Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı

Səsvermə şəxsi, bərabər, azad və gizlidir.

Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasının 101 illiyi qeyd olunur – London Post – ednews.net

You are using an outdated browser. Please upgrade your browser to improve your experience.

9 Mart, Cümə axşamı
Günün xəbərləri

Xəbər xətti

09.03.2023

08.03.2023

Ən çox oxunan xəbərlər

Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasının 101 illiyi qeyd olunur – London Post

Siyasi analitik Anastasiya Lavrinanın məqaləsi The London Post-da dərc olunub

28.05.2019 14:15 Фото: 9 Канал–> Siyasət A- A A+

Bu gün, 28 may tarixində Azərbaycan 1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının qurulmasının 101 illiyini qeyd edir. Bu milli bayram, Rusiya ilə İran arasında bölünmüş və öz dövlətçiliyindən məhrum olmasına baxmayaraq, azadlıq uğrunda mübarizə aparan Azərbaycan xalqının tarixinin ən parlaq səhifəsidir.

“London Post” müstəqil araşdırmaçı, politoloq Anastasiya Lavrinanın Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasının 101 illiyi ilə əlaqədar yazdığı məqaləni dərc edib.

Azərbaycan xalqının uzunmüddətli milli azadlıq mübarizəsindən sonra, 1918-ci il mayın 28-də Tiflisdəki Qafqazın köhnə qubernator sarayının binasında İstiqlal Bəyannaməsi imzalandı. 1918-ci il sentyabrın 15-də Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən şiddətli döyüşlər və şəhərin azad edilməsindən sonra sentyabrın 17-də Azərbaycan Demokratik Respublikasının hökuməti Bakıya köçdü. Müstəqil Azərbaycanın yalnız 23 ay mövcud olmasına baxmayaraq, Sovetin 11-ci Qırmızı Ordusunun 1920-ci il aprelin 28-dəki işğalına və Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasını yaradana qədər olan qısa müddətdə əsas dövlət institutları yaradılmışdı və idarəçilik üç qola ayrılırdı. Hökumət bir neçə qanun qəbul etdi və müxtəlif siyasi, hərbi, hüquqi və iqtisadi islahatlar həyata keçirdi. Azərbaycan Milli Şurası ölkədə bütün etnik və dini qrupları təmsil edən 120 nəfərdən (80 nəfər müsəlman, 21 erməni, 10-u rus, 1 alman, 1 yəhudi, 1-i isə gürcü, 1-i polyak idi) ibarət idi. 1 sentyabr 1919-cu ildə Müsəlman Şərqində ilk ali təhsil müəssisəsi – Bakı Dövlət Universiteti yaradıldı. Müsəlman Şərqində ilk dəfə müstəqil Azərbaycanda qadınlar səs vermək hüququna malik oldular.

Qırmızı Ordunun işğalı nəticəsində ilk Azərbaycan Demokratik Respublikası 1920-ci il aprelin 28-də mövcudiyyətini itirdi. 1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan öz müstəqilliyini yenidən bərpa edə bildi.

Azərbaycanın uğurlu inkişafının 3 müsbət cəhəti
Multikultural və bərabərhüquqlu cəmiyyət

Hər hansı dövlətin gücü xalqının gücü və cəsarətindən qaynaqlanır. Azərbaycan xalqı cəsarətini dəfələrlə nümayiş etdirib və sübut edib. Bundan əlavə, Azərbaycan bütün dünyada, səmimiliyi, qonaqpərvərliyi və ən əsası, həmrəyliyi ilə tanınır. Bütün bunlar əsrlər boyu ölkə tərəfindən dəstəklənən multikultural bir cəmiyyətin mövcudluğunun nəticəsidir. Bu sahədə mövcud dövlət siyasəti və qazanılmış təcrübə həmrəylik və azadlığın inkişafına dəstək verən şüarların səsləndirildiyi Avropa ölkələri də daxil olmaqla digər ölkələr üçün nümunədir.

