirən, sevindirən.
        • Dilxun – Fars.) İçi qan ağlayan.
        • Dilnur – (Fars.) Könlü nurlu.
        • Dilrah – (Fars.) Könül yolu.
        • Dilruba – (Fars.) 1.Könül bağlan, könül alan. 2.Təxminən 2 əsrlik bir mövqe.
        • Dilsafa – (Fars.) Könülü şən, rahat, dərdsiz.
        • Dilsaz – (Fars.) Könül edən, şirin davranan.
        • Dilsuz – (Fars.) Könül yaxan, ürək yandıran.
        • Dilşad – (Fars.) Könülü xoş, sevilmiş. Ürəyi şad, könlü şad, qəlbi sevinclə dolu.
        • Dilzad – (Fars.) Könülü bir şeylə əlaqədar olmayan, könlü rahat. Azad.
        • Dilşah – (Fars.) Könül hökmdarı, şahı.
        • Dinar (Dinara) – (Ər.) Qiymətli, dəyərli, yeganə.(Dinar – qızıl pul sözündən).
        • Dinçay – (Tür.) Qüvvətli ay.
        • Dirəhşan – (Fars.) Parlaq, parlayan.
        • Domrul – Həyat, övlad, nəsil.
        • Dövran – (Ar.) 1.Dünya,fələk. 2.Zaman. 3.Taleh, yazı.
        • Dövləddin – (Ər.) Dinin xoşbəxtliyi, uğuru, böyüklüyü.
        • Durna – Köcəri quş.
        • Duyğu – Hiss.
        • Dürdanə – (Fars.) 1 İnci dənəsi. 2.Sevgili, qiymətli. 3) Əziz, əziz-xələf.
        • Dürəfşan – (Fars.) 1.İnci səpən. 2.İnci kimi söz söyləyən ağız.
        • Dürrə – (Ər.) İnci dənəsi.
        • Düriyyə – (Ər.) 1.İnci kimi parlayan, parlaq. 2.Parıltılı ulduz.
        • Düriyyə. – Parıltılı, parıldayan, işıldayan.
        • Dürnur – (Fars.) İnci işığı.
        • Dünya – Dünya; varlıq, kainat.

        E hərfi ilə başlayan adlar

        E hərfi ilə başlayan adlar siyahisi

        • Ehtimam – (Ər.) Diqqətlə çalışma, xüsusi araşdırma.
        • Ehtiram – Hörmət.
        • Ehtişam – (Ər.) Böyüklük, göz alıcılık, gösterişlilik, görkəm. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ehvan – (Ər.) 1.Sadiq, səmimi can dostlarıı. 2.Eyni təriqətə mənsub insanlar. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Elbrus – (Fars.) 1.Qafqazda ən yüksək dağ. 2.Uzun boylu yaraşıqlı kimsə. 3.Qafqazda məşhur dağ adı;
        • Yalbuz (buz yalı) – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Elcan – (Tür.) Ölkənin canı, sevdiyi şəxsi.
        • Elçin – 1.Qədim türk və çin dillərində “çin” sözü həqiqət, düzgünlük, doğruluq. 2. Xalqın igidi (cəsuru).
        • Eldar – (Fars) 1.Hakim, el sahibi, hökmdar. 2.Yunan adı “İliodor”- dan mənası: Günəşin hədiyyəsi.
        • Eldəniz – Dəniz.
        • Eldəmir – (Tür.) Ölkənin ən möhkəm, güclü, qüvvətli adamı. Dəmir kimi güclü əl.
        • Elgin – (Tür.) Qəribə, yurdundan ayrılmış.
        • Elgün – (Fars.) Xalq, əhali.
        • Elqay – (Tür.) Yeni ay, ayın ilk halı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Elqan – (Tür.) 1.İlk qan. 2.İranda Elxanlılardan sonra bir dövlət quran Türk hökmdarı.
        • Elmar – Elin zirvəsi.
        • Elman – xalqın (camaatın) insanı(adamı).
        • Elmir – 1.Elmər adindan gəlib: Nobl (qədim ingilis qizil sikkə). 2.Xalqın (camaatın) rəhbəri.
        • Elmira – ( İngilis.) Gözəl.
        • Elnar (Elnarə) – Nar-alov mənasındadir, odlu qiz, doğma işıq.
        • Elnaz – (Tür. Fars) El (Vətən) + Naz (Zəriflik). Xalqın (camaatın) arasında ən ,ox istənilən.
        • Elnur – Elin nuru,vətənin işığı.
        • Elsevən – (Tür.) Ölkəni sev, ölkəsini sevən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Elsevər – Xalq sevən.
        • Elsu – (Tür.) Ölkənin suyu, bərəkəti, bolluğu. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Elsur (Elsurə) – (Tür.Ər.) Vətən qəhrəmanı.
        • Elşad – Hökmdar, sərkərdə, xalqın hökmdarı.
        • Elşən – (Tür.) Başçı, rəhbər, hökmdar. Mutlu, şən ölkə.
        • Eltan – (Tür.) Ölkəni tanı, ölkəsini tanıyan, sevən.
        • Eltay – Bax – Eltan.
        • Eltəbər – (Tür.) Köhnə Türklərdə qubernator, komandir mənalarında olan.
        • Eltəkin – (Tür.) Tək və bənzərsiz ölkə.
        • Eltər – (Tür.) Yurdunu sevən, qoruyan, nəzarət edən.
        • Elvin – (Ər.) 1.Cənnət çiçəyi, göy qurşağının hər bir spektrinə verilən ad. Qeyd: Bu adın mənası hələ
        • doğrulanmamıştır. 1.Yaradıcı, qurucu.
        • Elyaz – Xalqın sevinci.
        • Elza – (Alman.) Avropada işlənən “Elizavet” adının qısa forması: – Allaha hörmət edən, Allah qarçısında and içən mənasında…
        • Emma – (Yunan) Zərif, qürurlu.
        • Emil – (Alman) 1.Çalişqan. 2.rəqib.
        • Emin – Sakit.
        • Emilia – Zəhmətkeş, təkəbbürlü.
        • Emilya – (Latın) 1.Zərif, incə, qürurlu. 2.Çalışqan.
        • Emruz – (Fars.) Bu gün. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Etibar – Xoşbəxt, firavan, muvəffəqiyyət.
        • Etimad – 1. İstinad, dayanma. 2. İnam, inanma. 3.Güvənmə, xatircəm olma. 4.Etibar.
        • Eynulla – Allahın gözü.
        • Eyvaz – Vətənpərvərlik, səadət.
        • Eyyub – (Ər.) 1.Səbirli. 2.Dönən, peşman olan, günahlarına tövbə edən deməkdir. Quranda adı keçən peyğəmbərlərdən. Gözəl səbir sahibi.

        Ə hərfi ilə başlayan adlar

        • Əbdül – Qul, kölə, itaət.
        • Əbdülhəmid – Bəyənilmiş kölə.
        • Əbil – Yüksəklik atası.
        • Əbru – (Fars.) 1.Qaş. 2.Bulud rəngində, buluda bənzər, bulud kimi dalğalı, buludlu. 3.Kağız üzərində özünə xas üsulla edilən, mərmər, damarlar kimi dalğalı şəkilli bəzəmə. Cildçilikdə və hüsn-ü xətdə istifadə.
        • Əbubəkir – (Ər.) 1.Dəvə balasının atası. – Hulefası Raşidinin ilkidir. 2.Hz. Əbubəkrin ləqəbidir. Rəsulullah (səs) -ın peyğəmbərliyindən əvvəl də sonra da ən yaxın yoldaşı olmuşdur. 3. Məhəmməd peyğəmbərin əshabəsinin adı.
        • Əbuzər – (Ər.) Qızıl sahibi, sərvət və zənginlik sahibi.
        • Əbülfəz – Fəzalət, hünər sahibi.
        • Əcəmi – Ərəb olmayan adam, qeyri ərəb 2. İranlı 3. Təcrübəsiz, bacarıqsiz, xam.
        • Ədalət – İnsaf, mürüvvət.
        • Ədib (Ədibə)) – (Ər.) 1.Ədəbli, tərbiyəli, zərif, incə. 2.Ədəbiyyatla məşğul olan kimsə.
        • Ədil – 1.Bərabər, tay. 2.Rəqib, düşmən.
        • Ədiyyə – (Ər.) Dəvalar, dərmanlar, çarələr.
        • Əfifə – İsmətli, vicdanlı.
        • Əfiyyə – Alaqaranlıq.
        • Əfqan – (Ər) 1.Həyəcanlı, tez hirslənən. Orta Asiyada yaşayan müsəlman bir qövm. 2. Döyüşçü, igid.
        • Əflatun – (Yun.) Böyük alim, məşhur Yunan filosofu. 2. Aristotelin müəllimi. Sokratın tələbəsi, 1. Açıq
        • bənövşəyi.
        • Əfnan – Üç budaq.
        • Əfra – Ağ.
        • Əfrahim – (İbr.) Hz.Yusufin ikinci oğlu. Orta Fələstində yerləşən İsrail qəbiləsinə adını verdiyi deyilir. Bu
        • qəbilə Hz.Süleymanın ölümündən s onra əsl İsrail birliyinin 12 qola ayrılmasında faktor oldu.
        • Əfras – (Ər.) Atlar, at, qısraqlar.
        • Əfrasiyyab – (Fars.) 1.Yandırmaq, alışdırmaq. 2.Turan türkləri böyük qəhrəman xanın Fars adı. Alp Ər
        • Tonga əsl adıdır. Böyük İskəndərdən əvvəl yaşamışdır. Qaşgardaki ilk müsəlman Türk sülaləsi Qaraxanlılar
        • Əfrasiyyab nəslindən gəldiyi deyilməkdədir. Alper Tonga Xosrov tərəfından öldürülmüşdür.
        • Əfraz – (Fars.) Qaldıran, yüksəldən. – Firar. Yüksəldən, görkəmli, böyük, məşhur, bilinən.
        • Əfrudin – (Fars.) Cəmşid nəslindən anlayış və zəkasıyla məşhur bir İran hökmdarı.
        • Əfruğ – (Fars.) 1.Parıltı, işıq. 2.Nur. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Əfruz – (Fars.) 1.Yandıran,alışdiran 2.Şölələndirən, parladan. 3.Dəbdəbəli gözəl.
        • Əfsanə – (Fars.) 1.Əsassız hekayə. 2.Əfsanə, boş söz, əsli olmayan hekayə, dastan. – Dillərə düşmüş, məşhur olmuş hadisə.
        • Əfsun – 1.Sehr, cadu. 2.Gözbağlıca 3 İşvə, naz.
        • Əfşan – (Fars.) Əlavə olunduğu sözlərə səpən, səpələyən, saçan, əkən, ipək” mənası verir.
        • Əfşar – (Tür) 1.Oğuz türklərinin 24 boyundan biri. Türkiyə, Iran, Azərbaycan və Əfqanıstanda dağınıq olaraq yaşayırlar. 2.Tez iş görən, çevik, atılgan
        • Əfzəl – (Ər.) Layiqli.
        • Əhəd – (Ər.) 1.Bir, tək. 2.Tək, yeganə, bir, şəriksiz 3.Allahın adlarından, bir və tək olan Allah. – Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Əhliman – (Ər.) İnanclı, inanan kimsə.(ərəbcə -Əhlimən).
        • Əhliyyət – (Ər.) 1.İşə yarayacaq halda mövcudluq, səlahiyyət. 2.Mahirlik, iqtidar, ləyaqət, qabiliyyət. İqtidar, qabiliyyət və ləyaqət.
        • Əhlulla – (Ər.) 1.Allahın adamı, vəli, övliya. 2.Allaha təvəccöh etmiş, qulluğunu tək ona yönəltmiş. Küfr əhlindən, və şirkdən uzaq.
        • Əhməd – Ən layiqli, ən şərəfli, tərifəlayiq, məşhur, ən çox təriflənmiş, sevilmiş.
        • Əhya – (Ər.) 1.Diriltmə, dirildilmə, canlandırma. 2.Təzə can verərcəsinə yaxşılıq lütfetme. 3.Yenidən qüvvətləndirmə. 4.Oyandırma, canlandırma, təzəlik vermə. 5.Allahın sifətlərindən. – Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Əhsən – (Ər.) Daha gözəl, çox gözəl, ən gözəl. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir. Əhsəni-təqvim: Ən gözəl şəkil. Quran-ı Kərimin Tin surəsinin 3. ayəsində insanın əhsəni-təqvim üzrə yaradıldığı bəyan buyurulmaqdadır. Əhsən sözü, Quranda 16 yerdə zikr edilmişdir.
        • Əxləm – Müdrik, istedadlı, zəngin təxəyyüllü.
        • Əjdər – Qüvvə, güc, qüdrət.
        • Əkbər – (Ər.) Ən böyük, ulu, çox böyük, ən böyük, -Allahın sıfətlərindəndır. Quran-ı Kərimdə 23 yerdə keçir. Ad olaraq istifadə edilməsi yaxşı deyil. Hindistana hakim olan Türk hökmdarı. 2.Böyük oğuı.
        • Əkrəm – (Ər.) 1.Ən kəramətli, daha alıcənab, çox lütfkar, lap comərd. 2.Çox şərəf sahibi, çox comərd, çox əli açıq. Əkrəmü’l-Əkrəmin: Cənab-ı Haqq. (Ələq surəsi: 3).
        • Əqdəm – (Ər.) Çox qədim.
        • Əqləm – (Ər.) Çox bilən..
        • Əqidə – İnam, bir insanın tutduğu yol.
        • Əqliyyə – (Ər.) Çox gözəl.
        • Əqzəm – (Ər.) Ucaboy, hündür.
        • Əlamət – (Ər.) 1.İşarə, iz, nişan. 2.Rəmiz, simvol. 3. Əlamət, işarə. 4.Çox iri, təəccüblü böyüklükdə.
        • Ələddin – 1.Yüksəklik, ucalıq. 2.Dinin nəcibliyi.
        • Ələkbər (Əliəkbər) – (Ər.) Böyük Əli.
        • Ələmdar – Bayraqdar.
        • Ələsgər (Əliəsgər) – (Ər.)1.Əli əsgəri. 2.Əzəmətli əsgər, qəhrəman döyüşçü.
        • Əlfir – (Ər.) Üstün.
        • Əlfiyə – (Ər.) Uca, əzəmətli, uzunömürlü, mehriban, dostsevən.
        • Əli – (Ər.) 1.Uca, ulu, yüksək, hündür. 2.Hz. Əli: Əbu Talibin oğlu. Peyğəmbərimizin əmisi oğlu və qızı Fatma (r.anha) -nın əri. Dördüncü xəlifə.
        • Əliabbas – 1.Sərt. 2.Əli və Abbas adlarından…
        • Əlibayram – (Ər.Tür.) Əli Bayramı.
        • Əlican – Əli və can adlarının bir araya gəlməsindən meydana gəlmişdir.
        • Əliəhməd – Əli və Əhməd sözlərindən ibarət.
        • Əlif – (Ər.) 1.İslami alfbanin ilk hərfi. Ebccd hesabında dəyəri birdir. 2.Musiqidə “la” notasını ifadə etmək üçün istifadə edilir. 3.Ülfət edən, dost, tanış. 4.Alışmış, alışkın, vərdiş. – İki kəliməli adlar ola bilər (Əlif Beyzə,
        • Əlif Nur v.s.).
        • Əliheydər – (Ər.) Şir Əli, aslan Əli.
        • Əlisa – Əli və İsa adlarından ibarətdir. (Alm. – Gözəl.)
        • Əlişır – Şir Əli, – “Əli” və “şir” sğzlərindən…
        • Əlimərdan – Hz.Əlinin igidləri (adamları, tərəfdarları).
        • Əlişah – Hökmdarların ən ucası. Əlişah Tacəddin. (? -1324). İlhanlı vəziri.
        • Əlişan – Şan və şərəfi uca və yüksək olan çox qiymətli, adlı sanlı, çox şöhrətli.
        • Əliyar – 1.Əliyə kömək edən. 2.Əlinin dostu, 3.Uca dost. 4.Yar, dost, sevgili, sevgili adı. – Birləşmiş ad.
        • Əliyə – Yüksək, uca.
        • Əliyəddin – Uca din, əsil din.
        • Əlzəbrə – Şir bürcündən oan ulduz.
        • Əlzəhra – Peyğəmbərin qızı Fatimənin ləqəbi – işıqlandırılan, açılan.
        • Əlzübrə – Bax. – Əlzəbrə.
        • Əmanət – Əmanət.
        • Əmbər – Qiyməri şey, qızıl-gümüş.
        • Əmənulla – (Ər.) 1.Allahın əmanəti. Dövlətin hakimiyyəti, xalq, millət.
        • Əmcad – Ən şanlı, ən şərəfli.
        • Əmin – (Ər.) Ürəyində qorxu və narahatlığı olmayan, rahatlıqda olan. Qorxusuz. *Özünə inanan. Etimad edilən. * İmanlı, güvənən. * Çox yaxşı bilən, şübhə etməyən. (Hz. Məhəmməd (s.a.s) və Cəbrayılın adı.
        • Əminə – (Ər.) 1.Etibarlı, mömin, etimada layiq. 2.Ərəb dilində Əminə sözünün Türkçələştirilmiş şəklidir.
        • 3.Peyğəmbərimizin anasının adı.
        • Əmir – Rəis, basçı, hakim, hökmdar.
        • Əmirə – Princess, şahzadə xanım.
        • Əmcan – Böyüklük, parıltı.
        • Əmirxan – Əsas rəhbər.
        • Əmmar – Çıçəklənən.
        • Əmrah – (Ər.) 1.Əmr verən hökmdar, xanın əmri. 2.Şənlik, şadlıq, təntənə.
        • Əmrəddin – (Ər.) Dinin əmr etdiyi.
        • Əmrulla – (Ər.) Allahın əmri.
        • Əmsal – (Ər.) 1.Hekayələr, dastanlar. 2.Nümunələr, örnəklər.
        • Ənsər – Köməkçilər, tərəfdarlar, yol yoldaşları.
        • Əntiqə – Gözəl, əntiqə.
        • Ənvər – İşıq şüaları, çiçəklənmə. Işıqlı, nurlu, daha işıqlı.
        • Əraslan – (Tür.) Aslan kimi, güclü qüvvətli kişi.
        • Ərcan – (Tür.) Canlı, diri, sağlam kişi.
        • Ərcahan – (t.f.i.) Dünyanın tanıdığı kişi.
        • Ərcivan – (t.f.i.) Gənc kişi(oğlan).
        • Ərçin – (Fars.) Nərdivan, pillə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ərdəm – (Tür.) 1.Fəzilət. 2.Məharət, hünər. 3.Ləyaqət. 4.Usta gəmiçi. 5.İnsanın ruhi yetkinliği.
        • Ərdəmir – (Tür.) Demir kimi güclü kişi.
        • Ərdoğan – (Tür.) İğit doğulan.
        • Ərəstun – (Yunan.) Aristotel (b.e.ə.384 – b.e.ə.322) – qədim yunan filosofu. Aristotel şərq ölkələrində və həmçinin Azərbaycanda Ərəstun adı ilə də tanınır.
        • Əravənd – (Fars.) 1.Şövq, arzu, istək. 2.Şan, şərəf.
        • Ərfan – Bilik, idrak.
        • Ərgin – (Tür.) 1. Ölmuş, yetişmiş, kamala çatmış. 2. Öz haqqlarından istifadə etməsi üçün qanunun göstərdiyi yaşa gələn.
        • Ərgün – (Fars.) Sərt başlı, oynaq və sürətli gedən at. Ərgun Cəlaləddin Çələbi: Türk sufi. Mövlana
        • soyundandır. Kütahya məvləvi xanasına də şeyxlik etmişdir.
        • Ərgüvən – (Tür.) Özünə güvənən.
        • Ərman – Mükəmməl, ümid.
        • Ərsən – Cəsarətli, qorxmaz.
        • Ərşad – Sevincli, düsüncəli, yetkin, xoşbəxt kişi.
        • Ərşahin – (Tür.) Kişi şahin, quş.
        • Ərşan – (Tür.) İğidliyi ile tanınmış, məşhurlaşmış kişi.
        • Ərvin – (Fars.) 1.Təcrübə, sınama, sınaq. 2.Şərəf və etibar.
        • Əsəd – (Ər.) Aslan, Allahın aslanı, Qəzənfər, Heydər, Cəsur və qəhrəman adam mənasında istifadə edilmişdir.
        • Əsədulla – (Ər.) Allahın aslanı.
        • Əsər – (Ər.) 1.Nişan, əlamət, iz. 2.Təsir, təsir. 3.Yox olmuş bir obyektdən qalma parça. 4.Bir adamın ortaya qoyduğu məhsul, müəllif. 5.Hədis, hədis elmi. 6.Emal, icad. 7.Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Əsgər – (Ər.) 1.Ordu, ordu ilə əlaqədar. Vəzifə edən. 2.Ölkəni müdafiə etmək üçün öyrədilib təchiz edilən kimsə. 3.Rütbəsiz əsgər, ər, döyüşçü.
        • Əshab – Ən mehriban.
        • Əskinaz – Sərvət, qazanc.
        • Əsqət – (Ər.) Ən xoşbəxt.
        • Əsliyə – (Ər.) İndiki (əsl), həqiqi.
        • Əsmər – Qarayanız, əsmər.
        • Əsriyyə, Əzriyyə – Müasir.
        • Əşrəf – Ən hörmətli, ən nəcib, ən alicənab, şərəf sahibi.
        • Ətifə – Rəhmli, mərhəmətli.
        • Ətir – Parfumerya, qoxu, iy, ətir.
        • Ətiyyə – Hədiyyə.
        • Əvəz – Hər şeyə qarşı verilən və ya alınan şey, hər şeyin yerini tutan başqa şey.
        • Əyyub – (Ər.) 1.Dözum, mutilik. 2.Peşman olmuş. 3.Peyğəmbərin adı;
        • Əzəl – (Ər.) Əbədilik.
        • Əzəmət – (Ər.) Cəngavər, qəhrəman.
        • Əzhəb – (Ər.) Çox gözəl.
        • Əzim – (Ər.) Böyük. ləyaqət, sövkət, qüdrət.
        • Əziz (Əzizə) – Sevimli, əzəmətli, istəkli, qiymətli, əziz, xalis.

        F hərfi ilə başlayan adlar

        • Fadilə – Səxavət, səxavətli, yaxşılıq, təhsilli.
        • Fahimə – Mədəni, ağıllı, dərrakəli.
        • Fahir (Fahirə) – (Ər.) 1.Öyünüləcək, fəxr ediləcək. 2.Şərəfli, qiymətli. 3.Parlaq, gözəl, mükəmməl.
        • Faxir – Qürurlu.
        • Faiq (Faiqə) – (Ər.) 1.Üstün, əla, böyük, çox gözəl, heyrətamiz, seçmə, yüksək, irəli. 2.Mümtaz, mənəvi olaraq üstün olan.
        • Fail – Xeyirxahlığı olan, yaxşı nışan verən.
        • Faiz (Faizə) – (Ər.) Muradına çatan, müvəffəqiyyət qazanan, qələbə gətirən, qalib.
        • Faqih – (Ər.) l.Bir şey bilən yaxud anlayan kimsə. 2.Fiqh elmində ustad. İslam hüquq alimi.
        • Faleh – (Ər.) 1.Qurtuluşa çatan, müvəffəqiyyət qazanan, muradına çatan. 2. Torpağı əkən, becərən.
        • Faliyə – (Ər.) Xoşbəxtlik, yaxşılığa gətirib çıxaracaq, yaxşılıqla qurtaracaq.
        • Famil – Eyni cinsdən və ya eyni soydan olan, ailə, soy.
        • Fanis – (fars.) Mayak.
        • Farid – Misilsiz, görünməmiş.
        • Farixə – Xoşbəxt, sevincli.
        • Faris – 1.Güclü, bəsirət gözlü, daxilə varan. 2.Atlı, güclü.
        • Fariz – (Ər.) 1.Atlı (süvari). 2.Minici, ata binmekte məharətli. 3.Fərasətli, anlayışlı. 4.Fərz edən. 5.İranın
        • cənubundakı Şiraz vilayəti.
        • Farizə – Qövs, göy qurşağı, oynaq.
        • Fateh – (Ər.) 1.Fəth edən, qalib gələn, çıxaran. 2.Bir ölkəni, şəhəri və ya qalanı zəbt edən kimsə. 3.Hökm
        • verən mənasında, cənab-Haqqın sifətlərindən biridir. Əraf surəsi 89. ayə. – İstanbulu fəth edən yeddinci
        • Osmanlı padşahı Sultan Məhəmməd xana bu fəthindən ötəri verilən ünvan.
        • Faten – (Ər.) Zəki, anlayışlı. 2.Zehni açıq, qavrayışlı. oyaq.
        • Fatih – Ağıllı.
        • Fatiq –
        • Fatimə – (Ər) 1.Müdrik, süddən kəsilmiş. 2.Kiçik olmayan. 3.Özü və nəsli cəhənnəmdən uzaq olmuş. – Hz.Peyğəmbərin Hz. Xədicədən dünyaya gələn ən kiçik qızının adıdır. Hicrətdən 18 il əvvəl 605’te Məkkədə dünyaya gəlmişdir. 632-ci ildə Mədinədə vəfat etmişdir. 18 yaşında ikən Hz. Əli ilə evlənmiş, Hz. Həsən, Hz.
        • Hüseyn, Hz. Ümmü gülsüm və Hz. Zeynəb adında dörd uşağı var. Rəsulullah (səs) – dən sonra 6 ay yaşamışdır. Ləqəbi Zəhradır.
        • Fatin (Fatinə) – Valehedici, başdan çıxardan, ovsunlayan. füsunkar.
        • Fatmagül – (Ər.) bax Fatma.
        • Fatmanur – (Ər) bax. Fatma.
        • Fayaz – (Ər.) Səxavətli, əliaçıq, comərd.
        • Fazil (Fazilə) – (Ər.) 1.Fəzilətli, fəzilət sahibi. 2.Ərdəmli, üstün. məlumatlı, bilən, mərhəmətli, ideal, ləyaqətli. Başlanğıc.
        • Fella – Ərəb jasmini (çiçək).
        • Feyruz – Məhəmməd peyğəmbər (ə.m.)-ın soyundan olub, Onun zamanında yaşamış adam olan Feyruz
        • Ed’deylemi, Yəmən tərəflərində törəyən yalançı peyğəmbər Əsvəd El’ansİ-ni öldürərək, fitnəni ortadan
        • qaldıran və peyğəmbərimizin tərifini qazanan İslam qəhrəmanının adıdır.
        • Feysəl – Qətiyyətli, hakim, padşah.
        • Feyzi – (Ər.) 1. Elm, mədəniyyət. 2. Axma, suyun axıb daşması. 3. Bolluq, çoxluq, məhsuldarlıq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Feyzulla – (Ər.) Allahın feyzi, bolluğu, bərəkəti, Allahın şücaəti.
        • Fəcri (Fəcriyyə) – (Ər.) Səhərə qarşı günəş doğulmadan əvvəl üfüqün gündoğusu tərəfindən görülən aydınlığı, dan yerinin ağarması.
        • Fəda – 1.Qurban. 1.Əvəz, bələd.
        • Fədai – (Ər.) l.Canını əsirgəməyən, mühüm bir məqsəd uğrunda canını verməyə hazır olan. 2.Allah yoluna başqoymuş.
        • Fədaican – (ə.t.fi.) Canını verməyə hazır olan, canınıvermə.
        • Fədriyyə – Xilaskar, özünü fəda edən.
        • Fəhamət – (Ər.) 1.Fahimlik, ululuq. 2.Etibar, qiymət, dəyər.
        • Fəhim (Fəhimə) – (Ər.) Ağıllı, anlayışlı, ağıllı.
        • Fəhmi (Fəhmiyə) – (Ər.) Fəhmə mənsub, fehim ile əlaqədar. (bax Fəhim).
        • Fəxrəddin – (Ər.) Dinin təriflədiyi, diniylə öyünən. Dinin seçməsi. Fəxrəddin Razi: (Rey 1149-Horat 1209). Təfsirçi, kəlamçı. Dilçi. Fizik. Təbib.
        • Fəxri – (Ər.) 1.Bir qarşılıq gözləmədən yalnız şərəf və iftixar vəsiləsi olaraq qəbul edilən iş. (İş, sifət, ünvan).
        • Fəxri üzv; maaşsız, pulsuz və ya müəssisə üçün qürur qaynağı olan adam. 2.Məğrur, çanlı, hörmətli.
        • Fəxrican – Şərəfli adam, möhtərəm sevgili, əziz adam.
        • Fəxriyyə – (Ər.) (Bax Fəxri). İslami ədəbiyyatla, şairlərin öz xüsusiyyətlərindən, fəzilətlərindən və şairlik qüvvələrindən bəhs etdikləri şeirlər. Daha çox qəsidələrin bir hissəsi bu şəkildədir. Başqasını və ya özünü mədh etmək üçün yazılan şeir.
        • Fələk – Şəfəq.
        • Fənnur – (Ər.) Elmin işığı.
        • Fərahəngiz – (f.b.i.) Məşhur bir növü olan lalə.
        • Fərahət – (Fars.) Şan və şərəf. – Kişi və qadın adı.
        • Fərasət – (Ər.) Anlayışlılıq, tez duyum.
        • Fərda – (Fars.) 1.Sabah. ertəsi gün. 2.Gələcək zaman. 3.Axirət, o biri dünya.
        • Fərdanə – (Ər.) Təklik, tək, mütləq.
        • Fərdi (Fərdiyyə) – (Ər.) Fərdlə əlaqədar, ayrı-ayrı şəxslərə məxsus, tək başına edilən.
        • Fərəc – 1.Sevinc, xoşbəxtlik. 2.Təskinlik təsəlli. 3.Əyləncə. Qəm, dərd və sıxıntıdan xilasolma. 2.Zəfər.
        • Fərəh – (Ər.) 1 Könül açıqlığı. 2.Sevinc, sevinmə. 3.Qürür.
        • Fərəhnaz – (Fars.) Nazlı qız.
        • Fərəhşan – 1.Sevinc verən. 2.Fərəh saçan.
        • Fərəz – Əzəmətli.
        • Fərhad – (f.h.i.) Anlayan, başa duşən. – Fərhad və Şirin adı ilə məşhur olan köhnə bir hekayənin kişi
        • qəhrəmanı olub Şirinin aşıqıdır.
        • Fərhanə – Xoşbəxt.
        • Fərxan – (Ər.) 1.Sevincli, xoşbəxt. 2.Şən, məmnun.
        • Fərid (Fəridə) – (Ər.) Tək, bənzərsiz, tayı olmayan, müqayisə edilməz, ölçüsüz, üstün, nadir, misilsiz, yeganə.
        • Fərinə – Xoşbəxt, sevincli, razı.
        • Fərman – (Fars.) 1.Əmr, buyuruq. 2.Padşah tərəfindən verilən yazılı əmr, buyuruq, hökm, göstəriş.
        • Fərrux – (Fars.) 1.Uğurlu, müqəddəs. 2.Mübarək. 3.İşıqlıq insan, müdrik, cəsarətli. 2.Həqiqəti yalandan ayıran.
        • Fərzan (Fərzanə) – (Fars.) 1.Elmli və hikmətli. Ağıllı. 2.Alim, bilikli, görkəmli. 3.Hakim, filosof.
        • Fəsahət – (Ər.) Açıqlıq, duruluq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Fətanət – (Ər.) Zehin açıqlığı, zehinin yaradılışdan bir şeyi tez və yaxşı qavraması. Peyğəmbərlərə məxsus beş sifətdən biridir.
        • Fəthi – (Ər.) – Fəthə mənsub. Fəth haqqında yazılan qəsidə.
        • Fəthiyyə – (Ər.) ( bax. Fəthi ) Qələbə, qələbə yeri.
        • Fəthulla – (Ər.) Dinin açılması. Yaşamağa başlamaq. Allahın Nüsrəti.
        • Fəttah – (Ər.) 1.Açan, açıcı, zəfər qazanmış, üstün gəlmiş. 2.Qullarının bağlı işlərini açan, Cənabi-Haqqın adlarından.
        • Fəvzi – (Ər.) 1.Qurtuluşla əlaqədar. 2.Zəfərə aid. 3.Qalib gələn, üstün olan.
        • Fəvziyyə – (Ər.) 1.(bax Fəvzi). Sultan Mahmud tərəfindən köhnə adalar mövqeyinə verilən ad.
        • Fəyaz – (Ər.) Comərd.
        • Fəyyaz – (Ər.) 1.Çox faydalı, çox səmərəli. 2.Feyz, bərəkət və bolluq verən.
        • Fəzıi – (Ər.) 1.Dəyər, üstünlük, yaxşılıq, fəzilət, lütf. 2 Çox, çox, artıq, baki. 3.İki ədədin bir-birindən olan fərqləri. 4.Elm və mədəniyyət sahibi. 5.Alicənab, ehsan, comərd. 6.Yetkinlik.
        • Fəzilət – (Ər.) 1.İnsanda yaxşılıq etməyə və pislikdən çəkinmək olan davamlı və dəyişməz istedad, gözəl xüsusiyyət. 2.Adamı, əxlaqlı və yaxşı hərəkət etməyə yönəldən mənəvi qüvvət. 3.İnsanın yaradılışındakı yaxşılıq, yaxşı xasiyyət, ərdəm. 4.Yaxşı məna, iffət. – (Bax Ərdəm).
        • Fəzilulla – (Ər.) Allahın fəzli, ərdəmi, lütfü.
        • Fəzzan – (Ər.) Böyük Səhrada, Trablus ölkəsinin cənubunda bir ölkə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Fida – Bağışlanma, azad olma.
        • Fidan – (Yun.) 1.Yeni yetişən körpə ağac. Pöhrə, budaq. 2.Fidan boylu: İncə uzun mütənasib.
        • Fidda – Gümüş.
        • Fidail – (Ər.) Yaxşılıq edən.
        • Firdovsi – Cənnətə layiq olan.
        • Fikrət – Düşünmə,
        • Fikrət – (Ər.) 1.Fikir, düşüncə, fikirləşmə. 2.İdrak. 3.Zehin, ağıl. 4.Murat, məqsəd, niyyət.
        • Fikriyyə – Ağıllı.
        • Firat – (Ər.) 1.Şirin su. 2.Türkiyənin ən uzun çayı.
        • Firayə – (Ər.) Gözəl.
        • Firdovsi – (Ər.) 1.Cənnət, 2.Bostan, bağça. – Firdovsi: İranın milli dastanı olan “Şeyxnamə”- nin müəllifidir.
        • 934-1020 illər arasında yaşadığı təxmin edilir.
        • Firəngiz -Yaradan, doğuran
        • Firudin – (Fars.) 1.Səkkizinci göy. 2.Pişdadilərin 6-cı padşahı olub Cəmşid sülaləsindən dəmirçi Gavenin. 3.Yaranmiş, yaradilmiş.
        • Firqət – Ayrılıq, fəraq
        • Firuz – (Ər.) Məsud, xoşbəxt, sevincli, fərəhli, uğurlu, yaxşı bəxtli. Qalib gələn.
        • Firuzə – (Ər.) 1.(bax Firuz). 2.Açıq mavi rəngli qiymətli bir üzük daşı. 3.Açıq yaşıl, dağ yaşılı ilə göy mavisi arasında və bal şamı parlaqlığına oxşayan qiymətli daş.
        • Fitnət – (Ər.) Zehin açıqlığı. Zehnin hər şeyi tez anlayışı. Türk şairlərindən məşhur bir İslam xanımının adıdır. Əsl adı Zübeydədir.
        • Fizzə – Gümüş
        • Flora – Cicək, cicəklənən(Latıncadan).
        • Fuad – (Ər.) Ürək, qəlb, könül.
        • Füzulu – (Ər.) 1.Ədəbə muxalif. 2.Boşuna, yersiz, lazımsız, haqsız. 3. Boşboğaz lazımsız işlərlə məşğul olan. 4. Səlahiyyəti olmadığı halda başqası adına qənaətdə olan. – Füzuli Məmməd: XVI. əsrdə yaşamış böyük türk şairlərindən. Çağatay ədəbiyyatı da daxil olmaq üzrə, Türk ədəbiyyatının bir çox sahələrində qüvvətli təsir və nüfuza sahibidir. Türkcə, ərəbcə, farsca, mənzum, mənsur bir çox əsərləri vardır. Bunlar arasında “Leyla və Məcnun” məsnəvisi çox məşhurdur.

