Alınma sözlər

Testin cavabını DÜZ tapdınız. Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.

Bölmə I

§9. Dil və mədəniyyət. Dil və xalqın tarixi. Hissə 1.

Test ID – 51719
Müəllif: Admin (Əlavə edilib: 27.10.2011)

Azərbaycan dilində ərəb və fars sözlərinin işlənməsi nə ilə bağlıdır?

Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsi ilə

Azərbaycanda elmə marağın artması ilə

Azərbaycanda islam dinin qəbul olunması ilə

Azərbaycan dilinin təsir dairəsinin genişlənməsi ilə

CAVAB DÜZDÜR!

Testin cavabını DÜZ tapdınız. Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.

CAVAB SƏHVDİR
Paylaşın – Hamı bilsin

Hörmətli dost! Siz bu gün bizə dəstək olmamısınız. Yuxarıda olan paylaşma yollarından gendə 1 dəfə paylaşanın saytımızda olan bütün hər bir hissəsindən istifadə edəcəksiniz. Əvvəlcədən təşəkkürlər.

Testin cavabını göstər

Bu testə aid şərhlər yazılmayıb. Öz şərhlərinizi göndərmək üçün yuxarıdakı “Testin izahını yazın” bölməsinə yazın.

Bu tip dillərdə sözün kökü dəyişmir və sözdəyişdirici şəkilçi olmur:

Kök dillər
Həm kök dillər, həm flektiv

Dilçilik elminin praktik sahəsi:

Etimologiya
Dialektologiya
Lüğətçilik
Morfologiya

Dilçilik elmi nəyi öyrənir?

Sözün mənşəyini, kökünü, nədən törəməsini öyrənir
Lüğətlərin tərtibi, yaranma qaydalarını
Dilin qayda – qanunlarını, xüsusiyyətlərini
Sözün kökünü, onun başqa sözlərlə bağlılığını

Türkologiyada ilk lüğət kimə aiddir?

Mirzə Kazım bəyə
Hüsam Təbriziyə
Mahmud Kaşğariyə
Hinduşah Naxçıvaniyə

Yazı ilə bağlı fikirlərdən hansı düzgündür?

Şəkli və fikri yazılardan bu gün istifadə olunmur
Yazı səsli dilin norma ilə qavrayışını təmin edən işarələr sistemidir
Yazının ən qədim forması ideoqrafik yazıdır
Yazının ən mükəmməl, ən çevik forması sillabik yazıdır

Kimya dərslərində istifadə olunan işarələr hansı yazı formasıdır?

İdeoqrafik
Piktoqrafik
Fotoqrafik

Rəsmi müraciət etiketi hansıdır?

Biri müraciət etiketlərinə aid deyil:

Bağışlayın

Frazeoloji vahidlər haqqında aşağıdakılardan biri səhvdir:

Frazeoloji birləşmələr sintaktik baxımdan parçalanır
Frazeoloji birləşmələr bir cümlə üzvü olur
Frazeoloji birləşmələr omonimlik, sinonimlik, antonimlik yarada bilir

“Nənəsinin nəsihəti Arifin bir qulağından girib, o biri qulağından çıxdı” cümləsi frazeoloji birləşməyə bir nümunədir.

“ Dil – dil ötmək ” Frazeoloji birləşməsinin sinonimini tapın:

Ağzına su almaq
Dilotu yemək
Ağzını qıfıllamaq
Ürəyi axmaq

“ Qapını çalmaq ” ifadəsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur?

Leksik və fonetik

Bu nitq normalarından hansında dəyişkənlik daha tez olur?

Həm fonetik, həm leksik

Bu fikirlərdən hansı səhvdir?

Nitq mədəniyyətinin ən mühüm şərti, ədəbi dilin normalarına əməl etməkdir
Nitq mədəniyyəti dilçiliyin nəzəri yox, praktik sahəsi sayılır
Nitqin dəqiqliyi dedikdə üslub baxımından ən uğurlu bədii dil vahidinin işlədilməsi nəzərdə tutulur

Nitq mədəniyyəti nitqin ortaya çıxması üçün lazım olan ictimai, psixoloji və fizioloji proseslərin toplusudur

Nitq mədəniyyətinin əsas şərtlərindən biri deyil:

Sərbəstlik

Nitq haqqında fikirlərdən biri düzgündür:

Nitq mədəniyyətinin ən mühüm şərti nitqin ifadəliliyinə əməl etməkdir
Nitq mədəniyyəti dilçiliyin nəzəri sahəsi sayılır

Nitqin ifadəliliyi dedikdə fikrin ifadəsi üçün birbaşa tələb olunan sözün, ifadənin və ya cümlənin seçilməsi nəzərdə tutulur

Nitq mədəniyyətinin konkret predmeti yoxdur.