Azərbaycan təkcə multikulturalizm ideyasını dəstəkləmir, eyni zamanda hər bir mədəniyyətə diqqət və qayğıyla yanaşır, öyrənir və dövlət ərazisində yaşayan bütün xalqların adət-ənənələri ilə həmrəylik nümayiş etdirir. Bunun sübutu olaraq, dövlət başçısının 2014-cü il fevralın 28-də verdiyi göstərişə uyğun olaraq tolerantlığın qorunması məqsədilə beynəlxalq məsələlər, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Azərbaycan Respublikası yanında Dövlət Məşvərət xidmətinin yaradıldığını xatırlatmaq vacibdir. 2014-cü il mayın 15-də Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə tolerantlıq və mədəni, dini, dil müxtəlifliyinin qorunması məqsədilə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradılıb. Bundan əlavə, mərkəz multikulturalizmin mövcud modellərini öyrənmək və Azərbaycanda tətbiqlərini stimullaşdırmaq məqsədi daşıyır.

Bu gün bəzi etnik qrupların hüquqlarının pozulması və ayrı-seçkilik kimi etnik münaqişələrin başlanmasına səbəb olan bir çox nümunələri görə bilərik. Azərbaycanda cəmiyyətin dini və ya etnik mənsubiyyətə bölünməsi kimi bir şey yoxdur, yalnız bir anlayış var – Azərbaycan xalqı, və o hansı dinə və ənənələrə əməl etməyə özü qərar verir. Məhz bu, dövlətin daxili və xarici siyasətinin inkişafı üçün əsas təşkil etməklə ölkədə sabitliyin yaranmasına imkan yaradır. Bundan əlavə, xalqın birliyi güc deməkdir.

Balanslaşdırılmış siyasət

Azərbaycanın Avropanın və Asiyanın arasında yerləşən Qafqaz regionundakı strateji mövqeyi hökumətə regional və qlobal səviyyədə güclü beynəlxalq münasibətlər, diplomatik və ticarət əlaqələri qurmağa imkan verdi. Burada Azərbaycanın təkcə zəngin təbii ehtiyatları və əlverişli siyasi və coğrafi mövqeyi deyil, həm də onun balanslaşdırılmış xarici siyasəti, ölkədə baş verən proseslər, sosial və siyasi sabitlik, dünya ictimaiyyətinə inteqrasiya, davamlı inkişaf və digər amillər rol oynayır. Azərbaycanın bölgədə və onun xaricində yeritdiyi xarici siyasəti yaxşı qonşuluq, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq və tərəfdaşlığa əsaslanır.

Azərbaycan Rusiya, İran, Türkiyə, Gürcüstan və Ermənistan arasında çox əlverişli, lakin eyni zamanda çox mürəkkəb coğrafi mövqeyə malikdir. ABŞ-ın İrana təzyiqini və Rusiyanın regiona təsirinə nəzərə alsaq, Azərbaycan hər iki ölkə ilə balanslı siyasət və dostluq münasibətləri qurub və saxlaya bilib. Azərbaycan Gilan vilayətinin qərbindəki Astara dəmir yolu yük stansiyası üçün 60 milyon dollar sərmayə yatırır. Bundan əlavə, Azərbaycan İrana “Rəşt-Astara” dəmir yolunun tikintisi üçün layihənin həyata keçirilməsinə 500 milyon dollar həcmində kredit verib. Qəzvin-Rəşt-Astara (İran) – Astara (Azərbaycan) dəmir yolu Şimali Avropanı Cənub-Şərqi Asiya ilə birləşdirən, həmçinin Azərbaycan, İran və Rusiyanın dəmir yollarını birləşdirən Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin bir hissəsidir.