        G hərfi ilə başlayan adlar

        • Gəncay – (Tür.) Ayın bir həftəlik olana qədər ki şəkli, hilal.
        • Gəncyaz – (Tür.) İlk bahar. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Gilşah – (Fars.) 1.Palçıq şah. 2.Palçıqan yaradılan Hz. Adəmin ləqəbi. 3.Farsların nağıl qəhrəmanı.
        • Keyyummersin ləqəbi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Gövhər – (Fars.) 1.Qiymətli daş. 2.Almaz. 3.Bir şeyin əsli, əsası. Cəvahirat, həyat bəxş edən.
        • Göydoğan – (Tür.) Şimal yarımkürədə yaşayan bir doğan növü.
        • Göycə – (Tür.) 1.Göylə əlaqədar göyə aid, səmavi. 2.Mavi, göy rəngə çalan. 3.Gözəl xoş gözəl, lətif.4. Dəbdəbəli.
        • Göyçək – (Tür.) 1.Gözəl, çox gözəl. 2.Xoş, sevimli, cana yaxın, cazibədar. 3.İncə, narın, zərif.
        • Göysel – (Tür.) Səmavi yağış. – Göylə qarşılığı olaraq istifadə edilən uydurma kəlam.
        • Göysevim – (Tür.) Sevimli göy.
        • Göysu – (Tür.) 1.Türklərin yaşadığı bir çox axar suya verilən ad. 2.Adanadan gələrək Aralıq dənizinə tökülən
        • Seyhan çayının əhəmiyyətli qollarından. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Göysün – (Tür.) Minboğa dağlarından Elbistanın cənub qərbində Seyhan çayına qarışan çay. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Göyşən – (Tür.) Göylə əlaqədar, işıqlı, işıqlı göy, uydurma bir söz.
        • Göytəkin – (Tür.) Yeni başaq meydana gətirmiş əkin. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Göytəpə – (Tür.) Mavi təpə.
        • Gurçinar – (Tür.) Çox böyümüş, inkişaf etmiş, səpilmiş.
        • Gurxan – (Tür.) 1.Xanlar xanı. 2.Qara-Xitay şahzadələrinə verilən ünvan.
        • Gurqan – (Tür.) 1.Bol qan. Gənc, təzə, inkişaf etmiş, səpilmiş.
        • Gursu – (Tür.) Təmiz, pak, sürətli su. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Gülabaın – Hamıdan göycək.
        • Gülabi – (Fars..) Gül suyu.
        • Gülafət – (Fars.) Nəfəs kəsən gözəlliklə. – Gül və afət sözlərindən meydana gəlmiş bir addır.
        • Gülağa – Gül qoxulu aga (bəy).
        • Gülarə – Çiçəklə, güllə bəzədilmiş.
        • Gülay – “Gül” və “Ay” sözlərindən birləçnış ad.
        • Gülbahar – (Fars.) 1.Bahar gülü. 2.Əbru sənətində istifadə edilən tünd qırmızı rəngdə torpaq.
        • Güləhməd – (Ər.Tür.) Tanınmışın, məşhurun qulu.
        • Gülxan – (Fars.) Gül evi, atəşxanə.
        • Gülxanım – (Tür.) 1.Yaxşı xasiyyətli, nəzakətli xanım. 2.Gül üzlü xanım.
        • Gülbanu – (Fars.) Gülxanım. Gül kimi gözəl qadın. Gül xatun.
        • Gülbədən – (Fars.) Zərif, incə bədənə sahib. Gülbən Bəgüm, Babur şahın qızı.
        • Gülbəyaz – (t.f.) Ağ gül..
        • Gülbin – (Fars.) Gül kökü, gül bitən yer.
        • Gülbiz – (Fars.) Gül səpən, gül səpilmiş.
        • Güldam – Qızılgül ətirli.
        • Guldəhan – ( Fars.) Gül ağızlı, ağızı gül kimi olan.
        • Güldəstə – (Fars.) Çiçək dəstəsi. – Türk musiqisində mürəkkəb mövqelərdən.
        • Gülcahan – (Tür.) Dünyaya, aləmə əvəz gül.
        • Gülcan – Qəlbin gülü.
        • Gülcə – (Fars.) Gülcük, kiçik gül.
        • Gülçiçək – (Fars) Qızıl gül, güllü – çiçəkli.
        • Gülçin – (Fars.) Gül yığan, gül dərən, gül toplayan.
        • Güldanə – (Tür.) Yeni açmış gül, qönçə.
        • Güldəstə – 1.Gül dəstəsi, dəmət. 2.Minarə.
        • Güləfşan – Gül saçan.
        • Güləhməd – (Ər.-Tür.) Məşhurun qulu.
        • Gülənay – (Tür.) Davamlı gülən, Ayyüzlü adam.
        • Güləndam – (Fars.) Gül bədənli, gül bədən gül boylu, nəzakətli, gözəl bədənli.
        • Gülənnur – (Tür.) Gülməsiylə ətrafı işıqlandıran, işıq saçan kimsə.
        • Gülər – (Tür.) Gülən, sevincli, xoşbəxtlik, sevinc.
        • Güləsən – Sağlam gül.
        • Gülfam – (Fars.) 1.Gül rəngli. 2. Gül kimi qırmızı olan.
        • Gülfiyyə – Gülə oxşayan.
        • Gülgəz – Al, qırmızı.
        • Gülgün – (Fars.) 1.Gül rəngli, gül rəngində, çəhrayı, 2.Gül günü.
        • Gülhəyat – (Tür.) 1.Xoşbəxt, dinc bir həyat. 2.Gül kimi gözəl həyat.
        • Gülqız – (Tür.) Gülə bənzəyən qız.
        • Gülqönçə – (Fars.) Açılmamış gül.
        • Güllü – (Tür.) 1.Gülü olan. 2.Gül naxışlı (parça). – Daha çox ənənəvi istifadə olunan.
        • Gülməşəkər – (Fars.) Bir növ gül dadlısı.
        • Gülnamə – (Fars.) Sevgiliye yazılan məktub, qəsidə.
        • Gülnar (Gülnarə) – ( Fars.) 1.Nar gülünə bənzər çiçək açan gül, nar çiçəy. 2.Güllü, çıçəkli.
        • Gülnaz – (Fars.) 1.Gül üzlü qadın. 2.Gül kimi, nazlı qadın. – Birləşmiş ad.
        • Gülnur – (Tür.- Fars.) Ətrafına işıq saçan, işıqlandıran gü, gül kimi işıqlı.
        • Gülpəri – (Fars.) Gül kimi qız, gül kimi gözəl qız.
        • Gülranə – (Fars.) Gözəl gül, xarici sarı içi qırmızı rəngdə olan bir gül növü.
        • Gülriz – (Fars.) 1.Gül saçan, gül səpən. 2.Məşhur bir lale növü.
        • Gülrüxsar – (Fars.) Gül yanaqlı.
        • Gülsevim – (Tür.) Sevimli, gözəl, xoş görünüşlü gül.
        • Gülsərən – (Tür.) Gül yığan, gül paylayan.
        • Gülsona – (Tür.) Gül kimi cazibədar qadın. Gözəl sevimli.
        • Gülsu – (Tür.) Gül rəngli su, təzə su.
        • Gülsüm – Məhəmməd peyğəmbərin qızının adı.
        • Gülsüm – (Tür.) 1.Girdəsifət, toppuş. 2.Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) – ın qızlarından birinin adı.
        • Gülşah – (Fars.) 1.Güllərin şahı. 2.Varakanın sevgilisi, nağıl qadın.
        • Gülşən – (Fars.) Gülbaxçası, gülüstan, gülizar, çəmənlik, güllük.
        • Gültəkin – (Tür.) Gənc, cavan, nəzakətli, təravətli, tər-təmiz.
        • Gültən – (Fars.) Gül bədənli, gül bədənli.
        • Gülüstan – (Fars.) Güllər ölkəsi, güllü-çıçəkli diyar, gül bağçası, güllük, çıçəklik.
        • Gülzar – (Fars.) Gül baxçası, gül tarlası, güllük, çəçəklik.
        • Gümanə – (Ər.) Tək inci mənasında. Hz. Əli (ra) – nin bacısı və Rəsulullahın əmisinin qızı olan xanım səhabə.
        • Günay – (Tür.) 1.Gündüz, gün işıqlığında ay, işıq, nur. 2.Günəş və ay, günəşlə ay.
        • Günel – 1.Şəhər küləyi. 2.Elin günəşi,elin gücü. 3.Günəş.
        • Güney – (Tür.) 1.Dörd ana istiqamətdən biri. 2.Günəşin işıqlandırdığı tərəf, cənub. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Günəş – (Tür.) 1.Ətrafındakı sistemə aid planetlərin ətrafında döndüyü, işıq və istilik yayan böyük göy cisimi, şəms. 2.Səxavət hökmdarı.
        • Günsel – (Tür.) Sürətli axan sel.
        • Güray – (Tür.) Yeni doğulan ay.
        • Güvən – (Tür.) 1.Qorxu və şübhə duyğusundan uzaq. 2.İnanma və bağlanma duyğusu. 3.Ürəklilik, cəsarət. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilır.

        H hərfi ilə başlayan adlar

        • Habil – 1.Kədər, qəm. 2. Hz. Adəmin oğullarından, Qabilin qardaşı. Qabil tərəfındən öldürülmüşdür. Yeryüzünde ilk öldürülen kişidir.
        • Hacı – Məkkəni ziyarət etmiş adama verilən ad.
        • Hadi – (Ər.) 1.Yenilənə kömək edən, kömək. 2.Hidayət edən, doğru yolu göstərən, bələdçi, rəhbər, lider, başçı. 3.Qabaqda gedən kimsə. 4.Nizə ucu.
        • Hadisə – (Ər.) Əhvalat, macəra, vaqiə.
        • Hafidə – (Ər.) Qız nəvə.
        • Hafiq – (Ər.) Oğlan nəvə.
        • Hafiz (Hafizə) – (Ər.) 1.Saxlayan, qoruyan. 3.Qayğıkeş. 2.Quranı əzbər bilən adam.
        • Haifə – Yaraşıqlı, gözəl bədənə malik olan.
        • Hakim (Hakimə ) – (Ər.) 1.Məhkəmə sədri. 2.Yarışı idarə edən. 3.Hökm edən, hökm verən. 2.Başda olan, üstün gələn. 4.Qubernator, vali.
        • Haqverdi – Inam, haqq.
        • Hamil – (Ər.) 1.Yüklü, hamilə. 2.Sahib, malik. 3.Daşıyan. 4. Güdən.
        • Hamiyə – (Ər.) 1.Himayə edən, qoruyan, meşəbəyi.
        • Hani – 1.Xoşbəxt, razı, heyran olmuş. 2. Arvadını boşamış ər və ya ərindən boşanmış qadın.
        • Haniyə – Razı, xoşbəxt.
        • Harun – (Ər.) 1. Baş kahinin adı 2. İnadkar, tərs, özbaşına 3. Peyğəmbər adı. 4.Quran-ı Kərimdə bəhs edilən peyğəmbərlərdəndir. Musa Peyğəmbərin böyük qardaşı. Fironun oğlan uşaqların öldürülməsi əmrini qaldırdıqdan sonra doğulmuşdur. Hz. Musadan 3 il sonra doğulduğu deyilir.
        • Hasim – Sındıran, sınan.
        • Heybət – (Ər.) 1.Qorxu, dəhşət. 2.Hörmət, izzət. 3.Ləyaqət, etibar, nüfuz. 4.İnsanlarda qorxu ilə birlikdə hörmət oyandıran görünüş.
        • Heyran – (Ər.) 1.Çaşmış, çaşıb qalmış, çaşqınlığa düşmüş. 2.Çox tutqun. 3.Həddindən artıq dərəcədə sevgi duyan.
        • Heyrat – Təəcüblü, qeyri-adi.
        • Heyrət – (Ər.) Çaşmış, çaşıb qalmış, nə edəcəyini bilməmə.
        • Heydər – (Ər.) Aslan, şir.
        • Həbib (Həbibə) – Sevimli, sevilmiş, sevgili, dost, əziz,
        • Həbibulla – (Ər.) Allah tərəfindən sevilmiş.
        • Həcər – 1.Igid, mərd qadın. 2.Qırmızı və narıncı rəngli qiymətli daş, əqiq. 3.İbrahim Peyğəmbərin həyat yoldaşının adı.
        • Hədiyyə – Sovqat, hədiyyə.
        • Hədmiyyə – O, şəxs ki, səylə dua edir.
        • Həkim – (Tür.) 1.Mütəfəkkir, filosof. 2. Hikmət və fəlsəfə mutəxəssisi. 3.Bütün elmləri bilən, müdrik adam. 4.Təbib, doktor, müalicə edən, loğman.
        • Həqiqət – (Ər.) Doğru,gerçək, həqiqətən olmuş iş, hadisə.
        • Həlim (Həlimə) – (Ər.) 1.Ürəyi yumşaq, xeyirxah, mehriban, zərif, mülayım, səbirli. 2.Qisa. 3.Peyğəmbərin dayəsinin adı.
        • Həmid – 1.Bəyənilmiş seçilmiş. 2. Allahı sevən, Allahı tərifləyən, şükredici.
        • Həmidə – Tərifə layiq.
        • Həmidulla – Allahın təriflərinə layiq.
        • Həmzə – 1. İti, yandırıcı. 2.Şir, aslan.
        • Hənif (Hənifə) – (Ər.) l.Tək Allaha, Allahın birliyinə inanan, əsl dindar, qəlbdən inanan, həqiqətən inanan. 2.Doğru, dürüst, səmimi. 3.İslam inancına möhkəm və səmimi olaraq bağlanan. 4.Hz. Məhəmməd (səs) -in təbliğindən əvvəl Məkkədə tək Allaha iman gətirənlər.
        • Həniyə – 1.Xeyir-dua. 2.Xoşbəxt. 3.Şərab. * Kişisi öldükdən sonra evlənməyib, uşağına baxan qadın.
        • Hərgül – (Tür.) Gül kimi gözəl qadın.
        • Hərşən – Bax. Hərgül.
        • Həsən – Yaxşı, mehriban, gözəl, gözəllik, yaxşı davranma, yaxşılıq.
        • Həsgül – (Ər.) Qiymətli, bənzərsiz gül.
        • Həsrət – (Ər.) Ələ gəlməyən və ya əldən çıxan şeyi istəmə.
        • Həşim – 1.Comərdlik, ürəyiaçıqlıq. 2.Əzən, qıran, parçalayan. 3.Məhəmməd peyğəmbərin babasının adı.
        • Hətəm – (Ər.) 1. Möhür, üstü möhürlü üzük. 2.Ən son. 3.Xatəmul-Ənbiya: Peyğəmbərlərin sonuncusu, Hz.
        • Məhəmməd. 5.Çox comərd olan.
        • Hətif (Hətifə) – (Ər.) 1.Qüvvətli, sərt və zil bir səslə təbliğ və ya dəvət edən kimsə. 2.Göz qamaşdıran. 3.Gözə görünməyən.
        • Hətim (Hətimə) – (Ər.) 1.Sona çatdıran, bitirən. 2.Möhürləyən, möhürləyici.
        • Həvva -1.Allahın Adəmdən sonra yaratdığı birinci qadın. 2.Həyat, canlı (Yəhudi adından)
        • Həyat – 1.Varlıq, dirilik. 2.Ömür. 3.Yaşayış. 4.Həyat.
        • Həzi – Ağa, cənab.
        • Hicran – Ayrılıq, qoyubgetmə.
        • Hicrə – Peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə səyahəti.
        • Hidayə – Yönəldən, İstiqamətləndirən.
        • Hidayəddin – (Ər.) Dinin göstərdiyi doğru yol.
        • Hidayət – Rəhbər, yol göstərən, lider, Haqq yoluna doğru yola girmə.
        • Hifzi (Hifziyyə) – (Ər.) 1.Saxlama, qoruma ilə əlaqədar. 2.Əzbərləmə, yaddasaxlama.
        • Hikmət – 1.Elmli, bilikli. 2.Həkimlik, filosofluq, fəlsəfə. 3.Gizli sirr. 4.Həkimanə söz. 5.Qəribə şey, əcaib.
        • Hikməddin – (Ər.) Dinin hikməti.
        • Hilal – 1.Bir-iki gecəlik ay, aypara. 2.Gözəlin ay şəklində olan qaşları, qaşları aypara kimi olan.
        • Himayət – (Ər.) Qoruma, qorunma.
        • Hisar – (Ər.) 1.Mühasirə, ətrafını qucaqlama. 2.Qala ətrafı islehkamlı bənd. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Hizbulla – (Ər.) Allaha iman gətirənlər birliyi.
        • Hökümə – Mühakimə, hakimiyyət.
        • Huri – (Ər.) 1.Cənnət qızı. 2.Sevgili. – Daha çox ləqəb olaraq istifadə edilir.
        • Hurisər – (Ər. Fars.) Cənnət qızlarının başı, huri başı.
        • Huriyə – (Ər.) Coşğunluq hallarında hurilərlə buluşduqlarına inanan bir təriqət.
        • Huriyyə – Azad.
        • Huşyar – Ağıllı.
        • Hülya – Qiymətli şey.
        • Hüma – Quş, sakit yerdə yaşayan quş. 2.Sevinc verən.
        • Hümay – Xoşbəxtlik gətirən.
        • Hümeyrə – (Ər.) 1.Ağ bədənli qadın. 2.Hz. Aişənin ləqəbi.
        • Hüray – (Ər.Tür.Fars) Ay kimi azad, ay qədər müstəqil. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Hürcan – Bax. Hüray.
        • Hüreyrə – (Ər.) Pişik balası. – Əbu Hüreyrə: Əshabi-Kiramdan ən çox hədis rəvayət edən səhabə. Pişik balalarını çox sevdiyi üçün bu adı aldığı deyilir.
        • Hürmüz – (Fars.) 1.Zərdüşt xeyir tanrısı. 2.Köhnə İran təqvimində günəş ilinin ilk günü. 3.Yupiter, Müştəri,
        • Ərəndiz. 4.Sasani sülaləsindən. 5.Padşahın adı.
        • Hürrəm – (Fars.) 1.Şən, sevincli, gülərüzlü, könülaçan, təzə, xoş. 2 Bir yazı sitili. 3.Hürrəm Sultan: Qanuni
        • Sultan Süleymanın gözəl arvadlarından. Osmanlı siyasətində təsirli rol oynayan xanımlardan.
        • Hüsaməddin – (Ər.) 1.Dinin iti qılıncı. İnamın qılıncı. 2.Mövlananın xəlifəsi olan Hüsaməddin Çələbi,
        • Mövlananın Məsnəvidə diktə etdirdiyi adamdır.
        • Hürgül – (Tür.) Gül kimi azad gözəl.
        • Hürqan – (Tür.) Azad soydan gələn.
        • Hüseyn – Gozəllik,ucaliq,muqəddəslik, mehribanlılıq.
        • Hüsni (Hüsniyyə) – (Ər.) Gözəl, gözəllik, gözəlliyə aid, gözəlliklə əlaqədar.
        • Hüsnü – (Ər.) Çox gözəl.
        • Hüsnügül – (Ər.Tür.Fars) Gülün gözəlliyi.
        • Hüvarə – (Ər.) Bərbəri qəbiləsinin ən əhəmiyyətlilərindən birinin adı.
        • Hüveydə – (Fars) Açıq, açıq-aşkar, müəyyən, aydın, zahir.

        X hərfi ilə başlayan adlar

        • Xabir – (Ər.) Məlumat verən.
        • Xaqan – (Tür.) 1.Köhnə Türk və Monqol hökmdarlarının istifadə adlardan biri, xanlar xanı. 2. Xaqan.
        • Xalid – (Ər.) Əbədi yaşayacaq, ölməz.
        • Xalidə – (Ər.) 1.Gözəl, qəşəng. 2. Ölümsüz, əbədi.
        • Xaliq – (Ər.) Yaradan, xəlq edən, İşıqçı, nur verən.
        • Xalıs – (Ər.) 1.Hiyləsiz. 2.Qatqısız, qarışmamış, qatışıqsız, saf. 3.Əsli, təmiz.
        • Xalisə – Səmimi, təmiz.
        • Xamis – Beşinci.
        • Xanədan – (Fars.) Kökdən,əzəldən, zadəgan və böyük ailə.
        • Xəndəgül – (Fars.) Gülün açması.
        • Xanım – Keçmışdə yüksək vəzifəlilərin arvadlarına verilən ad.
        • Xanış – İstək, arzu.
        • Xaris – Əkinçi.
        • Xanverdi – Xan verən. *Ad kimi istifadə edilməz.
        • Xaris – (Ər.) Əkinçi.
        • Xasay – Igid, ər, qəhrəman.
        • Xaspolad – (Tür.) Qatışıqsız, saf, polad kimi.
        • Xatif – Vicdanın səsi.
        • Xatirə – (Ər.) 1.Yada düşən şey. 2.Xatirdə qalmış şey, yaddaş. 3.Yadigar.
        • Xatun – (Tür.) 1.Qadın. 2.Xanım. 3.Zövcə, arvad. 4.Əvvəllər yüksək şəxsiyyətli qadınlara və ya yüksək vəzifəlilərin həyat yoldaşlarına verilən ad.
        • Xavər – (Fars) Günəş, şərq, gündoğan, günçıxan. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Xeyransa – Qadınların yaxşısı.
        • Xeyrat – (Ər.) Xeyriyyəçi. Savab qazanmaq üçün görülən xeyırlı işlər, yaxşılıqlar. 2.Savab üçün qurulan məcıis.
        • Xeyrəddin – (Ər.) Dinin xeyirli etdiyi, mübarək qıldığı insan.
        • Xeyri – Xeyirxah iş görən.
        • Xeyriyyə – Əliaçıq, xeyirxah, səxavətli, yaxşı.
        • Xeyrulla – (Ər.) Allahın xeyirli etdiyi kişi.
        • Xədicə – (Ər.) Vaxtsız, erkən doğulan qız uşağı. Hz. Məhəmməd (s.ə.s) -in ilk həyat yoldaşı.
        • Xəqani – Xana aid olan, hökmdar.
        • Xələf – (Ər.) 1) Atadan sonra qalan övlad. 2.Birirnin yerini tutan və ya tutacaq adam, varis. 3.Nəsil.
        • Xəlil – (Ər.) 1.Dost, sadiq dost, sirdaş, yoldaş. 2.Sevgili.
        • Xəndan – (Fars.) 1.Gülən, gülümcül. 2.Gülər üzlü, sevimli.
        • Xətif – Vicdan səsi.
        • Xətim – Hakim.
        • Xəttab – (Ər.) Odunçu.
        • Xəyal (Xəyalə) – 1.Fikir,düşüncə. 2.Arzu edilən,həsrəti çəkilən. 3.Əslində olmayıb gözə götünən mövhumi şey,kabus.
        • Xəyyam – 1.Çadırquran, çadırçı..2.Aşiq, dəlicəsinə sevən.
        • Xəzan – (Fars.) Sonbahar, payız.
        • Xəzangül – Saralıb-solmuş gül.
        • Xəzər – (Ər.) 1.Sabit məskəni olanların yaşadıqları məmləkət. 2.Sülh və güvən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilə bilər.
        • Xızır – (Ər.) 1.Yaşıl, yaşıllıq. 2.Kəhf surəsində 59-81. ayələrdə bəhs edilən və Hz. Musanın onunla görüşərək imtahan olunduğu şəxsin təfsirçilərin əksəriyyətinin üzərində ittifaqla dayandıqları ad. Xızır haqqında çox müxtəlif rəvayətlər vardır.
        • Xızırxan – (Ər.) Seyid, Seyyid sülaləsinin qurucusu, Malik Süleymanın oğlu.
        • Xoca – (Fars) Cənab, müəllim.
        • Xosrov – 1.Xoş, xeyirxah, xeyirgətirən. 2.Hökmdar, padşah. 3.Xeyriyyəçi.
        • Xoşəndam – (Fars.) Boy-buxunu gözəl, bədən quruluşu xoşa gələn, bədən fiquru düzgün olan.
        • Xoşfidan – (Fars.) Gözəl əndamlı, boylu-buxunlu qadın.
        • Xoşqədəm – (Fars.) Ayağı uğurlu, yerişi xoşa gələn, yerişi bəyənilən.
        • Xoşnigar – (Fars.) Gözəl, xoş sevgili.
        • Xudavəndi – (Fars.) 1.Hökmdarlıq. 2.Əfəndi, sahib, maliklik. 3.Hakim, hökmdar.
        • Xudayar – Allahın sevimlisi.
        • Xulya – (Ər.) Təsəvvür, yanıltma, xəyalına gətirmə.
        • Xumar – Yaraşıqlı, alagözlü.
        • Xuraman – Ucaboylu, incə, qamətli.
        • Xurşid – (Fars.) Günəş, Mehri, şəms.