Özləşmə meyli haqqında aşağıdakılardan biri səhvdir:

Dili tərk etmiş bir sıra türk mənşəli sözlərin yenidən qayıtması da özləşmə prosesinin təsiri ilə baş verir

Özləşmə üç yolla gedir
Azərbaycanda milli türk sözlərinin yaranması prosesi əvvəllər baş verməmişdir
Son zamanlar da bir sıra leksik vahidlər meydana çıxmışdır

Aşağıdakılardan biri Azərbaycan xalqının varlığı üçün əsas amillərdəndir:

Azərbaycan dili
Dövlət rəmzləri
Azərbaycan nefti
Azərbaycan əlifbası

Azərbaycan – türk milli dili nə zaman formalaşmışdır?

XVI əsrin sonlarından
XIV əsrin axırlarında
XXəsrin əvvəllərində
Eramızdan əvvəl I minillikdə

Nitqin ahəngliyi, ritmi, nitqin tempi və ya surəti, intensivliyi, məntiqi vurğusu, tembri kimi hadisələrin məcmuyundan ibarət mürəkkəb dil hadisəsi adlanır:

Ahəng qanunu
İntonasiya

Nitqdə zərb – məsəllərdən, frazeoloji vahidlərdən istifadə edilməsi nə ilə bağlıdır?

Nitqin elmiliyi ilə
Nitqin zənginliyi ilə
Nitqin ardıcıllığı ilə
Nitqin konkretliyi ilə

Nitqə aid əlamətlərdən biri səhvdir:

Dəyişkəndir
Ünsiyyət vasitəsidir

Dilin lüğət fonduna daxil olan sözlərin hamısı sayılır:

Fəal leksika
Qeyri – fəal leksika
Köhnəlmiş sözlər
Neologizmlər

Biri natiqliyin sahəsi deyil:

Bədii natiqlik
Siyasi natiqlik
İşgüzar natiqlik
Publisistik natiqlik

Verilənlərdən hansının intonasiyası fərqlənir?
1)ara sözlər
2) xitablar
3) cümlə üzvləri
4) ara cümlələr
5) əvəzlik qəliblər

Bir hərfə görə fərqlənən sözlər adlanır:

Verilənlərdən biri arxaizmdir:

Sözlərin mənşəyini dilçiliyin hansı sahəsi öyrənir

Morfologiya
Etimologiya
Leksikologiya

Hansı qarşılıq düzgün verilməyib?

neologizm-yeni söz
arxaizm-köhnəlmiş sözdür
etiket-yarlıq
leksikoqrafiya-nitq hissələri
dialektizm bədii əsərdə işlənmiş məhəlli söz

Ən birinci yaranmış yazı növü hansıdır?

Şəkli yazı
Əşyəvi yazı
Heca yazısı
Hərfi yazı

“Azərbaycan qədim tarixə malikdir. Hətta milyon illər əvvəl bu ərazidə zəngin təbii sərvətlər olmuşdur. Burada yaşıl meşələr bitir, nəhəng heyvanlar yaşayırmış.” Verilmiş mətndə ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur

leksik və qrammatik
fonetik və leksik

Haqqımızda

Bu portalı yaradılmasında məqsədimiz ən tez yenilənən təhsil xəbərlərı məkanı yaratmaq idi. Burada sizlər heç yerdə olmayan testlər, sınaqlar, gündəlik dərslərin yoxlanılması imkanı tapacaqsınız.

Əlaqə

• Azərbaycan, Bakı şəhəri
• +994 50 686 86 44
• sbabanli@yahoo.com

Abunə

Xüsusi kampaniyalar, endirimlər, sınaqlar haqqında ən birinci məlumat almaq üçün abunə olun (PULSUZDUR)

© Bütün hüquqlar qorunur.