Eyni zamanda, Azərbaycan Türkiyə və Gürcüstanla müxtəlif üçtərəfli nəqliyyat və enerji layihələrinin əsas sponsorlarından biridir. Cənub Qaz Dəhlizi Azərbaycanın qazını Avropaya nəql etməyi nəzərdə tutan dünyanın ən böyük infrastruktur layihələrindən biridir. Bu layihə Azərbaycanın Gürcüstanın, Türkiyənin və Avropa Birliyinin bəzi üzvlərinin enerji təhlükəsizliyinə verdiyini töhfəsini artıracaq.

Bu il Avropa İttifaqı və onun Azərbaycan da daxil olmaqla Şərq tərəfdaşları Şərq Tərəfdaşlıq Proqramının 10 illik yubileyi qeyd edir. Azərbaycanın müxtəlif beynəlxalq təşkilatlara və layihələrə üzvlüyü Azərbaycanın fikrinin, mövqeyinin və səsinin eşidilməsini təmin edir.

Azərbaycanla bağlı olan hər hansı layihədən təcrid edilmiş yeganə ölkə qonşu Ermənistandır. 1980-ci illərin sonlarında Ermənistan ərazi Azərbaycan ərazisinin 20 faizini işğal etmək üçün Azərbaycana qarşı etnik təmizləmə siyasətini yeritməyə başladı. Bu siyasətin nəticəsində 1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistan Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ və ona bitişik 7 ətraf rayonu işğal etdi. Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğal olunmuş ərazilərdən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi dörd qətnaməsinə baxmayaraq, Ermənistan hökuməti onları yerinə yetirmir. Eyni siyasət, erməni hökumətinin başında kimin durmasından asılı olmayaraq, əhəmiyyətli dəyişikliklər olmadan təxminən 30 il davam edir.

Gənclərin inkişafına sərmayə

Hər hansı bir ölkənin gələcəyi güclü gənclərdən asılıdır. Gənclərlə bağlı islahatlara sərmayə qoymaq, davamlı gələcəyə investisiya qoymaq deməkdir. XX əsrin sonlarında müstəqillik bərpa edildikdən sonra Azərbaycan ictimai, siyasi və sosial-iqtisadi həyatın bir çox sahələrində fundamental islahatlar aparmağa başladı. Bundan əlavə, ən mühüm vəzifələrdən biri də cəmiyyətin və dövlətin inkişafı üçün əsas hərəkətverici qüvvə kimi gənclərin fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi idi.

Bir çox ölkələrdə gənclər və siyasi partiyalar arasındakı əlaqələr gərgindir. Şübhə və etibarsızlığı aradan götürmək üçün gənclər siyasi partiyalarla uğurlu əməkdaşlıq etmək sahəsində bacarıq və motivasiyanı inkişaf etdirirlər. Eyni zamanda, siyasi partiyalar gənclərin qərar qəbul etmə prosesində iştirakı üçün maneələrin aradan qaldırılması məqsədilə onlara meydan verilməsini təşviq edirlər. Azərbaycanda gənclər öz layihələrini və ya kampaniyaların təşkili üçün dəstək alırlar. Bundan əlavə, gənclər yerli, regional və milli səviyyələrdə müxtəlif könüllü tədbirlərdə iştirak edirlər.

Azərbaycanda müasir gənclik siyasəti 1994-cü ildən başlayıb. Həmin il dövlət başçısı gənclər üçün yeni imkanlar açan Gənclər və İdman Nazirliyini yaratdı. Bu gün gənclər müxtəlif sahələrdə böyük uğur qazanır və ölkənin ümumi inkişafına böyük töhfə verir. Azərbaycan Gənclər Fondu gənclərə inkişafına dəstək vermək məqsədilə onlara fərdi ideyalarını həyata keçirmək və ya böyük layihələr həyata keçirməkdə kömək edir.

Təhsilə sərmayə qoyuluşu gənclərin inkişafı üçün daha bir əsasdır. 2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı uğurla başa çatıb və 2019-2023-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətliliyini artırmaq üçün yeni Dövlət Proqramı qəbul edilib. Bu proqramların dəstəyi ilə, yüzlərlə tələbə xaricdə təhsil ala bilmiş və iş yerində və bütövlükdə cəmiyyətin inkişafında biliklərini tətbiq ediblər.