        İ hərfi ilə başlayan adlar

        • İbad – Qul, nökər,bəndələr, qullar/
        • Ibadulla – (Ar.) 1.Allahın qulları. 2.Çox, lap çox.
        • İbiş – (Tür.) 1.Orta oyunlu və kukla tiplərində gülünc şəxs. 2.Sərsəm. Daha çox qoyma ad olaraq istifadə edilir.
        • İbrahim – (Ər.) 1.İnananların atası. Ulu, əcdad. 2.Hüquqların atası. 3.Quranda adı keçən İbrahim peyğəmbər.
        • İbrət – (Ər.) 1.Bir hadisədən, pis bir vəziyyətdən dərs almaq. 2.İbrət alınacaq hadisə, iş, əcaib, qəribə.
        • İbrin – (Ər.) Üzü parlaq, gözəl olan sevgili.
        • İbşar – (Ər.) Müjdə vermə, müjdələmə, muştuluqlama. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İbticam – Gülümsəyən.
        • İbtixac – Sevinc, həzz.
        • İbtixal – Dua.
        • İcabət – (Ər.) 1. Qəbul etmə, qəbul edilmə. 2. Razı olma, uyma.
        • İcad – 1.Kömək edən, sevinc gətirən. 2.Kəşf, yeni bir şey yaratmaq.
        • İcaf – Sadələşdirilmə, kömək.
        • İcar – Heyranedici, əsir edən, valeh edən.
        • İcazət – (Ər.) 1.İcazə, sənəd. 2 Diplom.
        • İclal – Hörmət, şərəf.
        • İcmal – (Ər.) 1.Ümumiləşdirmə. 2.Xülasə. 3.Cəm, toplama. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İdxar – Tiftik, narın tük.
        • İdlal – (Ər.) Nazetmə, Nazlanma, artıq dərəcədə Nazlanma.
        • İdrak – 1. Anlama, qavrama, dərketmə. 2.Yetişmə. 3.Anlayış, qavrayış, dərk.
        • İdris – Oxuyan, dərs edən.
        • Ifdal – (Ər.) 1.Lütf və hədiyyə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İffət – (Ər.) 1.Təmizlik. 2.Namus.1.Namus, irs. 3. Mənəvi təmizlik,əxlaqi saflıq. İsmətli, əxlaqlı.
        • İfxar – (Ər.) Şərəflənmək, üstün etmə.
        • İftixar – Qürur, şöhrət.
        • İğdəmir – (Tür.) Dülgərlikdə deşik açmaq üçün istifadə olunan dəmirağacdan alət.
        • İxlas – (Ər.) 1.Xalis, təmiz doğru sevgi. 2.Könüldən gələn dostluq, səmimiyyət, doğruluq, bağlılıq. 3 Quran-ı Kərimin 112 -ci surəsinin adı.
        • İxtiyar – Qoca, yaşlı, nurani.
        • Ikram – (Ar.) 1.Hörmət, əzizləmə hörmət göstərmə, qürur, qonaqpərvərlik, comərdlik, hörmət, izzət.
        • 2.Ağırlama. 3.Hörmət əlaməti olaraq bir şeyi hədiyyə olaraq vermək. 4.Hesab ediləndən xaric araşdırma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İkramulla – (Ər.) Allahın ikramı, neməti, hədiyyəsi.
        • İqbal – (Ər.) 1.Birinə doğru dönmə. 2.Bəxtt-taleh. Yaxşı taleyi olan, işi yaxşı gətirmə. 3. Bir şeyə maraq,həvəs. 4.İrəlı çıxma. 5.Yaxınlaşma. 6.İşlərin yolunda getməsi, bəxtli, səadətli, xoşbəxt olmaı. 4.Arzu, istək. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İqbar – (Ər.) Böyük, ulu görmə, görülmə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İqdam – (Ər.) 1.İrəliləmə. 2.Irəliləmək üçün çalışmaq – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İqlim – (Yun.) Bir ölkə ya da bölgənin orta hava vəziyyətini təyin edən meteoroloji hadisələrin hamısı. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilİr.
        • İqsir – (Ər.). 1.Orta əsrlər kimyaçılarının fövqəladə təsirli gücdə saydıkları cisim. 2.Təsirli. 3.Ən təsirli səbəb. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İlahə – 1.Ilahi, varlıq. 2. İslamiyyətdən öncə qadın cinsindən olan büt.
        • İlbada – Mərhəmət, sitayiş, dua.
        • İlbaşı – (Tür.) Selçuklularda kənd idarəçisi.
        • İlbəy – (Tür.) Bir müddət “qubernator” qarşılığında rəsmi olaraq istifadə edilən uydurma söz.
        • İldırım – (Tür.) 1. Böyük işıq parlaması və göy gurultusuy ilə ortaya çıxan buludlar arasında və ya buluddan yerə elektrik boşalması. 2. Şiddətli, sürətli, tez! İldırım hərəkatı. 3.Mubarize, yenilməzlik. 4.Məşhur Osmanlı padşahı: Yıldırım Bəyazid.
        • İlgi – (Tür.) 1.İki obyekt arasındakı bağ, əlaqə. 2.Kimyada bir cisimin başqa bir cisimlə birləşməyə olan meyli.
        • – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İlgü – (Tür.) Əngəl, maneə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə ediləir.
        • İlgül – (Tür.) 1.Ölkənin gülü. 2.Çox gözəl qadın.
        • İlkbahar – (Tür.) İlin ilk mövsümü, bahar.
        • İlkcan – (Tür.) İlk doğulan uşaqlara verilən ad.
        • İlkənan – (Tür.) Yeni qanunlar, qanunlar qoyan hökmdar, idarəçi.
        • İlkər – (Tür.) İlk doğulan oğlan uşaqına verilən ad.
        • İlkim – (Tür.) İlk doğulan uşaqlara verilən ad. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İlkin – (Tür.) Birinci, ilk, əvvəl, əvvəlcə *Uydurma bir söz. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İlknaz – (Tür.) İlk doğulan qız uşaqlarına verilən ad.
        • İlknur – (Tür.) İlk ay, ayın ilk halı.
        • İlksel – (Tür.) Uzun müddət uşağı olmayanların, daha sonra ekiz və ya üç uşaqları olduqda verilən ad. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İlksər – (Tür.) İlk baş, ilk öncə, birinci.
        • İlkyaz – (Ər.) Yaz, yaz əvvəllərində doğulanlara verilən ad.
        • İlqar – Vəd, vəfa, əhd, söz vermə.
        • İlmaz – Cəsur, qoçaq.
        • İlmi – (Ər.) Elmlə, məlumat ilə əlaqədar.
        • İlmiyyə – (Ər.) Elmə aid, elmə mənsub.
        • İltifaf – (Ər.) 1. Sarınma, bürünmə, örtünmə. .
        • İltifat – (Ər.) 1. Üzünü çevirib baxma. 2. Diqqət. 3. Xatirlayıb soruşma, könül almaq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İltimas – Xahiş, rica.
        • İlyas – İlahi qüvvə, köməyə gələn.
        • İmam – (Ər.) 1. Namazda özünə tabe olunan kimsə. 2.Qabaqda olan, təşəbbüskar olan kimsə. 3.Xəlifə.
        • Dövlət başçısı. 4.Məzhəb quran yüksək dərəcəli alim. 5.Hz. Əli nəslindən gələn. 6.İmam-ı Əzəm: Hənəfiyyə məzhəbinin qurucusu.
        • İmadəddin – (Ər.) 1.Dinin dirəyi.
        • İmaq – İnam.
        • İman – Təsdiq etmək, həqiqiliyinə inanmaq.
        • İmdad – (Ər.) 1. Kömək edən. 2. Yardıma göndərilən qüvvət.
        • İmran – 1.Evinə bağlı qalan. 2.Hz. Məryəmin atası, Ali-İmran: İmran ailəsi. Musa, Harun-Məryəm və İsa. – Quran-ı Kərimin 3-cu surəsi.
        • İmtizal – Başıqapazlılıq, itaət.
        • İnac – Ünsiyyətçillik.
        • İnam – Əminlik, əmin olmaq.
        • İnayə ( İnayət) – Qayğı.
        • İnayət – (Ər.) 1.Diqqət. 2.Səy, etina etmə. 3.Lütf, ehsan, iyillik.
        • İnayyə – Qayğı, diqqət.
        • İnsaf – Ədalət, bərabərlik.
        • İnsar – Qalib.
        • İncisər – (Tür. Ər. Fars) Baş inci, ən gözəl inci.
        • İnarə – (Ər.) Nurlandırma, işıqlandırma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İncə – Nazik, zərif.
        • İnci – (Tür.) 1.İstridyə cinsindən olan dəniz heyvanlarının içindən çıxan parlaq, yumru və zinət əşyası olaraq istifadə edilən qiymətli daş. 2.Kiçik, təmiz və sevimli. 3.Qiymətli.
        • İncifəm – (Tür. Ər. İb.) İnci kimi gözəl ağızlı.
        • İncilay – (Tür.) Ayın ən incə olan zamanı. – İnci və ay sözlərindən birləşmiş ad.
        • İncilə – (Ər.) 1.Parlama, cilalama. 2.Görünüş, müəyyən olma. 3.Parlaqlıq, işıq.
        • İnçiraq – (Ər.) 1.Çatlayıb yarılma, yarıq olma. 2.Parlama. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İndira – (Ər.) 1.Müdaxilə. 2.Önə keçmə. 3.Bulud altından sıyrılma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İnqilab – Çevriliş, qiyam, dəyişiklik.
        • İnsaf – Ədalət, mərhəmət.
        • İnşilal – (Ər.) 1.Şelale meydana gətirmə. 2.Şiddətlə tökülmə, atılaraq axma. – Kişi və qadın adı olaraq
        • istifadə edilir.
        • İnşirah – (Ər.) 1.Açılma. 2.Açıqlıq, fərəhlık. – Quran-ı Kərimdə bir müddət adı. – Kişi və qadın adı olaraq
        • istifadə edilir..
        • İntiqam – Əvəz, qisas.
        • İntizam – Nizam. qayda, səliqə.
        • İntizar – Gözləmə, həsrət çəkmə.
        • İradə – 1.Əzmkarlıq, təmkinlik. 2.İstək, dilək. 3.İxtiyar. 4.Hökm, fərman.
        • İrfan – (Ər.) 1.Bilmə, anlama. 2.Gerçəni sezmə, anlayış gücü. 3.Dini gerçək və sirrlə biliş. 4.Mədəniyyət. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İrfat – (Ər.) Yardım etmə, bir şey vermə.
        • İrgün – (Tür.) Səhərin erkən saatları. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İrşad – (Ər.) 1.Doğru yolu göstərmə, xəbərdar etmə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İsa – (Ər.) Allahın köməyi. 2.Allah xilas edəcək. 3.Əliaçıq. 4.Dörd böyük peyğəmbərdən biri. Dörd böyük
        • kitabdan İncilin özünə göndərildiyi. Fironlarla möhtəşəm mübarizə aparan böyük peyğəmbər. Quranda 25
        • yerdə adı keçməkdədir.
        • İsabət – (Ər.) 1.Düşmə. 2.Düşmə, çıxma. 3.Dəyme, tutma. 4.Yerindelik, yazılmazlık. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Isaqulu – (Tür.) İsanın qulu.
        • İsfəndiyar – (Fars.) 1.İran mifologiyasında adı çəkilən hökmdarın adı. 2.Müqəddəsin hədiyyəsi.
        • Isilay – Parlaq ay.
        • İskəndər – (Ər.) Havadar, müdrik hökmdar, qalib gələn, müdafiəçi, qalib. 356-323 illər arasında yaşayan və 20 yaşında hökmdar olan Makedoniya kralı, Aristteldən dərs almışdır. Yunanıstan, İran, Anadolu, Suriya, Misir, Hindistanı zəbt edən hökmdara, Böyük İskəndər ləqəbi verilmişdir. 33 yaşında ölmüşdür.
        • İshaq -Təbəssüm, gülüş.
        • İslam – (Ər.) Tanrıya itaət, Allaha təslim olmaq, Allaha sadiq.1.Məhəmməd (səs) -ə nazil olan və özü tərəfindən insanlığa təbliğ edilən din, Allahın ən son dini. 2.Allaha təslim olma, onun əmrlərinə tabe olub, qadağan etdiklərindən qaçınma.3.Yaxşı dolanma, sülh içində olma.
        • İsmayıl – (Ər.) Hz. İbrahim (ə.s) -n oğlu. İbrahim (ə.s) onu Allaha qurban olaraq həsr etmiş və sözündə durmaq üçün hərəkətə keçmişdir. 1.Allahın qulu (Yəhudi). 2.Allah tərəfindən eşidilmiş, (Allah eşidir) -(ərəblərin ulu babası hesab edilir)
        • İsmət – (Ər.) 1.Məsumluq, özünüsaxlama; müdafiə. himayə, təəssüb günahsızlık, təmizlik. 2.Haramdan namusa toxunan hallardan çəkinmə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir. Peyğəmbərin sıfətlərındəndır.
        • İsmətulla – Allahın himayəsi altında olan.
        • İsmixan – (Ər.) Hökmdar adları. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İsminaz – (Ər.Tür.Fars) 1.Naz adında. 2. Çox nazlı olan.
        • İsminur – (Ər.) Nur adını alan.
        • İsrafil – (Ər.) Dörd böyük mələkdən sura üfürme vəzifəsi verilən mələk.
        • İsrail – (İbr.) Yaqub peyğəmbərin ləqəbi. Sonradan onun soyundan gələnlər İsrailoğullan deyə anılmışlardır.
        • İsrailoğullan, Quranda çox sıx istifadə edilən bir addır.
        • İstəgül – Arzu olunan gül, istənilən gül.
        • İstək – Arzu, dilək.
        • İşcan – (Tür.) İşi sevən, çalışqan.
        • İşfaq – Rəhm.
        • İşraq – Şəfəq.
        • İşvə – (Ər.) Gözəllərin könül oxşayan, könül aldadıcı, nazlı davranış.
        • İttifaq – (Ər.) İttifaq, birləşmə.
        • İyisan – (Tür.) Yaxşı adla xatırlanan, yaxşı tanınan kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • İzafə – Artım, əlavə.
        • İzar – Üstün tutma.
        • İzhar – (Ər.) Göstərməsin, meydana çıxarma.
        • İzxanım – (Tür.) Yaxşılıq, gözəlliyin hakimi, idarəçi.
        • İzza – Güc, qüvvət .
        • İzzət – (Ər.) 1.Dəyər qiymət ucalıq, ululuq. 2.Qüvvət, qüdrət. 3.Hörmət, sayğı, ikram.1.Güc,cah-cəlal.
        • 2.Əzizlik, əziz olma. 3.Qədir, etibar.
        • İzzəddin – (Ər.) 1.Dünənin qiyməti, qüdrət, it. 2.Əsl şəkli “İzzüddin” dir.
        • İzzi – (Ər.) Səbirli, dözümlü kimsə.

        J hərfi ilə başlayan adlar

        • Jalə – Şeh,Şəbnəm.
        • Jasmin – (Ər.) Gul adı, Jessamin sözünün arxalıq forması, Allahdan hədiyyə
        • Jalə – (Fars.) Gecə meydana gələn və səhər çiçəklər üzərində görülən su damlacı, şəbnəm.
        • Jiyan – (Fars.) Coşmuş, kükrəmiş, qızğın.
        • Jüldə – (Fars.) 1.Qarışıq,qarmaqarışıq,dağınıq. 2.Dərinlik.

        K hərfi ilə başlayan adlar

        • Kafiyə – (Ər.) 1.Şeirdə, misra sonunda iştirak edən sözlərin səs bənzərliyi, səs uyğunlaşması,qafiyə.2.Köhnə nəsrimizdə zaman-zaman yer alan səs bənzərliyi və uygunluğuna söykənən sənət..
        • Kainat – (Ər.) 1.Var olanların hamısı.Varlıqlar.Yer göy.
        • Kamal – 1.Kamil, ağıllı.
        • Kamalə – Yetkinlik, bitkinlik, nöqsansızlıq, tamlıq, insanın yaxşı və mükəmmək savada malik olması.
        • Kamandar – (Fars.) Yay tutan, yay tutucu.
        • Karmen – (Fars.) Parlaq qırmızı rəng.
        • Kamil (Kamilə) – 1.Yetkin, kamala çatmış, bütün, tam, nöqsansız. 2.Elmli, bilikli savadlı, elmli. 3.Bitgin,təcrübəli.
        • Kamran – (Fars.) 1.Arzusuna çatan, İstəyinə nail olan. xoşbəxt. 2.Qüdrətli iqtidarlı.
        • Kazbek – (Ər.Tür.) Knyaz Kazbekin şərəfinə.
        • Kazım – (Ər.) Dözümlü, səbirli, hövsələli, dözümlü, susqun.
        • Keşvər – Ölkə.
        • Kəbir (Kəbirə) – (Ər.) 1.Böyük, ulu əzim. 2.Yaşca böyük, yaşlı, Yaçlı,qoca. 3.Uşaqlıqdan çıxmış gənc.
        • 4.Böyük günah, böyük cinayət, ciddi səhv. 5.Mühüm, ciddi. 6.Allahın adlarından. Əbdülkəbir şəklində istifadə edilməlidir.
        • Kəbutər – (Fars Göyərçin.
        • Kəklik – Yaraşıqlı, zirək, incə.
        • Kələntər – Rəhbər, böyük, yaşlı, basçı.
        • Kəmal (Kəmalə) – Bitkinlik, yetkinlik, insan ömrünün yetkinlik dövrü (30-50 yaşlar arasında)
        • Кəмаləddin.
        • Kəmaləddin – (Ər.) 1.Dində kamilliyə çatan, dinin son dərəcəsi. inamın (İlahi) kamilliyi. 2.Din məlumatı qüvvətli olan.
        • Kəmyab – (Fars.) Az olan, nadir.
        • Kənan – Gözəl oğlan.
        • Kənana – (Ər.) 1.Hz.Yaqubun məmləkəti, Fələstin. 2.Yusuf-i Kənan: Hz. Yusuf. – Pir-i Kenan: Hz. Yaqub.
        • Hz. Nuhun iman etməyən oğlunun adının da Kənan olduğu rəvayət edilir.
        • Kəntər – (Tür.) Şəhərli.
        • Kəram – (Ər.) 1.Comərdcə, əli açıqlara xas. 2.Soylular, ulular, şərəflilərlə ilgili.
        • Kəraməddin – (Ər.) 1.Kərəm, hədiyyə, ehsan, lütf sahibi. 2.Dində üstün mərtəbələrə çatan. 3.Kəramət sahibi.
        • Kəramət – Ər.) 1.Birinə qarşı ikram etmək. 2.Allahın bir kimsəyə comərdliyi, lütfü, himayəsi və köməyi olaraq ələ alınır.
        • Kərəm – (Ər.) 1.Zadəganlıq, əsllilik, soyluluq. 2.Comərdlik, əl açıqlığı lütf, hədiyyə, bəxşiş.
        • Kərənay – (Fars.) Əvvəllər istifadə edilən bir nəfəsli saz növü.
        • Kərim – (Ər.) 1) Səxavətli, alicənab, əliaçıq, comərd, kərəm sahibi, verimcil. 2.Hörmıətli, möhtəşəm,ulu, böyük. 3.Lütflüü, lütfkarlığı bol, ehsan cəhətdən ulu.
        • Kərimə – (Ər.) Qız övlad. (bax Kərim).
        • Kəşfulla – (Ər.) Allahə kəşf etmə.
        • Kəvakib – Tərəfdarlar.
        • Kiçikxanım – Xanımın kiçiyi.
        • Kifayət – 1.Kafi miqdarda olan. 2.Bacarıq.
        • Kirman – (Tür.) Əlçatmaz, qala.
        • Könül – (Tür.) 1.İnsanın mənəvi varlığının ifadəsi, inancı və hisslərinin qaynağı. 2.Ürək, qəlb; ürək duyğusu; istək, dilək, arzu, həvəs, meyl, niyyət. 3.Duyğu, hiss, eşq. 4.Qürur. 5.Təbiət, xasiyyət.
        • Kövsər – Cənnət çayı. bol, tükənməz.
        • Kübra – (Ər.) 1.Aristokrat, böyük, kübar, böyük olan. 2.Xədicətül-Kübra:- Hz. Peyğəmbərin ilk xanımı.

        Q hərfi ilə başlayan adlar

        • Qabil – 1.Qəbul edən, alan. 2.Mümkün ola bilən, mümükün. 3.İstedadı olan, istedadlı.
        • Qaçay – Cəsur, döyüşçü, kişi.
        • Qadir – Qadir,qabiliyətli, qüdrətli,bacarıqlı.
        • Qafar – Əfv edən, bagişlayan.
        • Qaffar – (Ər.) 1.Qullarının günahlarını bağışlayan Allah. 2.Çox mərhəmət edən. Allahın adlarındandır.
        • Qafur – (Ər.) Ürəyiyumşaq,bağışlayan.
        • Qaib(Qayib) – 1.Hazırda olmayan, gözdən uzaq. 2.Olduğu yer məlum olmayan. 3.İştirak etməyən, olmayan.
        • Qaidə – (Ər.) 1.Oturaq. 2.Təməl, əsas. 3.Paytaxt.
        • Qaim – (Ər.) 1.Duran, ayaqda dayanan. 2.Bir şeyi edən, icra edən. 3.Allahın əmrini yerinə yetirən.
        • Qaimə – (Ər.) 1.(bax Qaim). 2.Türklərdə kağız pul mənasına gəlir.
        • Qalib – (Ər.) 1.Qələbə çalan, qalib. müzəffər. 2.Güclü qüvvətli, qüdrətli, hökm edən. 3.Şeyx Qalib: Məşhur
        • divan şairlərindən. 1757-1798 illər arasında yaşamışdır.
        • Qandəmir – (Tür.) Güclü soydan gələn.
        • Qaniyə – Gözəl qız, gözəl qadın, gözəl.
        • Qaplan – Cəsur.
        • Qarabirçək – Birçəkləri qara olan.
        • Qaraca – (Tür.) 1.Rəngi quruya çalan, əsmər. 2.Kiçik, buynuzlu, gözəl görünüşlü ov heyvanı.
        • Qaraxan – (Tür.) Əsmer bəy, Əsmer hökmdar. Qaraxanlılar dövlətinin qurucusu.
        • Qarasu – (Tür.) 1.Ağır axan su. 2.Əksəriyyətlə gözün iç təzyiqinin çoxalması ilə özünü göstərən və korluğa səbəb ola biləcək bir göz xəstəliyidir.
        • Qardələn – (Tür.) 1.Çiğdem. 2.Nərgiz güllərindən baharda çox erkən çiçək açan Soğanlı bir bitki.
        • Qargin – (Tür.) 1.Daşqın su. 2.Bol, çox. 3. Doymuş, tox. 4.Ərimiş buz və qar parçalarının meydana gətirdiyi
        • axar su. 5.Çağlayan.
        • Qasım – (Ər.) 1.Parçalayan, ayıran, bölən. 1.Qismət, pay. 2.Möhkəm, sərt. 2.Əzici. 3.İlin 11-ci. ayı. 4.İlin qış hissəsi. – Hz. Məhəmməd (s.ə.s) -in oğlunun adı. Kiçik yaşda vəfat etmişdir.
        • Qaşqay – Xoşbəxt, müqəddəs.
        • Qaya – (Tür.) 1.Böyük və sərt daş kütləsi. 2.Qayalıq sərt dağ. 3.Möhkəm, dağılmaz.
        • Qayacan – (Tür.) Canı qaya kimi güçlü olan.
        • Qayan – (Tür.) 1.Axar su sel. 2.Yastı, düz, qat-qat meydana gəlmiş daşlar. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Qaygün – (Tür.) 1.Təsirli, hüznlü, toxunaqlı. 2. Ağdoğan.
        • Qayxan – (Tür.) Sərt, güclü səsli oxucu, qayanı belə delecek gücdə səsi olan oxucu.
        • Qaymaq – Südün üzü.
        • Qazi – Yönəldilmiş, döyüşçü.
        • Qaziyyəddin – (Ər.) Din uğrunda yara alan, yaralanan. Döyüşən.
        • Qeyrət – (Ər.). 1.İş,çalışma. 2.Qısqanma, çəkəməmə. 3.Əziz və müqəddəs bir şeyə təcavüz edildiyini
        • görməkdən irəli gələn təmiz duyğu. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Qədər – (Ər.) 1.İman əsaslarından, Allahın bütün varlıqlar üçün hökm və iradə etdiyi halların meydana gələn
        • şəkli
        • Qədim – (Ər.)1.Ayaq basan, çatan, ulaşan. 2.Əzəli, əvvəlsiz. 3.Çox köhnə zamanlara aid, köhnə miras.
        • 4.Köhnə, əski.
        • Qədir – (Ər.) 1.Dəyər, qiymət, etibar. 2.Parlaqlıq. 3.Qüdrət sahibi, qüdrətli, qüvvətli, güclü, qadir. 3.Miqdar, ölçü, əndazə. 4.Allahın gözəl adlarından biri. – Quran-ı Kərimdə 50-yə yaxın yerdə keçməkdədir.
        • Qədircan – (Ər.Fars Tür.) Qiymətli, etibarlı, can, ruh. – Qədir və Can adlarından meydana gələn birləşmişad.
        • Qədirə – (Ər.) Güclü qüvvətli.
        • Qədirxan – (Ər. Fars. Tür.) Qiymətli hökmdar, idarəçi.
        • Qədirşah – (Ər. Fars. Tür.) 1.Güclü, qüvvətli hökmdar, padşah. 2.Qədr və şah sözlərindən birləşmiş addır.
        • Qədrəddin – (Ər.) Dinin qüdrəti, gücü.
        • Qədri (Qədriyyə) – (Ər.) 1.Dəyər, etibar. 2.Şərəf, ləyaqət, üstünlük. 3.Rütbə, dərəcə.
        • Qəhrəman – (Fars.) 1.İgid, cəsur, (bahadır). 2.Hökm sahibi, iş buyuran. 3.Fars mifologiyasında Rüstəmi məğlub edən kimsə.
        • Qəmər – Ay (göy cismi).
        • Qəmzə – (Ər.) 1.Süzgün baxış. 2.Çənə və ya yanaq çuxurluğu.
        • Qəndab – Şərbət, qənd şərbəti.
        • Qənimət – (Ər.) Kafirlərlə döyüş nəticəsində ələ keçirilən mal, pul, silah kimi mallar. İslami üsullara görə təsnif edilib, beytülmala, kasıblara, yoxsullara və mücahidlərə paylanır.
        • Qərənfil – (Ar.) Qoxulu bir çiçək növü.
        • Qərib – 1.Yad yerdə yaşayan,yad. 2.Kimsəsiz,yazıq. 3.Adətdən kənar. 4.Döyüsçü, əsgər.
        • Qərib (Qəribə) – (Ər.) 1.Xarici, əcaib. Kimsəsiz, məmləkətindən uzaq.
        • Qəribə – 1.Görünməmiş iş, eşidilməmiş hadisə. 2.Təəcüblü (hadisə haqqında).
        • Qətibə – Əlçatmaz.
        • Qətrə – (Ər.) 1.Damla. Damlayan şey.
        • Qəzalə – Gözəl, ceyran.
        • Qəzəl – İşvə, naz, sevgi sözləri.
        • Qəzənfər – yüksəklikdə yaşayan.
        • Qismət – 1.Hissələrə ayırma,bolmə. 2.Birisinə çatan hissə,pay. 3.Tale.
        • Qiyas – (Ər.) 1.Tutuşdurma,müqaisə. 2.Bənzətmə. 3.Qlçü. 4.Müqayisənin nəticəsi. 5.Kömək,yardım. Imdad. 2.Səmərəli, məhsuldar.
        • Qiyasəddin – (Ər.) Dinin yayılması üçün köməyi toxunan şəxs.
        • Qiymər – Dəyər.
        • Qılman – (Ər.) 1.Tükü, bığı çıxmamış oğlan, uşaq, övlad, cavanlar, gənclər. 2.Kölələr, əsirlər. 3.Cənnətdə xidmət göstərən kişi.
        • Qızqayıt – Sonradan doğacaq qızların əvəzinə oğlanın dünyaya gəlməsi məqsədi ilə qoyulur.
        • Qorqud – (Tür.) 1.Böyük dolu dənəsi. 2.Qorxusuz, yavuz, heybətli. 3.Cin, şeytan. 4.Alov, işıq.
        • Qoşqar – Qürurlu, təmkinli, böyük.
        • Qönçə – (Fars.) 1.Hələ açılmamış gül, tumurcuq. 2.Sevgilinin ağızı.
        • Ququş – Qu quşu.
        • Qulu – Mübariz, üsyankar.
        • Qumral – Xurma rəngi.
        • Qumru – (Fars.) Göyərçinlər, uzun quyruqlu boyunun yanlarında xallar olan və göyərçinlər, daha kiçik olan boz rəngli quş.
        • Qurban – 1.Bİr niyyət üçün kəsilən heyvan.
        • Qüdrət – (Ər.) 1.Qüvvət, taqət, güc iqtidar, iradə, möhkəmlik, nüfuz. 2.Allahın əzəli gücü, yaradılış, fitrət. 3.Varlıq, zənginlik. 4.Allah quruluşu, yaradılış, insan əliylə də tapılmayan şeylər. 5.Səlahiyyət qabiliyyət.6. Bir yolda fəda olma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Qürbət – (Ər.) Doğulub yaşanılmış olan yerdən uzaqda olan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.