Alınma sözlər

Alınma sözlərin çoxu dilimizin qayda-qanunlarına uyğunlaşmamış, özünəməxsus xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamışdır. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

1. Əvvəlində qoşa samit işlənmiş sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, kran, stansiya, briqada, flora, traktor, ssenari, qrafık, plaş, qrafın, şkaf tramplin, stəkan və s. Bu cür sözlər, əsasən, Avropa mənşəli alınma sözlərdir.

Qeyd: Srağagün əsl Azərbaycan sözüdür.

1. Tərkibində yanaşı saitlərin işləndiyi sözlər əsl Azərbaycan sözləri deyil. Məsələn, saat, maaş, əmtəə, ailə, sə- adət, zəif, müəllim, sual, bədii, təbii, mətbəə, şair, müavin, şair, maneə və s.
2. Sözdə uzun tələffüz olunan saitin işlənməsi də alınma sözlərə xas xüsusiyyətdir. Məsələn, arif şölə, tacir, nadir, məna, xəzinə, şöbə, xüsusi, musiqi, sufi, həqiqət, etibar və s.
3. Sonunda qoşa samit yanaşı gələn sözlər. Məsələn, fənn, həll, bənd, stend, dərd, cəld, fərd və s.

Qeyd: Dörd, qazanc, gülünc, inanc, dinc, qırx, sevinc, yurd kimi sözlər əsl Azərbaycan sözləridir.

1. Dilimizdə bəzi sözlər (ilan, ilğım, ildırım, işıq, ilıq, inam, inanc, inanmaq, iraq, işarmaq, işartı, işüdamaq, quzey və s.) istisna olmaqla, ahəng qanununa tabe olmayan sözlər almma sözlərdir. Məsələn, mehriban, yadigar, səadət, mərifət, mahir, əlifba, siyasət və s.
2. Tərkibində j samiti olan sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, Jalə, jurnal, masaj, mesaj, müjdə, əjdaha, janr, qaraj, jaket, Əjdər, montaj və s.
3. Tərkibində r samiti olan sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, reyhan, rels, relyef, rəhmət, rəqs, rəsm, rəhm, real, rezin, rota, ruhani, rəvan, rahat, razı, rəssam, rəf, rütbə, rəndə və s.
4. Vurğusu son hecaya düşməyən sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, opera, poeziya, ofıs, leksika, fırma, norma, klinika və s.

Qeyd: Bayaq, bildir, dünən, necə, niyə, ancaq, yalnız, sanki kimi əsl Azərbaycan sözləri istisnadır.

1. Qoşa yy samitli sözlərin hamısı alınma sözlərdir. Mosələn, xasiyyət, ədəbiyyat, riyaziyyat, hədiyyə, cəmiyyət, məsuliyyət və s.
2. q ilə yazılıb k’ ilə tələffüz olunan sözlərin çoxu alınma sözlərdir. Məsələn, üfüq, şəfəq, hüquq, əxlaq, eşq, uşiq, vərəq, ittifaq, müstəntiq, natiq və s.
3. Sonu o, ö, e saitləri ilə bitən sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, büro, təvazökar, sənaye, mane, qane, forte, retro, metro, piano, mürtəce və s.
4. Ön şəkilçili sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, laməkan, laqeyd, naməlum, naşükür, bikef, baməzə, narahat, basəfa, anormal, bivəfa, nalayiq, nanəcib, bisavad, biədəb və s.

Qeyd: Nacins və nakişi sözləri istisnadır. Çünki bu sözlərin kökləri öz sözlərimizdir. Lakin ön şəkilçilər alınmadır.