Bu gün Azərbaycan xalqı Müsəlman Şərqindəki ilk demokratik, dünyəvi dövlətin qurulmasının 101 illik yubileyini qeyd edir və insanları fəxarət hissi keçirir.

Müəllif Anastasiya Lavrina, Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun prezidentinin köməkçisi, Avrasiya üzrə politoloq, beynəlxalq natiq və bir sıra aparıcı televiziya proqramlarının iştirakçısıdır.

Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib Ctrl+Enter düyməsini basaraq bizə göndərin.

EurasiaDiary © Xəbərlərdən istifadə zamanı hiperlinklə istinad olunmalıdır. Bizi izləyin:
Twitter: @EurasiaAz
Facebook: EurasiaDiaryAzerbaycan
Telegram: @eurasia_diary

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı

1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Milli Şurası İstiqlal Bəyannaməsi qəbul edərək Azərbaycan xalqının dövlət quruluşunun çoxəsrlik ənənələrini dirçəltdi.

Azərbaycan Respublikası öz ərazisində tam dövlət hakimiyyətinə malik olub müstəqil xarici və daxili siyasət yeridirdi. Azərbaycan Respublikasının müstəqil dövlətə xas olan təsisatları – parlamenti, hökuməti, ordusu, maliyyə sistemi yaradılmışdı və fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycan Respublikası bir çox xarici dövlətlər tərəfindən tanınmış və onlarla diplomatik münasibətlər yaratmışdı. Lakin 1920-ci il aprelin 27-28-də RSFSR beynəlxalq hüquq normalarını kobudcasına pozaraq, müharibə elan etmədən öz silahlı qüvvələrinin hissələrini Azərbaycana yeritdi, suveren Azərbaycan Respublikasının ərazisini işğal etdi, qanuni seçilmiş hakimiyyət orqanlarını zorakılıqla devirdi və Azərbaycan xalqının çox böyük qurbanlar bahasına qazandığı müstəqilliyə son qoydu.

Bunun ardınca Azərbaycan 1806-1828-ci illərdə olduğu kimi yenidən Rusiya tərəfindən ilhaq edildi.

SSRİ-nin təşkili haqqında 1922-ci il 30 dekabr tarixli müqavilə bu ittifaqı təsbit etməli idi. Sonralar, 70 il ərzində Azərbaycan Respublikasına qarşı əslində müstəmləkəçilik siyasəti yeridilir, Azərbaycanın təbii ehtiyatları amansızcasına istismar olunur, milli sərvətləri çapılıb talanır. Azərbaycan xalqı təqiblərə və kütləvi cəza tədbirlərinə məruz qalırdı, onun milli ləyaqəti tapdalanırdı. Bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycan xalqı dövlət müstəqilliyi uğrunda mübarizəni davam etdirirdi.

“Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında” Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 1991-ci il avqustun 30-da qəbul etdiyi Bəyannamə də bu mübarizənin yekunu olmuşdur.

Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti Azərbaycan Milli Şurasının 1918-ci il mayın 28-də qəbul etdiyi İstiqlal Bəyannaməsinə, Azərbaycan Respublikasının demokratik prinsiplərinin və ənənələrinin varisliyinə əsasllanaraq və “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında” Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 1991-ci il 30 avqust tarixli Bəyannaməsini rəhbər tutaraq bu Konstitusiya Aktını qəbul edir və müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət quruluşunun, siyasi və iqtisadi quruluşunun əsaslarını təsis edir.