        L hərfi ilə başlayan adlar

        • Laçın – (Tür.) 1.Bir cins şahin. 2.Dik və möhkəm. 3.Uzaq görən, itigözlü, cəngavər. 4.Şiddətli. – Adam vəqadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Lalə – Gözel, qəşəng gül.
        • Laləfam – (Fars.) Lalə rəngində.
        • Laləgül – (Fars.) Türk musiqisini bir məqam.
        • Laləgün – (Fars.) Lalə rəngində.
        • Laləruh – (Fars.) 1.Lale yanaqlı, yanağı lalə kimi qırmızı olan. 2.Türk musiqisində mürəkkəb bir məqam.
        • Lami (Lamiyə) – Parıldayan, parlaq, parıltılı.
        • Lamih ( Lamihə) – (Ər.) 1.Hz. Nuhun qardaşı. 2.Parlayan, parıldayan, parlaq.
        • Laminur – (Ər.) – Nur saçaraq parlayan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Lamis – Əl ilə tutub yoxlayan. Toxunan. Təmas edən.
        • Lamiyə – Incə və zərif ulduz.
        • Lana – Zərif, mehriban.
        • Lanə – (Fars.) Yuva, ev.
        • Lanəzir – (Ər.) Bənzərsiz. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Lasif – (Ər.) Parlayan, parlayıcı.
        • Layiq – (Ər.) Yaraşan, yaraşıqlı.
        • Lazım – (Ər.) Gərəkli şey. Gərəkcə.
        • Leyla – Gecə, gecə anadan olmuş, sevgilim, qarasaçlı.
        • Leyli – Gecə.
        • Leysan – 1.Bahar yağışı. 2.Suriya təqvimi ilə aprel ayı.
        • Ləal – (Ər.) İncilər.
        • Ləbabə – (Ər.) Ağıl sahibi olma.
        • Ləbabət – (Ər.) Ağıllılıq, ziyrəklik. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ləbib (ləbibə) – (Ər.) Ağıllı, zəkalı, həssas, ehtiyatlı. hissiyyatlı, incə.
        • Ləma – (Ər.) Pırıltı. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ləman – (Ər.) Parlama, parıltı, qaranliqda işıq.
        • Ləmariz – (Fars.) Parlayan, parıldayan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Lərzan – (Fars.) Titrək, titrəyən.
        • Lərzə – (Fars.) Titrətmə.
        • Lərzəndə – (Fars.) Titrəyən, titrək.
        • Lətafət – (Ər.) 1.Lətiflik, xoşluq, Incəlik, xeyirxahlıq. 2.Gözəllik. 3.Nəzakət. 4.Yumşaqlıq.
        • Lətif – (Ər.) 1.Allahın adlarındandır. 2.Yumşaq, xoş, gözəl, nəzakətli. 3.Bütün incəliklərə vaqif. 4.Incə, zərif
        • Lətifə – (Ər.) Güldürəcək, qəribə və gözəl söz, hekayə, zarafat.
        • Lətimə – (Ər.) Müşk, gözəl qoxu.
        • Ləftiyə – Zərif, incə, cazibəli.
        • Ləvami – (Ər.) Parlamalar, nurlar.
        • Ləvniz – (Ər.) 1.Rəng, boya, üz. 2.Cür, növ.
        • Ləvzi – (Ər.) 1. Badam formasında olan. 2.Badamla əlaqədar. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ləyal – (Ər.) Gecələr.
        • Ləyaqət – (Ər.) Layıq olan.
        • Ləziyyə – (Ər.) 1.(bax Ləvzi). 2.Badam ərik, vişnə, gilas və ya buna bənzər meyvələr qrupu.
        • Limən – (Tür.) Bir ölkə xalqından olan kimsə, vətəndaş. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Loğman – 1.Əfsanəvi həkim Loğmanın adından. 2.Həkim, igıd, qorxmaz. 3.Alim həkim, çox bilikli adam
        • Lulu – İnci, parlaq, ziyalı, qiymətli.
        • Lutfəli – Mərhəmət.
        • Lütfi ( Lütfiyyə) – (Ər.) Xoşluq, gözəllik, yaxşı davranış. xeyirxah, mehriban

        M hərfi ilə başlayan adlar

        • Maarif – Məlum, məşhur, tanınmış.
        • Mahfuz – (Ər.) Qorunmuş, gozlədilmiş. Gizlənmiş, saxlanmış.
        • Mahinur – (Fars.) 1.Ayın nuru (işığı). 2.Ay üzlü gözəl.
        • Mahir (Mahirə) – (Ər.) Məharətli, hünərli, əlindən iş gələn, bacarıqlı. usta, məharətli, bacarıqlı,bilikli.
        • Mahizar – (Fars.) İnləyen ay.
        • Mahizər – (Fars.) Şan, qızıl rəngində ay.
        • Манур – (Ər.) Qalib.
        • Mahmud – (Ər.) 1.Həmd olunmuş, məşhur olmuş səna edilmiş, tərifə dəyər, tərifə layiq. Məqam-ı Mahmud:Hz. Məhəmmədin ən böyük şəfaət məqamı, cənnət. 2. Əbrəhənin Kəbəni yıxmaq üçün gətirdiyi filin adı.
        • 4. Mahmudiyə: – Mahmud dövründə nəşr olunan qızıl pul.
        • Mahmudə – (Ər.) Mingör otu.
        • Mahmur (Mahmurə) – (Ər.) 1.Sərxoşluğun verdiyi sərsəmlik. 2.Yuxu basmış, ağırlaşmış, huşsuz göz.
        • Mahparə – (Fars.) Ay parçası, çox gözəl qadın.
        • Mahpəri – (Fars.) Ay kimi, pəri kimi gözəl.
        • Mahru – (Fars.) Ay üzlü, üzü ay kimi olan gözəl.
        • Mahsun – (Ər.) Gücləndirilmiş, güclü.
        • Mahrux – Aypara, ay parcası.
        • Mahtər – (Fars.) Yeni ay, ayça, hilal.
        • Mahur – (Fars.) 1.Muğamlardan biri. 2.Türk musiqisinin rast pərdəsində qərar tutan bir mövqe. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilər.
        • Maidə – (Ər.) 1.Üzərində yemək olan süfrə. yemək, mərasim. 2.Quran-ı Kərimin 5-ci. surəsinin adı. 3.İsa və həvarilərinə göydən enən süfrə (Maidə-i Məsih).
        • Mail (Mailə) – (Ər.) Meyli olan, meyil salan. 1.Bir yana əyilmiş, əyik. üfüqi və şaqulu arasında olan. 2.Həvəsli,
        • İstəyən, sevən istəkli, qabiliyyətli. tərəfli, içdən istəkli. 3.Xatırladir, bənzər. 4.Tutqun. düşkün.
        • Mais – Böhtançı, fitnıkar, aravuran.
        • Maisə – Məğrur, qürurlu.
        • Maqsud – (Ər.) 1.Yığılmış, toplanmış, əkini biçilmiş, biçilmiş əkin. 2.İstənilən şey, istək, məqsəd, niyyət, murad. 2.Varılmaq istənilən yer.
        • Maqsum (Maqsumə) – (Ər.) Ayrılmış, bölünmüş. qismət. Ruzi-ı Maqsum; Allah tərəfindən təqdir olunmuş ruzi.
        • Maqsur (Maqsurə) – (Ər.) 1.Kəsr olunmuş, qısaldılmış, sıxılmış. 2.Bir şeyə ayrılmış.
        • Malik – (Ər.) 1. Sahib, bir şeyə sahib olan, bir şeyi olan. mülk, mülkiyyət, sahibkar Malikii’l-Mülk, Allah. 2. Yeddi cəhənnəmin hakimi və qapıçısı olan mələk, cəhənnəmi qoruyan mələk. 3.Əzab mələklərini idarə
        • edən mələk. 4.İmam Malik – Maliki məzhəbinin qurucusu.
        • Malikə – (Ər.) (Bax Malik). 1.Mal sahibi olan qadın. 2.Pəri, su pərisi.
        • Manaf – (Ər.) İca, yuksək.
        • Maral – (Tür.) 1.Dişi geyik, ceylan, İribuynuzlu yabanı. 2.Gözəl, incə.
        • Marvan – (Ər.) Qəhvəyi rəng.
        • Masunə – (Ər.) Əhatə edilmiş, sarılmış, çevrilmiş.
        • Maşallah – Allahın istədiyi kimi. 2.Afərin, əhsən, Allahın istədiyi kimidir !
        • Maya – 1.Acıtma, maya. 2.Rüşeym. 3.Dövlət, sərvət, pul.
        • Mayil – Aşiq
        • Mayis – Ümidsiz.
        • Maysarə – Yüngüllük, rahatlıq, komfort.
        • Mehdi – (Ər.) 1.Özünə rəhbərlik edilən. 2.Allahin idarə etdiyi. 3.Doğru yola gəlmiş, Allah tərəfindən hidayət
        • verilmiş olan. – Doğru yolu tutan. 4.Şiələrə görə 12 imamın sonu.
        • Mehman – Qonaq, müsafir.
        • Mehparə – (Fars.) Ay parçası, çox gözəl.
        • Mehralı – Mehriban, şən(Yəhudi).
        • Mehriban – Sədaqətlı, xoşxasiyyət, vəfalı, gülərüzlü.
        • Məbhur (Məbhurə) – (Ər.) Tənəffüs edən, nəfəs alan, nəfəs darlığına tutulmuş olan.
        • Məbrur (Məbrurə) – (Ər.) Bəyənilmiş, xeyirli, faydalı.
        • Məbsud (Məbsudə) – (Ər.) 1.Açılmış, yayılmış. 2.Uzun uzadı izah edilən.
        • Məbşurə – (Ər.) Üzü ağ, dəbdəbəli gözəl qadın.
        • Məcid (Məcidə) – (Ər.) Çox ulu, uca, şan və şərəf sahibi, şanlı, qüdrətli, əzəmətli, tanınmış, məşhur, şərəfli. – Allahın sifətlərindən.
        • Məciddin – (Ər.) Dinin ululuğu, böyüklüyü.
        • Məcnun – (Ər.) 1.Cin tutmuş, cinlənmiş. 2.Dəlicə sevən, sevinmiş, sevincli, razı, xoşhal, tutqun. eşqə mübtəla olan, vurğun. 3.Minnət altında olan. 4.Dəli, divanə. – Leyli və Məcnun hekayəsinin kişi qəhrəmanı.
        • Mədinə – (Ər.) 1.Ərəbistanda bir şəhər. 2.Müqəddəs, səcdə olunan. 3.Şəhər, qəsəbə. Hz. Peyğəmbərin qəbirinin olduğu şəhər. Hacıların Məkkədən sonra ziyarət etdikləri şəhər.
        • Mədəd – Imdad, yardım, kömək.
        • Məfkurə – (Ər.) İdeal. düzgün seçim.
        • Məfruz (Məfruzə) – (Ər.) Fərz olunmuş, hesab olunan.
        • Məftun (Məftunə) – (Ər.) 1.Fitnəyə düşmüş, sihirlənmiş. 2.Könül vermiş,vurğun, heyran olmuş, tutqun.
        • Məğfirət – (Ər.) Allahın qullarının günahlarını bağışlaması, örtməsi.
        • Məğrub (Məğrubə) – (Ər.) 1.İstənilən, sevilən. 2.Hər kəs tərəfindən sevilib axtarılan.
        • Məhbub (Məhbubə) – (Ər.) 1.Məhəbbət olunmuş, sevimli, əziz, çox yaxın sevilmiş, sevilən, sevimli. 2. Məhbubi-i Xuda, (Allahın sevgiyi) Hz. Məhəmməd (s.ə.s).
        • Məhəbbət – (Ər.) 1.Sevgi, sevme, eşq.. 2.Dostluq. dostca çıxış.
        • Məhəmməd – Agıllı, tərifə layiq.
        • Məhərrəm – ( Ər.) 1.Haram olunmuş, qadağan edilmiş. 2.Ərəb qəməri təqviminin birinci ayı. (Şıələrin matəm ayı)
        • Məhfər – (Fars.) Ay aydınlığı, ay ışığı.
        • Məhliqə – (Fars.) Ay üzlü gözəl.
        • Məhru – (Fars.) Ay üzlü gözəl.
        • Məhsəti – Gözəl, böyük, dahi.
        • Məxfi – (Ər.) Gizli, sirli.
        • Məxfuzə – Qorunan.
        • Məkin (Məkinə) – (Ər.) 1.Yüksək rütbə sahibi. 2.Təmkinli. 2.Nüfuz və iqtidar sahibi. – Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) -in adlarından.
        • Məknun (Məknunə) – (Ər.) Örtülü, gizli.
        • Məknuz (Məknuzə) – (Ər.) Basdırılmış. Xəzinəyə qoyulmuş, saxlanmış.
        • Məqafur – (Ər.) Bağışlanmış.
        • Məqbul – (Ər.) Qəbul olunmuş, alınmış, alınan. Bəyənilən, xoş qarşılanan, keçərli.
        • Məqsumə – (Ər.) Günahsız, təhlükəsiz.
        • Məlahət – (Ər.) Gözəl, gözəllik, üz gözəlliyi., incə, cazibədar.
        • Mələk – (Ər.) 1.Allahın nurdan yaratdığı varlıqlar. Allahın əmrlərinə tam itaət edən varlıqlar. 2.Həlim, səlim gözəl xasiyyətli kimsə. 3.Hakim, padşah, mülkədar.
        • Mələknaz – Mələk və naz sözlərindən birləşmiş uydurma ad.
        • Mələknur – Mələk və nur sözlərindən birləşmiş uydurma ad.
        • Mələkpər – (Ər. Fars.) Mələk qanadlı.
        • Mələkru – (Ər. Fars.) Mələk üzlü.
        • Mələksima – (Ər. Fars.) Mələk üzlü (simali).
        • Məlik – (Ər.) 1.Padşah, hakan, hökmdar. 2.Mal sahibi. Məlikşah. 3.Sultan Sencerin atası olan böyük Səlcuqlu hökmdar. 4.Allahın adlarından.
        • Məlikə – (Ər.) Qadın hökmdar. Hökmdar arvadı.
        • Məlnuz (Məlnuzə) – (Ər.) Ola bilsin, gözlənilir.
        • Məltəm – (Tür.) Yazın nizamlı olaraq qurudan dənizə doğru əsən küləyi,xəfif külək.
        • Məmdud (Məmdudə) – (Ər.) Uzadılan.
        • Məmduh (Məmduhə) – (Ər.) Təriflənmiş, təriflənəcək.
        • Məmməd – Şanlı, şərəfli, tərif olunan.
        • Məmnun – (Ər.) Etibara layiq olan.
        • Məmnunə – (Ər.) (Bax Məmnun). Sevinmiş, sevincli.
        • Mənaf – (Ər.) 1.Dağın iti təpəsi. 2.Cahiliyyə dövründə ərəblərin bütü. – Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Mənçur (Mənşurə) – (Ər.) Nəşr olunmuş, paylanmış, yayılmış.
        • Məngübay – (Tür.) Varlı kimsə.
        • Mənsur (Mənsurə) – (Ər.) 1. Kömək olunmuş, Allahın köməyi ilə qalib, üstün gəlmiş. 2.Uzaqlaşmış ,ayrı düşmüş. 3.Unudulmuş. 4.Köhnəlmış. 5.Atılmış, tərk edilmiş. 6.Bir ney növü. 7.Türk musiqisində bir nizam.
        • Mənzur (Mənzurə) – (Ər.) 1.Baxılan, nəzər olunan, nəzər dəyilmış (olunmuş). 2.Gözdə olan, bəyənilən, nəzərdə tutulmuş. vəd edilmiş. 3.Nəzər salınan. 4.Məqsəd, niyyət. 5.Fədakar.
        • Mərcan – Dənizdən çıxarılan tünd – qırmızı rəngli muncuqvarı qadın bəzəyi.
        • Mərdan – Kişilər, adamlar, insanlar, qəhrəmanlar, igidlər, səxavətlilər (cəm halında).
        • Mərifət – (Ər.) 1.Hər kəsin edə bilmədiyi ustalıq, hər şeydə görülməyən xüsusiyyət, ustalıqla hazırlanmış olan şey. 2.Bilmə, biliş, bilik, maarif. 3.Xoşuna gəlməyən hərəkət.
        • Məruf (Mərufə) – (Ər.) 1.Hər kəs tərəfindən bilinən tanınmış, müəyyən, məşhur. 2.Şəriətin əmr etdiyi, uyğun
        • gördüyü.
        • Məryəm -1.Üstün, bakirə. 2. İsa peyğəmbərin anasının adı.
        • Mərziyə – Məmnun edən, xoşagələn.
        • Məsud – Xoşbəxt, bəxtəvər.
        • Məsum – (Ər.) 1.Günahsız,qəbahətsiz,günahsız,ismət sahibi. 2.Saf, təmiz..3.İmam-ı Rəbbaninin oğlu.
        • Məsumə – (Ər.) 1.İmamıyə məzhəbində günahsız sayılan əhli-beyt mənsubu. 2.Pak, təmiz, günahsız.
        • Məsun (Məsunə) – (Ər.) Qorunmuş, qorunan.
        • Mənsur (Mənsurə) – (Ər.) 1.Saçılmış, dağılmış. 2.Ölçüsüz, mənzum olmayan söz.
        • Mərcan – (Ər.) Mərcanlar sinifindən olub qayalıq yerlərdə koloniya meydana gətirərək yaşayan, skeleti
        • qırmızı rəngli dəniz heyvanı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Mərdan – (Fars.) Mərdlər, insanlar, kişilər, igidlər.
        • Məryəm – (İbr.) 1.Abid, ibadətə düşkün insan. 2.Hz. İsanın anası.
        • Məsnəvi – (Ər.) 1.”Verən”, – ikinci doğulmuş oğlan uşağına belə ad verirdilər. 2. Hər beyti ayrı qafiyəli bir divan ədəbiyyatında nəzm biçimi.
        • Məsrur (Məsrur) – (Ər.) Sevincli, məmnun, sevinmiş məramına çatmış. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Məsud (Məsudə) – (Ər.) Səadətlə, bəxtli, bəxtiyar, müqəddəs.
        • Məşədi – Ziyarətgah, Məşhədi ziyarət edən..
        • Məşuq (Məşuqə) – (Ər.) Sevilen, sevilmiş.
        • Mətanət – Dayanıqlılıq, möhkəmlık, mətinlik, sabitlik.
        • Məthiyyə – (Ər.) Birini tərifləmək məqsədilə yazılmış əsər, qayda.
        • Mətin – Güclü, möhkəm, dözümlü.
        • Mətləb – Məlum olmayan, axtarışda olan.
        • Mətn – (Ər.) 1.Mətanətli, möhkəm, davamlı. 2.Özü, sözü doğru, etimad edilə. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) -in adlarından.
        • Məvhibə – (Ər.) Vergi, ehsan, hədiyyə.
        • Məzahir – 1.Bir çeyin zahir olduğu yerlər və şəxslər. 2.Çatma nail olma.
        • Məzhər – (Ər.) 1.Bir şeyin göründüyü, ortaya çıxdığı yer, görünmək. 2.Nail olmaq, şərəflənmə.
        • Mikail – (Ər.) Dörd böyük mələkdən biri.
        • Mikayıl – Əsli “Mikael”dir. Yaxveyə (qədim yəhudi allahına) bərabər olan, tanrıya müqabil olan. Dini rəvayətə görə dört mələkdən biri-canlıların ruzisini təmin edən mələyin adıdır. 2.Allaha bənzər, Allah kimi.
        • Mina – İncə naxış.
        • Minay – (Tür.) Min dənə ay, çox qüvvətli işıq.
        • Mingül – Min dənə gül.
        • Minira – Cavanlar.
        • Minnaz – (Tür.) 1.Nazlı. 2.Cilvəli. 3.Allaha yalvaran.
        • Minnur – (Tür.) 1.Nurla qaynamış. 2.Min dənə nur.
        • Minulla – (Tür. Ər.) Xallı insan.
        • Miralim – (Ər. Fars) Alim çar.
        • Miran – (Fars.) Bəylər.
        • Miray – (Fars.) Ayın ilk günləri.
        • Mirayaz – (Ər. Fars) Kömək edən.
        • Mircan – (Fars.) Canın içi.
        • Mirəli – (Ər. Fars) Böyük çar.
        • Miri – Başçı, rəhbər.
        • Mirnur – (Fars.) (Bax. Mircan).
        • Mirvari – Mirvari, bəzək daşı.
        • Mirzə – 1.Savadlı,oxumuş. 2.Yazı-pozu ilə məşğul olan,katib. 3.Şəxs adından sonra şahzadəlikz – əvvəl isə rütbə.
        • Mirzəli – ( Bax Mİrzə – Bax Əli ).
        • Misir – Xoşbəxtlik, səadət.
        • Möhlət – Vaxt vermə.
        • Möhsün – Comərd, xeyirxah.
        • Mömin (Möminə) – (Ər.) İman etmiş, İslam dininə inanmış, müsəlman.
        • Мövlud – (Ər.) Doğulmuş.
        • Мövludə – (Ər.) Doğulmuş qız uşağı.
        • Mövsüm – Fəsil.
        • Mufid (Mufidə) – Faydalı, xeyirli.
        • Muhiddin – İnamı dirildən (canlandıran), inam verən.
        • Muxlis – (Ər.) Əsl dost.
        • Muxtar – (Ər.) 1.Ağsaqqal qəbul edilmiş, seçilmiş, seçmə. Hərəkətində sərbəst olan, istədiyi kimi davranan, istədiyini edən. 2.Kənd və ya məhəllə işlərinə baxmaq üzrə xalqın seçdiyi şəxs. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) -in adlarından.
        • Munir (Munirə) – (Ər.) Parıldayan, parlaq, işıqsaçan.
        • Munis (Munisə) – (Ər.) Dost. mehriban, istiqanlı. cana yaxın, sevimli. İnsandan qaçmayan. alışılmış. əhliləşmiş, ünsiyyətli.
        • Murad – Dilək, istək, arzu, məram.
        • Murən – Təmiz, pak.
        • Musa – 1.Misir dilindəki “məsu” sözündəndir, uşaq, bala deməkdir. 2.Möcüzə göstərən. 3.Peyğəmbər adı.
        • Mustafa – (Ər.) Seçilmiş. 1.Təmizlənmiş,seçilmiş. 2.Hz. Peygəmbərin adlarından. 3.Sad Surəsi 47. Ayədə geçir.
        • Mustafir – (Ər.) Gülümsəyən.
        • Muşirə – Məsləhət görən.
        • Mübarək – (Ər.) 1.Bərəkətli, feyzli, uğurlu, xeyirli, müqəddəs, xoşbəxt. 2.Bəyənilən, sevilən, qızları çaşdıran kimsə. 3.Bir şey haqqında müqavilə.
        • Mübariz – 1.Mubarizə aparan. 2.Bir çeyə nail olmaq üçün cəhd edən.
        • Mücahiddin – (Ər.) Din döyüşçüsü, İslam əsgəri.
        • Mücəddət – (Ər.) Yeni, hələ istifadə edilməmiş.
        • Müxənnəd – Qılınc.
        • Müxlis – (Ər.) 1.Xalis, qatqısız. 2.Dostluğu, səmimiliyi və hər halı içdən könüldən gələn.
        • Mükafat – (Ər.) Ödül, mükafat, şərəfləndirmə,dəyərləndirici, sevindirici davranış.
        • Mükərrəm – (Ər.) Möhtərəm, mötəbər. əziz, cənab, hörmətli sayılan, şərəfli, hörmətə çatmış. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Mülayim – (Ər.) 1.Uyğun, müvafiq. 2.Yumşaq xasiyyətli, xoş davranışlı kimsə, çoxluğa olmayan.
        • Mümtaz – (Ər.) 1.İmtiyaz tanınmış, ayrı tutulmuş, üstün tutulmuş. 2.Seçmə.
        • Münəvvər – (Ər.) Nurlandırılmış, işıqlandırılmış, işıqlı. aydın. nur.
        • Münir (Münirə) – (Ər.) 1.Nurlandıran, işıq verən, parlaq, ziyalı.
        • Müntəsir – Qalib, basılmaz.
        • Mürid – Davamçı, tələbə.
        • Mürsəl – (Ər.) 1.Göndərilmiş, göndərilən, yollanılmış, elçi, peyğəmbər. şəriət sahibi. 2.Bir yazı stili. 3.Hz. Peyğəmbərin adlarından.
        • Mürşid (Mürşidə) – (Ər.) 1.İrşad edən, doğru yolu göstərən rəhbər. 2.Müridlərə rəhbərlik rdən təriqət
        • başçısı. 3.Təriqət şeyxi. Qəflətdən oyandıran. 4. Mənəvi ata.
        • Mürüvvət – (Ər.) İnsaniyyət, mərdlik, igidlik. Comərdlik, iyilikseverlik.
        • Müseyyib – Diqqətsiz etinasız.
        • Müsəvvər – (Ər.) Ətrafına çəpər,(divar) çəkilmiş, qorunmuş.
        • Müslim – 1.Müsəlman. 2.Təslim olmuş, Allahın İradəsinə tabe olmuş.
        • Müşarif – (Ər.) Məşhur, tanınmış.
        • Müşərrəf – (Ər.) Əziz , hörmətli.
        • Müşfiq (Müşfiqə) – (Ər.) 1.Şəfqətli, mərhəmətli, ağrıyan, sevən. 2.Məşhur, istedadlı – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Müştaq – (Ər.) Gözləyən, görəcəyi olan, can atan, çox arzulu, şövqlü, həsrət çəkən, darıxan, ürəkdən arzu edərək istəyən.
        • Mütasim – Allaha iman edən.
        • Mütəllib – (Ər.) Tələb edən, istəyən.
        • Müvəddət – (Ər.) Sevgi, məhəbbət, dostluq.
        • Müvəffəq – Müvəffəqiyyət qazanan.
        • Müyəssər – (Ər.) Asan tapılıb əldə edilən, asan gələn, asanlıqla olan.
        • Müzəffər – 1.Zəfər çalan,qalibiyyətli. 2.Bir işdə müvəffəq olan. 3. Qalib.