1. Sonu eynicinsli qoşa samitlə bitən təkhecalı sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, həll, sədd, haqq, həzz, qəşş, küll, rədd, həcc, xətt, şəkk, zidd və s.
2. Sonu at, ət şəkilçisi ilə bitən bütün sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, məlumat, təbliğat, tələbat, təşkilat, heyvanat, hesabat, mühasibat və s.
3. Fleksiyaya uğrayan sözlər (kökü içəridən dəyişən) alınma sözlərdir. Məsələn, şeir – şair, elm – alim – üləma, şəkil – təşkil – mütəşəkkil, eşq – aşiq – məşuq – məşuqə, nəsr – nasir – mənsur, şərik – iştirak – müştərək və s.
4. Vaxtilə apastrofla yazılmış sözlər alınma sözlərdir. Məsələn, bəzən, şölə, mötəbər, etibar, tətil, mədən, bəzi, əla, məna, elan, etiraz və s.
5. Elm, təhsil, din, ilahiyyat, şəriətlə bağlı sözlərin çoxu ərəb və fars dilindən alınma sözlərdir. Məsələn, alim, elm, zəka, təlim, tədris, məktəb, məktub, savad, qələm, kitab, katib, dəftər, tabaşir, lövhə, mədrəsə, sinif, dərs, müəllim, həcc, zəkat, müsəlman, molla, imam, azan, məscid, axirət, peyğəmbər, rəbb, Allah, ilahi, oruc, tövbə, zülm, zalım, ibadət, zəkat, behişt, cəhənnəm, cənnət, mələk, şeytan, dəstəmaz, səcdə, nizam, nəsr, təcrübə, tarix, fəlsəfə, fikir, təfəkkür, ruhani, rəhmət, dua, məşədi, axund və s. Bu sözlər içərisində dilimizin qayda-qanunlanna uyğunlaşan, ahəng qanununu pozmayan sözlər vardır ki, onları fərqləndirmək çətin olsa da, lakin bunlar əslən ərəb-fars mənşəli alınma sözlərdir.

Fars dilindən alınma elə sözlər var ki, onlar dilimizdə düzəltmə sözlər kimi işlənsə də, əslində, bunların şəkilçiləri fars dilində müstəqil leksik mənası olan sözlərdir. Məsələn, kitabxana, sənətkar, əməkdar, zəhmətkeş, saatsaz sözlərində fars dilində kar – «iş», xana – «ev», keş – «sərin», dar – «malik olmaq», saz – «düzəldən» mənalarını bildirir.

Dilimizdə elə alınma sözlər var ki, sözün yarısı bir dilə, yarısı başqa dilə məxsusdur. Məsələn, qanunpərəst sözündə qanun – ərəb, pərəst – fars; çayxana sözündə çay – çin, xana – fars dilindən alınmadır.

Alınma sözlərin bir çoxu dilimizin ümumişlək sözləriııə çevrilmişdir və onları öz sözlərimizdən fərqləndirmək çətindir. Məsələn: kitab, şagird, qələm, məscid, namaz, çay, teatr, din, xoruz və s.

Alınma sözlərin bir qismi dünya xalqlarının çoxunun dilində işlədilir. Belə sözlər beynəlmiləl sözlər adlanır. Məsələn, firma, biznesmen, parlament, deputat və s.

Əgər mətndə orfoqrafik səhv aşkar etmisinizsə, o zaman Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bizə göndərin.

Похожие статьи

• Azərbaycan dilində sözlərin leksik semantik inkişafı

  Azərbaycan dilində sözlərin leksik semantik inkişafı Qərbi sarmışdı dumanlar, sislər, Acılar duydu içindən Azər. Özləyib Şərqi, həmən çıxdı yola, Bəlkə…

• Azərbaycan dilində söz yaradıcılığı kitabı

  Azərbaycan dilində söz yaradıcılığı kitabı Leksik şəkilçilər ahəng qanununa uyğun olaraq, əsasən, iki və dörd cür yazılır. Lakin belə şəkilçilər…

• Azərbaycan dilində sözlərin leksik semantik inkişafı məmmədov

  Leksika: anlayışı, xüsusiyyətləri, növləri, nümunələri Bəzi mütəxəssislərin sahələrindən asılı olaraq sahib olduqları texniki sözlər də leksikon sayılır….

• Azərbaycan dilində kitablar

  Azərbaycan dilində kitablar Yazıçı, filosof və mütəfəkkir şəxsiyyəti ilə cəmiyyətin aynasına çevrilən, dövrünün ən böyük qələm ustadlarından olan L. N….

• Azərbaycan dilində sözdüzəldici və sözdəyişdirici şəkilçilər selim ceferov

  Azərbaycan dilində sözdüzəldici və sözdəyişdirici şəkilçilər selim ceferov Və bənzər, oxşar mənalarını da demişlər. Necə ki şahvəş (şah kimi) və mahvəş…