Mündəricat

• 1 I. ÜMUMİ MÜDDƏALAR
• 2 II. AZƏRBAYCAN XALQI
• 3 III. AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİ
• 4 IV. İQTİSADİ MÜNASİBƏTLƏR
• 5 V. SİYASİ MÜNASİBƏTLƏR
• 6 VI. YEKUN MÜDDƏALARI
• 7 Həmçinin bax

I. ÜMUMİ MÜDDƏALAR [ redaktə ]

• Maddə 1. 1920-ci il aprelin 27-28-də RSFSR-in XI ordusunun Azərbaycana təcavüzü, respublika ərazisinin zəbt etməsi, beynəlxalq hüququn subyekti olan Azərbaycan Demokratik Respublikasını devirməsi Rusiyanın müstəqil Azərbaycanı işğal etməsi hesab edilsin.

• Maddə 2. Azərbaycan Respublikası 1918-ci il mayın 28-dən 1920-ci il aprelin 28-dək mövcud olmuş Azərbaycan Respublikasının varisidir.

• Maddə 3. SSRİ-nin təşkili haqqında 1922-ci il 30 dekabr tarixli müqavilənin Azərbaycana aid hissəsi imzalandığı andan etibarsızdır.

Keçmiş SSR İttifaqının tərkibinə daxil olmuş suveren dövlətlər ilə qarşılıqlı münasibətlərin ortaya çıxan bütün məsələləri müqavilələr və sazişlər arasında nizama salınmalıdır.

• Maddə 4. Azərbaycan Respublikasının 1978-ci il Konstitusiyası bu Konstitusiya Aktının müddəalarına zidd gəlməyən yerlərində qüvvədə qalır.

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası elan edilənə qədər qüvvədə olmuş, Azərbaycan Respublikasının suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə zidd olmayan, milli dövlət quruluşunun dəyişdirilməsinə yönəldilmiş aktların hamısı Azərbaycan Respublikasında hüquqi qüvvəsini saxlayır.

Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunları qəbul edilənədək SSRİ qanunları Azərbaycan Respublikasının ərazisində hüquqi qüvvəsini saxlayır; həmin qanunların siyahısını Azərbaycan Respublikasının parlamenti müəyyən edir.

• Maddə 5. Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə qarşı yönəldilən hər hansı hərəkət suveren dövlətin daxili işlərinə qarışmaqdır və beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq bu hərəkətlərə cavab verilir.

• Maddə 6. SSRİ-nin dövlət borcunun yalnız o hissəsi Azərbaycan Respublikasına keçə bilər ki, respublikanın ərazisində təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində və Azərbaycan Respublikasının ixtiyarına keçən SSRİ əmlakı ilə əlaqədar yaranmış olsun.

• Maddə 7. SSRİ-nin Azərbaycan Respublikası ərazisindəki bütün daşınar və daşınmaz mülkiyyəti Azərbaycan Respublikasının dövlət mülkiyyətidir. SSRİ-nin daşınar mülkiyyətinin beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq müqavilə üzrə başqa dövlətlərə – SSRİ-nin keçmiş subyektlərinə verilə biləcək hissəsi istisna təşkil edir.

SSRİ-nin Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda olan, lakin Azərbaycan SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrdə Azərbaycanın milli gəliri, təbii və başqa ehtiyatları hesabına yaranmış əmlakı bu əmlakın yaranmasında Azərbaycanın töhfəsinə müvafiq həcmdə, müqavilə üzrə Azərbaycan Respublikasına keçir.

II. AZƏRBAYCAN XALQI [ redaktə ]

• Maddə 8. Azərbaycan xalqı Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ondan kənarda yaşayan, Azərbaycan dövlətinə və onun qanunlarına tabe sayılan bütün Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarından ibarətdir; bu isə beynəlxalq hüquqla müəyyənləşdirilmiş normaları istisna etmir.

• Maddə 9. Öz idarəetmə formasını seçmək, başqa xalqlarla öz münasibətlərini müəyyənləşdirmək, siyasi, iqtisadi və mədəni həyatını öz tarixi və milli ənənələrinə, ümumbəşəri dəyərlərə uyğun inkişaf etdirmək Azərbaycan xalqının ayrılmaz hüququdur.