        N hərfi ilə başlayan adlar

        • Nabat – Yaşıllıq, bitki.
        • Nabil (Nabilə) – Nəcib, adlı-sanlı, tanınmış.
        • Nabix – Şanlı, tanınmış,nəcib.
        • Nabixə – Ağıllı.
        • Nabiyə – (Ər.) 1.Ulu, şərəfli kimsə. 2.Sonradan şair olan kimsə. 3.Xəbərçi, xəbər verən.
        • Naciyə – Dinc, təhlükəsiz, rahat.
        • Nadim – Sah sarayinda sənət işlərinə baxan.
        • Nadir (Nadirə) – 1.Yeganə,tək. 2.Az ələ düşən, az tapılan. 3.Qəribə, əcaib. 4.Qəribə, əcaib hekayə.
        • Nadiyə – (Ər.) 1.Qışqırıb çağıran, səslənən. 2.Yığıncaq, məclis.
        • Nafiq – (Ər.) Xeyir.
        • Nafilə – (Ər.) 1.Bihudə, hədər, boş yerə, nahaq, işə yaramayan, boş. 2.Artıqdan qılınan namaz və ya tutulan oruc.
        • Nafis (Nafisə) – (Ər.) Gözəl, incə.
        • Nafiz (Nafizə) – (Ər.) 1.Deşən, deşib keçən. içəriyə girən, işləyən. 2.Təsir edən, sözü keçən.
        • Nagəhan – (Fars.) Qəflətən, birdən-birə.
        • Nagıi – Saf, pak, təmi.
        • Nahid – Gənc, yetişmiş.
        • Nahid (Nahidə) – 1.Venera (Zöhrə) planeti. 2.(Ərəb dilində) Gənc,yeni yetişən qız.
        • Nahirə – (Ər.) Ayın ilk günü ya da son gecəsi.
        • Naib – Köməkçi
        • Naib (Naibə) – (Ər.) 1.Vəkil, birinin yerinə keçən, qazi, vəkili, şəriətə görə hökm edən hakim. 2.Növbə çəkən,
        • Nail (Nailə) – (Ər.) Muradına çatan, istədiklərinə nail olan, çatmış, ələ keçirən, əldə edən, həyatdan həzz alan.
        • Naim – (Ər.) 1.Xoşbəxt, bolluq içində yaşayan, bəxtəvər. 2.Sakit, dinc.
        • Naimə – (Ər.) Gözəl zərif qadın, nazlı böyüdülmüş qadın.
        • Nairə – (Ər.) Atəş, alov, istilik. od, şölə.
        • Naləzən – (Fars.) İnləyən, inildəyən.
        • Namal – (Tür.) Adın duyulsun, şöhrət qazan.
        • Namdar – (Fars.) Adlı-sanlı, məşhur.
        • Namiq (Namiqə) – (Ər.) Yazıçı, katib, yazar, qəşəng yazmaq,
        • Namiyə – (Ər.) Olma, yerdə bitmə, qüvvətli, inkişaf, yetişmə.
        • Namzəd – 1.Nişanlı,adaxlı. 2.Bir işə ,vəzifəyə təyin edilməsi və ya qəbul edilməsi nəzərdə tutulan adam.
        • Nardan – Atəş (od), canlılıq.
        • Nardanə – (Fars.) 1.Nar dənələri. 2.Gözyaşı damlaları.
        • Nardin – (Fars.) Bir sünbül növü.
        • Nargül – (Fars.) Atəş rəngində, qırmızı gül.
        • Narin – (Fars.) İncə, zərif quruluşlu, nəzakətli. Zəif, çəlimsiz.
        • Nariyə – (Ər.) Odla əlaqədar, cin pəri. – Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Nasix – (Ər.) Məsləhətçi, dost.
        • Nasim – (Ər.) 1.Həll edən, yoluna qoyan, düzüb-qoşan. 2.Təmiz hava. 3.İlıq külək, zərif.
        • Nasir – (Ər.) 1.Köməkçi, kömək edən. 2.Yazıçı,ədib.
        • Nasirə – Qələbəni gətirən, kömək.
        • Naşir – (Ər.) Nəşr, paylayan, piyada.
        • Natalya – Mövlud günündə doğulmuş.
        • Natəvan – Bacariqsiz, taqətsiz, gucsüz, zəif, aciz.
        • Natiq (Natiqə) – (Ər.) 1.Söyləyən, danışan, nitq söyləyən. çıxış edən. 2.Düşünən. 3.Bildirən, bildirici. 4.Yaxşı danışıq qabiliyyəti olan adam.
        • Navid – Xoşxəbər.
        • Nazdil – (Fars.) Könül nazı, könül cilvəsi.
        • Nazəndə – (Fars.) Naz edici, nazlı, xoş ədalı.
        • Nazənin – (Fars.) 1.Cilvəli, oynaq, çox nazlı, işvəli, yetişdirilmiş, ərköyün, naz-nemətə alışmış. 2.Zərif, incə quruluşlu.
        • Nazim (Nazimə) – (Ər.) Tənzim edən, təşkil edən, sıra-sıra, səf-səf olan şey, inşa edən.
        • Nazir – (Ər.) 1.Nəzər edən, nəzarət edən, baxan, göz qoyan. 2.Vəkil. 3.Bacarıqlı. 4.Bir üzü bir tərəfə istiqamətli olan. 5.Xəbərdarlıq edən.
        • Nazif (Nazifə) – (Ər.) Təmiz, pak, nəzakətli, zərif və qəşəng geyimli.
        • Nazik – (Fars.) 1.İncə, narın. 2.Tərbiyəli, hörmətli. 3.Gözəl zərif.
        • Nazil (Nazilə) – (Ər.) 1.Yuxardan aşağıya enən. 2.Bir yerə qoyulan, bir yerdə yerləşən.
        • Nazirə – (Ər.) 1.Nümunə cavab. 2.Mənzum əsərdə ayrı vəzin və kafiyədə bənzər olma halı.
        • Nazil – 1.Enən, yuxarıdan aşağı düşən. 2.Allah tərəfindən göndərilən.
        • Nazilə – Hadisə, vaqiə.
        • Nazim – 1.Nizama salan, tərtib edən. 2.Nəzmə çəkən, şair.
        • Nazir – 1.Baxan. 2.Nazirliyə başçılıq edən hökumət üzvü. 3.Xəbərdarlıq edən.
        • Nazirə – Qabaqcadan xəbər verən.
        • Naziyyə – Tam nikbin, tam ümidli.
        • Nazlan – (Tür.) Özünü bəyənmə, nazlı olma.
        • Nazlı – (Tür.) 1.Naz edən, qəmzəli, özünü ağır aparan, gözəl, incə. 2.Dəyər verilən sevimli.
        • Nazlıgül – (Tür.) ( Bax. Nazlı ).
        • Nazpəri – Nazlı pəri, gözəl.
        • Nejad – (Fars.) Soy, nəsil.
        • Neman – Xoşbəxtlik, səadət.
        • Nemət – 1.Yaxşılıq, hədiyyə, lütf. 2.Xoşbəxtlik, saadet. 3.Yemək, içki, azuqə.
        • Nemət – (Ər.) 1.Yaxşılıq, lütf, ehsan, bəxşiş. 2.Azuqə, yeməyə, içkiyə dair şeylər, ruzi, bərəkət, yeyilib içilən hər şey. 3.Sərvət, dövlət, var. 4.Səadət, xoşbəxtlik. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Nemətulla – (Ər.) Allahın neməti.
        • Nəba – (Ər.) Xəbər. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Nəbanəddin – (Ər.) Dinin şanı və şərəfi.
        • Nəbat – 1.Bitki. 2.Şəffaf. kristal şəklində. 2.Şərq şırniyyatı.
        • Nəbi – (Ər.) 1.Xəbərçi, xəbər verən, peyğəmbər. 2.Yüksək, uca. 3.Böyük Türk şairidir. – 17. əsrin ikinci yarısında yaşamıştır.
        • Nəcdət – (Ər.) Qəhrəmanlıq, igidlik. Qorxusuz olmaq.
        • Nəcəf – (Ər.) Üzərinə su çıxmayan yer, yüksək, təpə. Kufə ətraflarında Hz. Əlinin türbəsinin olduğu yer.
        • Nəci – Xilaskar.
        • Nəcib (Nəcibə) – (Ər.) 1.Nəcib mənşəli, əsli-nəsli olan, soyu təmiz, pak olan kimsə. 2.Gözəl əxlaq sahibi. 3.Yollara tikilən işarə daşı, bir yerə tikilən daş. 4.Pay, hisse, hörmətli, əziz, nəcib. 5.Zadəgan, qiymətli, üstün 6.Allahın qısmət etdiyii şey.
        • Nəcid – (Ər.). Yüksək yayla. Ərəbistanın sahil düzənliyinə və çuxur sahəyə zidd olan yüksək qisim. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Nəcil – (Ər.) Soylu, soyu təmiz, kişizade, əsl.
        • Nəclə – (Ər.) Uşaq, övlad, soy, nəsil.
        • Nəsli – (Ər.) Nəslə aid, soya aid.
        • Nəcməddin – İnamın ulduzu.
        • Nəcmi (Nəcmiyyə) – (Ər.) Ulduz. ulduzla əlaqədar. Nəcməddin: Dinin ulduzu. – Dilimizdə “Nəcməddin” şəklində istifadə edilir.
        • Nəcvə – (Ər.) Yüksək yer.
        • Nədidə – (Fars.) Görülməmiş görünməmiş. Çox seyrək olan, çox qiymətli.
        • Nədim – (Ər.) 1.Məclis yoldaşı, sohbət yoldaşı, dost. 2.Böyükləri bənd və hekayələri ilə əyləndirən, gözəl hekayələr izah edən, şirin danışan. – Nədim: Osmanlı şairlərindən. Əsl adı Əhməddir.- Lalə dövrü şairlərindəndir.
        • Nədimə – (Ər.) (bax. Nədim) Zəngin və ya şərəfli, etibarlı bir qadının yoldaşı.
        • Nəfasət – (Ər.) Nəfislik, nəfslı olma halı. Qıymətlilik.
        • Nəfi – (Ər.) Yararlı.
        • Nəfis (Nəfisə) – (Ər.) Bir xoş, çox xoşuna gələn, ən gözəl, çox bəyənilən, qiymətli.
        • Nəim – (Ər.) 1.Bolluqda yaşayış. 2.Cənnətin bir qisimi, cənnət.
        • Nəqşidil – (Ər.) Könül rəsmi, könül bəzəyi.
        • Nəmrud – (Ər.) Babilin qurucusu olduğu sanılan hökmdar. M. Ö 2640 -da yaşamış Hz. İbrahimi oda atdırmışdır. Babil qülləsi onun zamanında tikildiyi deyilməkdədir. -Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Nərgiz – (Fars.) 1.İri çobanyastığı formasında ortası yaşıl və ya sarı, yarpaqları boz və sarı bir çiçək. 2.Gözəl, qürurlu
        • Nərim – (Fars.) Pəhlivan, igid, bahadır.
        • Nəriman – (Fars) Ruhu güclü, Igid, cəsur, qəhrəman.
        • Nərmi – (Fars.) Yumşaq, zəiflik.
        • Nərmin – (Fars.) 1.Yumşaq, incə, zərif. 2.Gül.
        • Nəsib – Pay, hissə, birinin əldə etdiyi şey, Allahın qismət etdiyi şey.
        • Nəsib (Nəsibə) – (Ər.) 1.Qismət, pay, bəxt. 2.Nəticə bəhrə. 3.Müyəssər. 4.Əsilli, soylu, əsli-nəsəbi olan. 5.Dik qoyulan daş. Yollara nişan üçün di qoyulan daş.
        • Nəsim (Nəsimə) – (Ər.) 1.Yüngül külək. 2.Xoş, mülayim insan.
        • Nəsimi – Nəsim, yel, meh,xəfif külək.
        • Nəsir – Kömək edən, xilaskar, müdafiəçi, köməkçi, yardımçı, dost. 2.Heyvan asqırması.
        • Nəsirə – Qalib.
        • Nəsligül – ( Ər.Fars.Tür.) Gül nəsli, gül kimi gözəl soydan gələn.
        • Nəsilxan – ( Ər.Fars.Tür.) Xan nəslinə aid, xanın nəslindən.
        • Nəsilşah – ( Ər.Fars.Tür.) Şah soyundan gələn.
        • Nəsrəddin – (Ər.) Din müdafiəçisi, din qoruyucusu, köməkçi, imdada yetişən.
        • Nəsrin – (Fars.) Yaban gülü, dağ cicəyi, avqust gülü, misir gülü, van gülü.
        • Nəsrullah – (Ər.) Allahın köməyi.
        • Nəşəcan – ( Ər.Fars.Tür.) Canın nəşəsi, mutluluğu.
        • Nəşəgül – ( Ər.Fars.Tür.) Nəşələndirən gül.
        • Nəşənur – (Ər.) Işıq saçan, nəşə, sevinç.
        • Nəşəvər – ( Ər.Fars.Tür.) Çox şən, çox nəşəli.
        • Nəşid (Nəşidə) – (Ər.) Mənzum şeir.- Atalar sözü dərəcəsində istifadə edilən məşhur beyt və ya misra.
        • Nəvaz – (Fars.) Oxşayan, oxşayıcı.
        • Nəşvə – (Ər.) Sevinç.
        • Nəvid – Xoş xəbər.
        • Nəyyir (Nəyyirə) – (Ər.) 1.Nurlu, parlaq. 2.Işıklı cisim. 3.Günəş.
        • Nəyzən – (Fars.) Ney çalan kimsə.
        • Nəzafət – (Ər.) Təmizlik, paklık.
        • Nəzakət – (Fars.) 1.Naziklik. 2.Zəriflik, incəlik. 3.Tərbiyə. 4.Əhəmiyyət.
        • Nəzər – Baxış, uzaqgörən, baxan, baxma, göz atma, düşünmə, göz dəymə.
        • Nəzih (Nəzihə) – (Ər.) Təmiz, pak.
        • Nəzirə – (Ər.) 1.Birini doğru yola (Sirat-ı Müstəqimə) yönəltmək üçün Allahın əzabı ilə göz dağı verərək qorxutmaq. 2.Dilək, təsis. 3.Bənzətmə, nümunə,örnək. 2.Bir şairin şeirinə oxşadılaraq yazılan şeir.
        • 4. Özünü Allah yoluna həsr edən adam.- Quranda 40 dan çox yerdə keçməkdədir.- Hz. Peyğəmbərin adlarından.
        • Nəzmi (Nəzmiyyə) – (Ər.) Düzme, tərtib etmə, sıraya qoyma, sıra, tərtib. – Vəznlə, qafiyəli söz.
        • Nəzrət – (Ər.) 1.Təzəlik. 2.Baxma, baxış. 3.İdarə, rəislik. 4.Nazirlik. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Nəzrin – Su zanbağı,tənha çiçək.
        • Nəzzam – (Ər.) Nizam verən, təşkil edən.
        • Nicat – (Ər.) 1.Arzu, murad. 2.Qurtulma, xilas olma, salamat qalma, qurtuluş, salamatlıq.
        • Nigar – 1.Gözəl, yaraşıqlı, sədaqətli. 2.Şəkil, surət.
        • Nihad – (Fars.) Təbiət xasiyyət, yaradılış, şəxsiyyət, struktur.
        • Nihal – İncə və düzgün bədənli, fidan kimi.
        • Nihalə – 1.Yeni yetişmiş, düzgün. 2.Ovçu qorxuluğu. 3.Döşəmə, döşənəcək şey.
        • Nihan – (Fars.) Gizli, tapılmayan, görünməyən.
        • Nilay – (Ər.) Seyhan və Ceyhan çayları. Fırat və Dəclə çayları.
        • Nilgün – (Fars.) Aciq rəngində, göy.
        • Nilhan – (Ər.) Nil hövzəsi xanlarından.
        • Nilsu – (Tür.) Nil ve su adlarının birləşməsidir.
        • Nilufər – (Fars.) Çiçək adı.
        • Niyaz – (Fars.) 1.Yalvarma, yalvarmaq, dua. 2.Bəzi təriqətlərdə kiçiyin böyüyə qarşı olan salamı, hörmət və
        • duası. 3.Ehtiyac, muhtaçlık.
        • Niyazi – (Fars.) (bax Niyaz). 2.Yalvarıcı, niyaz edici,sevgili.
        • Nisar – Bağışlanma.
        • Niyaz – 1.Mərhəmət. 2.Ehtiyac, xahiş, arzuolunan.
        • Nizam – (Ər.) 1.Sıra, quruluş, üsul, tərtib, yol, qayda. 2.Qanunlar. 3.Hindistandakı kiçik dövlətlərin
        • hökmdarlığı.
        • Nizami – (Ər.) 1.Üsuluna uyğun, tərkibli, nizamlı. 2.Qanun və nizama aid,- onunla əlaqədar. Nizami;
        • Azərbaycanın ən böyük şairlərindəndir, Gəncəlidir.
        • Nizami – Nizam, intizam.
        • Nizamuddin – Dinin nizamı. – Dilimizdə “Nizaməddin” olaraq istifadə edilir.
        • Nofəl – Alicənab, comərd.
        • Novcəvan – (Fars.) Gənc, dəliqanlı.
        • Novrəstə – (Fars.) Yeni yetişən, yeni bitən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Novsalə – (Fars.) Gənç, təzə, kiçik.
        • Novruz – Təzə gün.
        • Nuran – (Fars.) Işıqlı. Nurlu, nura aid.
        • Nurani – (Fars.) Işıqlı, işıq saçan, hörmət oyandıran, nurlu.
        • Nuratay – (Ər.) Nurlu, ışıq saçan tanınmış kimsə.
        • Nuray – ( Ər.Tür.İbr.) İşıq saçan ay, ay Işığı, ışıqlı ay, ayın ən çox işıq saçdığı dövrü.
        • Nural – ( Ər.Fars.Tür.) Nur, işıq al, işıqlı ol.
        • Nuraləm – (Ər.) Kainatın nuru, aləmi işıqlandıran.
        • Nurbaki – (Ər.) Davamlı işıqlı olan, nurlu səhər.
        • Nurbanu – ( Ər.Tür.İbr.) Nur üzlü xanım, gəlin, şahzadə. – Nur və ba-nu’dan birləşmiş ad.
        • Nurbay – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu, işıqlı kimsə.
        • Nurcan – ( Ər.Tür.İbr.) Canlı, nəşəli, həyat dolu.
        • Nurcahan – ( Ər.Tür.İbr.) 1.Cahan nuru, işığı, dünyaya işıq saçan. 2.Türk-Hind imperatoru Cihangirin arvadı.
        • Hurcəvan – ( Ər.Tür.İbr.) 1.Parlaq, şən, gənc. 2.Mərd, qorxmaz, gənc.
        • Nurçin – ( Ər.Tür.İbr.) Nur yığan, işıq yığan.
        • Nurdağ – ( Ər.Tür.İbr.) Nur dağı, Nurdan dağ.
        • Nurdan – ( Ər.Tür.İbr.) Nura aid, nurdan edilmiş.
        • Nurdanay – ( Ər.Tür.İbr.) Çox ışıqlı, çok parlaq.
        • Nurdanə – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu, parlaq və ışıqlı olan.
        • Nurdil – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu, işıqlı könül.
        • Nurdoğan – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu, parlaq biri şəkildə doğulan.
        • Murəddin – (Ər.) Dinin nuru (ışığı), inam işığı, dinin işığı.
        • Nurəfşan – ( Ər.Tür.İbr.) İşıqlıq verən, ortalığı işıq içində buraxan. – Nur və əfşan sözlərindən birləşmiş ad.
        • Nurəl – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu əl.
        • Nurər – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu insan.
        • Nurfidan – ( Ər.Tür.İbr.) Təzə və parlaq gənc, zərif xanım.
        • Nurgül – (Fars.) Gülün ən parlaq olanı.
        • Nurgün – ( Ər.Tür.İbr.) 1.Nurlu gün, işıqlı gün. 2.Günün və bütün həyatın nurlu, parlaq olması.
        • Nurhilal – (Ər.) (Bax.Nuray) İşıqlı ay.
        • Nurxan – ( Ər.Tür.İbr.) Nurun idarəçisi, hakimi.
        • Nurnisə – (Ər.) Nurlu qadın.
        • Nuri – (Ər.) İşıq, İşığa aid olan.
        • Nuridə – Gözümün işıgı.
        • Nuriyyə – (Ər.) Işıqlı, işıqdan gəlmə.
        • Nurqan – ( Ər.Tür.İbr.) Təmiz, aydın soydan gələn.
        • Nurqut – ( Ər.Tür.İbr.) (Bax. Nurqan) Işıqlı, aydınlıq.
        • Nurlan – Nur, işıq, nur saçan, parıldayan, işıqlandıran.
        • Nurmələk – (Ər.) (Bax. Mələk). Mələk kimi saf və təmiz gözəl.
        • Nurnigar – ( Ər.Tür.İbr.) İşıqlı, aydınlıq, sevgili.
        • Nurpəri – ( Ər.Tür.İbr.) Işıklı, pəri qədər gözəl.
        • Nursabah – (Ər.) Aydınlıq sabah.
        • Nursaç – ( Ər.Tür.İbr.) “Işık saç, aydınla” “işığ saçan” anlamında.
        • Nursal – ( Ər.Tür.İbr.) IşıQ saç, çevrəni aydınla.
        • Nursel – ( Ər.Tür.İbr.) Nur, işıq seli (axışı).
        • Nursevən – (Ər.) Aydınlığı, ışığı seven.
        • Nursev – ( Ər.Tür.İbr.) Işığı sev.
        • Nursevil – ( Ər.Tür.İbr.) “Parlaq, aydın gözəllər tərəfindən sevil” mənasında istifadə edilən bir ad.
        • Nursim – (Fars.) Aydınlıq və gümüş kimi parlaq.
        • Nursima – (Fars.) Işıqlı, aydın üz.
        • Nursinə – (Fars.) Işıqlı, aydın ürəklı.
        • Nursu – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu su.
        • Nursultan – Sultanın işığı.
        • Nursun – ( Ər.Tür.İbr.) Sən işıq, nur kimi aydınsan. – mənasında istifadə edilən bir ad.
        • Nurşah – (Fars.) Parlaq hökmündə.
        • Nurşən – (Fars.) Çox, çox ışıqlı, nəşəli insan.
        • Nurtac – ( Ər.Tür.İbr.) Nurdan tac.
        • Nurtək – ( Ər.Tür.İbr.) İşıq kimi, parlaq.
        • Nurtəkin – ( Ər.Tür.İbr.) (Bax Nurtək) Aydın və güvənilən, əmin. İşıq kimi.
        • Nurtən – Bədəni işıq kimi ağ olan.
        • Nurulla – (Ər.) Allahın nuru, Alllahın işığı.
        • Nurvəli – (Ər.) Müqəddəs.
        • Nurzad – (Tür.) Nurlu, aydın kimsə.
        • Nurzən – ( Ər.Tür.İbr.) Nurlu, ışıklı qadın.
        • Nurzər – (Ər.) Qızıl kimi parlaq ışıq, qızılı ışıq.
        • Nuşirəvan – ( Ər.Tür.İbr.) İranda 531-579 illər arasında hökmranlıq etmiş və doğruluğu ilə şöhrət tapmış olan Sasani şahı, “ədalətli” ləqəbiylə tanınır.
        • Nübar – Məhsul, bar.
        • Nürəddin – İnamın (İlahi) işığı, dinin gətirdiyi nur.
        • Nüşabə – (Fars) 1.Agıllı və gözəl qadın. 2.İçənə ölümsüzlük verəcəyinə inanılan su, Bengi su, həyat suyu.
        • Nüsrət – (Ər.). 1.Kömək. 2.Allahın köməyi. 3.Zəfər, üstünlük qələbə, muvəffəqiyyət. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Nüsrəddin – (Ər.) 1.Dinin kömək etdiyi. 2.Dinin müvəffəqiyyətli nümayəndəsi.

        O hərfi ilə başlayan adlar

        • Odxan – (Tür.) 1.Atəşli hökümdar. 2.Canlı, coşqulu kimsə. 3.Atəşqanlı. 4.Dəlisov, dəliqanlı.
        • Odman – (Tür.) Atəş kimi canlı, coşqulu, hərəkətli kimsə.
        • Oğuz – Böyük, davamlı, artan nəsil.
        • Oğuzbala – (Tür.) 1.Oğuz uşağı. 2Güçlü, qüvvətli uşaq.
        • Oğuzcan – (Tür.Fars) Oğuz can. Gerçək dost.
        • Oğuzər – (Tür.) Oğuz boyundan olan igid. 2.Güçlü, qüvvətli kimsə.
        • Oğuzxan – (Tür.) 1.İgid xan, xaqan. 2.Oğuz boylarının əfsanəvi qəhrəmanı.
        • Oğuzqan – (Tür.) Damarlarında Oğuz qanı daşıyan.
        • Oğuzman – (Tür.) Güclü, möhkəm, yaxşı ürəkli, dost kimsə.
        • Oğuztan – (Tür.) Görkəmli, işıqlı.
        • Oxdəmir – (Tür.) 1.Dəmir kimi möhkəm. 2.Gerçək, köklü dəmir. 2 Dəmirdən düzəldilmiş ox.
        • Oksana – Allah tərəfindən bəyənilmiş.
        • Oqtay – (Tür.) 1.Qəzəbli, əsəbi, hirsli. 2.Nəsildaş, eloğlu, hakim.
        • Olgunay – (Tür.) Ay oldun, Aya bənzədin.
        • Olgunər – (Tür.) Yetkin ər. Yetişmiş, yaxşı inkişaf etmiş kimsə. Yetişmiş, yaxşı gəlişmiş kimsə.
        • Omar – Uzun ömülrlü.
        • Orxan – (Tür.) 1.Şəhərin rəhbəri, hakimi, sərkərdə, basçı, xan qoşunları. 2.Orxan Qazi: Osmanlı imperatorluğunun ikinci padşahı.
        • Orman – Meşə.
        • Osman – (Ər.) 1.Bir növ quş ya da əjdaha. 2.Hz. Məhəmməd (s.ə.s) -in kürəkəni və Hz. Ömərdən sonra dövlət başçısı olan III. xəlifə. 3.Osmanlı dövlətinin qurucusu, Osman Qazi.
        • Ozan – Aşıq.

        Ö hərfi ilə başlayan adlar

        • Ömər – Həyat, uzunömürlü.
        • Özbək – İgid, qəhrəman, mərd.
        • Ömər – (Ər.) İslam Dövlətinin II. Xəlifəsi Ömər b.Xə. Dünya durduqca ədalətliliyindən bəhs ediləcək.
        • Cənnətlə müjdələnmişdir. Haqq ilə Batili çox yaxşı ayırd edə bilən bir alim olduğu üçün Ömərül-Fərrux adını almışdır.
        • Ömüral – (Ər.Fars.İbr) Uzun ömürlü ol.
        • Ömürcan – (Ər.Fars.İbr) Uzun ömürlü. Kişi və qadın adı olaraqistifadə edilir..
        • Önay – (Tür.) 1.İrəli get, lider ol mənasında. 2.Ayın ilk günlərindəki halı, hilal. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Önel – (Tür.) Bir işin tamamlanması üçün verilən müddət, vədə, möhlət. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Önər – Qabaqcıl, öndəgedən.
        • Öngay – (Tür.) Yupiter planeti. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Öngül – (Tür.) 1.Müqavimət göstərən, inadçı kimsə. 2.Təşviq edən. 3.Bələdçi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Örən – (Tür.) 1.Köhnə quruluş ya da şəhər qalığı. 2.Şəhər, kənd. 3.Bir ovalıq. 4.Meşəlik yer. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Örəngül – (Tür.) Yabanı gül.
        • Özaslan – (Tür.) Aslan kimi güclü, soylu kimsə.
        • Özbək – (Tür.) 1.İgid, cəsur, özü güclü. 2.Orta Asiyada yaşayan bir Türk boyu və bu boydan olan kimsə. 3. Dərə, çay. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Özbən – (Tür.) “Gerçəkdən mən” anlamında istifadə edilən bir ad.
        • Özbir – (Tür.) Özü, sözü bir olan kimsə.
        • Özcan – (Tür.) Candan, səmimi, içdən, həqiqətən dost olan kimsə.
        • Özdəmir – (Tür.) Özü dəmir kimi güçlü.
        • Özəndər – (Tür.) Nadir tapılan, yaradılışda olan, qiymətli.
        • Özəngin – (Tür.) Özü sağlam, dürüst olan kimsə.
        • Özəngül – (Tür,) Özünə diqqət göstərən gözəl qadın.
        • Özənir – (Tür.) Çalışan, Cəhd göstərən, ən yaxşısını etməyə çalışan.
        • Özərxan – (Tür.) İgid, cəsur xan.
        • Özgənay – (Tür.) Özü geniş, rahat, sakit kimsə – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Özgür – (Tür.) 1.Öz-özünə hərəkət etmə, davranma qərar vermə, gücü olan. 2.Tutulmayan, azad. Başqasının köləsi olmayan, müstəqil. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Özgüvən – (Tür.) Özünə güvənən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Öznur (Tür.) Özü ışıqlı, aydınlı kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Özpolad – (Tür.) Er. – Özü polad kimi sağlam olan.

        P hərfi ilə başlayan adlar

        • Pakizə – (Fars.) Təmiz, pak, saf, xalis, ləkəsiz.
        • Parlanur – (Tür.) Nur kimii parla, parla nur.
        • Paşa – (Tür.) 1.Padşah. 2.General. 2.Osmanlı dövlətində yüksək rütbəli əsgərlərə verilən ad.
        • Peyman – (Fars.) Söz vermək, and, əhd, vəd, sözvermə.
        • Peymanə – (Fars.) Böyük qədəh, şərap badəsi.
        • Pəhləvan – (Fars.) 1.Güləşi. 2.Boy- buxunlu, cüssəli adam, güçlü kimsə, igid.
        • Pənah – Arxa, dayaq, havadar.
        • Pəri – (Fars.) Gözəl qadın şəklində mifik məxluq. 2.Gözəl, füsünkar, gözəl qadın və ya qız.
        • Pərizad – (Fars.) Anadan pəri kimi doğulan, gözəl.
        • Pərizə – (Fars.) 1.Qırmızı qızıl. 2.Odda bişirilən çörək.
        • Pərva – (Fars.) 1.Qorxu, çəkinməklik.
        • Pərvanə – Vəfali, sədaqətli.
        • Pərvər – (Fars.) Bəsləyən, bəsləyici, yetiştirən, yetiştirici, qoruyan, tərbiyə edən.
        • Pərvin – (Fars.) 1.Ülkər ulduzu. Yeddi (və ya altı) ulduzlardır ki; iki-iki qarşılıqlı dayanarlar və Ayın keçdiyi yerlərə yaxın görünərlər. 2.Yeddi qardaş ulduzdan ən balacası.
        • Pərviz – (Fars.) 1.Üstün. 2.Ələk. Süzgəç. 3.Balıq. 4.Gğzəllik, cilvə. 5.İran hökümdarı Xosrovun ləqəbi. 6. Müzəffər, qələbə gətirən.
        • Pinar – Çeşmə, bulaq.
        • Piranə – (Fars.) Yaşlılara yaraşan şəkildə, olduqca tədbirli.
        • Pirayə – (Fars.) üzük, zinət.
        • Piruz – (Fars.) Kutlu, xeyirlı, uğurlu.
        • Piruzə – (Fars.) Ka. – Mavi rəngli və dəyərli bir üzük daşı.
        • Polad – (Ər.) Dəmir, polad. Güc, qüvvət.
        • Poladxan – (Tür.) Poladkimi qüvvətli xan.
        • Poladqan – (Tür.) Polad kimi güçlü soydan gələn.
        • Pünhan – (Fars.) Gizli.
        • Püstə – 1.Təpəcik,torpaq və ya qum yığını. 2.Subtropik ağac növü, ləpəsi yeyilən şəffaf qabıqlı meyvəsi
        • Püstəbadam – Püstə və badam sözlərindən ibarətdir

        R hərfi ilə başlayan adlar

        R herfi ile baslayan adlar

        • Rabi – (Ər.) Dördüncü uşaq.
        • Rabih – (Ər.) Yararlı, qazanclı, karlı.
        • Rabiqə – (Ər.) Peyğəmbərin dördüncü qızı.
        • Rabit – (Ər.) Rabitə ilə bağlı, bağlayan, birləşdirən. Nəfsini dünyadan mən edib axirətə bağlamış olan.
        • Rabitə – (Ər.) 1.İki şeyi birbirine bağlayan şey, bağ. 2.Münasibət, ilgi. 3 Bağlılık, mənsub olma. 4.Sıra, tərtib, üsul, düzən.
        • Rabiyə – (Ər.) Uca, yüksək yer.
        • Raci – (Ər.) 1.Rica eden, yalvaran, diləyən. 2.Dönən, geri gələn. 3.Nisbət ve ilgisi olan, toxunan.
        • Racifə – (Ər.) Surun qıyaməttə bütün canlıları öldürəcək olan ilk üflənişi.
        • Racih – (Ər.) Dəyərli, üstün.
        • Raciyə – (Ər.) 1.Rica edən, yalvaran. 2.Ümüdlü.
        • Radi – (Ər.) Boyun əyən, qəbul edən, rıza göstərən.
        • Radif – (Ər.) Valideynlərdə son uşaq.
        • Radifə – (Ər.) Qiyamətdə üfürüləcək surun ikincisi.
        • Radiyə – (Ər.) Rıza göstərən, qəbul edən, boyun əyən.
        • Rafat – Ağilli, dərrakəli.
        • Rafet – (Ər.) Acıma, mərhəmətetmə, əsirgəmə anlamında.- Qur’an-ı Kərimdə Nur surəsi 2- ayət. Hədid surəsi 27- ayətdə keçir.
        • Rafi – (Ər.) Qaldıran, ucaldan, yüksədən. Allahın isimlərindəndir.
        • Rafiə – (Ər.) Yüksəldən, qaldırmaq üçün dəstək verən.
        • Rafih – (Ər.) Rahat və azad yaşayan.
        • Rafiq – Yoldaş, dost, xoşxasiyyət.
        • Rafis – (Ər.) Gözə çarpan, məşhur, gündəmdə olan.
        • Rafiz – (Ər.) 1.Tərk edən. 2.Yollayan. 3.Buraxan.
        • Rağib (Rağibə) – (Ər.) Arzulu, istəyən, rəğbət edən.
        • Rahdan – (Fars.) Yol bilən.
        • Rahə – (Ər.) Ovuc içi, əl ayası.
        • Rahi – (Ər.) Rahat, azad, dinc.
        • Rahib – Monastırda tərki-dünya yaşayan xristian (kişi).
        • Rahibə – Monastırda tərki-dünya yaşayan xristian (qadın).
        • Rahilə – (Ər.) Yolçu, səfərə çıxan.
        • Rahim (Rəhim) – (Ər.) Əsirgəyən, ağrıyan, qoruyan, mərhəmətli. – Quranda 220 yerdə zikr edilmişdir. Allahın adlarından.
        • Rahim – 1.Rəhm olunmuş insan. 2.Rəhm edən,rəhimli,rəhvdil,mərhəmətli.
        • Rahimə – (Ər.) Yüngül səsli, lətif danışan qadın deməkdir.
        • Rahiyə – (Ər.) Bal arısı.
        • Raxil – (Qədim yəhudi) Qoyun (quzu).
        • Raid – Lider, birinci
        • Raif (Raifə) – (Ər.) Acıması olan, mərhəmətli.
        • Raik – (Ər.) Sadə, saf, xalis.
        • Raikə – (Ər.) Sadə, saf, qatışığı olmayan.
        • Rail (Railə) – (Ər.) Banis (Banisi).
        • Raisa – Ailəli qadin.
        • Raki – (Ər.) Namazda əyilən, rüku edən. – Quran-ı Kərimdə 4 yerdə bu mənada zikr edilmişdir.
        • Rakib (Rakibə) – (Ər.) Hər hansı bir sahədə üstün olmağa çalışan bir kəs.
        • Rakid – (Ər.) Hərəkətsiz, durğun, yavaş.
        • Rakidə – (Ər.) Durgun, səssiz, hərəkətsiz.
        • Rakim (Rakimə) – (Ər.) Yazan, çəkən.
        • Rakin – Ehtiramlı.
        • Rakiyə – (Ər.) İrəlidə gedən
        • Raqib – Arzulayan, rəğbət bəsləyən.
        • Ramazan – (Ər.) 1.Hicri (qəməri) ayların doqquzuncusu, oruc ayı. – Quranda Bəqərə surəsi 185. ayədə adı keçən ay adı. 2.Orucluq ayı.
        • Rami (Ramiyə) Ox, güllə v.s. şeylər atan atıcı, atan, atıcı.
        • Ramil, Ramilə – (Ər.) 1.Rəml edən, uzaqgörən, her şeyi qabaqcadan düsünən. 2.Sehrli, ovsunlu, möcüzəli, sehrli.
        • Ramin – Uşaq, övlad, oğul.
        • Ramis – (Ər.) Salçı, bərəçi.
        • Ramiz (Ramizə) – (Ər.) 1.Rəmz edən, dəlalət edən, işarətləyən. 2.Simvol. ,
        • Rana (Raniyə) – (Ər.) Gözəl..
        • Rasi – (Ər.) 1.Tərpənməyən, oynamayan, sabit, lövbər atmış gəmi dəmirləşmiş gəmi. 2.Ehtiras və tamah edən.
        • Rasif – (Ər.) 1.Sağlam dayanıqlı. 2.Dənizin üzünə çıxmış qayalar. 3.Daş, əsas, sahil.
        • Rasifə – (Ər.) 1.Sahil. 2.Su içində edilən sədd.
        • Rasih (Rasihə) – (Ər.) 1.Sağlam, təməli güclü, dayanıqlı. 2.Bir elmdə, xüsusilə din sahəsində çox
        • dərinləşmiş olan (kimsə).
        • Rasix – (Ər.) Möhkəm, dayanıqlı.
        • Rasil – (Ər.) Göndərilmiş.
        • Rasim – (Ər.) Rəsm çəkən, rəssam.
        • Rasimə – (Ər.) 1.Adət. Mərasim, törən. 2. Rəsmiyyət.
        • Rasin – (Ər.) Sağlam, dayanıqlı, güclü.
        • Rasiyə – (Ər.) Böyük dağ.
        • Raşan – (Ər.) Titrəmə, titrəyiş.
        • Rəşid (Rəşidə) – (Ər.) 1.Yetkin, ağıllı. 2.Doğru yolda olan. 3.Haqq din olan İslamı qəbul edən.
        • Ratib – (Ər.) 1.Sıralayan, təşkil edən (kimsə). 2.Sabit, möhkəm, yerləşmiş. 2.Eyni ahəngli, müntəzəm.
        • Ratiq – Bitişik etmək, bitişdirmək, birlikdə etmək, qarışdırmaq. * Cırıq bir şeyin parçalarını bitişdirmək.
        • Rauf – (Ər.) Çox acıyan, çox mərhəmətli, ürəyiyumşaq, mehriban. – Allahın adlarından.
        • Raul – Ralf adından, canavarın məsləhətçisi(Fransiz)
        • Ravil – (Ər.) Cavan oğlan, yeniyetmə. 2. Səyahətçi.
        • Rayət – (Ər.) – Bayraq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Rayxan – (Ər.) Reyhan, həzz, səadət, mutluluq.
        • Rayihə – (Ər.) Gözəl iy (ətir,qoxu).
        • Rayixan – (Ər. Fars. İbr.) Xan bayrağı.
        • Razi – (Ər.) 1.Boyun əyən, qəbul edən, razılaşan. 2.Sirrə aid olan, sirli İslam dünyasında məşhur bir addır.
        • Razil – (Ər.) Seçiımiş.
        • Raziyə – (Ər.) Ağıllı, ismətli, gözəl.
        • Reyhan – (Ər.) 1.Gözəl qoxulu bir bəzək bitkisi. 2.Ruzi, keçimlik, rəhmət mənasına da gəlir.
        • Rəbab – (Fars.) 1.Kamançanın bir növü. 2.Ərəb dilində dostlar mənasını verir. – Hz. Hüseynin xanımının
        • adıdır.
        • Rəbi – (Ər.) Bahar, ilk yaz.
        • Rəbiyə – (Ər.) 1.Qış sonlarında edilən əkin. 2.Əvvəllər ozanların bahara girərkən böyüklərə təqdim etdikləri
        • qəsidə.
        • Rəbiyyə – Rəbbə yaxin olan.
        • Rəcəb – (Ər.) 1.Hicri qəməri aylarınin yeddincisi, üç ayların ilki. 2.Dəbdəbəli, heybətli.
        • Rəfahət – (Ər.) Bolluq.
        • Rəfail – Allah, ilahi.
        • Rəfaqər – (Ər.) Rəfiq, dostluq, yoldaşlıq.
        • Rəfəddin – (Ər.) İslam dininin vermiş olduğu acıma, əsirgəmə duyğusu
        • Rəfət – (Ər.) Acıma, mərhəmət etmə, əsirgəmə. – Quran-ı Kərimdə Nur surəsi ayə 2 və Hədid surəsi ayə 27 -də keçməkdədir.
        • Rəfxan – (Ər.) Varlıq içində yaşayan.
        • Rəfi – (Ər.) Yüksək, uca, hörmətli.
        • Rəfih (Rəfihə) – (Ər.) Bolluq ve rahatlıq içində yaşayan.
        • Rəfiq – (Ər.) 1.Yoldaş, yol yoldaşı, müavin, köməkçi. 2.Qoca. 3.Ortaq, şərik. 4.Peşəyə yeni girən kimsənin rəhbər olaraq tanıdığı adam. – Quranda keçən bir addır.
        • Rəfiqə – Yoldaş,dost (qadının).
        • Rəfqət – (Ər.) Bələdçilik edən, yola salan, öötürən.
        • Rəftar – (Fars.) Yellənərək, ədalı gediş.
        • Rəğbət – (Ər.) 1.İstək, arzu. Istəklə qarşılama. 2.Bolluq rifah.
        • Rəğibə – 1.Arzu olunan şey. 2.Böyük hədiyyə,dəyərli sovqat.
        • Rəhbər – (Fars.) Yol göstərən, bələdçi.
        • Rəhamət – (Ər.) Səsin incə, yavaş və şirin olması.
        • Rəhasət – (Ər.) 1.Təzəlik, yumşaqlıq. 2.Ucuzluq.
        • Rəhilə – Allahin sevimlisi
        • Rəhim – 1.Rəhm edən,acıyan. 2.Anatomiyada; balalıq, uşaqlıq. 3.Qohumluq,qan qohumluğu.
        • Rəhman – (Ər.) Rəhmdil, şəfqətl, bütün canlılara mərhəmət edən, qoruyan.- Quran-ı Kərimdə 55-dən çox yerdə zikr edilmişdir. Yenə Qurani-Kərimin 55. surəsinin adıdır. – Allahın adlarındandır.
        • Rəhmət – (Ər.) Acıma, əsirgəmə, qoruma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Rəhmərulla – (Ər.) Mərhəmətli Allah.
        • Rəhmli (Rəhmiyə) – (Ər.) Acıma ilə ilgili.
        • Rəxşən – (Fars.) Parıltılı. Işıltı.
        • Rəxşəndə – (Fars.) Parıldayan, parıldayıcı.
        • Rəid (Rəidə) – (Ər.) 1.Gurlayan, gululdayan. 2.Lider.
        • Rəqanət – (Ər.) Ciddilik, gururluluk.
        • Rəmidə – (Fars.) Hürkmüş, qorxmuş.
        • Rəmiz – (Ər.) l.İşarə, məramını, istəyini işarə ilə ifadə etmə. 2.Əlamət, emblem.
        • Rəmzi (Rəmziyə) – (Ər.) Rəmzlə əlaqədar, rəmzə aid, simvolik.
        • Rəna – (Ər.) 1.Gözəl, xoş lətif, parlaq, yaraşıqlı, incı, gözəl, xoş ətirli,gözəl bir gül. 2.Çox yaxşı, çox əla. Kişi adı olaraq da istifadə edilir.
        • Rənan – (Ər.) İnləyən, zingildəyən.
        • Rəngidil – (Fars.) Türk musiqisində bir məqam.
        • Rəngin – (Fars.) 1.Rəngli, parlaq rəngli. 2.Gözəl, xoş, bəzəkli.
        • Rənginar – (Tür.) Nar rəngində olan.
        • Rəsanət – (Ər.) Sağlamlıq, mətanət.
        • Rəsan – (Fars.) Çatanlar, yetişənlər. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Rəsanə – (Fars.) İntizar, həsrət.
        • Rəsanət – (Ər.) Möhkəmlik, dayanıqlılıq, məlanətlik.
        • Rəsfət – (Ər.) Möhkəmlik, dayanıqlılıq.
        • Rəsmi (Rəsmiyə) – (Ər.) 1.Dövlətlə bağlı olan. 2.Mərasimlə edilən. 3.Çox ciddi.
        • Rəsmigül – (Fars.) Gül kimi gözəl, gül formasında.
        • Rəsulxan – (Ər.Fars İbr.) Hökümdarların elçisi.
        • Rəsul – 1.Elçi, nümayəndə, səfir. 2.Peyğəmbər, nəbi
        • Rəşad – (Ər.) 1.Ağıllı, dərrakəli, doğru yolda, haqq yolda gedən. 2.Düşüncəlilik,fərasətlilik. 3.Sultan Rəşad; Osmanlı son dövr padişahlarındandır.
        • Rəşadət – Hünər.
        • Rəşid – 1.Igid, qəhrəman. 2.Ağıl-kamal həddinə çatmış. 3.Düzgün,sağlam,doğru.
        • Rəşidə – Müdrik, yetişmiş
        • Rəvah – (Ər.) 1.Bir şeyi əldə etmədən doğan sevinc. 2.Günəş batdıqdan sonra gecə olana qədər keçən zaman.
        • Rəvahi – (Ər.) Bal arıları.
        • Rəvahid – (Ər.) Gurluldayan buludlar.
        • Rəvan – (Fars.) 1.Gedən, axıcı. 2.Düz yer,hamar yer. 3.Diri,canlı. 4.Həyat, ruh, can. 5.Su kimi axıb gedən gözəl söz. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Rəvanə – (Fars) Gedən, yeriyən,göndərilən.
        • Rəvvani – (Ər.) 1.Allahla əlaqədar. 2.Özünü bütün varlığıyla Allaha təslim edən, bütlərə inancdan uzaq,
        • Rəyasət – (Ər.) Rəislik, başlıq, baş olma, prezident. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə ediir.
        • Rida – (Ər.) Seçılmış.
        • Ridvan – (Ər.) 1.Rza, razılıq, razı olma. 2.Cənnət qapısında gözləyən mələk. – Quranda 10-dan çox yerdə keçməkdədir.
        • Rifah – (Ər.) Bolluq, rahatlıq, çətinlik içində olmamaq.
        • Rihat – Yenilənən, yenidən doğulan.
        • Rifqət – (Ər.) Dostluq.
        • Riqqət – (Ər.) İncəlik, naziklik. Mehribanlıq, ağrıma duyğusu.
        • Rima – Ağ antilop.
        • Rimayət – (Ər.) Atıcılıq, ox, güllə, güllə kimi şeyləri almaqa usta.
        • Risalə – (Ər.) 1.Məktub. 2.Qısa yazılmış, kiçik kitab. 3.Jurnal, məcmuə.
        • Risaləddin – (Ər.) Dinin elçisi, peyğəmbəri.
        • Risalət – (Ər.) Elçilik, peyğəmbərlik.
        • Riyaz – Çəmənlər, bağlar.
        • Riza – (Ər.) Razılıq, razı olma, məmnuniyyət, məmnuniyyət, razılıq, qəbul. Bir şeyin olmasına razılıq etmə. Qədərə müqəddərata boyun əymə.
        • Rizvan – 1.Cənnət, cənnətin gözətçisi və qapıçısı olan mələyin adı. 2.Razı qalma, xoşhallıq, məmnunluq
        • Roman – 1.Möhkəm, bərk (Yunancadan). 2.Rimli, Romalı (Latınca “romanius” sözündən).
        • Romeo – Zəvvar (Latın).
        • Roza – Zanbağ ve ya qızılgül (Macar), qirmızı gül.
        • Rövnəq – 1.Parlaqlıq,gözəllik, bəzək. 2.Müştərisi çox olan; rəvac. 2.Gülaçma çıçəklənmə.
        • Rövşən – İşıqlı, nurlu, aydın, açıq.
        • Röya – (Ər.) 1.Yuxu əsnasında görülən şey, arzu. 2.Xəyal, ümid.
        • Ruhan – (Fars.) Gözəl iy verən, gözəl qoxulu.
        • Ruhcan – (Tür.) Ruh və can adlarından mürəkkəb ad.
        • Ruhi – (Ər.) Ruhsal, ruhla ilgili.
        • Ruhiddin – (Ər.) Dinin ruhu, özü.
        • Ruhnəvaz – (Fars.) 1.Ruh oxşayan. 2.Türk musiqisində bir məqam.
        • Ruhnur – (Fars.Ər.Tür.) Nurlu, aydınlıq üzlü.
        • Ruhişən – (Fars.Ər.Tür.) Şən, nəşəli, canlı kimsə.
        • Ruhsal – (Tür.) Ruhla ilgili olan, ruhi.
        • Ruhugül – (Ər.) Gözəl, təmiz, lətif kimsə, gül ruhlu.
        • Ruhullah – Allahın ruhu.
        • Ruxsar (Ruhsarə) – (Fars.) Yanaq. üz, çöhrə.
        • Rumani – (Ər.) Nar dənəsi.
        • Rumiyə – Bizans imperiyası hökmdarının qızı.
        • Rumiyyə – Gözəl, incə qiz.
        • Ruslan – Şir, aslan.
        • Rusif – Bu adın mənasını tapa bilmədiyimdən öz şəxsi variantımla kifayətləndim. Farsca “ru”-nun mənası “üz” deməkdir. “Sif” isə, birinci insan olan hz. Adəmin 3-cü övladının adıdır. Onda mənası belə olur: “Sifin üzü” və ya “Sif üzlü”. Kimin bu adla məlumatı varsa, xahiş edirəm bu ünvana : [email protected] göndərsin.
        • Ruzgar – (Fars.) 1.Zaman, dövr. 2.Dünya, aləm. 3.Taleh.
        • Ruzi – (Fars.) 1.Gündüzə aid, gündüzlə əlaqədar. 2.Ruzi, azuqə, qismət, nəsib, tale, bəxt, bərəkət.
        • Ruziyə – (Fars.) Gündüzə aid, gündüzlə əlaqədar.
        • Rübeydə – Yumşaq addımlarla gedən.
        • Rüfət – Yüksək, uca, tanınmış.
        • Rüxsarə – Üz, sifət, yanaq.
        • Rüstəm – Enlikürək, boylu-buxunlu, çox böyük.
        • Rüveydə – (Ər.) Xoş, incə, nəzakətli, Rüveydə.
        • Rüveyhə – (Ər.) Zəriflik, incəlik.
        • Rza – Məmnuniyyət, razılıq.

        S hərfi ilə başlayan adlar

        • Sabah – (Ər.) Gündüzün ilk saatları, günün başlanğıcı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sabahəddin – (Ər.) Dinin gözəlliyi.
        • Sabahnur – (Ər.) Səhər işığı, nuru.
        • Sabbar – (Ər.) 1.Çox səbirli. 2.Atlas çiçəyi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sabi – (Ər.) Yeddinci.
        • Sabih – (Ər.) Gözəl, şirin, qəşəng.
        • Sabihat – (Ər.) 1.Gəmilər. 2.Ulduzlar. 3. imanliların ruhları.
        • Sabihə – (Ər.) Gözəl, lətif, şirin.
        • Sabina – Qədim Italiya mədəniyyətinin nəticəsidir, Sabin tayfası(Latın).
        • Sabir (Sabirə) – (Ər.) 1.Səbr edən, dözən, təhəmmül edən, səbirli, çətinliyə qatlaçan. 2.Tələsməyən.
        • Sabit – (Ər.) 1.Dəyişməyən, tərpənməyən, möhkəm, igid, etibarlı. 2.Sübut edilmiş, aydın.
        • Sabitə – (Ər.) 1.Hərəkət etməyən ulduz, planet olmayan ulduz. 2.Riyaziyyat düsturunda dəyəri dəyişməyən miqdar.
        • Sabiyə – (Ər.) Kiçik qız uşağı, kiçik qız.
        • Sadədil – (Ər.Fars,İbr.) 1. Təmiz ürəkli. 2. Saf, sadəlövh.
        • Sadəgül – (Ər.Fars,İbr.) Bir gül qədər sadə, təmiz və gözəl.
        • Sadəru – (Ər.Fars.İbr.) Gənc, dəliqanlı, sadəüzlü.
        • Sadiq(Sadıx) – 1.Doğruluq, səmimiyyət,doğru,düz. 2.Doğruçu düzdanışan. 4.İmam Cəfərin epiteti
        • Safi – (Ər) 1.Qatışıqsız, qatqısız, xalis, təmiz. ən yaxşı dost. 2.Yalnız, sadəcə, sırf. 3.Kəsintilərdən sonra qalan qisim, dəqiq.
        • Safigül – (Ər.Fars,İbr.) Gül kimi, qatqısız, saf, duru, təmiz.
        • Safinaz – (Fars.) Çox nazlı, çox naz edən.
        • Safinur – (Ər.) Çox nurlu, çox işıqlı, təmiz kimsə.
        • Safir – (İbr.) Mavi rəngli, qiymətli bir bəzək daşı, meteorit. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Safirə – (Ər.) 1.İncə, güzel səs. 2.fit.
        • Safiyə – (Ər.) Qatışıqsız, qatqısız, xalis, təmiz. Saf, xalislik.
        • Safiyət – (Ər.) Saf, təmizlik, məsumluq.
        • Safiyəddin – (Ər.) Dini təmiz, dini pak.
        • Sağcan – (Tür.) Sağlam kimsə.
        • Sahib – 1.Yoldaş.
        • Sahibə – (Ər.) 1.Yiyə, sahib. 2.Həmdəm. qoruyan, nəzarət edən. 3.Bir iş görmüş olan. 4.Hər hansı bir xüsusiyyəti olan.
        • Sahin (Sahinə) – (Ər.) 1.Qadın. 2.Tez. 3.Qatı. 3.Çox.
        • Sahir – (Ər.) Gecə yatmayan, yuxusuz.
        • Sahirə – (Ər.) 1.Gecələri yatmayan, yuxusuz. 2.Cadugər, ovsunlayıcı gözəl.
        • Sahur – (Ər.) 1.Gecə oyanıqlığı, yuxusuzluq. 2.Ramazanda şəfəqdən əvvəl yeyilən yemək. 3.Ay tutulmasının meydana gətirdiyi kölgə.
        • Sahurə – (Ər.) Sahur vaxtı doğulan qız uşaqlarına verilən bir ad. (Sahur – Ramazanda şəfəqdən əvvəl yeyilən yeməkdir.)
        • Saxir – Ayıq, sayıq olan.
        • Sakib – Meteor, kameta, uçan ulduz.
        • Sakit (Sakitə) – (Ər.) 1.Hərəkətsiz olan, durğun, Sükut edən, səssiz, səssiz-səmirsiz, dinc, oynamayan. 2.Rəvan, öz halında yavaş olan. 3.Bir yerdə yerləşən, oturan. 4.Həyacanı ve ya qızğınlığı olmayan.
        • Saqir (Saqirə )- (Ər.) Uşaq, balaca.
        • Saqiyə – (Ər.) Diqqətli..
        • Salah – (Ər.) 1.Düzəlmə, yaxşılaşma, yaxşılıq. 2.Sülh, ədalət. 3.Dinə olan bağlılıq.
        • Salahəddin – (Ər.) Dininə bağlı kimsə, ədalət İnançı.
        • Salam – Sülh, salamatlıq.
        • Salamat – (Ər.) Sağlamlıq. Hər cür qorxu, dərd və təhlükədən uzaq, təhlükəsizlik içindəolma. Xilasolma, qurtuluş. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Salaməddin – (Ər.) Dinin qurtuluşu.
        • Salamullah – (Ər.) Allahın salamı.
        • Salatın – (Ər.) Sultan, səcdə olunan.
        • Salavat – Dualar.
        • Saleh – (Ər.) 1.Yararlı, yaraşan, əlverişli, uyğun. Səlahiyyəti olan, səlahiyyətli. 2.Dinin əmr və qadağanlarına uyğun gələn, yaxşı əxlaq sahibi
        • Salih – Mömin.
        • Salihə – (Ər.) 1.Yaxşı, xoş. 2.Dinin əmr və qadağanlarına uyğun gələn, yaxşı əxlaq sahibi (qadın). – (Bax
        • Saleh).
        • Salman – (Tür.) 1.Özbaşına adam, sərbəst, azad. 2.Barış içində olmaq, dinclik, sülhsevər, sakit, dinc.
        • Sami – (Ər.) 1.Eşidən, duyan dinləyən, dinləyici. 2.Yüksək, uca.
        • Samid – 1.Yüksələn, başını qaldırıb sinəsini qabardan. 2.Heyrətdə qalan. 3.Qafil.
        • Samin – (Ər.) Səkkizinci.
        • Samir – 1.Səmərəli, bar verən. 2.Həmsöhbət, söhbəti dəstəkləyən. 3.Yol yoldaşı arxadaş.
        • Samirə – Dost, rəfiqə, yoldaş, həmsöhbət.
        • Samiyə – (Ər.) Yüksək, uca.
        • Samiyyə – Uca, hündür.
        • Samur – Birlik, güc.
        • Sani – (Ər.) 1. İkinci. 2.Edən, işləyən, meydana gətirən. 3.Təmtəraqlı. 3.Yaradan. Allahın adlarından.
        • Sanih (Sanihə) – (Ər.) Zehin və düşüncədə meydana gəlib çıxan, fikrdən doğulan.
        • Saniyə – (Ər.) 1.Bir dəqiqənin və ya dərəcənin altmışta biri. 2.İkinci dərəcədə mülki rütbə.
        • Sani – 1.Öyünən. 2.Parıldayan.
        • Sara – 1.Şahzadə xanım. 2.Var-dövlət. 3.Xalis, qatqısız, təmiz. 4.Rəngi dəyişmiş olan su. 5.Hz. İbrahimin xanımı.
        • Sarac – (Ər.) 1.Qoşqu, yəhər düzəldən və ya satan kimsə. Meşin üzərində bəzək işləri görən kimsə. 2.Sirac sözünün dəyişikliyə uğramış şəkli.
        • Sarıçiçək – (Tür.) 1.Sarı rəngli çiçək. 2.Artvində və ətrafında oynanan bir növ xalq oyunu.
        • Sarıgül – Sarı rəngli gül.
        • Sarvan – (Tür.) 1.Karvanbaşı,dəvənin başını çəkən,dəvə sürən. 2.Dəvə saxlayan, dəvəci. 3.Basçı, lider
        • Savalan – Əzəmətli, böyük.
        • Savər – (Tür.) Sağlam, gümrah, güclü kişi.
        • Sayğın – (Tür.) Hörmət görən, sayılan, xətirli. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Saygül – (Tür.) Nadir, bənzərsiz gül, saylı gül.
        • Sayxan – (Tür.) Ədalətli rəhbər, hökmdarların ədalətlisi, ölçülüsü.
        • Seid – Ağa, basçı.
        • Selda – (Tür.) Sel, daşqın su.
        • Seldağ – (Tür.) Dağları aşan sel, coşğu.
        • Seldanur – (Tür.) Nur seli.
        • Selmi – (Ər.) Barışla ilgili, barışcıl.
        • Selmin – (Ər.) Sülh tərəfdarı, sülh və sevgi hissi ilə dolu.
        • Selnur – (Tür.) Nur seli, ışıq seli.
        • Selva – (Ər.) 1.Bal. 2.Böyük bildirçin. Tih çölündə olduqları müddətcə, İsrail Allah tərəfindən qüdrət halvasıyla birlikdə, qarınlarını doyurmaq üçün göndərilən quş. 3.(İsp.) Ekvator da tez balta görməmiş meşə.
        • Sera – (Fars.) 1.Saray. 2.Böyük sahib. 3.Köşk.
        • Seval – (Tür) Sevərək al, həmişə sev.
        • Sevan – (Tür.) Sevərək al, saxla, xatırla. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sevay – (Tür.) Sevimli ay.
        • Sevcan – (Tür.) Sevimli insan, sevimli. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sevda – (Ər.) 1.Bir şeyə qarşı hiss edilən şiddətli arzu. 2.Şiddətli sevgi, məhəbbət, eşq. 3.Həddindən artıq istək, həvəs. 4.Qara sevda, xülya. 5. Hüzn, kədər.
        • Sevəngül – (Tür.) Sevimli gül, sevgini xatırladan gül.
        • Sevər – Sevən.
        • Sevginaz – (Tür.) Çox nazlı, sevimli.
        • Sevil – (Tür.) Hər zaman sevilən, bəyənilən biri olmaq tmənnası. qoy məni sevsinlər.
        • Sevilay – (Tür.) Ay kimi hər zaman sevil.
        • Sevinc – (Tür.) Bir haldan məmnun olmanın doğurduğu həyəcan.
        • Sevnaz – (Tür.) Ka. – Çox nazlı sevgili.
        • Sevnur – (Tür.) Sevgi nuru, işığı, aygınlığı.
        • Seydulla – Məınim cənabım.
        • Seyfəddin – (Ər.) Dini qoruyan, dinin qılıncı. inamın qılıncı.
        • Seyfəl – Qılınc
        • Seyfi (Sefiyə) – (Ər.) 1.Qılıncla əlaqədar qılınc şəklində. 2.Əsgərliklə əlaqədar. Hərbi.
        • Seyful – Qılınc.
        • Seyfulla – (Ər.) Allahın qılıncı. – Əli (r.a.) -nin və Hz. Xalid b. Vəlidin ləqəbi.
        • Seyxan – (Ər.) 1.İordaniyanın kənarında Hz.Musanın məzarının olduğu şəhər. 2.Adana düzənliyini yararaq
        • İskəndərun körfəzinə tökülən çay. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Seyidxan – (Ər.) Xanlar başı, rəhbər.
        • Seylab – (Fars.) Sel, sel suyu.
        • Seylan – (Ər.) Axma, axış. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Seymur – 1.Xeyirxahlıq, nicat. 2.Sirləri üzə çıxaran, məxfi işləri açan.
        • Seyran – (Ər.) Gəzmə, baxıb seyr etmə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Seyyid (Seyyidə) – (Ər.) 1.Bir cəmiyyətin irəli gələn şəxsi, lider. 2.Hz. Peyğəmbərin nəslindən olan kimsə.
        • Sezən – O şəxs ki, hiss edir.
        • Sezgin – (Tür.) Sezmə qabiliyyəti olan, duyğulu anlayışlı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sezginay – (Tür.) (Bax Sezgin). – Kişi ve qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Səadət – Xoşbəxtıik, bəxtiyarlıq.
        • Səba – (Ər.) Gündoğandan əsən yüngül külək. Türk musiqisinin ən köhnə məqamlarından.
        • Səbinə – Sabinyanok tayfasından.
        • Səbnur – Gecə nuru.
        • Səbri – (Ər.) Səbirlə əlaqədar, səbrə bağlı.
        • Səbrinnisə – (Ər.) Qadınların sabırlısı.
        • Səcid – Allaha pərəstiş edən.
        • Səda – 1.Səs,avaz. 2.Əks-səda.
        • Səda – (Ər.) Səs. Əks-səda.
        • Sədad – (Ər.) Doğruluq, haqq. Insaf, doğru və haqlı.
        • Sədaqət – Vəfa, etibar.
        • Səddam – Qarşi duran adam.
        • Sədəf – (Ər.) 1.Bəzi dəniz heyvanlarının sərt, ağ və parlaq qabığı. 2.Bu qabıqdan edilmiş və ya bəzənmiş əşya.
        • Sədri – (Ər.) Birinci, baş.
        • Səfa – (Ər.) 1.Könül rahatlığı, xatircəmlik, rahatlıq, qayğısız və sakitolma. 2.Əyləncə, zövq, sevinc. 3.Saf,duru. 4.Tamaşa,seyr. 5.könülaçan.
        • Səfbəstə – (Ər.Fars.İbr.) Səf bağlanmış, sıra-sıra düzülmüş.
        • Səfər – (Ər.) 1.Bir yerdən bir yerə getmə, səfər, səyahət. 2.Döyüş hazırlığı,döyüşəgetmə. Hərb, döyüş. 3. Gəmilərin üzüb limana təkrar dönənə qədər etdikləri hərəkət. 4.Şəri baxımdan üç gün üç gecəlik (və ya on səkkiz saatlıq) yol getmək üçün adamın olduğu yerdən ayrılması. 5.Dəfə, kərə. 6.Təmiz ürəkli, dürüst kimsə. 7. Hicri təqviminin ikinci ayı.
        • Səfinə – (Ər.) 1.Gəmi, qayıq. 2.Kosmosun cənub yarımı.
        • Səfir – (Ər.) Elçi. xarici diplomat.
        • Səfiulla – İlahi təmizlik.
        • Səftər – (Ər.) Düşmən səflərini yaran, igid.
        • Səfiyyə – Səmimi, seçilmiş dost.
        • Səfurə – Zərif, yaraşıqlı, incə.
        • Səhhət – Dürüstlük, doğruluq.
        • Səhra – (Ər.) Ucsuz-bucaqsız qum çöllüyü, çöl.
        • Səhran – (Ər.) Gecələri oyaq qalan.
        • Səhrə – (Ər.) Qaya. Kütlə.
        • Səxavət – (Ər.) Əl açıqlığı, comərdlik.
        • Səid (Səidə) – (Ər.) Xoşbəxt, mübarək, müqəddəs, uğurlu, məsud, savab qazanmış, Allah qatında məqbul tutulmuş. – Səhabə adlarındandır.
        • Səkinə – (Ər.) Sakit olmaq, sükunət. Hüzur, könül rahatlığı.
        • Səid – Xoşbəxt.
        • Səkinə – Sakitlik, dinclik.
        • Səlahəddin – (Ər.) Dininə bağlı kimsə.
        • Səlihə – (Ər.) Ədalətli, mehriban.
        • Səlil – (Ər.) Yeni doğulmuş oğlan uşağı.
        • Səlilə – (Ər.) Yeni doğulmuş ilk qız uşağı.
        • Səlim (Səlimə) – 1.Qüsuru, nöqsanı olmayan, sağlam, gümrah doğru. 2.Təhlükəsiz, zərərsiz, xilas olmuş. 3.Təmiz,səmimi, sülhsevər, sakit, dinc.
        • Səlin – (Tür.) 1.Gur axan su. 2.Orta Asiyada yetişən, bəstəboy, davamlı yaşıl qalan bitki.
        • Səma – (Ər.) 1.Eşitmə, duyma, musiqi dinləmə. 2.Göy. 3.Fələk.
        • Səmayə – Uca, yüksək.
        • Səməd – (Ər.) Əzəli, əbədi və uca olan və heç kimə və ya nəyə ehtiyacı olmayan, mütləq, malik olan uca
        • Allah. – Allahın adlarındandır. (Əslində ad olaraq Saməd deyilməli – Səməd şəkilində səsləndirmək düzgün deyil).
        • Səməndər – (Yunan) Əfsanəvi quş.
        • Səmih (Səmihə) – (Ər.) Əliaçıq, comərd.
        • Səmim (Səmimə) – (Ər.) Bir şeyin mərkəzi, içi, əsl qisimi.
        • Səmin (Səminə) – (Ər.) Bahalı, qiymətli. Çox qiymətli.
        • Səmir – (Ər.) 1.Rəfiq. 2.Xüsusiyyətli. 3.Yamac, dağ silsiləsi.4.Meyvəlı, yemişli meyvə verən.
        • Səmirə – (Ər.) Qaymağı çalxalayıb bir yerə toplamaqdan əvvəl üstündə görünən yağ parçaları.
        • Səmid – 1.Təmiz bişirilmiş olan kabab. 2.Təmizlənmiş, təmizlənmiş və pak olmuş. 3.Doldurulmuş bağırsaq. 4. Bir-biri üstünə yığılmış kirəmit.
        • Sənan – (Ər.) 1.Aşiq, məcnun, vurğun. 2.Işıqlı, parlaq.
        • Sənay – (Tür.) Ay kimisən sən – mənasında. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Səncər – Şahzadə.
        • Sənəm – (Ər.) 1.Bütpərəstlərin sitayiş etdikləri heykəl, büt, put. 2.Çox gözəl qadın. 2.Sevgili – Ad olaraq
        • istifadə edilməz.
        • Sənər – (Tür.) Məşhur, tanınmış kimsə.
        • Səniyə – (Ər.) Yüksək, uca, ali.
        • Sənubər – 1.Ucaboylu, düzqamətli. 2.Gözəlin boyu,qaməti. 3.Şam ağacı. 4.Küknar ağacı.
        • Səran – (Ər.) Işıqlı, parlaq.
        • Sərcan – : (Tür.) Sevimli, sevilən.
        • Sərdar – (Fars.) 1.Baş komandan, rəhbər. 2.Canişin. 3.Səfər dövründə padşah yerinə ordunun başında
        • səfərə gedən vəziri azamlara verilən ad. – Sərdar-ı əkrəm.
        • Sərəngül – (Tür.) Baş gül. Güllərin birincisi.
        • Sərhad – (Fars.Ər.İbr.) Hudut, sərhəd, sınır başı; – iki dövlət arasındakı sərhəd boyu.
        • Sərxan – (Ər.) 1.Qurd, canavar. 2.Baş oxucu, müğənni başı. xanəndə, oxuyan. 2.Böyük xan.
        • Sərim (Sərimə) – (Ər.) Kəskin, kəsici.
        • Sərimər – (Tür.) Səbirli kimsə.
        • Səriyyə – (Ər.) 1.Gecə buludları. 2.Hz. Peyğəmbər (səs) -in olmadığı kiçik hərbi birliklərə verilən ad.
        • Sərqan – (Fars.Tür.İbr.) 1.Soylu qan, başçı. 2.Qovan.
        • Sərqız – (Fars.Tür.İbr.) Baş qız. Qızların, gözəllərin başı.
        • Sərməd – (Ər.) Əbədilik, əbədiyyət, sonsuzluq.
        • Sərmələk – (Fars.) Mələklərin başı, mələk qədər gözəl və yaxşı.
        • Sərmin – (Tür.) Nərmin, Şərmin kimi adlara bənzədilmişdir.
        • Sərnaz – (Fars.) Çox nazlı.
        • Sərnəvaz – (Fars.) Baş oxşayan (tumarlayan), mehriban.
        • Sərnur – (Fars.) Baş işıq. İlk işıq.
        • Sərpqan – (Tür.) Sərt, güclü soydan gələn.
        • Sərtac – (Fars.) Baş dacı, çox sevilən, sayılan.
        • Sərva – (Fars.) Söz, nağıl.
        • Sərvər – (Fars.) Baş, prezident, rəis, ulu.
        • Sərvət – (Ər.) Zənginlik, varlıq. Zənginliyi meydana gətirən mal, mülk, pul. – Kişi və qadın adı olaraq istifadəedilir.
        • Sərvi – (Fars.) Tünd yaşıl yarpaqlı, incə uzun bir ağac növü. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sərvinaz – (Fars.) Uzun boylu, sərv kimi nazlı-qəmzəli, sevimli, İncə, sehrli, yaraşıqlı.
        • Səttar – (Ər.) 1.Örtən (eybləri), günahları örtən. 2.Bağışlayan Allah. – Allah’ın adlarındandır.
        • Səud – (Ər.) Xoşbəxt.
        • Səyyarə – Hərəkət, gəzinti.
        • Sibay – (Ər. Tür.) Sevgi və cavanlıq.
        • Sibel – (Tür.) 1. Buğda başağı. 2. Hələ yerə düşməmiş yağış damlası.
        • Sidqi (Sidqiyə) – (Ər.) Daxili, ürək təmizliyi ilə, düzgünlüklə əlaqədar..
        • Sima – (Fars.) 1.Üz, çöhrə, bəniz. 2.Kimsə, insan, tip. 3.Şərəf,ləyaqət.
        • Simay – (Tür.) Gümüşdən ay, gümüş kimi parlaq ay.
        • Simtən – (Fars.) Bədəni gümüş kimi gözəl, parlaq olan.
        • Simuzər – 1.Qızıl-gümüş. 2.Xəzinə, qızıl.
        • Sinan – (Ər.) Mizraq, nizə, süngü və s. silahların iti ucu.
        • Sincan – (Tür.) Şərqi Anadolu bölgəsində yetişən, qırmızı ya da qan kimi qırmızısı rəngdə çiçəkləri olan çox illik ətırlı bir bitki.
        • Sirac – (Fars.) 1.İşıq, məşəl, şam, çıraq. 2.Nur saçan mənasında Rəsulullah üçün istifadə edilmişdir.
        • Siracəddin – (Ər.) Dinin şamı, dinin verdiyi aydınlıq, işıq, işıqlandıran, aydınladan. .
        • Siran – (Ər.) Qalalar, hasarlar.
        • Sirat – (Ər.) 1.Sırat köprüsü. 2.Yol. 3.Cəhənnəmin üzərində qurulmuş olduguna inanılan dar ve keçilməsi çətin olan köprü. 4.”Parlaqlıq ver, işıqlıq gətir” mənasında istifadə edilən bir ad.
        • Siratulla – (Ər.) Doğru yol. Allahın yolu.
        • Sirazi – (Ər.) Məşəl, fakel.
        • Sirri (Sirriyə) – (Ər) 1.Sirrlə əlaqədar, sirrə aid. 2.Mistik.
        • Sitarə – (Fars.) Ulduz.
        • Sitəm – (Ər.) 1.Zülm və əzab. 2.Ad olaraq istifadə edilməsi uyğun deyil.
        • Siyami – (Ər.) Oruc tutan, oruclu, pislikdən uzaq.
        • Siyasət – (Ər.) 1.At idarəetmə, at işləriylə məşğulolma. 2.Məmləkət idarəsi. 3.Cəza, edam cəzası.4. Siyasət, diplomatlık. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Siyavuş – Qara atlı.
        • Sokrat – Hakimiyyət saxlayan.
        • Solmaz – (Tür.) Hər zaman təzə, körpə və gənc.
        • Sona – Gözəl.
        • Sonay – (Tür.) Ayın son günləri. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Songül – Tür.) Son açan gül.
        • Songün – (Tür.) Sonuncu, son olan, meyl, qabiliyyət.
        • Sonnur – (Tür.) (Bax Sonay).
        • Sontac – (Tür.) Bənzərsiz tac.
        • Soyxan – (Tür.) Xan soyundan gələn.
        • Soyqan – (Tür.) Zadəgan soylu.
        • Soytəkin – (Tür.) Cəsur, igid.
        • Sönməz – (Tür.) Parlaqlığını, işığını heç itirməyən, hər zaman canlı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sönməzay – (Tür.) İşığı heç sönməyən ay.
        • Spartak – (Yunancadan) Sparta sakini.
        • Suad – (Ər.) Xoşbəxtliklə, səadətlə əlaqədar, xoşbəxt.
        • Suat – Yaxşılıq, xeyirxahlıq
        • Suay – (Tür.) Suya düşən ay. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Sufiyə – (Ər.) Pislik etməyən..
        • Suğra – (Ər.) 1.Ən kiçik, ən balaca. 2.Ən kiçik qız, Ən kiçik bacı.
        • Sultan (Sultanə) – (Ər.) Padşah, hökmdar.
        • Sunar – (Tür.) Hörmətli bir şəkildə verir, təqdim edir.
        • Sunay – (Tür.) Ayı sun (təqdim et), gətir. Sun (təqdim et), və ay kəlimələrindən birləşmiş ad. – Kişi və qadınadı olaraq istifadə edilir.
        • Surxay – Bu ad iki hissədən ibarətdir. Farsca “surx”- “qırmızı” və “ay” isə türkcədir – qədim türkcə “gözəl ay”, “qiymətli ay”, “müqəddəs ay”, “saf ay” və ya “parlaq ay” mənasını verir.
        • Susanna – (Ər.) Zanbaq.
        • Suzdil – (Fars.) 1.Türk musiqisinin Səd məqamlarından biri. 2.Könül atəşi, könül istiliyi.
        • Suzən – (Fars.) Yaxan, yandırıcı, yanan, yanıcı.
        • Suzi – (Fars. 1.Yanma, alovlanma ilə əlaqədar. 2.(Məcazi): Pulsuz kimsə.
        • Sübhan – Allahın adıdır.
        • Sübhi (Sübhiyə) – (Ər.) Səhər vaxtı, şəfəq ilə əlaqədar.
        • Sücəddin – Patriot, dostluq, yaxşılıq.
        • Süheyb – Dostluq, dostcasına.
        • Süleyman – (Ər.) 1.(İvrit) “Dinclik, sakitlik”. 2.Əmin-amanlıqda yaşayan, mühafizə olunmuş. 2.Quran-ı Kərimdə adı keçən peyğəmbərdən biri. Ulu-l -Əzm peyğəmbərlərdəndir.
        • Sülünay – (Tür.) Ay kimi gözəl, uzun boylu, əndamlı.
        • Sülünbikə – (Tür.) Sülün (Qırqovul) kimi boylu əndamlı qadın.
        • Süməyya – Xüsusi ad.
        • Sünbül – Bir çiçək adı (Gözəllərin saçı ona bənzədilir).
        • Sürəyya – 1.Parlaq,incə. 2.Ulduz.
        • Süsən – Dağ laləsi.
        • Sveta – Işıq saçan (Rus).