• Maddə 10. Azərbaycan Respublikasında suveren hakimiyyət Azərbaycan xalqına məxsusdur. Azərbaycan xalqının hər hansı hissəsi, hər hansı bir şəxs suveren hakimiyyətin həyata keçirilməsi səlahiyyətini mənimsəyə bilməz.

Azərbaycan xalqı suveren hakimiyyəti bilavasitə referendum vasitəsilə və Azərbaycan Respublikasının parlamentinə ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüquqi əsasında gizli səsvermə yolu ilə seçilmiş nümayəndələri vasitəsilə həyata keçirir.

• Maddə 11. Azərbaycan xalqı öz iradəsinin ifadəsi kimi Azərbaycan Respublikasının demokratik quruluşuna və qanunun aliliyinə təminat verir.

III. AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİ [ redaktə ]

• Maddə 12. Azərbaycan xalqı müstəqil, dünyəvi, demokratik, unitar dövlət yaradır, bu dövlətin suverən hakimiyyəti daxili məsələlərdə ancaq hüquqla, xarici məsələlərdə isə yalnız Azərbaycan xalqının azad surətdə razılıq verdiyi müqavilələrdən və sazişlərdən irəli gələn müddəalarla məhdudlaşdırılır.

Azərbaycan Respublikasının suverenliyi şəriksizdir və onun bütün ərazisinə şamildir.

Azərbaycan Respublikası öz ərazisində həyata keçirdiyi suverən hüquqları heç bir formada başqa dövlətlərə və ya dövlət ittifaqlarına vermir.

• Maddə 13. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti hakimiyyətin bölünməsi prinsipinə əsaslanır.

Qanunvericilik hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının parlamenti tərəfindən həyata keçirilir.

Ali icra hakimiyyəti Azərbaycan dövlətinin başçısı olan Azərbaycan Respublikası Prezdentinə məxsusdur.

Məhkəmə hakimiyyəti müstəqil məhkəmələr tərəfindən və ali instansiyada – hər birinin öz səlahiyyətləri daxilində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi Azərbaycan Respublikasının Ali Arbitraj Məhkəməsi tərəfindən həyata keçirilir.

• Maddə 14. Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahiddir, bölünə və özgəninkiləşdirilə bilməz. Azərbaycan Respublikası öz ərazisinin hər hansı bir hissəsini, hər hansı bir formada kimsəyə vermir; yalnız Azərbaycan Respublikası parlamentinin qərarı ilə respublikanın bütün əhalisi arasında xalq səsverməsi (referendum) keçirmək yolu ilə Azərbaycan xalqının razılığı əsasında sərhədlərdə dəqiqləşdirmə aparıla bilər.

Azərbaycan Respublikası ərazisinin heç bir hissəsi başqa dövlətə və ya başqa dövlətin hüquqi şəxsinə satıla və verilə bilməz.

• Maddə 15. Azərbaycan Respublikasının ərazisində yalnız Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və Azərbaycan Respublikasının qanunları qüvvədədir.

Qanunvericilik hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə, icra və məhkəmə hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanun və hüquq ilə məhdudlaşdırılır.

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikası parlamentinin qərarı ilə respublikanın bütün əhalisi arasında xalq səsverməsi (referendum) keçirmək yolu ilə qəbul edilir.

• Maddə 16. Hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası başqa dövlətlərlə münasibətlərini aşağıdakı prinsiplər əsasında qurur: dövlətlərin suveren bərabərliyi, zor işlətməmək və zor işlətməklə hədələməmək, dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığı, mübahisələri dinc yolla nizama salmaq, başqa dövlətlərin daxili işlərinə qarışmamaq, insanın hüquqlarına və əsas azadlıqlarına hörmət etmək, xalqların bərabərliyi və onların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ, dövlətlərin əməkdaşlığı, beynəlxalq hüquqi öhdəlikləri vicdanla yerinə yetirmək.