        Ş hərfi ilə başlayan adlar

        • Şaban – (Ər.) 2.Hicri, Qəməri aylarının səkkizincisi, üç ayın ikinci ayı, ramazandan öncə gələn ay.
        • Şabəddin – (Ər.) Din birliyi, camaatı.
        • Şadi – (Fars.) 1.Sevinc, xoşbəxtlik. 2.Müğənni.
        • Şadiyə – (Ər.) 1.Məmnunluq, sevinc, könül fərahlığı. 2.Gözəl səslə mahnı oxuyan, şeir söyləyən.
        • Şaduman – (Ər.) Sevincli, şən, məmnun.
        • Şafiq – Şəfqərli, mərhəmətli, rəhimli.
        • Şahab – (Ər.) 1.Alov, atəş parçası. 2.Düşən ulduz, axan ulduz. 3.Cəsur ürəkli kimsə.
        • Şahadəddin – (Ər.) Dinin şahidliyi, dinin əlaməti, işarəsi, dinin ulduzu.
        • Şahaləm – (Fars.Ər.İbr.) Kainatın hökmdarı.
        • Şahamət – (Ər.) 1.Zəka və ağılla birlikdə olan igidlik, cəsarət. 2.Köklük, birlik.
        • Şahandə – (Fars.) Mutlu, məmnun.
        • Şahat – ( Fars,Tür.İbr.) Güclü, gözəl cins at, atların şahı.
        • Şahbanu – (Fars.) Hökmdar yoldaşı, şah xanımı.
        • Şahbaz – (Fars.) 1.Böyük, dəbdəbəli, ağ və iri doğulan, igid qəhrəman, üstün, birinci. 2.Yaraşıqlı, igid. 3.Comərd. 4.Gözəl, mükəmməl. 5.Şah qartalı, qartal, tərlan.
        • Şahbəy – ( Fars,Tür.İbr.) Üstün xüsusiyyətli, hörmətli, uca.
        • Şahbulad – Ən birinci, şox yaxşı.
        • Şahdanə – (Fars.) İri inci dənəsi.
        • Şahdar – (Fars.) Budaqlı, budaqlı ağac.
        • Şahəsər – (Fars.) Qiymətli, üstün xüsusiyyətli qalıcı,qiymətli üstün əsər.
        • Şahxanım – (Fars.) Xanım sultan. – Şah və xanım sözlərindən birləşmiş ad.
        • Şahi – (Fars.) 1.Şaha hökmdara mənsub, şah ilə əlaqədar. 2.Şahlıq, hökmdarlıq.
        • Şahid – (Ər.) 1.Bir yerdə olan, bir şeyi görən və gördüyü və bildiyi şeylər mövzusunda məlumat verən kimsə, şahid. 2.Bir aktın edilməsi zamanı tərəflərdən birinin yanında hazır olan. 3.Təsdiqləyən, isbat edən. 4. Hz. Məhəmmədin sifətlərindən.
        • Şahigül – (Fars.) Gül sahəsi.
        • Şahika – (Ər.) Zirvə, dağ təpəsi.
        • Şahin – ( Fars,Tür.İbr.) 1.Böyük boylu, dimdikli yırtıcı bir quş. 2.Qartal, tərlan.
        • Şahinər – ( Fars,Tür.İbr.) Şahin kimi güclü, igid ər.
        • Şahinxan – ( Fars,Tür.İbr.) Güclü, igid kimsə.
        • Şahinqan – ( Fars,Tür.İbr.) İgid soydan gələn, güclü, qəhrəman.
        • Şahinmələk – ( Fars,Ər.İbr.) Mələklər qədər gözəl, gözəllikdə lider.
        • Şahintər – ( Fars.) Çox igid, qəhrəman, şahin kimi.
        • Şahlar – Bir çox hökmdarların gücü.
        • Şahmar – İlan,iri zəhərlı ılan.
        • Şahmuz – (Fars.) Şah, hökmdar nəslindən gələn.
        • Şahnaz – (Fars.) 1.Musiqidə muğam adı. 2.Zərli ipək parça adı. 3.Çox nazlı.
        • Şahnisə – ( Fars,Ər.İbr.) 1.Hökmdar qadın, hökmdar arvadı. 2.Qadınların şahı, üstün xüsusiyyətli, qiymətli qadın.
        • Şahnur – ( Fars,Ər.İbr.) 1.Qaynaq, işıq qaynağı. 2.Münəvvər.
        • Şahpər – (Fars.) Quş qanadının ən uzun tükü.
        • Şahran – (Fars.) 1.Böyük işlək yol, ana yol, prospekt. 2.Çaşılmağı mümkün olmayan doğru və açıq yol.
        • Şahruh – ( Fars,Ər.İbr.) Uca ruhlu, görkəmli, üstün şəxsiyyətli kimsə.
        • Şahsüvar – (Fars.) 1.Mahir minici. 2.Şahın atlı qvardiyası, yaxşı ata minən igid kimsə. 3.Atlılar dəstəsi.
        • Şahvar – (Fars.) 1.Şaha, hökmdara yaraşan surətdə. 2.İri və yaxşı cins inci.
        • Şahvələd – ( Fars,Ər.İbr.) Hökmdar uşağı. şah övladı.
        • Şahyar – (Fars.) Şahın dostu.
        • Şahzad – ( Fars,Ər.İbr.) Hörmətli kimsə.
        • Şahzadə – (Fars.) Şahzadə, şah oğlu, hökmdar uşağı.
        • Şaiq (Şaiqə) – (Ər.) İstəkli, həvəsli. ilhamlı, sövqlü.
        • Şakir (Şakirə) – (Ər.) Şükr edən, vəziyyətindən məmnun olan. Allaha şükür. Quranda çox tez keçən
        • sözlərdən biridir.
        • Şamama – Ətirli, şırın dadan, adətən yeyilməyən kiçik dekorativ qovun cinsi.
        • Şamih – (Ər.) Yüksək, görkəmli.
        • Şamihə – (Ər.) 1.Yüksək, dəbdəbəli. 2.Qürurlu.
        • Şamil (Şamilə) – (Ər.) 1.Universal. 2.Geniş əhatəli, çevrəsinə alan, içinə alan, örtən, qapayan. – Məşhur Qafqaz Türk liderlərindən Dağıstan aslanı Şeyx Şamil.
        • Şanal – (Tür.) Şöhrətin yayılsın, tanınmış şanlı bir insan ol. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şanan – (Fars.) 1.Şahlar. 2.Olduqca böyük boylu, yırtıcı bir quş.
        • Şananə – (Fars.) Hökmdarlara yaraşacaq qədər gözəl, əskiksiz olan.
        • Şayan – (Fars.) Uyğun, yaraşan, münasib, layiq.
        • Şayəstə – (Fars.) Layiq uyğun, münasib.
        • Şayğan – (Fars.) 1.Layiq, yaraşan, münasib, əks olunar. 2.Ucuz, bol, çox.
        • Şaylan – (Tür.). 1.Çox öyünən, qürurlu kimsə. 2.Sevincli, şən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şeyda – (Fars.) 1.Eşq dəlisi, aşiq. vurğun, məftun. 2.Xanım.
        • Şeydagül – (Fars.) Sevgisi səbəbindən dəliyə dönmüş gözəl.
        • Şeydanur – ( Fars,Ər.İbr.) (Bax Şeyda).
        • Şeyxulla – (Ər.) Allahın ağsaqqalı.
        • Şəbəfruz – (Fars.) O, gecəni işıqlandıran. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəbib – (Ər.) Gənclik, təzəlik.
        • Şəbxan – (Fars.) Gecə ötən bir cins bülbül.
        • Şəbnəm – (Fars.) Havada buxar vəziyyətindəikən gecənin sərinliyiylə yerdə ya da bitkilərin üzərində
        • toplanan su damcıları.
        • Şəbnur – ( Fars,Ər.İbr.) Gecənin nuru, gecənin işığı, nuru.
        • Şəci (Şəciə) – (Ər.) Cəsur, ürəkli, igid.
        • Şədidə – (Ər.) Güclü.
        • Şəfa – Sağlamlıq
        • Şəfaəddin – (Ər.) Dinin, Allah ilə qul arasınadaki vasitəsi, dinin şəfaəti.
        • Şəfaət – (Ər.) Birinin günahının bağışlanması və ya arzusunu yerinə yetirilməsi üçün o kimsəylə Tanrı
        • arasında peyğəmbərin etdiyi vasitəçilik. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəfəq – (Ər.) 1)Günəşin çıxması və ya batması ərəfəsində göyün qızarması 2)Günəs, nur, işıq. 1. Ucalıq, ululuq, izzət, seçkinlik. Yaxşı əxlaq və fəzilətlər nəticəsində meydana gələn mənəvi ucalıq.
        • Şəfəqgün – (ə.t.i) Şəfəq rəngli, qırmızı.
        • Şəfi – (Ər.) 1)Günahkarın bağışlanmasını xahiş edən,iltimasçı 2)Şəfa verən, sağaldan, şəfaət edən. 3) Müalicə, müalicəvi
        • Şəfiq – (Ər.) Şəfqətli, mərhəmət olan, mərhəmətli.
        • Şəfqa – (Ər.) (Bax Şəfiq)
        • Şəfqət – (Ər.). Mehribanlıq, ağrıma və sevgi duyğusu. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəhadət – (Ər.) 1. Şahidlik, şahidlik etmək. 2. Bir şeyin doğruluğuna inanma. 3. Uca bir ideal uğrunda ölmə, şəhidlik, şəhid olmaq. 4. İşarə. 5. Kəlmeyi-şəhadət. 6. Açıq, əlamət. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəhadətdin – (Ər.) 1. Dinin şahidliyi. 2. Dinin əlaməti, işarəsi.
        • Şəhbal – (Fars.) Quş qanadının ən uzun tükü.
        • Şəhla – (Ər.) 1. Ala,tünd mavi əla göz. 2. Yüngül, şirin çəp, çəp baxan, çaş.
        • Şəhriban – (Fars.) Şəhərin böyüyü, irəli gələni.
        • Şəhrinaz – (Fars.) Türk musiqisinin ən köhnə məqamlarından.
        • Şəhriyar – (Fars.) Şah, Padşah, çar; hökmdar.- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəhrud – (Fars.) Böyük çay, çay.
        • Şəhzad – (Fars.) Hörmətli kimsə.
        • Şəxsinur – (Ər.) Nurlu adam, işıqlı kimsə.
        • Şəkər – Şirin, mülayim
        • Şəkib (Şəkibə) – (Fars.) Səbirli, dözümlü, dayanıqlı
        • Şəkimə – (Ər.) Dayanıqlılıq, dözmə, qarşı qoyma.
        • Şəkur (Şəkurə) – (Ər.) Şükr edən, şükür edici, dəyər bilən.
        • Şəlalə – (Ər.) Böyük bir axar suyun yüksəkdən düşməsiylə meydana gələn böyük çağlayan su.
        • Şəmail – (Ər.) 1.Xasiyyətlər, davranışlar, alışqılar. 2.Bir kimsənin xarici görünüşünün xüsusiyyətləri.
        • Şəmdin – (Ər.) Dinin şamı, dinin nuru.
        • Şəmi – (Ər) 1.Mumla, işıqla bağlı, işıqlı. 2.Şam edən ya da satan kimsə.
        • Şəmim (Şəmimə) – (Ər.) Gözəl iy verən, gözəl qoxulu, gözəl qoxu.
        • Şəminur – (Ər.) Mum işığı, şam işığı.
        • Şəms – (Ər.) Günəş.
        • Şəmsəddin – (Ər.) Dinin günəşi, dinin insanlara verdiyi işıq.
        • Şəmsi – (Ər.) 1.Günəşə aid, günəşlə əlaqədar. 2.Təqvim növü.
        • Şəmsifər – ( Fars,Ər.İbr.) Günəşin işığı, parlaqlığı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəmsinisə – ( Fars,Ər.İbr.) Qadınların günəşi. Günəş kimi qadın.
        • Şəmsinur – (Ər.) Günəşin işığı, nuru.
        • Şəmsiyyə – Günıük, çətir.
        • Şəmsparə – ( Fars,Ər.İbr.) Günəş parçası. Çox parlaq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəmşir – (Fars.) Qılınc.
        • Şənay – (Fars.Tür.İbr.) Ayın parlaqlığı, gözəlliyi, parlaq ay, xoş əhval-ruhiyyə yaradan ay.
        • Şəncan – (Fars.Tür.İbr.) Canlı, nəşəli, hərəkətli quruluşu olan kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəndoğan – (Fars.Tür.İbr.) Sevincli, şən ol. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəndur – (Fars.Tür.İbr.) Şən, sevincli olması davam edən.
        • Şənəl – (Fars.Tür.İbr.) 1.Şən və xoşbəxt ev. 2.Region, el.
        • Şənər – (Fars.Tür.İbr.) Xoşbəxt, şən kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəngil – (Fars.Tür.İbr.) Yaxşıürəkli, xoşsöhbət kimsə.
        • Şəngül – (Fars.Tür.İbr.) Gülün ən gözəl halı.
        • Şəngün – (Fars.Tür.İbr.) Sevincli, fərəhli gün.
        • Şənqal – (Fars.Tür.İbr.) Hər zaman şən qal. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şəniz – (Fars.) Sevincli, xoşbəxt iz, xatirə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şənnur – ( Fars,Ər.İbr.) Şən və nurlu insan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şənsoy – (Fars.Tür.İbr.) Şən soydan gələn kimsə.
        • Şəntürk – (Fars.Tür.İbr.) Şən, canlı, xoşbəxt türk.
        • Şənyaşar – (Fars.Tür.İbr.) Həyatı şən, xoşbəxt keçən kimsə.
        • Şənyurd – (Fars.Tür.İbr.) Şən, xoşbəxt insanların yurdu; ölkəsində yaşayan.
        • Şərafəddin – (Ər.) Dinin şərəflisi, böyüyü.
        • Şərafət – (Ər.) Şərəfli olma halı. Soydanlıq, zadəganlıq. Hz. Məhəmməd (s.ə.s) – in nəslindən olma.
        • Şərarə – (Ər.) Qığılcım.
        • Şərəfxan – (Ər.Tür.İbr.) Böyük, uca hökmdar.
        • Şərəfnaz – ( Fars,Ər.İbr.) Çox nazlı.
        • Şərif (Şərifə) – (Ər.) Şərəfli, müqəddəs soylu, təmiz. 1.Tanınmış, məşhur. 2.Nəcib.
        • Şərməndə – (Fars.) Utancaq, çox utanan, xəcalətli.
        • Şərmin – (Fars.) Utancaq, xəcalətli.
        • Şətarət – (Ər.) Nəşə, sevinc, şənlik.
        • Şimşəkər – (Tür.) Çox hərəkətli, canlı, sürətli kimsə.
        • Şinavər – (Fars.) Suda üzən, üzgüçü.
        • Şirin – (Fars.) Sevimli, cana yaxın.
        • Şirvan – (Fars.) 1.İranda bir şəhər adı. 2.Aslan məskəni.
        • Şirzad – ( Fars,Ər.İbr.) Aslan kimi güclü, şəxsiyyətli kimsə.
        • Şöhrət – (Ər.) Şöhrətli, məşhur, şöhrəti ağızlarda gəzən. ad-san, tanınmaq.
        • Şölə – (Ər.) Alov. Alovlu atəş. Alov parıltısı, işıq.
        • Şövkət – (Ər.) Əzəmət, böyüklük, ululuq, dəbdəbə. cəlal.
        • Şövqi (Şövqiyə) – (Ər.) Şövqlə əlaqədar, şövqə aid, şən. ,istəkli.
        • Şövqidil – (Ər.Fars.İbr.) Gönül sevinci, könül sevinci.
        • Şuca – (Ər.) 1.Cəsarətli, cəsur, igid. 2.Aslan və xərçəng arasında ulduz koması.
        • Şücaət – (Ər.) İgidlik, cəsurluq, qorxusuzluq, ürək mətinliyi, qəhrəmanlıq.
        • Şücaəddin – (Ər.b.İbr.) Dinin qəhrəmanı, dinin igidi.
        • Şükran – (Ər.) Yaxşılıq bilmə, könül borcu, minnətdarlıq. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Şükriyə – (Ər.) Yaxşılıq bilmə, minnətdarlıqla əlaqədar, yaxşılıq bilən.
        • Şükrü – (Ər.) Şükr, minnətdarlıqla əlaqədar.
        • Şükufə – (Fars.) Çiçək. Bəzəmədə çiçək motivlərinə söykənən bir tərz.
        • Şümşad – Ucaboylu, şaxqamətli (Rus).

        T hərfi ilə başlayan adlar

        • Tacavər – (Fars.) Padşah, hökmdar.
        • Tacəddin – (Ər.) Dinin tacı.
        • Taci – (Ər.) Tacla əlaqədar.
        • Tacik – (Fars.) İran və Türküstanda yaşayan İran əsilli, Farsca danışan xalqdan olan kimsə.
        • Tacim – (Ər.) Durğu, nöktələmə, nöktələtmə.
        • Tacir – Ticarətlə məşğul olan adam.
        • Tacisər – (Ər.) Baş tacı, ən çox sevilən, sayılan.
        • Tacnur – (Ər.) Işıqda nurdan tac.
        • Tağı – Dindar, mömin.
        • Tahir – (Ər.) 1.Təmiz, pak, günahsız. 2.Ciddi. 2.Türk musiqisinin sadə bir məqamı. 3.Hər cür günah və
        • ayıbdan arı olduğundan Rəsulullah (səs) -ə bu ad verilmişdir.
        • Tahirə – 1.Nurlu, inadlı. 2.Təmiz, saf.
        • Tahiyyə – (Ər.) 1.”Allah ömür versin” deməkdir. Salam vermə, xeyir-dua etmək. 2.Mülk, malikiyyət.
        • Taif – (Ər.) Təvaf edən, dönən, gəzən.
        • Taifə – (Ər.) Bölük, qrup, dəstə, təriqət, qövm, qəbilə, tayfa.
        • Tale – 1.Bəxt,qismət. 2.Allah,tanrı. 3.Tülü edən,doğan, çıxan.
        • Taleh – 1.Yolagəlməz, islaholunmaz. 2.Təqsirkar, günahkar.3.Insan talei.
        • Talib (Talibə) – (Ər.) Axtaran, arzu edən. İstəyən,tələb rdən. 2.Müştəri, alıcı. 3.Bir qızla evlənmək istəyən(oğlan). 4.Şagird, tələbə, mədrəsə tələbəsi, tələbə.5.Tövbə edən, günahlarına görə peşmanlıq duyubAllahdan əfv diləyən, müsəlman.
        • Talik – (Ər.) 1.Gülərüzlü.2.Düz söz söyləyən.
        • Taliyə – (Ər.) 1.Sonradan gələn, bir şeyin arxası ilə gedən. İkinci dərəcədə olan. 2.Quran oxuyan.
        • Talu – (Tür.) 1.Seçmə, seçilmiş, gözəl. 2.İki kürək sümüyü arası. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Tamam – 1.Tam, bütöv, hamı, hamısı. 2.Son, axır. 3.Gözəllik.
        • Tamara – Şahanə. 2.Gözəl qiz(Rus).
        • Tamaşa – (Ər.) 1.Baxıb seyr etmə. 2.Gəzmə, gəzinti. 2.Hazır mətn əsasında quraşdırılmış dram, faciə və ya komediya.
        • Tamerlan – 1.Igid,cəsur. 2.Dəmirdən, möhkəm.
        • Tamilla – İsmətli, gözəl (Fransiz).
        • Tamilə – Üzüntülü, ehtiraslı əzabverən.
        • Tapdıq – Tapıntı, tapılmış.
        • Tarkan – (Tür.) 1.İslamdan əvvəl türklərin istifadə etdiyi ad, vəkil, vəzir, bəy kimi adlar. 2.Imtiyazlı, hörmətli adam. 3.Dağınıq.
        • Tarxun – (Ər.) Həkimlikdə istifadə edilən ətırlı bir bitki. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Tarik – (Ər.) Səhər ulduzu, zöhrə, venera, yol.
        • Tariyel – Igid, cəngavər.
        • Tayfun – (Tür.) Böyük okean və Çin dənizində görülən şiddətli fırtına.
        • Tayfur – (Ər.) 1.Kiçik bir quş növü. 2.Tayfuriye təriqətini quran Bəyazid Bəstami Əbu Zeyd Tayfurun adı.
        • Taymas – (Türk – Tatar) Düzgün yoldan sapmayan.
        • Telli – 1.Uzun saçlı. 2. Bəzənmiş, bəzəkli.
        • Telmiyə – (Ər.) 1.Parıldatma, rəng, rəngləmə. 2.Sətirləri başqa – başqa dillərdə olan şeir.
        • Telvin – (Ər.) Rəngvermə, boyama.
        • Temircan – (Tür.) Dəmir kimi möhkəm kimsə.
        • Temirxan – (Tür.) Dəmir kimi möhkəm güclü hökmdar. – Teymur xan.
        • Tengiz – (Tür.) Dəniz.
        • Terkan – (Tür.) Qoruyucu, gözətçi.
        • Terkeş – (Tür.) Oğuz yazılarında adı keçən bir qəhrəmanın adı.
        • Teymur – Qüdrətli, müzəffər, qüvvətli, möhkəm, dəmirdən.
        • Teymilla – Tanrının xidmətçisi.
        • Teyyub – Xoş, ürəyəyatan.
        • Tezay – Tez çıxan ay.
        • Tezcan – (Tür.) Təlaşlı, həyəcanlı, gözləməyə dözə bilməyən, səbrsiz. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Tezqan – (Tür.) Qanı qaynayan, həyəcanlı kimsə.
        • Təbəri – (Ər.) Böyük İslam tarixçilərindən biri.
        • Təbəssüm – (Ər.) Gülümsəmə.
        • Təbrik – Təbrik, bərəkət.
        • Təbriz – Inam.
        • Təhiyyə – (Ər.) 1.Salam. Salamvermə. 2.Xeyr duaetmə. 3.Davamlılıq. 4.Mülk, mülikiyyət.
        • Təhmasib – Sağlam, güclü.
        • Təhminə – Güclü, qüvvətli, nəhəng.
        • Tələt – (Ər.) Görkəm, zahir, sifət, üz, çöhrə, üz gözəlliyi. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Təmizcan – (Tür.) İçi təmiz olan kimsə.
        • Təmizxan – (Tür.) Yaxşı ixtisaslı lider.
        • Tənzil (Tənzilə) – (Ər.) Bir şeyin bir miqdarını çıxarmaq. * Endirmek, endirilmək, endirilən, aşağı endirmək. * Quran-ı Kərimin vəhy vasitəsi ilə Peyğəmbərimizə (s.ə.s.) endirilməsi. Tədricən endirmə. (Birdən endirməyə ‘Nazil’, parça -parça endirməyə də ‘Tənzil’ deyilir.)
        • Təranə – Musiqi, melodiya.
        • Tərcan – (Tür.) 1.Gənc, təzə, cavan. 2.Qırmızı buğda. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Tərxan – Hakim, basçı, hökmdar.
        • Tərif – Nadir, qeyri-adi.
        • Tərlan – (Tür.) Sarı rəngli, böyük pencəli, qartala bənzəyən bir quş.
        • Təsliyə – (Ər.) Təsəllivermə,qvutma.
        • Təşkilat – İctimai birlk, dövlət idarəsi.
        • Təşnə – (Fars.) Susamış, çox istəkli.
        • Təşnədil – (Fars.) Can və könüldən istəkli.
        • Təşrifə – (Ər.) Şərəfləndirmə, şərəflənmə.
        • Təvəkkül – 1.Öz işini Allahın öhdəsinə qoyma, Allaha tapşırma, hər şeyi Allaha buraxaraq, mühakiməyə boyunəymə..2.Vəkalət, ixtiyar.3.Umma. 4.Güman, təvəkkül.
        • Tofiq – Uğur, xoşbəxtlik.
        • Toğrul – Qüdrətli, şahin.
        • Tokay – Zərbə endirəm, döyüşçü.
        • Tomris – (Yun.) 1.Tarixdə, Fars kralı II. Keyxosrov ilə döyüşmüş olan Massagetlərin məşhur kraliçası. 2. Dəmir. 3.Həyat verən.
        • Tovuz – İstənilən gözəl, arzuolunan gözəl.
        • Tuday – (Monqol.) Göy qovşağı.
        • Tuğan – Şahin.
        • Tunay – (Tür.) Gecə görünən ay.
        • Tuncay – 1.Ucaboy, hündür. 2. Bürünc ay.
        • Turab – Torpaq.
        • Tural – Yaşamaq, mövcud olmaq, əbədi, ölməz, qalib gələn.
        • Turan – 1.Gözəl, incə. 2.Vətən. 3.Türk torpağı.
        • Turay – Görünən ay.
        • Tutu – (Fars.) l.Tutuquşu növündən bir quş. 2.Danışmağı sevən, çox danışan. 3.Gözəl, zərif, incə, şirindil.
        • Tükəzban – Xanım, qadın.
        • Türfə – 1.Tapılmayan,nadir, misli-bərabəri olmayan. 2.Qəribə əcaib.
        • Türkan – Türk sözünün farsca cəmi, türklər deməkdir.
        • Türkay – Türk ayı.
        • Türkcan – (Tür.) Seviən Türk.
        • Türkel – Türk torpağı, türk xalqı.
        • Türkər – Türk igidi, türk əsgəri.
        • Türksən – (Tür.) Şən və xoşbəxt Türk mənasında.

        U hərfi ilə başlayan adlar

        • Ucal – Ucalmaq, yüksəlmək.
        • Uğur – Müvəffəqiyyət, uğur.
        • Uğurcan – (Tür.) Uğurlu, xeyirli kimsə.
        • Uğurxan – (Tür) Xeyirli lider.
        • Ulduz – (Tür.) 1.Gecələri göydə çılpaq gözlə işıqlı bir nöqtə olaraq görülən göy cisimi. 2.Bir nöqtədən ətrafa beş və ya daha çox çıxıntısı olan bucaqlı. 3.Bəxt, taleh. 4.Peşəsində çox parlamış kimsə və daha çox parlamış kimsə, kino sənətçisi. 5.Şimal (dənizçilik).
        • Ulduzə – Ulduz.
        • Ulduzxan – (Tür.) Ulduzların xaqanı.
        • Ulucan – (Tür.) Ərdəmli, hörmətli, uca insan.
        • Uluxan – (Tür.) Böyük, hörmətli hökmdar.
        • Ulus – Millət, xalq.
        • Uluslu – (Tür.) Uca, müqəddəs su.
        • Ulusoy – (Tür.) Ulu, uca, soylu.
        • Umar – (Tür.) 1.Çarə, çıxış yolu. 2.Həyatı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Umay – (Tür.) 1.Orxun kitabələrində keçən, uşaqları və heyvanları qoruduğuna inanılan Tanrı tərəfindən. 2.Dövlət quşu. – Ad olaraq istifadə edilməz.
        • Umay – Xoşbəxtlik quşu.
        • Umnisə – Xanim.
        • Umud – İstək, arzu.
        • Umur (Tür.) 1.Ədəb. 2. Məlumat. 3.Təcrübə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Unay – Ayın səsi.
        • Urman – Yaxşı yarpaqlı və iynəyarpaqlı meşə. ( İran mənşəli sözdür. Slavyan dillərində də var).
        • Urfan – bilik, sənət, incəsənət.
        • Uruz – Ən yüksək titul.
        • Usama – Şir, aslan.
        • Uzman – (Tür.) Müəyyən bir iş ya da mövzuda məlumat, fikir və bacarığı olan kimsə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.

        Ü hərfi ilə başlayan adlar

        • Übey (Übeydə) – (Ər.) Tanrının xidmətçisi, kiçik kölə, köləcik. Səhabələrin istifadə isimlərdəndir. Ubeydə b. əl-Cərrah.
        • Übeydulla – Allahın kiçik qulu.
        • Ulduz – Məşhur, görünən.
        • Ülfər – (Ər.) Böyük su, çay. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ülfət – (Ər.) 1.Alışma, qaynaşma, ünsiyyət. 2.Görüş, danışmaanlaşm Yaxınlıq. 3.Dostluq, sevgü, yoldaşlıq. 3.Həmrəylik, yekdillik. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir..
        • Ülkər – (Tür.) Buğa bürcündə yeddi ulduzdan biri, Bəxt ulduzu, Yeddi qardaş ulduzu – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ülvi (Ülviyə) – (Ər.) Yüksək, uca, mənəvi quruluşu ön plana çıxa bilən, saf, təmiz, ali, mənəviyyatlı, göylə bağlı olan, səmavi, əzəmətli.
        • Ülviyyə – Yüksək, uca, ali; mənəviyyatlı, göylə bağlı olan; ilahi, səmavi.
        • Ümid – (Tür.) Ummaqdan doğan, güvən duyğusu, ümid. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ümidvar – Anadan doğulan uşaqların ölməməsi ümidlə qoyulan adlardandır.
        • Ümman – (Ər.) Ulu, böyük, əngin dəniz, okean; məc: geniş, əngin – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ümmət – (Ər.) Bir peyğəmbərə inananların hamısı. İslam dininə bağlı olanların hamısına verilən ad.
        • Ümmülbanu – Banunun – xanımın anası.
        • Ümran – 1.Abadlıq, abad. 2.Tərəqqi, mədəniyyət. 3.Xoşbəxtlik, rifah, şenlik, şən həyat.
        • Ünlü – (Tür.) Tanınmış, adı eşidilmiş, şöhrətli, şanlı. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ünsi – (Ünsiyyə) (Ər.) 1.Alışmış, dost olmuş. 2.Yoldaş, dost.
        • Ünzilə – (Ər.) Göndərilmiş, endirilmiş, nazil olunmuş.
        • Üzeyir – Ərəbcə “üzr” sözünün kiçildilmiş biçimidir. Üzr istəmək, üzürlü hesab etmək, bağışlamaq. 2.Nadir, qiymətli, əziz 3.Quran-ı Kərimdə adı keçən, peyğəmbər olub olmadığı mövzusunda ixtilaflı görüşlər olan adam. Tövbə surəsi: 30. ayədə adı keçir.

        V hərfi ilə başlayan adla və mənaları

        • Vabil (Vabilə) – (Ər) İri damlalı yağış.
        • Vacibə – (Ər.) Edilməsi lazım olan.
        • Vacid (Vacidə) – (Ər.) 1.Meydana gətirən, yaradıcı, çıxaran. 2.Varlı, zəngin.
        • Vadim – (Köhnə rus adı) İğtişaşçı, mübahisə edən, günahlandıran, böhtançı və höcət adam, sübut edən
        • Vafi (Vafiyə) – (Ər.) Yetər, tam. Sözündə duran, sözünün ağası.
        • Vafiq – (Ər.) 1.Elçi, nümayəndə, rəsul. 2.Müvəffəqiyyət qazanan, xoşbəxt olan.
        • Vafir – (Ər.) Çox, bol.
        • Vahad – (Ər.) Səhra ortasında suyu və yaşıllığı olan yerlər. Vahalar.
        • Vahid (Vahidə) – (Ər.) Bağışlayan, bağışlayandır.Bir, tək, Yeganə,tənha, yalqız. Allahın sıfətlərındəndır.
        • Vahiddin – (Ər.) Tək din, dinin təkliyi.
        • Vaid – (Ər.) Birini yaxşılığa sövq və pislikdən uzaqlaşdırmaq üçün qorxutma, qorxutma.
        • Vail – (Ər.) Sığınacaq, xilas. – Səhabə adlarındandır: Vail b. Hücr.
        • Vaiz (Vaizə) – (Ər.) Dini öyüd-nəsihətdə olan kimsə.
        • Vaqif – (Ər.) 1. Bir şeyi əldə edən, bir işdən xəbərli olan, bilikli, dərin məlumatlı, gözüaçıq, xəbərdar, agah.
        • 2. Duran, ayaq üstə duran.
        • Valeh – 1.Alişan, yanan, valeh olma. 2.Heyrətə düşmüş, çaşıb qalmış. 3.Vürğün, ehtirasa düşmüş.
        • Valid – 1.Valideyn, ata. 2.Yeni anadan olan.
        • Validə – Ana.
        • Vamiq (Vamiqə) – (Ər.) 1.Sevən, sevgili, aşiq. 2.Vamıq ilə Azra əhvalatının kişi qəhrəmanı.
        • Varid (varidə) – (Ər.) 1.Gələn, vasil olan, çatan. 2 Bir şey haqqında çıxan, deyilən.
        • 79
        • Varis – (Ər.) 1.Cənab-ı Haqqın 99 adından biri. Mal və mülkün, bütün dəyərlərin son və gerçək sahibi uca
        • Allah. 2.Varis sözü, müsəlmanlar nəzərdə tutularaq də istifadə edilmişdir. 3.Varis, özünə miras düşən.
        • Vasif (Vasifə) – (Ər.) 1.Vəsfedən, izah edən, tərifləyən, vəsfləndırən. Bir kimsə və ya şeyi başqalarından
        • ayıran özünə xas hal, (təbiəti, xüsusiyyəti). 2.Bir şeyin mahiyyəti, sifəti, təbiəti, xarakteri ilə bunların təsvir və
        • sayılması.
        • Vasil (Vasilə) – (Ər.) 1.Çatan, qovuşan, yetişən. Nədən, səbəb. 2.Əlverişli vəziyyət. 3.Qovuşma, yaxınlaşma,
        • ayrılmaz dostluq. 4. Rəsulullahın cənnətdəki mövqeyi. – Maidə surəsi 57-ci ayədə keçməkdədir
        • Vasim – Gözəl, qəşəng, nəfis, zərif.
        • Vazeh – Açıq, aydın, aşkar.
        • Venera – 1.Planet.
        • Veysəl – (Ər.) Əslı Üveysdir. Kurd mənasında. Veysel Qarani: Rəşid xəlifələr dövründə Şamdan Mədinəyə
        • gələrək yaşamış, Mədinə-i Münəvvərədə etibarlı bir həyat sürmüş. Hədis-i şəriflərdə təriflənmiş məşhur vəli.
        • Siffin döyüşündə şəhid olduğu deyilir.
        • Veysi – (Ər.) Yoxsul, möhtac. Veysi:- Türk şairi, yazıçı.
        • Vezimə – (Ər.) Beytullaha göndərilən hədiyyə, ərməğan.
        • Vəcid – (Ər.) 1. Bir şeyin gözəlliyi qarşısında özünü itirəcək dərəcəyə gəlmək, coşqulanmaq. 2.Allah
        • sevgisindən ötəri duyulan coşğunluq, sevinc.
        • Vəcdət – (Ər.) Zənginlik.
        • Vəch (Vəcihə) – (Ər.) 1.Üz, çöhrə. 2.Tərz, üslub. 3.Səbəb, vəsilə.
        • Vəcibə – (Ər.) 1.Boyun borcu, vəzifə, borc hökmündə olan vəzifə. -* Qanun və əxlaqın zərurəti, yerinə
        • yetirilməsi lazım gələn şey.
        • Vəcid – (Ər.) 1.Bir şeyin gözəlliyi qarşısında özünü itirəcək dərəcəyə gəlmək, coşqulanmaq. 2.Allah
        • sevgisindən ötəri duyulan coşğunluq, sevinc.
        • Vəcizə – (Ər.) Dərin mənalı, köklü, gözəl söz.
        • Vədad,Vidad – (Ər.) 1.Sevgi, məhəbbət, dostluq. 2.Hüsni-rəğbət,simpatiya.
        • Vədid (Vədidə) – (Ər.) Dost, sevgisi çox olan.
        • Vədud – (Ər.) 1.Çox məhəbbətlə, çox şəfqətli. 2.Allahın adlarındandır. Yaxşı qullarını sevib onlara rəhmət və
        • razılığını iradə edən uca Allah.
        • Vəfa – (Ər.) 1.Sözünü yerinə yetirmək, sözündə durma, sədaqət, etibar, inam borcunu ödəmə. 2.Sevgi,
        • dostluq və bağlılıqda stabillik,çatma yetişmə; ömürü vəfa etmədi. 3.Kafi kifayət.
        • Vəfai – (Tür.) Vəfa ilə əlaqədar.
        • Vəfi – (Ər.) 1.Vəfalı, bağlı. 2.Tam, mükəmməl, qüsursuz.
        • Vəfiə – (Ər.) 1.Vəfalı, sevgisi müvəqqəti olmayan. 2.Tam, əskiksiz.
        • Vəfiq – (Ər.) Uyğun, müvafiq, yoldaş, arxadaş, eyni fikirdə olan.
        • Vəfir (Vəfirə) – (Ər.) Çox, bol.
        • Vəfrət – (Ər.) Çoxluq, bolluq. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Vəhab (Vəhhab) – (Ər.) Bağışlayan, ehsan edən, saysız nemətlər verən uca Allah. – Bu ad esmaü-l
        • Hüsnadan-dır. Quran-ı Kərimdə, Al-i İmran, ayə: 8; Sad surəsi ayə: 9 və 35-də keçməkdədir.- Abdulvəhab.
        • Vəhad – (Ər.) Səhra ortasında suyu və yaşıllığı olan yerlər. Vahalar.
        • 80
        • Vəhdət – (Ər.) 1.Vahidlik, təklik, birlik. 2.Allahı tək bilmək, Allahın birliyinə inanama, şirkdən uzaqlaşmaq.
        • 3.Yalqızlıq, vahidlik, təklik. 3.Hakimiyyət və Təşri (qanun koyuculuğu) yalnız Allaha aid olaraq görmək.
        • Vəhdəddin – (Ər.) Dinin təkliyi, birliyi.
        • Vəkil – (Ər.) 1.Başqasının yerinə və adına hərəkət edən və ya danışan, müttəhimin hüquqlarını qoruyan.
        • 2.Əsl vəzifəliləri yerinə çalışan, bir vəzifəni müvəqqəti olaraq idarə edən. birisinin və ya bir təşkilatın tapşırığı
        • ilə iş görən adam. 3.Müdafiəçi. 4.Hökumət üzvü olan kimsə, baxan, nazir. 5.Quranda Allahın adı olaraq da
        • keçir.
        • Vəladət – (Ər.) Doğuş, dünyaya gəlmək, ortaya çıxmaq.
        • Vəlayə – (Ər.) Falçı qadınlar.
        • Vəlayət – (Ər.) l.Vəlilik. Vəliliyə çatmış olan kimsənin halı və sifəti. 2.Başqasına sözünü keçirmə. 3.Dostluq,
        • sədaqət.
        • Vəli (Vəliyyə) – (Ər.) 1.Uşağa baxım və idarəsi üzərində olan, hal və hərəkətlərindən məsul olan kimsə,
        • hami, himayədar, qəyyum . 2.Dost, yaxın. 3.(Farsca) Lakin,ancaq,amma. 4.Ağa. 5.Allahın sevimli qulu,
        • övliyalığa çatmış. – Allahın adlarındandır.
        • Vəlimə – (Ər.) Toy ziyafəti, evlənmə, toy.
        • Vəliuddin – Allaha yaxın adam, mömin, allahdanqorxan, dinin himayəçisi.
        • Vəcahət – (Ər.) 1.Gözəl üzlülük, göstərişlilik, gözəl üz. 2.Möhtərəmlik, qürur.
        • Vəli – (Ər.) Bir vilayəti idarə edən ən böyük məmur.
        • Vəlican – (Ər.) Candan sevən, dost, yakın.
        • Vəlid (Vəlidə) – (Ər.) Yeni doğulmuş uşaq. Kişi uşaq, kölə. səhabə adlarındandır.
        • Vəliyəddin – (Ər.) Dinin sahibi. Dinin dostu.
        • Vənnac – (Ər.) Çox parıltı. Çox alovlu.
        • Vəsahəddin – (Ər.) Dinin ucalığı, qüruru.
        • Vəsamət – (Ər.) Gözəllik, gözəlolma. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Vəsilə – 1.Ayrılmaz, qovuşmuş. 2.Vasitə. 3.)Səbəb 4)Bəhanə. 5.Fürsət.
        • Vəssaf – (Ər.) Xüsusiyyətlərini bildirərək izah edən ya da tərifləyən.
        • Vəssal – (Ər.) 1.Vəsledən, çatdıran, birləşdirən. 2.Köhnə yazılı bir kitabın səhifələrini ayıran sənətkar.
        • Vəssalə – (Ər.) Köhnə yazma əsərlərin kənar qisiminə kağız əlavəsi ilə edilən təmir şəkli
        • Vəzir – (Ər.) Osmanlı dövlətində ən yüksək dərəcə olan vəzirlik rütbəsində olan kimsə, dövlət işlərində
        • yüksək vəzifəli adam, nazir. 2.Şahmatda şahın yanındakı baş fiqurlardan biri.
        • Vidadi – Məhəbbət, rəğbət, sevgi.
        • Vildan – (Ər.) 1.Yeni doğulmuş uşaqlar. 2.Qullar, kölələr. Quranda zikr edilmişdir.
        • Vurğun – (Tür.) 1.Birinə aşiq, vurulmuş. 2.Allaha, peyğəmbərə vurğun olmaq.
        • Vüqar – Qürur, itaətkar.
        • Vüsal – Murada catmaq,vəfalı.
        • Vüsalə – (Ər.) 1.Qovuşma, çatma ilə əlaqədar. 2.Sevgi, məhəbbət, səadət.

        Y hərfi ilə başlayan adla və mənaları

        • Yadigar – Yada salan, xatırlayan. 2.Yadda saxlamaq üçün verilən hədiyyə. 3.Heykəl,büst,abidə
        • Yağmur – (Tür.) Göydən damlalar halında düşən su.
        • Yaxşıxan – (Tür.) Gənc, gözəl hökmdar.
        • Yaqub – (Ər.) 1.Vəfalı ata. 2.İzi ilə gedən. 3.Erkək kəklik. 4.”Təqib edən, izləyən”. – Hz. Yusif (ə.s.) -ın atası ve Qur’an-ı Kərimdə iadı keçən 25 peygəmbərdən (Hz. Yaqub). Hz. İshaq (ə.s.) -ın oğlu.
        • Yaqut – (Ər.) 1.Parlaq qırmızı, şəffaf qiymətli daş. 2.Sibirin şimal hissəsində yaşayan bir Türk qövmü. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Yalçın – (Tür.) 1.Dik. 2.Hamar, sürüşkən. 3.Parlaq, cilalı. 4.Igid, üsyançı. 5.Böyük, əzəmətli.
        • Yalçınər – (Tür) Çətin, sərt igid.
        • Yaman – Pis, yaxşı olmayan.
        • Yanıq – (Tür.) 1.Yanmış olan, əsmər. 2.Duyğulu, toxunaqlı. 3.Qovrulmuş, inkişaf etməmiş. 4.Aşıq.
        • Yardil – (Fars.) Gönül dostu, sevimli. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Yarəli – (Fars.) Əlinin dostu.
        • Yarqaya – (Tür.) Dik, uçurumlu qaya.
        • Yasəf – (Ər.) Hz. Nuh (ə.s.) – ın üçüncü oğlu. Tufandan sonra Xəzər dənizinin şimalına yerləşmişdir. Türk soyunun atası olduğu deyilər.
        • Yasəmən – (Fars.) Yazin əvvəlində ağ,qırmızı və bənövşəyi rəngdə ətirli slxımvari çiçək açan ağacın gülü, gözəl qoxulu və əksərən ağ və ya sarı çiçək açan. (jasminum).
        • Yasin – (Ər.) Quran-ı Kərimin 36 -cı surəsinin başlanğıcı. Əsl mənası bilinməməklə birlikdə, “Ey insan, Ey
        • Seyid” kimi müxtəlif mənalar çıxarılmışdır. 3.Məhəmməd peyğəmbərin adlarından biri
        • Yasir – Yüngül, sərbəst.
        • Yasirə – Mərhəmətli.
        • Yaşar – (Tür.) 1.Doğulan uşağın uzun ömürlü olması diləyiylə qoyulan addır. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir. 2.Yaşamaq, mövcud olmaq, yaşayan
        • Yaşanur – (Tür.) Yaşamaq və nur sozlərindən birləşmiş ad.
        • Yavər – (Fars.) 1.Köməkçi, yardımçı. 2.Adyudrant. 3.Keçmş İran ordusunda və polisində; mayor.
        • Yavuz – (Tür.) 1.Yaman güclü, gözəl. 2.Sərt, şiddətli, çətin, iti. 3.Fövqəladə, müthiş, müstəsna. 4.Səhv, pis
        • azğın. Yavuz Sultan Səlim. Xilafətin Osmanlılara keçməsini təmin edən doqquzuncu Osmanlı padşahı.
        • Yavuzcan – (Tür.) Güclü şəxsiyyəti olan, kimsə.
        • Yavuzər – (Tür.) Cəsur, güclü kişi.
        • Yavuzxan – (Tür.) Güclü hökmdar.
        • Yayla – Səmimi.
        • Yazgülü – (Tür.) Yazda açan gül.
        • Yeganə – 1.Tək, səmimi. 2.Birinci,birinci olaraq. 3.Yalnız tək, vahid, tək, bir dənə. 4.Nadir, çətin ələ düşən.
        • Yekdanə – (Fars.) 1.Həyat yoldaşının bənzəri olmayan, tək. 2.Bir növ boyunbağı.
        • Yekparə – (Fars.) Tək parça, bir parça.
        • Yenisu – (Tür.) Yeni su. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Yesarət – (Ər.) 1.Asanlıq. 2.Zənginlik.
        • Yetər – (Tür.) Sonuncu olması istənən uşaqlara verilən adlar. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Yezid – Hz. Müaviyənin ( r.a.) oğlu və Əməvilər dövlətinin ikinci xəlifəsi. Şamda doğulub. Zamanında
        • Kərbəla hadisəsi meydana gəldi. – O zamandan bu adın istifadəsinə son qoyuldu.
        • Yəhya – (İbr.) “Allah lütfkardır” mənasında. Quran-ı Kərimdə 5 yerdə adı keçən və Zəkəriyyə (əs) -ın oğlu olan peyğəmbər.
        • Yəmən – Xoşbəxtlik, səadət.
        • Yılmaz – (Tür.) Qorxmayan, qoçaq bezməyən, əzmli, təmkinli.
        • Yusif – 1.Artım, gəlir. 2.Gözəlliyi ilə məşhur olub Misirdə qul kimi satılmış və sonradan peyğəmbər olan adam.
        • Yunis – (Ər.) 1.İlıq və isti dənizlərdə yaşayan, məməli heyvan. 2.Bir sıra ulduzun adı. 3.Uzun müddət bir balığın qarınında qaldığı rəvayət edilən və Quran-ı Kərimdə adı keçən 25 peyğəmbərdən biri.
        • Yunus – Göyərçin.
        • Yurdagül – (Tür.) Ölkənə gül. Qanun üçün faydalı ol.
        • Yurdanur – (Tür.) Yurduna, ölkənə işıq saç, işıqlandır.
        • Yurdcan – (Tür Vətənə canlılıq verən.
        • Yurdsevən (Yurdsevər) – (Tür.) Yurdunu, millətini sevən. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Yüksəl – Yüksəlmək.
        • Yümni (Yümniyə) – (Ər.) 1.Uğurlu, bacarıqlı. İşi sağ əli ilə görən. Qiyamət günündə kitabını sağ tərəfindən alacaq olan. 2.Uğura aid, uğurla əlaqədar.

        Z hərfi ilə başlayan adla və mənaları

        • Zabil – 2.Qısa boylu. 2.Zabit, əsgərə əmr edən rütbəli əsgər.
        • Zabir (Zabirə) – (Ər.) Möhkəm, güclü.
        • Zabit – (Ər.) 1.Əsgərə əmr edən rütbəli əsgər, əmr edən, hökm edən, 2.Hərb və polis sistemində komanda heyətində olan şəxs. 2.Ticarət gəmilərində gəminin hərəkətini idarə edən idarəçi, nizamlayan. 3.İdarəetmə gücü olan. (məcazi): tutduğunu qoparan, dediyini etdirən kimsə.
        • Zabitə – 1.Qayda, ümumi qayda. 2.İntizam.
        • Zafir – (Ər.) Zəfər qazanan, üstün gələn.
        • Zahib – 1.Gedən, gedici. 2. Bir zənnə qapılan, bir fikrə uyğun gələn.
        • Zahid (Zahidə) – (Ər.) 1.Şübhəli şeyləri belə tərk edərək günahdan qaçan. 2.Allahın adamı, mömin, dünya malından imtina edib Allaha ibadətlə məşğuı olan. 3.Pəhriz adən.
        • Zahir (Zahirə) – (Ər.) 1.Aşkar,açıq aydın. 2.Parlaq, parlaq ulduz. 3.Xarici görünüş, bayır tərəf. – Allahın adlarındandır. Quran-ı Kərimdə Hədid surəsi 3 -cü ayədə keçir.
        • Zaim – 1.Zamin. 2.Şahzadə.3.Şef, lider.
        • Zaki – (Ər.) 1.Qabiliyyətli, qadir. 2. Təmiz, ismətli.
        • Zakir, (Zakirə) – (Ər.) 1.Zikr, zikr edən, yada salan, təsbeh çevirən, xatırladan, qeyd edən, təkyədə zikr oxuyan, anan. 2.Allahı lazım olduğu kimi təşbeh və tehmid edən, Quranı öyüd-nəsihət verici, gerçək bir zikr olaraq görən.
        • Zaqir – (Ər.) Köməkçi.
        • Zaliyə – (Ər.) Açıq rəngıi saçları oln qız.
        • Zaman – Vaxt, dövran, cağ.
        • Zambaq – (Ər.) Gözəl və iri çiçəkli bir bəzək bitkisi.
        • Zamiq – Etibarlı, məntiqli.
        • Zamin (Zaminə) – Zəmanət verən.
        • Zamir (Zamirə) – (Ər.) 1.Daxili, üz. 2.Ürək, vicdan. 3.Könüldə gizli olan sirr. 4.Ağıl, əsrarəngizlik. 5.Adın
        • yerini tutan söz.
        • Zanbaq – Gözəl qoxulu bir çiçək.
        • Zaur – (Ər.) Ərəbcə “Zühur” sözündən – Görünmək, tanınmaq, məşhur olmaq, meydana çıxmaq.
        • Zehni (Zehniyə) – (Ər.) Zehinlə, ağılla əlaqədar.
        • Zeycan – (Fars.) Candan, cana yaxın.
        • Zeyd – 1.Əlavə edən, böyüdən. 2.Bolluq.
        • Zeynal – (Ər.) Bəzək.
        • Zeynəb – (Ər.) 1.Qiymətli daşlar, ləl-cəvahiratlar. 2.Gözəl, yaraşıqlı.
        • Zeynəddin – (Ər.) Dinin zinəti, bəzəyi.
        • Zeynəl – (Tür.) (Bax. Zeynəlabidin) Zeynəlabidin adından qısaldılmış ad.
        • Zeynəlabidin – (Ər.) İbadət edənlərin bəzəyi.
        • Zeyni (Zeyniyə) – (Ər.) Bəzəklə əlaqədar.
        • Zeynulla – (Ər.) Allahın zinəti.
        • Zeyrək – (Tür.) 1.Maraqlı. 2.Cəlb edici. 3.Ağıllı, ağıllı.
        • Zeytunə – (Ər.) Zeytun, həmişəyaşıl ağac.
        • Zəfər – (Ər.) l.Məqsədəçatma, məqsədə yetişmə, nail olma, uğur. 2.Qalib, düşməni məğlubetmə,
        • üstüngəlmə. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Zəfirə – (Ər.) 1. Nəzakətli və xoş danışan, incə və xoş rəftarlı olan kimsə, nəzakətli. 2.Incəliyi, lətifliyi ilə
        • xoşuna gələn.
        • Zəhra – (Ər.) Ay üzlü, ay kimi parlaq və saf olan. Çox parlaq və safı, aydın. – Hz. Məhəmmədin qızı
        • Hz. Fatimənin ləqəbi.
        • Zəka – Saflıq, xalislik.
        • Zəkavət – (Ər.) Zəka, ağıllılıq.
        • Zəkəriyyə – (Tür.)1.Agıllı, düşüncəli. 2.Quran-ı Kərimdə adı keçən peyğəmbərlərdən biri.
        • Zəki (Zəkiyə) – (Ər.) 1.Zəkalı tez anlayan və qavrayan. 2.Zəka ifadə edən. 3.Saf, xalis,təmiz, yaxşı.
        • Zəkirə – (Ər.) Yaddaşı güclü olan, unutmayan.
        • Zəkiyə (Zəkiyyə) – (Ər.) Anlayışlı, qavrayışlı, zəka sahibi, alicənab, gözəl, cazibədar, agıllı, təmiz, suçsuz.
        • Zəlikə – (Ər.) Şirindilli.
        • Zəlimxan – (Tür.) “Zalım xan” – sözündən…
        • Zəminə – (Fars.) 1.Yer, yer üzü, torpaq, quru sərhi. 1.Zəmanət, təminat. 3.İlk şərt, ilkin şərait.
        • 2.Əsas, dayaq. mövzu, tema.
        • Zərnigar – (Fars.) Qızılla işlənmiş, zərli.
        • Zənnişan – (Fars.Ər.İbr.) Məşhur, tanınmış qadın.
        • Zərəfşan – (Fars.) 1.Altın saçan, altın saçıcı, qızıl saçan, qızılı. 2.Bir lalə növü.
        • Zərgül – (Fars.) Qızıl kimi.
        • Zərif – (Ər.) Mehriban, gözəl, əzizim.
        • Zərifə – Zərif, yumşaq, incə hərəkət etmək.
        • Zərin – (Fars.) Altından olan, qızıl kimi parlaq olan, sarı olan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Zərinə – Qızılı.
        • Zərqələm – 1.Qiymətli, dəyərli. 2.Qızıl qələm.
        • Zərnişan – (Fars.) Qılınc kimi şeylərin üzərinə qızılla edilən mozaika, bəzək.
        • Zərarə – (Fars.) Saçıntı, saçılan şey. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Zərrin – (Fars.) 1.Qızıldan məmulat. 2.Qızıl rəngində, sarı. 3.Parlaq. 4.Gözəl qoxulu bir cins çiçək.
        • Zərvər – (Fars.) Qızıl zərli olan. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Zəvahir – (Ər.) 1.Parlaq ulduzlar. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ziba – (Fars.) 1.Yaraşıqlı, gözəl. 2.Bəzəkli, zinətli. 3.Fars dilində “gözəllik” mənasını daşıyır.
        • Zihiccə – Ərəblərin on ikinci ayı. Qurban bayramı, bu ayın onuncu gününə təsadüf edir.
        • Zinət – (Ər.) Bəzək, yaraşıq.
        • Zinnur (Zinnurə) – (Ər.) Nurlu, işıqlı, aydın.
        • Zirba – Uca, hündür.
        • Zivər – (Fars.) Bəzək, daş-qaş. – Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
        • Ziya – (Ər.) Işıqlı, İşıqlıq, parlaqlıq, nur, nurlu, işıq.
        • Ziyad – (Tür.) 1.Üstün, artıq. 2.Lazım olandan çox, bolluq, çoxluq.
        • Ziyəddin – (Ər.) Dinin işığı, nuru.
        • Zoya – Həyat (Yunancadan).
        • Zöhrab – Parlaq, aydın.
        • Zöhrə – (Ər.) 1.Çoban ulduzu, venera. 1.Karvanqıran. 2.Eşq ilahəsi.
        • Zübeydə – (Ər.) 1.Öz, əsl, cövhər. 2.Çiçək, gül.
        • Zühdiyə – (Ər.) Hər cür zövqə qarşı olaraq özünü ibadətə verən.
        • Zülal – (Ər.) 1.Yüngül, saf və şirin su.
        • Züleyxa – (Ər.) 1.Su pərisi. 2.Hz. Yusifin xanımı, gözəlliyi ilə tanınmışdır.
        • Zülfət – (Ər.) Qıvrımsaç.
        • Zülfi – (Ər.) Qılıncın qəbzəsınə vurulan bəzək.
        • Zülfibar – (Fars.) Dağılmış, saçılmış saç.
        • Zülfiqar – (Ər.) 1.Qilinc adı. 2.Hz. Peyğəmbərin Hz. Əliyə hədiyyə etdiyi çəngəl ağızlı qılınc.
        • Züfiyar – (Fars.) Sevgilinin zülflü saçı.
        • Zülfizar – (Fars.) Ağlayan, inləyən saç.
        • Zümrə – (Ər) 1.Gözəl, yaxşı əxlaqlı. 2.Cəsur, igid, ürəkli. 3.Ağıllı, savadlı qadın.
        • Zümrüd – (Ər.) 1.Parlaq yaşıl rəngli qiymətli daş. 2.Dəyərli, qiymətli.
        • Zürrarə – (Ər.) Saçıntı, saçılan şey

        Azərbaycan adları və onların mənaları haqqında buradan daha ətraflı məlumat edə bilərsiniz. PDF yükləyin və orada uyğun odı axtarın. Adların mənası lügət, Adlar kitabı.

        Adların mənası lügət, Kitab ( PDF )

        Oxşar adlar kateqoriyaları

        • Qiz adlari siyahisi
        • Dini qiz adlari

        Related posts:

        1. Azrbaycan kitabları
        2. Azrbaycan musiqi dbiyyatı
        3. Azrbaycan respublikasinin xarici laqlri
        4. Azrbaycan respublikasının konstitusiyası v hüququn sasları