• Maddə 17. Azərbaycan Respublikası:

1. Azərbaycan xalqının birliyini qorumalı, ayrıca şəxsin, ailənin, ictimai birliklərin və digər kollektivlərin mənafeyinə uyğun surətdə qanundan irəli gələn hüquqları və azadlıqları müəyyən edərək və bunlara hörmət göstərilməsini təmin edərək hüquq qaydası yaratmalıdır.

2. Sosial fəallığın bütün növlərinə rəvac verməli və onları əlaqələndirməli, bütün vətəndaşların mənafelərinin qanuna əsasən uzlaşmasını təmin etməli, hər bir şəxsin azad inkişafı üçün bərabər şərait yaratmalıdır.

3. Dövlət və ya ictimai mənzil fondunun evlərində abad yaşayış sahəsi almaqda və ondan daimi istifadə etməkdə, fərdi mənzil tikintisində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına kömək göstərməlidir.

4. Güzəranı daha ağır olan əhali qruplarının vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və sosial müdafiəsi qayğısına qalmalı, onların insana layiq həyat səviyyəsini, binəsiblərin sosial müdafiəsini təmin etməyə çalışmalıdır.

5. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının həyatına, sağlamlığına, şəxsi azadlığına və təhlükəsizliyinə edilən qəsdlərdən onların müdafiəsini təmin etməlidir.

6. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sağlamlığını qorumalı, sağlam ekoloji mühitin mühafizəsinə kömək göstərməli, dövlətin əzəli və təbii özəyi olan ailəni, habelə anaları və uşaqları himayə etməlidir.

• Maddə 18. Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan Respublikasının vahid vətəndaşlığı müəyyən edilir.

Azərbaycan Respublikası öz vətəndaşlarının qarşısında qanunla müəyyən edilmiş vəzifələr daşıyır, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları Azərbaycan Respublikasının qarşısında qanunla müəyyən edilmiş vəzifələr daşıyırlar.

Heç kəs vətəndaşlıqdan və ya vətəndaşlığını dəyişdirmək hüququndan məhrum edilə bilməz. Azərbaycan Respublikasının hüquqlarından kənarda olan hər bir Azərbaycan Respublikası vətəndaşının hüquqi müdafiəsinə təminat verilir.

• Maddə 19. Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşları qanun qarşısında bərabərdirlər. Azərbaycan Respublikası insan hüquqlarının Ümumi Bəyannaməsinə, Helsinki müşavirəsinin Yekun aktına və hamılıqla qəbul edilmiş, başqa beynəlxalq hüquq sənədlərinə qoşularaq onlarda nəzərdə tutulan bütün hüquq və azadlıqlara vətəndaşların cinsindən, irqindən və milli mənsubiyyətindən, dini etiqatından, sosial mənşəyindən, siyasi əqidəsindən və başqa hallardan asılı olmayaraq əməl edilməsini, bu hüquq və azadlıqların maneəsiz həyata keçirilməsini təmin edir.

Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquq və azadlıqları qanunda nəzərdə tutulmuş xüsusi hallardan başqa, hər hansı formada məhdudlaşdırıla bilməz.

IV. İQTİSADİ MÜNASİBƏTLƏR [ redaktə ]

• Maddə 20. Bütün təbii ehtiyatlar hər hansı şəxslərin və ya təşkilatların mülkiyyət hüquqlarından və mənafeyinə xələl gətirilmədən Azərbaycan Respublikasına məxsusdur.

• Maddə 21. Hansı mənbədən gəlirsə gəlsin, Azərbaycan Respublikasının bütün mədaxili vahid ehtiyatlar əmələ gətirir və bu ehtiyatlar qanundan irəli gələn tələblərə və öhdəliklərə əməl olunmaqla, qanunun müəyyən etdiyi məqsədlər üçün və qanunun müəyyən etdiyi qaydada işlədilir.

• Maddə 22. Mülkiyyət dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və kollektiv mülkiyyət şəklində ola bilər.

Xüsusi və kollektiv mülkiyyətə qanunla icazə və təminat verilir; qanun onların alınması və onlardan istifadə olunması üsullarını, onların fəaliyyət hüdudlarını müəyyən edir.

Xüsusi və kollektiv mülkiyyət məcburi şəkildə özgəninkiləşdirilə bilməz. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda xüsusi və kollektiv mülkiyyət zərərin ödənilməsi şərtilə Azərbaycan Respublikasının xeyrinə özgəninkiləşdirilə bilər.

Daşınar və daşınmaz əmlakın tam müsadirəsinə yol verilmir.

• Maddə 23. Azərbaycan Respublikasında hər cür iqtisadi fəaliyyət bazar münasibətlərinə və sahibkarlıq azadlığına əsaslanır.

• Maddə 24. Azərbaycan Respublikası kooperasiyaya rəvac verir və müxtəlif kooperativ təşkilatlarının və başqa birliklərin qanuna müvafiq surətdə inkişafı üçün lazımi şərait yaradır.

• Maddə 25. Azərbaycan Respublikası bütün formalarda əməyi mühafizə edir. Öz əməyinin kəmiyyət və keyfiyyətinə uyğun olaraq zəhmətkeşin azad və ləyaqətli yaşayış üçün kifayət edən haqq almaq hüququ vardır.

Qanunla müəyyən edilmiş hallardan başqa, məcburi əmək qadağan edilir.

Əmək qabiliyyəti olmayan və lazımi dolanışıq imkanlarından məhrum olan hər bir vətəndaşın dövlətdən kömək və yardım almaq hüququ vardır.

Zəhmətkeşlər həmkarlar ittifaqları təsis etməkdə azaddırlar.

Tətil hüququnu zəhmətkeşlər bu hüququ tənzimləyən qanunlar çərçivəsində həyata keçirirlər.

V. SİYASİ MÜNASİBƏTLƏR [ redaktə ]

• Maddə 26. Azərbaycan Respublikasının yetkinlik yaşına çatmış vətəndaşlarının seçki hüququ vardır.

Səsvermə şəxsi, bərabər, azad və gizlidir.

Səsvermə hüququ yalnız vətəndaşın hüquq qabiliyyətsizliyi nəticəsində və ya qüvvəyə minmiş məhkəmə hökmü əsasında məhdudlaşdırıla bilər.

• Maddə 27. Azərbaycan Respublikasının siyasətinin müəyyənləşdirilməsinə demokratik yolla kömək etmək üçün Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşlarının azad surətdə siyasi partiyalar və digər ictimai birliklər yaratmaq hüququ vardır.

• Maddə 28. Siyasi plüralizm prinsiplərinə uyğun olaraq siyasi partiyalar ictimai rəyin formalaşdırılmasında və ifadəsində iştirak edirlər və siyasi fəaliyyətin əsas ünsürləridir. Onların yaradılması və fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları çərçivəsində azaddır.

• Maddə 29. Azərbaycan Respublikasını müdafiə etmək Azərbaycan Respublikası vətəndaşının müqəddəs borcudur.

Qanunla müəyyən edilmiş hüdudlarda və növlərdə hərbi xidmət məcburidir.

• Maddə 30. Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşları öz gəlirlərinə uyğun olaraq dövlət xərclərində iştirak etməlidirlər.

Vergi sistemi mütərəqqilik prinsipinə əsaslanır.

• Maddə 31. Bütün vətəndaşlar Azərbaycan Respublikasına sadiq olmalı, onun Konstitusiyasına və qanunlarına riayət etməlidirlər.

VI. YEKUN MÜDDƏALARI [ redaktə ]

• Maddə 32. Bu Konstitusiya Aktı Azərbaycan Respublikasının yeni Konstitusiyasının hazırlanması üçün əsasdır.

Həmçinin bax [ redaktə ]